Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Sygn. akt II SA/ Kr 1656/ 03 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Dnia 20 listopada 2006 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Andrzej Irla Sędziowie WSA Małgorzata Brachel-Ziaja ( spr. ) AWSA Janusz Kasprzycki Protokolant Katarzyna Paszko-Fajfer po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 listopada 2006 r. sprawy ze skargi A. D., G. P. i J. J. na decyzję Wojewody z dnia [...] 2003 r. nr [...] w przedmiocie odmowy wypłaty odszkodowania I. uchyla zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję organu I instancji II. zasądza od Wojewody na rzecz skarżącej A. D. kwotę 30 zł. (trzydzieści złotych), a na rzecz skarżących G. P. i J. J. kwotę 10 zł. (dziesięć złotych), tytułem zwrotu kosztów postępowania

Decyzją z dnia [...] 2003 r.,, znak: [...], Wojewoda na podstawie art. 9a ustawy z dnia l sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami /tekst jedn. ze zm. - Dz. U. Nr 46, poz. 543 z 2000 r./ oraz art. 138 par. l pkt l k.p.a. - po rozpatrzeniu odwołań G. P., J. J. i A. D. od decyzji Prezydenta Miasta - miasta na prawach powiatu z dnia [...] 2003 roku nr [...] orzekającej o odmowie wypłaty odszkodowania ustalonego ostatecznym orzeczeniem Prezydium Rady Narodowej w m. K. znak; [...] z dnia [...] 1961r. na rzecz H. P., za składniki budowlane i roślinne znajdujące się na nieruchomościach wywłaszczonych orzeczeniem Prezydium Rady Narodowej w m. K. Urząd Spraw Wewnętrznych Nr [...] z dnia [...]1961 r., oznaczonych jako części parcel l.kat. 458/8 o pow. 0,1790 ha i l.kat. 461/1 "o pow. 0,0220 ha objętych Lwh [...], położonych w byłej gm. kat.[...] - utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy.

W uzasadnieniu swojej decyzji Wojewoda przedstawił przebieg postępowania toczącego się od dnia [...] 1995 r., kiedy to A. D. zwróciła się z wnioskiem o ustalenie i wypłatę odszkodowania za wywłaszczone nieruchomości oznaczone jako parcele 1. kat. 458/8 i 1. kat. 461/1 objęte Lwh [...] b.gm.kat. [...], który następnie pismem z dnia [...] 1998r. rozszerzyła o wszystkie wywłaszczone parcele, stanowiące poprzednio współwłasność jej rodziców, w tym za parcele 1. kat. 459 i 1. kat. 461/2 obj. Lwh [...] b.gm.kat. [...], Prezydent Miasta - miasta na prawach powiatu, po rozpoznaniu wniosku, decyzją z dnia [...] 2002 r. orzekł o odmowie ponownego ustalenia odszkodowania na rzecz spadkobierców poprzednich współwłaścicieli z tytułu wywłaszczenia części parceli 1. kat. 459 i 1. kat. 461/2 b.gm.kat. [...], wywłaszczone orzeczeniem Prezydium Rady Narodowej w m. K. Urząd Spraw Wewnętrznych Nr [...] z dnia [...] 1961 r., sprostowanym decyzją z dnia[...]1961 r.

W wyniku rozpatrzenia odwołania od wskazanej decyzji, Wojewoda decyzją z dnia [...] 2002r. nr [...] uchylił zaskarżoną decyzję w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji, z uzasadnieniem, że nie została ona należycie wyjaśniona, gdyż wnioskodawczynie wystąpiły o wypłatę ustalonego odszkodowania, a nie o jego ponowne ustalenie.

Po przeprowadzeniu ponownego postępowania wyjaśniającego, decyzją z dnia [...] 2002 r. Prezydent Miasta wykonujący zadania z zakresu administracji

rządowej umorzył postępowanie w sprawie wypłaty odszkodowania ustalonego z tytułu wywłaszczenia części parcel 1. kat. 458/8 i 1. kat. 461/1 obj. Lwh [...] oraz części parcel 1. kat. 459 i 461/2 obj. Lwh[...], wywłaszczone orzeczeniem Prezydium Rady Narodowej w m. K. Urząd Spraw Wewnętrznych Nr [...] z dnia [...]1961r. sprostowanym decyzją z dnia [...] 1961r.

W wyniku rozpatrzenia odwołania od powyższej decyzji Wojewoda decyzją z dnia [...] 2002r. nr [...] uchylił zaskarżoną decyzję w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji, w uzasadnieniu wskazując na konieczność ustalenia, kiedy decyzje o odszkodowaniu stały się ostateczne, a następnie kiedy roszczenie odszkodowawcze stało się wymagalne oraz czy uprawnione osoby otrzymały odszkodowanie.

Po ponownym przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego organ I instancji ustalił, że decyzją Prezydium Rady Narodowej w m. K. Urząd Spraw Wewnętrznych Nr [...] z dnia [...] 1961 r. orzeczono o wywłaszczeniu na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości położonych w K. w b.gm.kat. [...] obejmujących m.in. części parcel 1. kat. 458/8 o pow. 0,1790 ha i 1. kat. 461/1 o pow. 0,0220 ha, objętych Lwh [...], stanowiących współwłasność M. L., H. M., H. P., J. L., J. M., W. B., L. P., J. S. i A. R. oraz części parcel l.kat. 459 o pow. 0,0035 ha i l.kat. 461/2 o pow. 0,2_80 ha, stanowiących współwłasność H. P. i L. P. Decyzja ta stała się ostateczna w dniu [...] 1961r., z wyjątkiem póz. 8, dotyczącej wywłaszczenia parcel l.kat. 458/8 i l.kat. 461/1 b.gm.kat.[...], gdyż w tej części, po sprostowaniu decyzją z dnia [...] 1961 r., decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna z dniem [...] 1961r.

