drukuj    zapisz    Powrót do listy

6329 Inne o symbolu podstawowym 632, Pomoc społeczna, Samorządowe Kolegium Odwoławcze, Uchylono decyzję I i II instancji, II SA/Gl 406/19 - Wyrok WSA w Gliwicach z 2019-06-06, Centralna Baza Orzeczeń Naczelnego (NSA) i Wojewódzkich (WSA) Sądów Administracyjnych, Orzecznictwo NSA i WSA

II SA/Gl 406/19 - Wyrok WSA w Gliwicach

Data orzeczenia
2019-06-06 orzeczenie prawomocne
Data wpływu
2019-05-06
Sąd
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach
Sędziowie
Andrzej Matan /przewodniczący/
Grzegorz Dobrowolski
Teresa Kurcyusz-Furmanik /sprawozdawca/
Symbol z opisem
6329 Inne o symbolu podstawowym 632
Hasła tematyczne
Pomoc społeczna
Skarżony organ
Samorządowe Kolegium Odwoławcze
Treść wyniku
Uchylono decyzję I i II instancji
Powołane przepisy
Dz.U. 2018 poz 2220 art. 20 ust. 3, art. 30
Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych - tekst jedn.
Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Andrzej Matan, Sędziowie Sędzia WSA Grzegorz Dobrowolski, Sędzia WSA Teresa Kurcyusz-Furmanik (spr.), Protokolant specjalista Anna Trzuskowska, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 czerwca 2019 r. sprawy ze skargi Z.W. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta B. z dnia [...] r. nr [...]

Uzasadnienie

Decyzją Prezydenta Miasta Z. z dnia [...] r. nr [...], wydaną na podstawie art. 16 oraz art. 20 w związku z art. 3 pkt 11 oraz art. 32 ust 2 i art. 48 ust 3 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2003 r. Nr 228, poz. 2255 ze zm. ) przyznano Z. W., bezterminowo, zasiłek pielęgnacyjny w wysokości 153 zł miesięcznie.

W uzasadnieniu decyzji przywołano brzmienie art. 16 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Zwrócono nadto uwagę, że osoba uprawniona posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, a wniosek o ustalenie stopnia niepełnosprawności został złożony w dniu 24 listopada 2014 r. Świadczenie przyznano zatem od miesiąca złożenia wniosku, bezterminowo, gdyż orzeczenie o niepełnosprawności wydane zostało na stałe.

W treści uzasadnienia decyzji, wyróżniającym się drukiem, poinformowano adresatkę, że w przypadku otrzymania dodatku pielęgnacyjnego z ZUS należy niezwłocznie zgłosić ten fakt w Dziale Świadczeń Rodzinnych.

Kolejną decyzją własną o nr [...], wydaną na podstawie art. 6 i art. 8 oraz art. 20 w związku z art. 3 pkt. 11 oraz art. 32 i 48 ust. 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. 2015 poz.114 ze zm.) organ uchylił, począwszy od 1 grudnia 2017 r., w całości, decyzję nr [...] przyznającą stronie prawo do zasiłku pielęgnacyjnego.

W uzasadnieniu decyzji wskazano na art. 155 K.p.a. stanowiący, że decyzja ostateczna, na mocy której strona nabyła prawo, może być w każdym czasie za zgodą strony uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, jeżeli przepisy szczególne nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony. W dniu 30 listopada 2017 r. strona złożyła pisemną prośbę o uchylenie decyzji nr [...] począwszy od dnia 1 grudnia 2017 r. z uwagi na fakt zmiany miejsce zamieszkania, a w konsekwencji brak właściwości organu, ze względu na właściwość miejscową, do prowadzenia postępowania administracyjnego. Z tych przyczyn organ przychylił się do wniosku stron, a realizację świadczenia przejął Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w B. zgodnie z miejscem zamieszkania uprawnionej.

Następną decyzją, z dnia [...] r. nr [...], wydaną zgodnie z właściwością miejscową w imieniu Prezydenta B., na podstawie art. 20 ust. 3, w związku z art. 16, art. 32 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t. j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1952), zmieniono decyzję Prezydenta Miasta Z. nr [...] z dnia [...] r. przyznającą prawo do zasiłku pielęgnacyjnego w części dotyczącej czasu, na jaki zostało przyznane w ten sposób, że w miejsce świadczenia bezterminowego przyznano je na okres do 28 lutego 2016r.

