Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Joanna Wojciechowska, Sędziowie Sędzia WSA Bolesław Stachura (spr.),, Sędzia WSA Ewa Wojtysiak, Protokolant starszy sekretarz sądowy Joanna Zienkowicz, po rozpoznaniu w Wydziale I na rozprawie w dniu 22 marca 2016 r. sprawy ze skargi L. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. na interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej działającego z upoważnienia Ministra Finansów z dnia 21 października 2015 r. nr [...] w przedmiocie zastosowania przepisów prawa podatkowego oddala skargę.

[...] sp. z o.o. z siedzibą w Sz. (dalej zwana Spółką, Skarżącą lub Wnioskodawcą) wniosła skargę na interpretację indywidualną

nr: [...], wydaną w dniu [...] r. przez Dyrektora Izby Skarbowej w B., działającego w imieniu Ministra Finansów (dalej: Organ podatkowy)

Stan faktyczny sprawy przedstawia się następująco:

Spółka w dniu 27 sierpnia 2015 r. złożyła wniosek o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej. W stanie faktycznym dotyczącym zdarzenia przyszłego wskazała, iż zamierza uczestniczyć w strukturze zarządzania płynnością finansową (dalej: "cash pooling") prowadzonej przez bank z siedzibą na terytorium Polski (dalej: Bank). W strukturze cash poolingu będą uczestniczyły wyłącznie podmioty polskie, cash pooling będzie rozliczany wyłącznie w polskich złotych.

Wyjaśniła, że usługa cash poolingu będzie świadczona przez Bank na rzecz Spółki oraz innych spółek wchodzących w skład grupy kapitałowej, do której należy także Spółka. Celem uczestnictwa w systemie cash pooling jest optymalizacja kosztów związanych z zarządzaniem płynnością finansową w grupie [...] między innymi poprzez umożliwienie korzystania ze środków pieniężnych zgromadzonych przez podmioty uczestniczące w strukturze dzięki wykorzystaniu efektu skali. Każdy uczestnik będzie przystępował do Umowy zakładając, że uczestnictwo w Umowie przyczyni się do zmniejszenia kosztów finansowania oraz pozwoli na uzyskanie większych przychodów z tytułu odsetek od sald dodatnich na ich rachunkach bieżących.

Umowa cash poolingu ma charakter umowy nienazwanej na gruncie przepisów prawa cywilnego. Podstawowy cel umowy, czyli zarządzanie środkami pieniężnymi podmiotów-uczestników, będzie realizowany poprzez:

a) wykorzystanie rachunków poszczególnych podmiotów uczestniczących

w strukturze,

b) ustalenie zasad realizacji dyspozycji,

c) przyznanie uczestnikom tzw. debetów technicznych,

d) dokonywanie transferów i transferów zwrotnych środków, oraz

e) odpowiednie naliczanie odsetek.

W ramach funkcjonowania struktury cash poolingu wyróżnić można trzy rodzaje podmiotów: Bank, który jest usługodawcą tejże usługi, podmioty uczestniczące w strukturze (dalej: Uczestnicy) lidera struktury (dalej: Lider) - który pełni funkcje administracyjne i reprezentuje pozostałych Uczestników. Lider jest także Uczestnikiem w strukturze cash poolingu.