Przedmiotem decyzji organu I instancji jest wypłata odszkodowania za składniki budowlane i roślinne znajdujące się na wywłaszczonych parcelach l.kat. 458/8 i l.kat. 461/1 objętych Lwh[...], stanowiących własność H. P. i L. P. Roszczenie o wypłatę odszkodowania za grunt przedmiotowych nieruchomości stanowi przedmiot odrębnej decyzji administracyjnej.

Postanowieniem Sądu Rejonowego w K., Wydział I Cywilny z dnia [...]1990r. Sygn.[...], spadkobiercami zmarłej H. P. ustanowieni zostali. L. P., A. D. i A. P. wszyscy po 1/3 części. Natomiast spadkobiercami L. P. ustanowieni zostali: A. D. i A. P. po 1/2 części. Postanowieniem Sądu Rejonowego w K. Wydział I Cywilny z dnia [...] 1991 r. Sygn. [...] spadkobiercami A. P. ustanowieni zostali: G. P. i J. P. po 1/2 części. Zatem A. D., G. P. i J. J.

uzyskały legitymację czynną do wystąpienia z przedmiotowym wnioskiem. Pismem z dnia [...] 2001 r. G. P. i J. J. dołączyły się do wniosku A. D. Decyzją Prezydium Rady Narodowej w m. K. z dnia [...] 1961r. Nr [...] ustalone zostało odszkodowanie za część wywłaszczonego decyzją z dnia [...] 1961r. gruntu o łącznej powierzchni 0,2010 ha, tj. za wywłaszczone części parcel 1. kat. 458/8 i 1. kat. 461/1 b.gm.kat.[...].

Odszkodowanie w kwocie 14.372,48 zł ustalono na wszystkich współwłaścicieli nieruchomości, w tym na rzecz H. P. i L. P. po 1.365 zł 30 gr. Natomiast Decyzją Prezydium Rady Narodowej w K. Urząd Spraw Wewnętrznych z dnia [...] 1961r. nr [...] ustalono, na rzecz H. P., odszkodowanie za składniki budowlane i rolne znajdujące się na przedmiotowych nieruchomościach w kwocie 6.857 zł..

W archiwalnych aktach wywłaszczeniowych brak jest dokumentów świadczących o wniesieniu przez strony odwołania od wskazanego wyżej orzeczenia o odszkodowaniu, zatem stało się ono ostateczne z dniem [...] 1961 r. Również w późniejszym czasie strony nie skorzystały z możliwości wystąpienia z wnioskiem o wznowienie postępowania w sprawie ustalenia odszkodowania lub o stwierdzenie nieważności decyzji odszkodowawczej.

Decyzja ustalająca odszkodowanie została wydana w trybie przepisów ustawy z dnia [...] 1958r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, zatem możliwość uwzględnienia żądań wnioskodawców, co do wypłaty odszkodowania winna być rozpatrywana przy uwzględnieniu przepisów tej ustawy. Stosownie do art. 12 ust. l tej ustawy suma odszkodowania pieniężnego winna być wypłacona w terminie 3 miesięcy od dnia, w którym decyzja stała się ostateczna. W przedmiotowej sprawie termin ten przypada na dzień [...] 1961r. Jednakże roszczenie o wypłatę odszkodowania jest roszczeniem majątkowym. Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego (art. 117 k.c.) roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu, a po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej (art. 118 kc). Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym decyzja stała się ostateczna w toku instancji. W przedmiotowej sprawie organ prowadzący postępowanie stwierdził, że bieg przedawnienia rozpoczął się z chwilą, gdy roszczenie stało się wymagalne ([...]1961 r.) Wezwani pismem z dnia [...] 2003r. wnioskodawcy postępowania nie przedstawili dokumentów, ani okoliczności świadczących o zawieszeniu czy przerwaniu biegu przedawnienia. Zdaniem organu orzekającego nie nastąpiły przesłanki wymienione zarówno w art. 121 jak i art. 123 k.c., a więc bieg przedawnienia nie został zawieszony ani przerwany.

Przedawnienie roszczenia nastąpiło zatem z chwilą upływu dziesięcioletniego okresu liczonego od dnia [...] 1961 r., a więc w dniu [...] 1971 r.

Orzeczenie o odszkodowaniu nadal funkcjonuje w obrocie prawnym, jednakże z powodu upływu czasu, brak jest dokumentów finansowych pozwalających na ustalenie, kiedy i komu odszkodowanie zostało wypłacone.