W uzasadnieniu wyjaśniono, że strona pobiera dodatek pielęgnacyjny począwszy od marca 2016 r. co wynikało z uzyskanych informacji od strony, a także od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W świetle powyższego postanawiano zmienić decyzję nr [...] z dnia [...] r. w części dotyczącej okresu przyznania świadczenia.

Ponad powyższą decyzję, Prezydent Miasta B. , po wydaniu postanowienia o wznowieniu postępowania zakończonego decyzją ostateczną Prezydenta Miasta Z. nr [...] z dnia [...] r., uchylającą w całości decyzję nr [...] przyznającą stronie prawo do zasiłku pielęgnacyjnego w dniu [...] r., wydał decyzję nr [...]. Decyzją tą, wydaną na podstawie art. 20 ust. 3 w związku z art. 16 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t. j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1952 ze zm.) uchylono w całości decyzję nr [...] z dnia [...] r. uchylającą zasiłek pielęgnacyjny z tym też dniem.

Przedstawiając motywy decyzji wskazano, że w myśl art. 145 § 1 pkt 8 K.p.a., w sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione. W sytuacji stwierdzenia istnienia podstaw do jej uchylenia na podstawie art. 145 § 5 K.p.a. wydaje się nową decyzją rozstrzygającą o istocie sprawy. W związku ze zmianą decyzji Prezydenta Miasta Z. nr [...] z dnia [...] r. w części dotyczącej okresu przyznania - z okresu bezterminowego na okres do 28 lutego 2016 r. organ uznał za słuszne odnieść stan faktyczny sprawy do treści art. 145 § 1 pkt 8 K.p.a i uchylić decyzję nr [...] z dnia [...] r. uchylającą zasiłek pielęgnacyjny z tym też dniem.

Kolejną decyzją, z dnia [...] r. nr [...], Prezydent Miasta B. , działając na podstawie art. 20 ust. 3 oraz art. 30 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, uznał zasiłek pielęgnacyjny pobrany na mocy decyzji Prezydenta Miasta Z. nr [...] z dnia [...] r., wypłacony w okresie od 1 stycznia 2016 r. do 30 listopada 2017 r. w łącznej wysokości 3.213,00 zł, za nienależnie pobrane świadczenia rodzinne i zażądał ich zwrotu wraz z odsetkami, naliczonymi na dzień wydania decyzji w wysokości 329,97 zł oraz dalszymi odsetkami za okres od dnia 20 lipca 2018 r. do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu decyzji podniesiono, że w związku z uzyskaniem przez stronę uprawnienia do dodatku pielęgnacyjnego, począwszy od marca 2016 r. utraciła ona uprawnienie do zasiłku pielęgnacyjnego. Zgodnie z art. 16 ust. 6 ustawy o świadczeniach rodzinnych zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje bowiem osobie uprawnionej do dodatku pielęgnacyjnego.

Organ wyjaśnił, powołując się na brzmienie art. 30 ust. 2 pkt 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, że za nienależnie pobrane świadczenia rodzinne uważa się świadczenia rodzinne wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie, zawieszenie prawa do świadczeń rodzinnych lub zmniejszenie wysokości przysługujących świadczeń rodzinnych albo wstrzymanie wypłaty świadczeń rodzinnych w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca te świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania. Osoba, która pobrała nienależnie świadczenia rodzinne, jest obowiązana do ich zwrotu łącznie z odsetkami ustawowymi za opóźnienie na rachunek bankowy wskazany przez organ właściwy. Odsetki są naliczane od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wypłaty świadczeń rodzinnych do dnia spłaty, o czym stanowi art. 30 ust. 1 i 8 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Pouczono nadto stronę, że w myśl art. 30 ust. 9 ustawy o świadczeniach rodzinnych, organ właściwy, który wydał decyzję w sprawie nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych, może umorzyć kwotę nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych łącznie z odsetkami w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty, jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności dotyczące sytuacji rodziny.

Od opisanej powyżej decyzji strona odwołała się, wnosząc o jej uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania organowi I instancji.