Spółka będzie w strukturze cash poolingu pełniła funkcję Uczestnika, ale nie będzie Liderem. Wszystkie rachunki włączone w strukturę cash poolingu będą prowadzone przez Bank. Każdy z Uczestników będzie posiadał rachunek bankowy oznaczony jako rachunek transakcyjny (dalej: Rachunek Transakcyjny). Rachunki Transakcyjne są bieżącymi rachunkami bankowymi. Rachunki Transakcyjne służą do dokonywania przez Uczestników bieżących rozliczeń pieniężnych w ramach prowadzonych przez nich działalności gospodarczych. W strukturze będzie występował również rachunek konsolidacyjny (dalej: Rachunek Konsolidacyjny) wykorzystywany do (i) konsolidacji sald Rachunków Transakcyjnych, obliczania odsetek należnych Bankowi bądź Uczestnikom oraz (ii) informowania Banku i Lidera (na koniec dnia pracy Banku) o ogólnym saldzie wszystkich Uczestników (to Rachunek Konsolidacyjny będzie wskazywał aktualne saldo wszystkich Rachunków Transakcyjnych i tym samym aktualny stan środków pieniężnych znajdujących się w cash poolingu). Posiadaczem Rachunku Konsolidacyjnego będzie Lider. Rachunek Konsolidacyjny będzie wykorzystywany wyłącznie dla ww. celów, nie będą z niego dokonywane bieżące operacje, jak na Rachunkach Transakcyjnych. Poprzez Rachunek Konsolidacyjny będzie dokonywało się zerowanie sald Rachunków Transakcyjnych wszystkich Uczestników. Czynność zerowania sald będzie miała miejsce na koniec każdego dnia roboczego i będzie polegała na tym, że kwoty sald dodatnich z Rachunków Transakcyjnych Uczestników zostaną faktycznie przekazane na Rachunek Konsolidacyjny (przelew bankowy), natomiast salda ujemne Rachunków Transakcyjnych Uczestników zostaną faktycznie pokryte z Rachunku Konsolidacyjnego (przelew bankowy). Następnie - na początku kolejnego dnia roboczego, zostaną dokonane transfery zwrotne z Rachunku Konsolidacyjnego na Rachunki Transakcyjne Uczestników tak, aby ich salda wróciły do poziomu z poprzedniego dnia roboczego, (tj. sprzed operacji zerowania). Wskazane wyżej transfery będą transferami rzeczywistymi (tzw. cash pooling rzeczywisty), tzn. Bank będzie dokonywał przelewu środków między poszczególnymi rachunkami (tj. między Rachunkami Transakcyjnymi a Rachunkami Konsolidacyjnymi). System udostępniony przez Bank będzie dokonywał powyższych operacji automatycznie, bez udziału Uczestników - w oparciu o wyrażoną przez nich wcześniej zgodę na takie działanie. W efekcie zerowania sald Rachunków Transakcyjnych, na Rachunku Konsolidacyjnym może powstać saldo dodatnie lub saldo ujemne. Saldo będzie podlegało oprocentowaniu - w przypadku salda dodatniego Liderowi będą należne od Banku odsetki od tego salda, a w przypadku salda ujemnego to Bankowi będą należne odsetki od Lidera. Wysokość odsetek będą określały odrębne umowy z Bankiem.

Ponadto umowa cash poolingu przewiduje, tzw. odsetki wewnętrzne, które są należne Uczestnikom wykazującym na koniec dnia roboczego (przed zerowaniem) salda dodatnie. Odsetki od salda dodatniego są należne danemu Uczestnikowi od Lidera za okres od dnia transferu tych środków na Rachunek Konsolidacyjny do dnia transferu zwrotnego. Naliczeniem odsetek (co będzie miało miejsce codziennie) oraz przekazaniem ich Uczestnikowi z Rachunku Transakcyjnego Lidera albo z Rachunku Konsolidacyjnego (co będzie miało miejsce raz w miesiącu) zajmuje się Bank. Odsetki wewnętrzne nie obciążają Banku ale Lidera. Bank je tylko technicznie nalicza i przekazuje. Analogicznie sytuacja wygląda w odniesieniu do sald ujemnych (wykazywanych przed zerowaniem na Rachunkach Transakcyjnych) z tym,

że wówczas odsetki są należne Liderowi od Uczestnika, który przed zerowaniem wykazywał saldo ujemne. Odsetki wewnętrzne są przekazywane z Rachunku Transakcyjnego danego Uczestnika na Rachunek Transakcyjny Lidera albo na Rachunek Konsolidacyjny. Bank będzie przekazywał Liderowi oraz Uczestnikom miesięczne raporty odsetek otrzymanych i tych którymi zostanie obciążony. Czynność naliczania i przelewu/potrącenia odsetek następuje bez dodatkowej dyspozycji ze strony Uczestników.