W sprawie ustalenia czy dokonana została wypłata orzeczonego odszkodowania, organ zwrócił się do Banku, który pismem z dnia [...]2002r. udzielił informacji, że dokumenty dotyczące operacji z lat 1960 i 1961 zostały przekazane na makulaturę. Zgodnie bowiem z przepisami zarządzenia Ministra Finansów z dnia 16. 11. 1983r. w sprawie ogólnych zasad prowadzenia rachunkowości przez jednostki gospodarki uspołecznionej (MP Nr 40, poz. 233 z późn. zm.) dokumenty finansowe (przekazy pocztowe, dowody wpłaty) ulegają zniszczeniu w okresie 5 lat od dokonanej wypłaty. Organ dokonał też sprawdzenia dostępnych archiwalnych dokumentów, czy w myśl art. 27 ust. 2 ustawy z dnia 12 marca 1958r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, suma odszkodowania przypadająca do wypłaty nie została przekazana do depozytu sądowego. W sytuacji bowiem, gdy osoba uprawniona do odbioru świadczenia odmawiała przyjęcia odszkodowania, albo jeżeli wypłata odszkodowania natrafiała na przeszkody prawne, odszkodowanie przypadające do wypłaty należało złożyć do depozytu sądowego. W związku z powyższym organ I instancji przeprowadził kwerendę znajdujących się w Archiwum Sądu Rejonowego oraz Archiwum Państwowym skorowidzów wniosków o przyjęcie kwot do depozytu sądowego i stwierdził, że przedmiotowe odszkodowanie nie zostało przekazane do depozytu sądowego.

Od powyższej decyzji Prezydenta Miasta wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej z dnia [...] 2003 roku nr [...] odwołania złożyły G. P., J. J. i A. D., wnosząc o jej uchylenie. Odwołujące podniosły, iż przepisy prawa administracyjnego, tj. ani ustawa z dnia 12 marca 1958r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, ani ustawa z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami, nie przewidują przedawnienia roszczenia o wypłatę odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość, a zatem roszczenie to nie ulega przedawnieniu. Wszelkie obowiązki nałożone decyzją administracyjną podlegają bowiem wykonaniu niezależnie od upływu czasu. Reasumując, zdaniem odwołujących, mają one prawo (nie przedawnione) w domaganiu się wypłaty zwaloryzowanego odszkodowania z tytułu wywłaszczenia nieruchomości. Rozpatrując złożone odwołania Wojewoda stwierdził co następuje: Przedmiotem postępowania zakończonego zaskarżoną decyzją Prezydenta Miasta wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej było rozpoznanie wniosku A. D., G. P. i J. J. o wypłatę odszkodowania ustalonego ostatecznym orzeczeniem

Prezydium Rady Narodowej w m. K. znak [...] z dnia [...] 1961 r. na rzecz H. P., za składniki budowlane i roślinne znajdujące się na nieruchomościach wywłaszczonych orzeczeniem Prezydium Rady Narodowej w m. K. Urząd Spraw Wewnętrznych Nr [...] z dnia [...] 1961r., oznaczonych jako części parcel l.kat. 458/8 i l.kat. 461/1 objętych Lwh [...], położonych w byłej gm. kat. [...]. Odnosząc się do tak sformułowanego wniosku prawidłowo organ I instancji uznał, iż w aktualnie toczącym się postępowaniu strony mogą żądać jedynie wypłaty tego odszkodowania w zwaloryzowanej wysokości. Zgodnie bowiem z poglądami doktryny i ukształtowanym w tym zakresie orzecznictwem (por. T. Woś :" Wywłaszczenie i zwrot nieruchomości" W-wa 1998 roku, s. 127, wyrok NSA 15.06.1993r. IV S.A. 1667/97) zawarty w art. 132 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. Nr 115, póz. 741 z późn. zm.) obowiązek waloryzacji odszkodowania ma zastosowanie również w odniesieniu do odszkodowań ustalonych na podstawie poprzednio obowiązujących przepisów o wywłaszczeniu, a w szczególności na podstawie przepisów ustawy o wywłaszczeniu z 1958 roku.

W tym stanie rzeczy, wobec złożenia przez wnioskodawczynie żądania wypłaty odszkodowania przy równoczesnym twierdzeniu, iż nie nastąpiła do chwili obecnej jego wypłata, konieczną i leżącą po stronie organu była weryfikacja tych twierdzeń tak pod względem faktycznym tj. rzeczywistego stanu rzeczy, jak i prawnym tj. obowiązujących wówczas i obecnie przepisów prawnych. Faktyczne bowiem wypłacenie odszkodowania, jak i ważne złożenie do depozytu sądowego kwoty odszkodowania z tytułu wywłaszczenia nieruchomości uzasadniałoby uznanie bezzasadności żądania wnioskodawczyń. Organ I instancji prawidłowo przeprowadził postępowanie wyjaśniające, którego celem było ustalenie czy odszkodowanie za składniki budowlane i roślinne znajdujące się na wywłaszczonych parcelach zostało przekazane do depozytu sądowego, czy też osoba uprawniona odebrała je bezpośrednio. Dokonując oceny podjętych w tej kwestii czynności i dokonanych ustaleń. Wojewoda nie znalazł uchybień. Bezsporne w niniejszej sprawie jest, iż ustalonej decyzją Prezydium Rady Narodowej w m. K. z dnia [...]1961r., Nr [...] kwoty odszkodowania za składniki budowlane i roślinne znajdujące się na wywłaszczonych częściach parcel l.kat. 458/8 i l.kat. 461/1 b.gm.kat.[...], nie złożono do depozytu sądowego, brak jest również dowodów na okoliczność jej wypłaty osobie uprawnionej. W konsekwencji powyższych ustaleń, badając żądanie wnioskodawczyń, słusznie Prezydent Miasta wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej wziął pod uwagę cywilnoprawny charakter zgłoszonego roszczenia, który oznacza m.in. możliwość podniesienia przez podmiot, na którym ciąży obowiązek wypłaty odszkodowania zarzutu przedawnienia przewidzianego w kodeksie cywilnym.