Odwołująca zarzuciła organowi naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 7, art. 10 § 1 i art. 73 K.p.a., a także naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 30 ust. 2 pkt 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, poprzez uznanie, że zasiłek pielęgnacyjny wypłacony w okresie od 1 marca 2016 r. do 30 listopada 2017r. w łącznej wysokości 3.213,00 zł jest świadczeniem nienależnie pobranym, tymczasem odwołująca nie była należycie pouczona, a tym samym nie miała świadomości co do warunków ustania świadczenia.

Dodatkowo, na podstawie art. 136 K.p.a., wniosła o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z zeznań odwołującej na okoliczność braku świadomości co do warunków ustania zasiłku pielęgnacyjnego i jej stanu zdrowia w chwili zapoznawania się z decyzją przyznającą zasiłek pielęgnacyjny.

Uzasadniając przedstawione zarzuty, odwołująca zwróciła uwagę na element subiektywny, zawarty w definicji nienależnego świadczenia, o której mowa w art. 30 ust. 2 pkt 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, czyli stan świadomości osoby pobierającej świadczenie rodzinne co do ich nienależności.

Podniosła, że warunkiem uznania świadczeń za nienależnie pobrane jest prawidłowe pouczenie osoby pobierającej o braku prawa do ich pobierania. Brak prawidłowego pouczenia powoduje, że świadczeniobiorca nie ma obowiązku zwrotu pobranych kwot, choćby nawet z innych źródeł mógł powziąć wiadomość o tych okolicznościach. Zdaniem odwołującej, ocena świadomego działania świadczeniobiorcy wymaga ustalenia czy były mu znane odpowiednie przepisy prawa, to jest czy był skutecznie pouczony o okolicznościach, których zaistnienie ma wpływ na istnienie posiadanego uprawnienia. Skuteczne pouczenie wymaga natomiast formy pisemnej, poprzez wyraźne opisanie językiem dostosowanym do poziomu wiedzy prawniczej przeciętnego obywatela wszystkich zdarzeń, jakie mogą mieć wpływ na ustanie prawa lub wstrzymanie wypłaty świadczenia, ze wskazaniem sankcji grożących w przypadku niedopełnienia obowiązku udzielenia informacji. Tymczasem odwołującej nie doręczono decyzji o przyznaniu zasiłku, a jedynie zapoznała się z jej treścią w siedzibie organu i nie została wydana jej żadna kopia.

Powołując się na stanowisko orzecznictwa zarzucono, że pouczenia zamieszczone standardowo w decyzjach, dotyczące wszystkich możliwych sytuacji, w odniesieniu do konkretnego świadczenia, nie mogą być uznane za należyte, w szczególności, gdy przytaczają jedynie przepis ustawy, bez nawet jakiejkolwiek próby jego wyjaśnienia. Takie sformułowania są bowiem dla większości osób nie posiadających wykształcenia prawniczego zupełnie nieczytelne i nie mogą być traktowane jako pouczenie o tym, kiedy i jakie okoliczności osoba taka winna wziąć pod uwagę w toku pobierania świadczenia. Konieczne jest zindywidualizowanie pouczeń dla przyszłych beneficjentów świadczeń rodzinnych mając na względzie ich wiek, sprawność psychiczną, poziom rozwoju intelektualnego i poziom zdolności percepcyjnych.

Odnosząc się do zawartego w treści decyzji pouczenia odwołująca wskazała, że w okresie od 2012-2016 była wielokrotnie hospitalizowana z uwagi na zdiagnozowane u niej [...], [...], [...], [...]oraz [...], co w znacznym stopniu wpłynęło na jej rozeznanie oraz pamięć. Ponad powyższe jest osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności wydanym na stałe, co - powinno być wzięte pod uwagę przez organ przy ocenie wypełnienia przesłanki wynikającej z art. 30 ust. 2 pkt 1 in fine. Natomiast organ I instancji nie wskazał w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji na podstawie jakich dowodów uznał, że zasiłek pielęgnacyjny pobierany przez odwołującą w okresie od 1 marca 2016 r. do 30 listopada 2017 r. jest nienależnie pobranym świadczeniem rodzinnym.

Podsumowując, odwołująca stwierdziła, że nie została należycie pouczona o warunkach legalnego korzystania z przyznanego jej zasiłku pielęgnacyjnego, a jest to niezbędny warunek uznania pobranych przez nią świadczeń za świadczenia nienależnie pobrane, które podlegają zwrotowi.