Odsetki wewnętrzne są naliczane i płacone zgodnie z dyspozycją Lidera, niezależnie od odsetek naliczanych przez Bank od salda ujemnego czy dodatniego wykazywanego na Rachunku Konsolidacyjnym po wyzerowaniu sald.

Bank może także udzielić kredytu w Rachunku Konsolidacyjnym. Kredyt jest udzielany Liderowi na podstawie odrębnej umowy i może być wykorzystany na bieżące potrzeby Lidera lub na finansowanie w ramach struktury cash poolingu. Ponadto, w ramach kompleksowej usługi cash poolingu Bank udostępni Uczestnikom limity zadłużenia, które będą udostępniane w Rachunkach Transakcyjnych poszczególnych Uczestników (tzw. debet techniczny).

W związku z uczestnictwem w opisanej wyżej strukturze cash poolingu jej Uczestnicy, w tym Spółka będą odnosili wymierne korzyści w postaci optymalizacji kosztów związanych z zarządzaniem płynnością finansową. Dzięki codziennemu zerowaniu sald Rachunków Transakcyjnych Uczestników na Rachunku Konsolidacyjnym pojawi się saldo globalne dla wszystkich Uczestników, które będzie mogło korzystać z korzystniejszego oprocentowania - zarówno w przypadku salda dodatniego jak i ujemnego. Z uwagi na efekt skali Bank będzie skłonny zaoferować Uczestnikom korzystniejsze warunki od ofertowanych klientom indywidualnym. W skali całej grupy oszczędności stąd wynikające mogą okazać się znaczne.

Uczestnicy cash poolingu, w tym także Lider będą ponosili na rzecz Banku opłaty za świadczenie usług cash poolingu. Zadaniem Banku w strukturze cash poolingowej jest m.in. prowadzenie rachunków bankowych dla wszystkich Uczestników struktury, ustalanie salda na Rachunku Konsolidacyjnym poprzez zerowanie sald Rachunków Transakcyjnych na koniec dnia i przywracanie tych sald z początkiem kolejnego dnia (transfer zwrotny), kalkulacja odsetek od salda na danym Rachunku Transakcyjnym (przed zerowaniem) oraz na Rachunku Konsolidacyjnym, kalkulacja odsetek należnych Bankowi bądź poszczególnym Uczestnikom i ich odpowiednie pobranie i przekazanie pomiędzy Uczestnikami oraz przygotowanie stosowanych raportów w tym zakresie, ewentualnie także udzielanie kredytu Liderowi w Rachunku Konsolidacyjnym.

Natomiast zadaniem Lidera w strukturze cash poolingu będzie co do zasady m.in. reprezentowanie innych Uczestników, pośredniczenie w relacjach pomiędzy innymi Uczestnikami a Bankiem, podejmowanie decyzji w zakresie funkcjonowania struktury ze skutkiem dla pozostałych uczestników.

Spółka wskazała, że pomiędzy nią a pozostałymi Uczestnikami cash poolingu występują powiązania o których mowa w art. 11 oraz art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t. jedn. Dz. U. z , 2014 poz. 851 ze zm.) - dalej zwanej "updof" - tego rodzaju powiązania nie występują i nie będą występowały natomiast pomiędzy Bankiem a Uczestnikami (w tym Liderem).

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie: Czy

w przedstawionym stanie faktycznym odsetki wypłacone przez Spółkę będą mogły być zaliczane do kosztów podatkowych bez ograniczeń wynikających z treści art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 updof (tj. przepisów o cienkiej kapitalizacji)?

W ocenie Skarżącej, przysługuje jej prawo do zaliczenia do kosztów podatkowych odsetek wypłacanych w ramach struktury cash poolingu, w zakresie w jakim faktycznie zostały one zapłacone, bez konieczności limitowania ich wysokości w oparciu o art. 16 ust. 1 pkt 60 czy 61 updof.