Odpowiedzialność odszkodowawcza z tytułu wywłaszczenia nieruchomości, jako rodzaj odpowiedzialności cywilnoprawnej o charakterze obligacyjnym oznacza, iż decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości w zakresie ustalenia odszkodowania konkretyzuje w sposób autorytatywny stosunek prawny zobowiązania w rozumieniu art. 353 § l k.c., zgodnie z którym strona uprawniona nabywa wierzytelność i może żądać od strony zobowiązanej zachowania zgodnego z treścią obowiązku, czyli świadczenia. Odszkodowanie ustalone w pieniądzach stanowi zwykłe zobowiązanie pieniężne. Do wykonania takiego zobowiązania i skutków jego niewykonania znajdują zatem zastosowanie przepisy art. 450-486 k.c. z modyfikacjami wynikającymi z ustaw szczególnych - w aktualnym stanie prawnym ustawy z dnia 21. 08. 1997r. o gospodarce nieruchomościami, a w dacie wydania decyzji odszkodowawczej z dn. [...] 1961 r. ustawy z dnia 12.03.1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości. "W braku bowiem szczególnego uregulowania oddziaływania upływu czasu na roszczenia odszkodowawcze z tytułu wywłaszczenia nieruchomości stosuje się tu wprost (a nie per analogiam) przepisy dotyczące przedawnienia roszczeń zawarte w art. 117 i nast. Kodeksu cywilnego." (tak w: T.Woś "Wywłaszczenie i zwrot nieruchomości", Wyd. Prawnicze PWN, W-wa 1998r, str. 149) W tym aspekcie prawidłowo organ I instancji ustalił termin wymagalności roszczenia (przy uwzględnieniu regulacji art. 12 ustawy z dnia 12.03.1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości) oraz prawidłowo ustalił, że nie nastąpiła przerwa bądź zawieszenie biegu przedawnienia. Ustalenia w tym przedmiocie znalazły swoje uzasadnienie w wydanej przez organ I instancji decyzji, w której wskazano m.in., iż zgodnie z art. 12 ust. l tej ustawy suma odszkodowania pieniężnego winna być wypłacona w terminie 3 miesięcy od dnia, w którym decyzja stała się ostateczna. Decyzja Prezydium Rady Narodowej m. K. z dnia [...] 1961 r. o ustaleniu odszkodowania za składniki budowlane i roślinne znajdujące się na wywłaszczonych częściach parcel l.kat. 458/8 i l.kat. 461/1 b.gm.kat.[...], stała się ostateczna z dniem [...] 1961 r. Zatem zgodnie z powołanym przepisem, odszkodowanie powinno być wypłacone w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące od dnia, w którym decyzja o odszkodowaniu stała się ostateczna. W przedmiotowej sprawie termin ten przypada na dzień [...]1961 r. Od dnia [...] 1961 r. zaczął więc bieg 10-letni termin przedawnienia roszczenia o zapłatę odszkodowania (art. 119 K.c.) Termin ten upłynął z dniem [...]1971 r.

Reasumując Wojewoda stwierdził, iż decyzja organu I instancji jest prawidłowa. Brak jest bowiem uzasadnionych podstaw do wypłaty na rzecz spadkobierców H. P. kwoty odszkodowania ustalonego decyzją Prezydium Rady Narodowej w m. K. z dnia [...] 1961 r. Nr [...] za składniki budowlane i roślinne znajdujące się na wywłaszczonych częściach parcel l.kat. 459 i l.kat. 461/2 b.gm.kat. [...], skoro nastąpiło przedawnienie tego roszczenia.

W skargach do Naczelnego Sądu Administracyjnego A. D., G. P. i J. J. wniosły o uchylenie w całości zaskarżonej decyzji Wojewody i poprzedzającej ją decyzji organu I instancji zarzucając; iż naruszają one przepis art. 7 ustawy z dnia 29. 09. 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami. Na tle bowiem bezspornej okoliczności, że organ administracyjny przyznał odszkodowanie za wywłaszczone nieruchomości, lecz go nie wypłacił ani też nie złożył do depozytu powstaje obowiązek rewaloryzacji i wypłaty ustalonego odszkodowania, które nie podlega przedawnieniu.

Organy rozstrzygające I i II instancji błędnie - zdaniem skarżących zakwalifikowały żądanie zaliczając je do kategorii sprawa cywilno - prawnych, a nie do administracyjnych. Podczas gdy wszelkie obowiązki nałożone decyzją administracyjną podlegają wykonaniu niezależnie od upływu czasu, chyba, że konkretny przepis stanowi inaczej (wyrok NSA z 25.06. 1999 r. - NSA 1118/97 niepublik.). Potwierdzeniem tego stanowiska jest nieobowiązujący już przepis art. 7 ustawy o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości, zgodnie z którym nie wypłacone odszkodowanie do dnia wejścia w życie tej ustawy wypłaca się jednorazowo po zrewaloryzowaniu w określonym terminie. Orzeczenie o odszkodowaniu nadal funkcjonuje w obrocie prawnym wobec czego ustalone odszkodowanie nie ulega przedawnieniu na podstawie przepisów kodeksu cywilnego.