Na marginesie podniesiono, że odwołująca nie wnioskowała nigdy o przyznanie dodatku pielęgnacyjnego. Dodatek pielęgnacyjny został jej wypłacany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z urzędu po ukończeniu 75 roku życia.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Katowicach, decyzją z dnia [...] r. nr [...], wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 K.p.a., utrzymało w całości zaskarżoną decyzję organu pierwszej instancji.

Po przytoczeniu stanowiska przedstawionego w zaskarżonej decyzji, a także w odwołaniu strony Kolegium dokonało ustaleń w zakresie stanu faktycznego i prawnego sprawy. Stwierdziło, że w dniu 8 stycznia 2015 r. odwołująca złożyła wniosek o ustalenie prawa do zasiłku pielęgnacyjnego. We wniosku podpisała pouczenie, że w przypadku zmian mających wpływ na prawo do zasiłku pielęgnacyjnego, w szczególności zaistnienia okoliczności wymienionych w pouczeniu, osoba ubiegająca się jest zobowiązana niezwłocznie powiadomić o tych zmianach podmiot realizujący świadczenia rodzinne. W pouczeniu wskazano, że brak poinformowania o zmianach, może skutkować powstaniem nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych, a w konsekwencji - konieczności ich zwrotu. Taką okolicznością wskazaną w pouczeniu jest m.in. to, że osoba, której wniosek dotyczy jest uprawniona do dodatku pielęgnacyjnego. W decyzji z dnia [...] r. nr [...] Kierownika Działu Świadczeń Rodzinnych MOPR w Z. przyznającej stronie zasiłek pielęgnacyjny - wytłuszczonym drukiem wskazano - "MOPR Z. informuje, że w przypadku otrzymania dodatku pielęgnacyjnego z ZUS należy niezwłocznie zgłosić ten fakt w Dziale Świadczeń Rodzinnych."

Przechodząc do stanu prawnego sprawy Kolegium przywołało w całości art. 16 ustawy o świadczeniach rodzinnych, w tym jego ust. 6, zgodnie z którym zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie uprawnionej do dodatku pielęgnacyjnego.

Przywołano także w całości art. 30 ustawy o świadczeniach rodzinnych w szczególności jego ust. 1 stanowiący, że osoba, która pobrała nienależnie świadczenia rodzinne, jest obowiązana do ich zwrotu, a także ust. 2 pkt 1 do 5 zawierający definicję nienależnie pobranego świadczenia.

Kolegium uznało, że stan faktyczny ustalony w sprawie odpowiada treści art. 30 ust. 2 pkt 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, gdyż świadczenie wypłacono odwołującej mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń rodzinnych (wypłacono zasiłek pielęgnacyjny za okres pobierania dodatku pielęgnacyjnego), a odwołująca była pouczona o braku prawa do ich pobierania. We wniosku podpisała się pod oświadczeniem, że zapoznała się z warunkami uprawniającymi do świadczeń rodzinnych.

W konsekwencji Kolegium podzieliło stanowisko organu I instancji, co do tego, że strona pobrała nienależnie zasiłek pielęgnacyjny, w związku z czym zaskarżona decyzja, jako zgodna z przepisami prawa, zasługuje na jej utrzymanie w mocy.

Jednocześnie Kolegium poinformowało odwołującą, o wynikającym z treści art. 30 ust. 9 ustawy o świadczeniach rodzinnych uprawnieniu organu do umorzenia kwoty nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych łącznie z odsetkami w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty, jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności dotyczące sytuacji rodziny.

W skardze skierowanej, do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach Z. W., działająca przez pełnomocnika w osobie B. D., wniosła o uchylenie w całości zaskarżonej decyzji oraz decyzji organu pierwszej instancji i zasądzenie na rzecz skarżącej zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych.

Skarżąca zarzuciła naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, a to:

naruszenie art. 7 K.p.a. w zw. z art. 77 k.p.a., poprzez niepodjęcie wszelkich kroków niezbędnych do wyjaśnienia sprawy, w tym braku pouczenia skarżącej o jej sytuacji prawnej w związku z otrzymaniem dodatku pielęgnacyjnego przy wcześniejszym otrzymaniu zasiłku pielęgnacyjnego;

naruszenie zasady pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa w wyniku obciążania obywatela negatywnymi konsekwencjami błędów urzędników (art. 8 K.p.a.).