W uzasadnieniu swojego Stanowiska Spółka wskazała, że cash pooling nie stanowi umowy pożyczki w rozumieniu art. 16 ust. 7b updof. W wykonaniu czynności w ramach cash poolingu w żadnym momencie nie dochodzi do udzielenia pożyczki przez któregokolwiek Uczestnika (w tym Lidera) innemu Uczestnikowi (w tym Liderowi), że nie będzie miał miejsca element konstytutywny dla umowy pożyczki, jakim jest przeniesienie własności określonej ilości pieniędzy z pożyczkodawcy na pożyczkobiorcę. W określonych sytuacjach Uczestnicy będą zobowiązani do zapłaty odsetek na rzecz Lidera lub odwrotnie. Niemniej, źródłem zobowiązania w tym zakresie nie jest pożyczka udzielona Uczestnikom przez pozostałych Uczestników. Uczestnicy zobowiązują się do konsolidowania swoich środków ze środkami innych podmiotów uczestniczących w systemie, a nie do pożyczenia ich konkretnemu innemu Uczestnikowi. Uczestnicy, w tym Lider nie umawiają się wcześniej co do tego, kto wpłaci środki finansowe, w jakiej kwocie i kto je wykorzysta. Uczestnicy dobrowolnie biorą udział w systemie i dobrowolnie wpłacą środki pieniężne nie mając wpływu na to, czy i w jakim zakresie zostaną one wykorzystane przez innych Uczestników. Uczestnicy nie mają uprawnienia do swobodnego dysponowania środkami pieniężnymi zdeponowanymi w ramach systemu cash poolingu, ich swoboda ogranicza się wyłącznie do decyzji, czy zamierzają przystąpić do systemu i zaangażować środki finansowe; jeżeli jednak już się na to zdecydują to są zobowiązani do dostosowania się do zasad działania systemu, w tym m.in. do dokonywanego codziennie zerowania sald. Strona wskazała, że dla zaistnienia umowy pożyczki konieczne jest wystąpienie skonkretyzowanego podmiotu i przedmiotu transakcji, jak również woli w zakresie zobowiązania do przeniesienia własności środków pieniężnych na inny podmiot.

W przypadku uczestniczenia w strukturze cash poolingu żaden z tych czynników nie występuje, wobec czego nie zachodzą przesłanki dla sformułowania wniosku, że na gruncie updop przepływy środków finansowych w ramach cash poolingu można by zrównać z umową pożyczki.

Na potwierdzenie swojego stanowiska Strona przywołała szereg orzeczeń sądów administracyjnych i interpretacji indywidualnych.

Dyrektor Izby Skarbowej w B., działający w imieniu Ministra Finansów w wydanej interpretacji indywidualnej z dnia [...] r. znak [...] uznał stanowisko Skarżącej za nieprawidłowe.

W uzasadnieniu interpretacji organ wskazał, że opisana we wniosku umowa cash poolingu wypełnia przesłanki zaliczenia jej do umowy pożyczki zdefiniowanej w art. 16 ust. 7b updop. Organ zauważył, że w strukturze, w której uczestniczy Spółka dochodzi do przekazywania środków pieniężnych pomiędzy podmiotami, przy jednoczesnej, wynikającej z logiki systemu konieczności zwrotu tych środków oraz uzyskiwania w związku z tym odsetek. Organ wskazał, że art. 16 ust. 7b updop wprowadził własną szeroką definicję umowy pożyczki na potrzeby dotyczące tzw. cienkiej kapitalizacji. Podkreślono, że polskie przepisy o niedostatecznej kapitalizacji znajdują zastosowanie w przypadkach, gdy na dzień zapłaty odsetek zadłużenie podatnika przekracza określony w tych przepisach ( art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 updop) poziom zadłużenia wobec podmiotów powiązanych, co skutkuje koniecznością wyłączenia odsetek płaconych przez Spółkę od części zadłużenia przekraczającego określony w przepisach limit.

Organ uznał stanowisko Spółki za nieprawidłowe, gdyż w następstwie uznania, że w ramach umowy cash poolingu dochodzi do zawarcia pożyczki z art. 16 ust. 7b updop przyjął, że w kontekście przedstawionej struktury systemu zarządzania płynnością finansową mogą znaleźć zastosowanie przepisy art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 updop w odniesieniu do opisanych we wniosku odsetek, o ile w momencie zapłaty odsetek wartość zadłużenia Spółki obliczonego z uwzględnieniem art. 16 ust. 7g updop, będzie przekraczało określony pułap, a podmioty na rzecz których odsetki będą wypłacane są podmiotami powiązanymi w rozumieniu tych przepisów.