W odpowiedzi na skargę Wojewoda wniósł o jej oddalenie powtarzając argumenty podniesione już w uzasadnieniu decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny rozpoznając skargi zważył, co następuje:

Stosownie do przepisu art. 97 par l ustawy z dnia 30. 08. 2002 r. - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę - prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz. U. Nr 153, póz. 1271/ - sprawy, w których skargi zostały wniesione do Naczelnego Sądu Administracyjnego przed dniem 1. 01. 2004 r. i postępowanie nie zostało zakończone, podlegają rozpoznaniu przez właściwe wojewódzkie sądy administracyjne, na podstawie przepisów ustawy z dnia 30. 08. 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Właściwym przeto do rozpoznania niniejszej skargi jest Wojewódzki Sąd Administracyjny w K.

Zgodnie z treścią przepisu art. 134 prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Sąd nie jest związany granicami skargi i zobowiązany jest do wzięcia pod uwagę z urzędu wszelkich naruszeń prawa, a także przepisów, które powinny znaleźć zastosowanie w sprawie.

Skargi są uzasadnione. Zarzutom skarżących nie można odmówić słuszności. Nie zastały bowiem wyjaśnione w toku postępowania administracyjnego i ustalone istotne okoliczności mające zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia w sprawie.

Bezsporną w sprawie jest okoliczność, że; ostatecznym orzeczeniem Prezydium Rady Narodowej w K. - Urząd Spraw Wewnętrznych znak: [...], z dnia [...] 1961 r., wywłaszczyło na rzecz Skarbu Państwa pod budowę ulicy [...] w K., działki ozn; 1. kat 458/8 o pow. 1790 m. 2 i 1. kat 461/1 o pow. 296 m2 stanowiące m. in. współwłasność H. P. i L. P. , oraz działki ozn. 1. kat 459 o pow. 35 m2 i 1. kat 461/2 o pow. 280 m2 stanowiące po połowie współwłasność małż. H. P. i L. P.

Natomiast orzeczeniem z dnia [...] 1961 r. znak [...], Prezydium Rady Narodowej w K., ustaliło na rzecz H. P. i L. P. odszkodowanie za składniki budowlane i roślinne znajdujące się na wywłaszczonych działkach 1. kat. 458/8 i 1. kat. 461/1 w kwocie po 1.365,30,zł. dla każdego z nich, a ponadto decyzją z dn. [...] 1991 r. [...] ustaliło odszkodowanie za składniki budowlane i roślinne na rzecz H. P. w kwocie 6.857 zł. Kwestia wypłaty tegoż odszkodowania była przedmiotem rozstrzygnięcia zaskarżonych decyzji.

Skarżące są wykazanymi spadkobiercami zmarłych poprzednich właścicieli wywłaszczonej nieruchomości.

Na tle powyższych okoliczności wyłaniają się dwie zasadnicze dla rozstrzygnięcia w sprawie kwestie. Pierwsza; czy ustalone powołanym wyżej orzeczeniem PRN w K. z dnia [...]1961 r., odszkodowanie zostało wypłacone uprawnionym podmiotom. Druga; czy nastąpiło przedawnienia tegoż odszkodowania, gdyż wówczas jego waloryzacja nie była by możliwa, z tym, że ta ostatnia kwestia zaktualizowała by się dopiero w przypadku ustalenia przez organ, że przedmiotowe odszkodowanie nie zostało wypłacone wywłaszczonym, ani ich wykazanym następcom prawnym (spadkobiercom).

W pierwszej kwestii trzeba zauważyć, że już w uzasadnieniu decyzji z dnia[...] 2002 r. Wojewoda uchylając decyzję organu I instancji zalecił dokonania ustaleń; czy uprawnione osoby otrzymały przyznane wskazaną decyzją odszkodowanie za składniki budowlane i roślinne. Jednakże organ I instancji nie poczynił w tym przedmiocie stanowczych ustaleń faktycznych poprzestając na wskazaniu faktu , że kwota odszkodowania nie została złożona w depozycie sądowym, i na stwierdzeniu, że brak jest dowodów finansowych na to, że została ona wypłacona uprawnionym podmiotom przez Bank. Wskazanie tych faktów przez organy rozstrzygające w sprawie nie dowodzi jeszcze, że odszkodowanie nie zostało wypłacone.

Zgodnie z przepisem art. 26 ustawy o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości z dnia 12. 03 1958 r. - pod rządami, której nastąpiło wywłaszczanie nieruchomości za odszkodowaniem ustalonym we wskazanej wyżej decyzji, - wypłata odszkodowania następowała do rąk uprawnionego podmiotu, a tylko w przypadku odmowy przyjęcia odszkodowania przez uprawnionego bądź gdy wypłata odszkodowania natrafiała na przeszkody prawne należało złożyć sumę odszkodowania do depozytu sądowego Ważne złożenie sumy odszkodowania do depozytu sądowego powodowało takie same skutki jak spełnienie należnego świadczenia.