Zarzucono również naruszenie prawa materialnego, a to art. 30 ust. 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych, poprzez błędne uznanie, że skarżąca była należycie pouczona i miała świadomość nienależności świadczenia rodzinnego.

Wskazując na swój wiek i sytuację zdrowotną (w latach 2015-2017 wielokrotnie hospitalizowana, obecnie po amputacji [...] na wózku inwalidzkim), skarżąca stwierdziła, że jej świadomość w zakresie kwestii prawnych była ograniczona. Podniosła, że nie wnioskowała o przyznanie dodatku pielęgnacyjnego zakładając, że jest do niego uprawniona w związku z zasiłkiem pielęgnacyjnym. Potwierdzeniem tego dla niej było działanie organu, który z chwilą uzyskania dodatku pielęgnacyjnego zmienił decyzję w zakresie okresu wypłaty zasiłku.

Skarżąca przyznała, że w decyzji z dnia [...] r. zawarta była informacja przedstawiona wytłuszczonym drukiem. Z informacji tej wynikało, że w przypadku otrzymania dodatku pielęgnacyjnego z ZUS należy niezwłocznie zgłosić ten fakt w Dziale Świadczeń Rodzinnych. Jej zdaniem pouczenie to było jednak zbyt ogólnikowe. Organy administracji nie dochowały zatem należytej staranności, by z uwagi na jej wiek i stan zdrowia wytłumaczyć zasadność określonego działania.

Skarżąca podniosła, że w toku postępowania nie poczyniono ustaleń co do tego czy przyjęła świadczenie w złej wierze i czy miała świadomość, co do ustania świadczenia, a w zakresie zakwalifikowania pobranych świadczeń jako świadczeń nienależnych, ocena organu nie może być dowolna ani też uznaniowa. Powinna opierać się na stwierdzeniu wystąpienia wszystkich przesłanek nienależnie pobranego świadczenia, określonych w art. 30 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Brak zbadania przez organ pierwszej instancji, czy w sprawie wystąpiły jednocześnie wszystkie przesłanki warunkujące uznanie otrzymanego przez skarżącą dodatku jako świadczenia nienależnie pobranego, stanowi według skarżącej naruszenie prawa i wymaga wyeliminowania zaskarżonej decyzji z obrotu prawnego.

Uzasadniając zarzut naruszenia zasady wyrażonej w art. 8 K.p.a. skarżąca stwierdziła, że organy administracji - zważając na jej stan zdrowia - powinny dochować szczególnej staranności przy pouczeniu skarżącej o niemożności równoczesnego pobierania obu powyższych świadczeń, co stanowiłoby jednocześnie realizację zasady określonej w 9 K.p.a., a więc zasady informowania.

Wobec braku szczegółowego, dostosowanego do jej wieku i stanu zdrowia pouczenia w powyżej wskazanym zakresie skarżąca uznała, że nie można przypisać jej złej wiary, gdyż nie miała świadomości co do niemożności otrzymywania zasiłku pielęgnacyjnego jednocześnie z dodatkiem pielęgnacyjnym.

W odpowiedz na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Katowicach wniosło o jej oddalenie podtrzymując swoje stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji. Pouczenie skarżącej zawarte we wniosku o przyznanie prawa o zasiłku pielęgnacyjnego oraz w decyzji przyznającej prawo do zasiłku pielęgnacyjnego spełniło bowiem ustawowy wymóg prawidłowego pouczenia strony o obowiązku poinformowania organu przyznającego zasiłek pielęgnacyjny o otrzymaniu prawa do dodatku pielęgnacyjnego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Zgodnie z art. 1 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t. j. Dz. U. z 2018 r. poz. 2107) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Stwierdzenie, że zaskarżona decyzja została wydana z naruszeniem prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszeniem prawa dającym podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego, innym naruszeniem przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy obliguje Sąd do uchylenia zaskarżonej decyzji (art. 145 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Dz. U. z 2018 r., poz. 1302 ze zm.), dalej P.p.s.a.

Rozpoznając skargę stosownie do przyznanych uprawnień, Wojewódzki Sąd Administracyjny uznał, że zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 145 § 1 pkt 1 P.p.s.a.