Nie zgadzając się z treścią udzielonej interpretacji, Spółka wezwała organ do usunięcia naruszenia prawa, poprzez uznanie stanowiska Wnioskodawcy za prawidłowe.

Dyrektor Izby Skarbowej w B. działając w imieniu Ministra Finansów

w odpowiedzi z dnia 8 grudnia 2015 r. na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa stwierdził brak podstaw do zmiany ww. interpretacji indywidualnej.

W złożonej za pośrednictwem Dyrektora Izby Skarbowej w B. skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie, Skarżąca wniosła

o uchylenie zaskarżonej interpretacji w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Zaskarżonej interpretacji zarzucono :

- niewłaściwą ocenę co do zastosowania przepisów prawa materialnego:

a) poprzez przyjęcie, że w stanie faktycznym/zdarzeniu przyszłym przedstawionym przez Spółkę ma miejsce udzielanie pożyczek pomiędzy Uczestnikami i przelewy realizowane w ramach cash poolingu spełniają definicję pożyczki, o której mowa w art. 16 ust. 7b updop,

b) poprzez przyjęcie, że w odniesieniu do odsetek płaconych przez Spółkę

w związku z uczestnictwem w systemie wspólnego zarządzania płynnością finansową w ramach cash poolingu mogą znaleźć zastosowanie ograniczenia w zakresie niedostatecznej kapitalizacji wynikające z art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 updop;

- naruszenie przepisów postępowania tj.:

a) art. 14a i 14c ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jednolity: Dz. U. z 2015 r., poz. 613 ze zmianami) - dalej: o.p. - i nie zastosowanie ich w wydanej Spółce interpretacji poprzez nieuwzględnienie i nie odniesienie się w wydanej Spółce interpretacji do orzeczeń sądów administracyjnych powołanych przez Skarżącą oraz poprzez wydanie w odniesieniu do analogicznych stanów faktycznych i zdarzeń przyszłych sprzecznych ze sobą interpretacji;

b) art. 121 § 1 o.p. poprzez niedokonanie pełnej analizy stanowiska i tym samym naruszenie obowiązku działania w sposób budzący zaufanie organów administracyjnych.

Skarżąca wskazała w uzasadnieniu skargi, że organ błędnie ocenił, iż w ramach realizacji umowy zarządzania płynnością finansową w ramach cash poolingu dochodzi do zawarcia umowy pożyczki. Skarżąca podkreśliła, że nie dochodzi do bezpośredniego przekazania środków pieniężnych od Uczestnika posiadającego saldo dodatnie do Uczestnika posiadającego saldo ujemne. Do takich transakcji nie dochodzi pomiędzy Uczestnikami bezpośrednio, ale pomiędzy Uczestnikami a Liderem (rozumianym przy tym inaczej niż jako jeden z Uczestników). Skoro nie dochodzi do bezpośrednich przekazów między Uczestnikami, to zdaniem Strony nie można mówić o tym, że spełnione są przesłanki do uznania tych przekazów za pożyczki w rozumieniu art. 16 ust. 7b updop.

Strona zaznaczyła, że w określonych sytuacjach Uczestnicy będą zobowiązani do zapłaty odsetek na rzecz Lidera lub odwrotnie. Niemniej, źródłem zobowiązania

w tym zakresie nie jest pożyczka udzielona jednemu Uczestnikowi przez któregoś

z pozostałych Uczestników. Uczestnicy, w tym Lider nie umawiają się wcześniej co do tego, kto wpłaci środki finansowe, w jakiej kwocie i kto je wykorzysta. Uczestnicy dobrowolnie biorą udział w systemie i dobrowolnie wpłacą środki pieniężne nie mając wpływu na to, czy i w jakim zakresie zostaną one wykorzystane przez innych Uczestników. Nie jest zatem tak, że Uczestnik posiadający saldo dodatnie udziela pożyczki określonemu innemu Uczestnikowi (posiadającemu saldo ujemne). Środki pieniężne nie są przekazywane pomiędzy poszczególnymi Uczestnikami (pomiędzy ich Rachunkami Transakcyjnymi), ale pomiędzy Uczestnikami a Liderem (Rachunkiem Transakcyjnym a Rachunkiem Konsolidacyjnym).