Z protokołu rozprawy wywłaszczeniowo - odszkodowawczej z dnia[...] 1960 r. (por. T.2 str. 16, sygn. [...]) wynika, że wywłaszczana H. P. oświadczając, iż przedmiotowe składniki majątkowe /roślinne i budowlane/ stanowią jej wyłączną własność wniosła o "szybkie wydanie orzeczenia o odszkodowaniu". Tak sformułowany wniosek można by także rozumieć jako gotowość przyjęcia odszkodowania, a w takiej sytuacji nie zachodziła by potrzeba złożenia go do depozytu sądowego. Wyniki kwerendy w archiwum sądowym depozytów oraz w Archiwum Państwowym pozwalają zresztą na stwierdzenie, ze odszkodowania nie złożono w depozycie sądowym, co oznacza, że zobowiązany do wypłaty odszkodowania nie zwolnił się od tego obowiązku w taki właśnie sposób.

W takiej sytuacji należało zbadać, czy nie nastąpiła wypłata do rąk uprawnionego podmiotu. Brak dowodów finansowych na wypłatę odszkodowania, przez Bank, nie oznacza bowiem, że nie istnieją inne dowody finansowe lub osobowe, na podstawie których będzie możliwe ustalenie faktyczne; czy wypłata odszkodowania na rzecz uprawnionych miała miejsce, czy też nie.

Dla ustalenia tej istotnej w sprawie okoliczności należało w ramach dostępnych środków dowodowych stosownie do treści art. 75 par l k.p.a. dopuścić wszystko, co mogło się przyczynić się do wyjaśnienia sprawy. W szczególności przesłuchać świadków, a także w miarę potrzeby strony (art. 86 .k.p.a.)

Decyzja wydana bez takiego ustalenia jest przedwczesna i narusza przepisy postępowania w szczególności art. 7 i art. 77 par. l k.p.a. Oczywistym jest bowiem, że od prawidłowo poczynionych ustaleń faktycznych w kwestii wypłaty odszkodowania zależeć będzie wynik sprawy.

Trzeba też zauważyć, że w toku postępowania administracyjnego nie były przestrzegane zasady postępowania zawarte w przepisach art. art. 7, 8, 9 k.p.a. Skarżąca A. D., jak wynika z uzasadnienia decyzji organu odwoławczego złożyła w dniu [...] 1995 r, - a więc pod rządami ustawy z dnia 29. 04. 1995 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości - wniosek "o ustalenie i wypłatę odszkodowania" /nb. brak tego wniosku w aktach sprawy/. Należało wezwać stronę do sprecyzowania wniosku pouczając ją w trybie art. 9 k.p.a. o okolicznościach faktycznych i prawnych mogących mieć wpływ na ustalenie jej praw

będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Wszak ustalenie odszkodowania nie mogło nastąpić wobec istniejącej w obiegu decyzji ostatecznej Prezydium Rady Narodowej w K. z dnia [...] 1961 r. znak: [...], o ustaleniu odszkodowania, co jest bezsporne. Owszem, skarżąca mogła się domagać w trybie art. 55 ust. 3 powołanej ustawy zrewaloryzowania odszkodowania. Powołany przepis stanowił bowiem, ze odszkodowanie ustalone w decyzji podlega rewaloryzacji na dzień wypłaty, a na tle uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7. 04. 1993 r., 7 sędziów /IIAZP 3/93, OSNC 1993/10/174/ stało się oczywistym, iż rozstrzygnięcie o rewaloryzacji następuje przez wydanie decyzji administracyjnej. Natomiast wypłatę ustalonego decyzją administracyjną należnego odszkodowania uprawniony do niego podmiot mógł egzekwować na podstawie art. 112 ust. l w brzmieniu obowiązującym w dacie złożenia wniosku, ustawy z dnia 17. 06. 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji w brzmieniu wprowadzonym art. 8 pkt. 5 ustawy z dnia 6. 03.1993 r. o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania oraz niektórych innych ustaw. W celu wypłaty należności wierzyciel powinien złożyć tytuł wykonawczy, (którym jest ostateczna decyzja o ustaleniu odszkodowania z tytułu wywłaszczenia nieruchomości - bezpośrednio jednostce, z której działalnością wiąże się egzekwowana należność. Jednostka ta obowiązana była bezzwłocznie należność tę uiścić. / por. J. Szachułowicz, M. Krassowska, A. Łukaszewska "Gospodarka nieruchomościami. Przepisy i komentarz" WP LexisNexis Warszawa 2002/. Należy tu dodać, że zgodnie z treścią art. 29 par l organ egzekucyjny nie jest uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym.

Należało zatem najpierw wyjaśnić, co jest przedmiotem postępowania; czy ustalenie odszkodowania, czy wypłata odszkodowania, czy też rewaloryzacja odszkodowania. Z osnowy decyzji organów I i II instancji wynika, że przedmiotem rozstrzygnięcia była "odmowa wypłaty odszkodowania ustalonego ostatecznym orzeczeniem Prezydium Rady Narodowej w m. K. znak: [...] z dnia [...] 1961 r, zaś z fragmentu uzasadnienia organu II instancji wynika, że tylko można było rozpoznać żądanie w kierunku rewaloryzacji ustalonego odszkodowania gdyż inne roszczenie nie przysługuje wnioskodawcom. W istocie jednak brak jest spójności pomiędzy tym marginalnym zresztą stwierdzeniem, a osnową decyzji, która jest kwintesencją wyników postępowania administracyjnego i zastosowania do nich konkretnej normy prawa materialnego w sposób kształtujący sytuację prawnoadministracyjną strony. Treść rozstrzygnięcia musi być zawsze adekwatna do sprawy administracyjnej będącej przedmiotem postępowania i rozstrzygania.