Materialnoprawną podstawę zaskarżonej decyzji oraz decyzji organu I instancji stanowił art. 30 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 listopada 2003r r. o świadczeniach rodzinnych dalej określonej jako "ustawa".

Przepis art. 30 ust. 1 ustawy stanowi podstawę do wydania decyzji o zwrocie pobranych przez stronę świadczeń, które zostały określone jako nienależnie pobrane świadczenia i zdefiniowane w art. 30 ust. 2 ustawy w formie definicji opisowej.

Wśród zdarzeń odpowiadających "nienależnie pobranemu świadczeniu" opisanych w zamkniętym katalogu zawartym w tym przepisie, w jego pkt 1 zamieszczono zdarzenie polegające na wypłacie świadczeń rodzinnych mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do nich albo wstrzymanie wypłaty świadczeń rodzinnych w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca te świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania.

Dokonana w orzecznictwie sądów administracyjnych jednolita i ugruntowana wykładnia treści art. 30 ust. 2 pkt 1 ustawy nakazuje przyjąć, że dla spełnienia się przesłanki odpowiedzialności świadczeniobiorcy w postaci obowiązku zwrotu pobranego świadczenia niezbędne są dwa elementy - obiektywny i subiektywny.

Element obiektywny oznacza wypłatę świadczenia bez podstawy prawnej lub gdy taka podstawa odpadła. Element subiektywny wymaga określonej świadomości świadczeniobiorcy. Samo odpadnięcie podstawy wypłaconego świadczenia nie wyczerpuje bowiem dyspozycji powołanego przepisu. Istotnym elementem niezbędnym dla bytu elementu subiektywnego jest pouczenie świadczeniobiorcy o okolicznościach, których wystąpienie w czasie pobierania świadczeń powoduje utratę tego uprawnienia. Celem tego pouczenia jest umożliwienie takiego ukształtowania swojej sytuacji przez pobierającego świadczenie, by nie został on narażony na konieczność jego zwrotu (por. wyrok Naczelnego Sądu z dnia 14 grudnia 2009r. sygn. akt I OSK 826/09 publ. CBOSA).

W przedstawionym Sądowi stanie faktycznym sprawy jako bezsporne należy przyjąć spełnienie się elementu obiektywnego, o którym mowa w art. 30 ust. 2 pkt 1 ustawy. W treści jej art. 16 ust. 6 stanowczo stwierdza się, że zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie uprawnionej do dodatku pielęgnacyjnego.

Przyznanie skarżącej prawa do dodatku pielęgnacyjnego było zatem okolicznością powodującą ustanie prawa do pobieranego przez nią zasiłku pielęgnacyjnego.

Treść decyzji Prezydenta Miasta Z. z dnia [...] r. nr [...], na mocy której przyznano skarżącej zasiłek pielęgnacyjny jednoznacznie wskazuje, że pouczono skarżącą po pierwsze o braku prawnych możliwości pobierania dodatku pielęgnacyjnego i zasiłku pielęgnacyjnego równolegle i po drugie, pouczono skarżącą, z uwzględnieniem treści art. 25 ust. 1 ustawy, o konieczności niezwłocznego zgłoszenia w Dziale Świadczeń Rodzinnych faktu uzyskania dodatku pielęgnacyjnego.

W odwołaniu od decyzji organu I instancji skarżąca podnosiła brak doręczenia jej decyzji a jedynie umożliwienie zapoznania się z jej treścią w siedzibie organu. Okoliczność ta nie była analizowana w postępowaniu odwoławczym.

Jak wynika z przedstawionych Sądowi akt, istotnie, decyzja o przyznaniu prawa do zasiłku pielęgnacyjnego, po jej dwukrotnym awizowaniu została zwrócona organowi. Skarżąca nie posiadała zatem odpisu decyzji, co mogło mieć wpływ na należyte zapoznanie się z jej treścią.

Nie można jednak zaprzeczyć, by w chwili występowania o przyznanie jej uprawnienia organ zaniechał obowiązku należytego pouczenia o obowiązkach strony. Na karcie 3 akt administracyjnych znajduje się formularz wniosku, wypełniony i podpisany przez skarżącą, z którego treści wynikało w sposób jednoznaczny, że wnioskodawczyni jest pouczona o obowiązku niezwłocznego zgłoszenia właściwemu organowi faktu uzyskania uprawnienia do dodatku pielęgnacyjnego.