Argumentem przemawiającym za tym, że nie można uznać przepływów finansowych realizowanych w ramach umowy cash poolingu za pożyczki, jest nadto w ocenie Strony fakt, że Uczestnicy nie mają uprawnienia do swobodnego dysponowania środkami pieniężnymi zdeponowanymi w ramach systemu cash poolingu, ich swoboda ogranicza się wyłącznie do decyzji, czy zamierzają przystąpić do systemu i zaangażować środki finansowe; jeżeli jednak już się na to zdecydują to są zobowiązani do dostosowania się do zasad działania systemu, w tym m.in. do dokonywanego codziennie zerowania sald.

Ponadto, dla zaistnienia umowy pożyczki konieczne jest wystąpienie skonkretyzowanego podmiotu i przedmiotu transakcji, jak również woli w zakresie zobowiązania do przeniesienia własności środków pieniężnych na inny podmiot.

W przypadku uczestniczenia w strukturze cash poolingu żaden z tych ww. elementów nie występuje. W przypadku uczestnictwa w strukturze cash poolingu nie występują pożyczkodawcy czy pożyczkobiorcy - żaden z uczestników nie zobowiązuje się wobec któregokolwiek innego Uczestnika, że przeniesie na niego określoną ilość pieniędzy.

W związku z takim mechanizmem finansowania i funkcjonowania cash poolingu nie jest w ogóle możliwe określenie, jakie środki pieniężne faktycznie sfinansowały salda ujemne danego Uczestnika. Uczestnik wykazujący saldo ujemne na koniec dnia roboczego nie wie zatem, czyje środki finansowe (pochodzące od którego Uczestnika) pokryją jego saldo ujemne.

Zupełnie zatem niezasadne i bezpodstawne, zdaniem Strony, jest uznanie,

że w ramach cash poolingu dochodzi do udzielania pożyczek.

Strona nadto jako kolejny argument potwierdzający nieprawidłowość stanowiska organu, przedstawiła analizę kilku przypadków hipotetycznych sytuacji, które w praktyce mogłyby wystąpić w ramach funkcjonującej umowy cash poolingu.

Strona zarzuciła też naruszenie przepisów związanych z procedurą, wskazując w szczególności na brak odniesienia się w treści interpretacji do wyroków sądowych cytowanych przez Spółkę we własnym stanowisku w sprawie. Strona wskazała, że nieuzasadnione pominięcie orzeczeń oraz interpretacji indywidualnych powołanych we wniosku stanowi naruszenie powołanych art. 14a i 14c o.p. Wydanie dla Spółki interpretacji sprzecznej z wcześniej wydawanymi przez inne organy podatkowe, reprezentujące również Ministra Finansów w zakresie wydawania interpretacji indywidualnych, stanowi naruszenie nałożonego na organ podatkowy obowiązku dążenia do zapewnienia jednolitego stosowania przepisów prawa podatkowego.

Wskazała, że takie działanie narusza także zasadę budowania zaufania do organów administracji podatkowej, wyrażoną w art. 121 § 1 o.p.

Strona zarzuciła również, że działanie organu podatkowego polegające na tym, że w odniesieniu do przedstawionego przez Spółkę zdarzenia wydał interpretację negatywną, pomimo tego, że analiza historyczna wydawanych wcześniej w analogicznych sytuacjach interpretacji wskazuje, że wydawane interpretacje były pozytywne, stanowi naruszenie zasady rozstrzygania wątpliwości na korzyść podatnika in dubio pro tributario (art. 2a o.p.).

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o oddalenie skargi w całości.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie z w a ż y ł, co następuje:

Skarga jest bezzasadna.