Trzeba stwierdzić, że skarżący w toku postępowania modyfikowali swój wniosek w pierwotnym brzmieniu "o wypłatę ustalonego odszkodowania" domagając się "wypłaty zrewaloryzowanego odszkodowania". Także w odwołaniu od decyzji organu I instancji z dnia [...] 2003 r. wśród zgłoszonych do niej zarzutów podnieśli, iż domagali się rewaloryzacji ustalonego odszkodowania lecz tak sformułowany

wniosek ten nie znalazł odbicia w treści rozstrzygnięcia organów. .

Stosownie do treści przepisu art. 128 ust. l ustawy z dnia 21.08. 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, wywłaszczenie własności nieruchomości następuje za odszkodowaniem na rzecz osoby wywłaszczonej. Zgodnie zaś z treścią art. 132 ust. 3 tejże ustawy wysokość odszkodowania z tytułu wywłaszczenia nieruchomości podlega waloryzacji na dzień jego zapłaty; Wysokość odszkodowania ustalona w decyzji podlega waloryzacji na dzień zapłaty. Waloryzacji dokonuje organ, osoba lub jednostka organizacyjna zobowiązana do zapłaty odszkodowania.

Waloryzacja ("rewaloryzacja" wedle dawnej ustawy z 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości) oznacza urealnienie ustalonego już, a nie wypłaconego odszkodowania od chwili kiedy decyzja o ustaleniu odszkodowania stała się ostateczna na dzień jego zapłaty. Przytoczony przepis art. 132 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami, o waloryzacji wysokości odszkodowania, odpowiadający w treści obowiązującemu poprzednio art. 55 ust. 3 u. g. g. i w. n., daje gwarancję, że mimo opóźnienia w zapłacie odszkodowania wywłaszczony otrzyma je w odpowiedniej, zaktualizowanej wysokości na dzień jego zapłaty, niezależnie od innych skutków zwłoki lub opóźnienia w zapłacie odszkodowania do których z mocy art. 132 ust. 2 u. g. n. stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego. Spór o wysokość rewaloryzacji jest w istocie sporem o wysokość odszkodowania, czyli o przeliczenie i ustalenie na nowo wysokości odszkodowania.

Z mocy powołanego przepisu ustawy, strona zyskuje więc nowe roszczenie, którego konkretyzacja następuje po wszczęciu postępowania administracyjnego, w drodze decyzji organu administracji publicznej, nie zaś czynności technicznej urzędnika. / por. uchwałę SN z dnia 7. 04. 1993 r., III AZP 3/93, OSNC 1993/10/1747

Jeśli idzie zaś o kwestię przedawnienia ustalonego odszkodowania, organ stwierdzając, iż nastąpiło przedawnienie tego roszczenia, powołuje się na stanowisko Tadeusza Wosia, autora monografii "Wywłaszczanie i zwrot wywłaszczonych nieruchomomści", który wyraża w niej swój pogląd, że roszczenie związane z ustalonym, a nie wypłaconym odszkodowaniem staje się sprawą cywilną (ma charakter cywilnoprawny niezależnie od postawy jego powstania), do której wprost, a nie przez analogię stosuje się przepisy prawa cywilnego o przedawnieniu roszczeń. Jednakże w doktrynie występują różne, rozbieżne podglądy. Ten sam autor zresztą w rozdziale dotyczącym zasady waloryzacji niewypłaconego odszkodowania podaje "Ustalony w art. 132 ust. 3 u. g. n. obowiązek waloryzacji odszkodowania ma zastosowanie również w odniesieniu do odszkodowań ustalonych na podstawie poprzednio obowiązujących przepisów o wywłaszczeniu, a w szczególności na podstawie przepisów ustawy wywłaszczeniowej z 1958 r. oraz ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchommmścr. /por. "Wywłaszczanie i zwrot wywłaszczonych nieruchomomści" WP LexisNexis" W-wa 2004, str. 141 / W

innym zaś miejscu poświęconym rozważaniom nad charakterem odszkodowania za wywłaszczenie autor przedstawia poglądy innych autorów stwierdzając, iż w przeważającej opinii doktryny prawa administracyjnego odszkodowanie za wywłaszczenie jest instytucją prawa administracyjnego, a tryb dochodzenia roszenia odszkodowawczego jest uregulowany w sposób wyczerpujący i szczegółowy w przepisach prawa administracyjnego.(tamże str. 124)

Jest oczywistym wszakże, że wywłaszczenie jest instytucją prawa administracyjnego swoiście regulującą kwestię odszkodowania, za szkody wynikłe z władczej ingerencji państwa w prawa rzeczowe (tu; własności) wywłaszczanego podmiotu, dokonywanej w interesie publicznym. Aczkolwiek powstają w wyniku tej ingerencji skutki cywilnoprawne w sferze praw rzeczowych, to jednak odszkodowanie, jako konieczny element wywłaszczenia - zagwarantowany art. 21 ust. 2 Konstytucji i art. 128 i nast. ustawy o gospodarce nieruchomościami - znajduje podstawę w stosunku publicznoprawnym i ma charakter roszczenia publicznoprawnego.