W tym stanie rzeczy, wbrew twierdzeniom zawartym w skardze, Sąd uznaje, że informacja przekazana skarżącej spełniała wymagania i była skuteczna. Skarżąca powoływała się na problemy zdrowotne, jednak wskazywane przez nią problemy zdrowotne nie należą do takich, które obiektywnie utrudniają percepcję oraz uniemożliwiają swobodną komunikację, w tym zrozumienie podpisywanych oświadczeń i pouczeń. W aktach brak jest dokumentacji medycznej pozwalającej przyjąć, że jest to osoba nieporadna w zakresie prowadzenia swoich spraw urzędowych, cierpiąca w szczególności na zaburzenia w zakresie wzroku, słuchu, intelektu, świadomości, zdrowia psychicznego.

W konsekwencji powyższego nie budzi wątpliwości Sądu spełnienie się elementu subiektywnego, o którym mowa w definicji nienależnie pobranego świadczenia zamieszczonej w art. 30 ust. 2 pkt 1 ustawy.

Zagadnieniem spornym natomiast, nie poddanym w żadnej mierze analizie obu organów, jest istotna dla sprawy okoliczność jaką jest czas, w którymm skarżąca uzyskała wiedzę o otrzymaniu dodatku pielęgnacyjnego, a tym samym chwila w jakiej zrodził się jej obowiązek poinformowania organu o tym zdarzeniu.

Po myśli art. 25 ust. 1 ustawy, w przypadku wystąpienia zmian mających wpływ na prawo do świadczeń rodzinnych osoba uprawniona do ich pobierania jest obowiązana do niezwłocznego powiadomienia o tym organu wypłacającego świadczenia rodzinne. Z przepisu tego wynika jednoznacznie, że moment w jakim rodzi się obowiązek powiadomienia organu to moment wystąpienia określonych zmian. Nie bez znaczenia dla oceny czy spełniony został element subiektywny wynikający z definicji pobranego nienależnie świadczenia, o której mowa w art. 30 ust. 2 pkt 1 ustawy, jest zatem czas, w jakim świadczeniobiorca uzyskał wiedzę, co do wystąpienia zmian mających wpływ na jego dotychczasową sytuację prawną, skutkujących konieczność zawiadomienia organu. Jak zauważa się w orzecznictwie sądów administracyjnych – "nie można dokonywać wykładni art. 30 ust. 2 pkt 1 ustawy w oderwaniu od treści jej art. 25 ust. 1 uznając, że chwila, w której świadczeniobiorca dowiedział się o okoliczności powodującej ustanie prawa do świadczenia, a z którą powinien i mógł on powiadomić organ o tej okoliczności nie ma żadnego znaczenia dla uznania świadczenia za nienależnie pobrane" (por. przywoływany wyżej wyrok NSA z dnia 14 grudnia 2009r.).

W aktach sprawy brak jest jakiejkolwiek informacji o tym kiedy po raz pierwszy na konto skarżącej wpłynął dodatek pielęgnacyjny. Brak jest też ustaleń czy i kiedy skarżąca odebrała decyzję ZUS o przyznaniu jej tego świadczenia. Organ nie podjął także próby ustalenia tych faktów za pośrednictwem skarżącej. Zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego konieczne jest dokonanie ponownej subsumcji ustalonego stanu faktycznego sprawy do treści art. 30 ust. 2 pkt 1 ustawy z uwzględnieniem wykładni jej art. 25 ust. 1 przedstawionej powyżej.

`W tym celu Sąd uznał za stosowne uchylić obie wydane w sprawie decyzje, bowiem istotne dla rozstrzygnięcia fakty prawotwórcze nie zostały w sposób należyty ustalone, a w konsekwencji tego błędnie zastosowano prawo materialne, a to art. 25 ust. 1 i art. 30 ust. 2 pkt 1 ustawy.

W ramach ponownego postępowania organ obowiązany będzie do przeprowadzenia postępowania w opisanym powyżej zakresie i do dokonania należytej oceny dokonany ustaleń w świetle właściwych przepisów prawa.

Z powyższych przyczyn orzeczono na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c w zwe. z art. 135 P.p.s.a. jak w sentencji.



Powered by SoftProdukt