T. Woś w powołanej monografii stwierdza, iż odpowiedzialność odszkodowawcza z tytułu wywłaszczenia nieruchomości ma charakter odpowiedzialności bezwzględnej, absolutnej; wynika bowiem z samego faktu powstania szkody - wywłaszczenia nieruchomości i istnieje niezawodna pewność uzyskania odszkodowania, a więc naprawienia szkody, którą gwarantuje art. 128 ust. l u.g. n., (tamże str. 132), a jej wzmocnieniem, co należy dopowiedzieć jest obowiązek jego waloryzacji.

Wywłaszczenie - przymusowe odjęcie własności dotychczasowemu właścicielowi na cele publiczne przesądza o charakterze sprawy z istoty opartej na nierówności stron i władczym działaniu organu, jako administracyjnej. Również nie budzi wątpliwości przy zastosowaniu powyższego kryterium (relacji stron), że omawiane odszkodowanie z tytułu wywłaszczenia powstało na tle stosunku administarcyjnoprwanego. Zostało bowiem ustalone w oparciu o przepisy ustawy wywłaszczeniowej z dnia 12. 03. 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, w wysokości reglamentowanej przepisami tej ustawy oraz rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 31. 01. 1961 r. o określeniu wysokości odszkodowania za wywłaszczone grunty w mieście lub osiedlu (uchylonego 10. 10. 1974 r.).

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu swojej uchwały 7 sędziów z dnia 7. 04. 1993 r. podjętej w sprawie III AZP 3/93. /publ. OSNC 1993/10/1747 wyjaśnił iż, że spór o wysokość rewaloryzacji jest w istocie rzeczy sporem o wysokość odszkodowania, a wiec do jakiej wysokości ma być ono przeliczone. Skoro więc spór o samo odszkodowanie nie jest sprawą cywilną, ponieważ nie powstaje na tle stosunku cywilnoprawnego, nie może być odmienne zakwalifikowany spór o rewaloryzację, czyli przeliczenie (ustalenie na nowo wysokości) tegoż odszkodowania.

W świetle powyższego nie mają zastosowania do ustalonego odszkodowania przepisy prawa cywilnego o przedawnieniu roszczeń. Nie wypłacone odszkodowanie podlega waloryzacji w postępowaniu administracyjnym na podstawie przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami. Takie stanowisko ma źródło w przepisach art. 132 ust. 3, art. 5 i art. 237 ustawy o gospodarce nieruchomościami i znajduje oparcie w ugruntowanym już orzecznictwie Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego, które zachowuje swoją aktualność również na gruncie obowiązującej ustawy/ wyrok NSA z dnia 15. 06. 1993 r. IV S.A. 1667/92, OSNC 1993/4/115, uchwała SN z dnia 7. 04. 1993 r, IIIAZP 3/93, OSNC 1993/10/174, wyrok NSA z dnia 25. 06. 1999 r. sygn. IV S. A. 1118/97 nie publik./

Trafnie więc skarżący podnoszą, że wszelkie obowiązki nałożone decyzją administracyjną podlegają wykonaniu niezależnie od upływu czasu, chyba że konkretny przepis tak stanowi.

W tej materii trzeba zauważyć, ze tylko pierwsze w powojennym porządku prawnym uregulowanie instytucji wywłaszczenia, w przepisie art. 39 ust. l i 2 dekretu z dnia 26. 04. 1946 r. o nabywaniu i przekazywaniu nieruchomości niezbędnych dla realizacji narodowych planów gospodarczych, przewidywało przedawnienie roszczenia odszkodowawczego. Ustawodawca odstąpił od takiego rozwiązania, już w ustawie wywłaszczeniowej z dnia 12. 03. 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, a przepisem art. 7 ust. z dni 29. 09. 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami i wywłaszczaniu nieruchomomści /Dz. U. z dn. 20.11.1990 r. Nr 79, poz. 464/ wprowadził zapis adresowany do organu, nakazujący wypłatę jednorazowo odszkodowania za wywłaszczone nieruchomości po ich zrewaloryzowaniu, w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Zaś przepis art. 55 ustawy z 1985 r. po nowelizacji z dnia 28. 02.1991 r. otrzymał brzmienie "odszkodowanie ustalone w decyzji podlega rewaloryzacji na dzień wypłaty". Zasada waloryzacji odszkodowania znalazła kontynuację w omawianym wyżej przepisie art. 132 ust. 3 u. g. n. w;

W świetle powyższego koniecznym będzie więc najpierw; ustalenie czy przedmiotowe odszkodowanie zostało wypłacone. Jeżeli okaże się, że nie zostało wypłacone, to będzie należało rozpoznać wniosek o jego waloryzację, co do istoty sprawy stosownie do przepisu art. 132 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami,

przy zastosowaniu reguły waloryzacyjnej określonej przepisami art. 5 i 227 ustawy, według której powinna następować waloryzacja niewypłaconego odszkodowania.

Biorąc pod uwagę powyższe, Sąd stwierdzając naruszenie przepisów postępowania, art. 7, 77, 75, 80, 86 k.p.a., a także przepisów prawa materialnego w szczególności arty 132 ust. 3 u.g.n., które to naruszenia miały wpływ na wynik sprawy, uchylił decyzje organów obu instancji wydane w ramach postępowania administracyjnego.

Takie rozstrzygnięcie sięgające "w głąb" spawy, jest w tym wypadku niezbędne dla końcowego jej załatwienia w myśl przepisu art. 135 prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 200 p.p.s.a. .