Istota sporu w niniejszej sprawie dotyczy sprowadza się do udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy odsetki wypłacone w ramach umowy cash poolingu, będą podlegały przepisom o tzw. niedostatecznej kapitalizacji. Jednak odpowiedź na to pytanie wymaga uprzedniego rozstrzygnięcia, jaki charakter prawny mają

w okolicznościach sprawy stosunki pomiędzy uczestnikami umowy cash poolingu,

a ściśle rzecz ujmując, czy w ramach struktury pomiędzy uczestnikami dochodzi do udzielenia pożyczki, o której mowa w art.16 ust. 7b updop. Zdaniem Spółki, która zamierza funkcjonować w ramach umowy cash poolingu, stosunki pomiędzy Uczestnikami oraz Liderem wynikające z umowy nie powinny być kwalifikowane jako udzielenie pożyczki o której mowa w art. 16 ust. 7 b updop, a tym samym, odsetki wypłacone przez Spółkę nie powinny podlegać restrykcjom wynikającym z przepisów

o niedostatecznej kapitalizacji zawartych w cyt. ustawie. Z kolei organ interpretacyjny wyraził pogląd, że opisana we wniosku umowa cash poolingu wypełnia przesłanki zaliczenia jej do umowy pożyczki z art. 16 ust. 7b updop, a więc w odniesieniu do odsetek wypłacanych w ramach umowy ograniczenia w zakresie niedostatecznej kapitalizacji wynikające z art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 cyt. ustawy mogą znaleźć zastosowanie.

Rozstrzygając powyższy spór, najpierw należy odwołać się norm prawnych,

w których jest on osadzony. Zgodnie zatem z art. 15 ust. 1 updop kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 (...). Z kolei z art. 16 ust. 1 pkt 60 updop wynika, że nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odsetek od pożyczek udzielonych spółce przez podmiot posiadający bezpośrednio lub pośrednio nie mniej niż 25% udziałów (akcji) tej spółki albo udzielonych łącznie przez podmioty posiadające łącznie bezpośrednio lub pośrednio nie mniej niż 25% udziałów (akcji) tej spółki, jeżeli wartość zadłużenia spółki wobec podmiotów posiadających bezpośrednio lub pośrednio nie mniej niż 25% udziałów (akcji) tej spółki, uwzględniającego również zadłużenie z tytułu pożyczek, przekroczy łącznie wartość kapitału własnego spółki - w proporcji, w jakiej wartość zadłużenia przekraczająca wartość kapitału własnego spółki pozostaje do całkowitej kwoty tego zadłużenia wobec tych podmiotów, określonej na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc zapłaty odsetek od pożyczek; przepisy te stosuje się odpowiednio do spółdzielni, członków spółdzielni oraz funduszu własnego takiej spółdzielni. Art. 16 ust. 1 pkt 61 updop stanowi natomiast, że za koszty uzyskania przychodów nie uważa się odsetek od pożyczek udzielonych spółce przez inną spółkę, jeżeli w obu tych spółkach ten sam podmiot bezpośrednio lub pośrednio posiada nie mniej niż po 25% udziałów (akcji), a wartość zadłużenia spółki otrzymującej pożyczkę wobec spółki udzielającej pożyczki oraz wobec podmiotów posiadających bezpośrednio lub pośrednio nie mniej niż 25% udziałów (akcji) spółki otrzymującej pożyczkę, uwzględniającego również zadłużenie z tytułu pożyczek, przekroczy łącznie wartość kapitału własnego spółki otrzymującej pożyczkę - w proporcji, w jakiej wartość zadłużenia przekraczająca wartość kapitału własnego spółki pozostaje do całkowitej kwoty tego zadłużenia, określonej na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc zapłaty odsetek od pożyczek; przepisy te stosuje się odpowiednio do spółdzielni, członków spółdzielni oraz funduszu własnego takiej spółdzielni. Natomiast stosownie do treści art. 16 ust. 7b updop, przez pożyczkę, o której mowa w ust. 1 pkt 60 i 61 oraz art. 15c, rozumie się każdą umowę, w której dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy; przez pożyczkę tę rozumie się także kredyt, emisję papierów wartościowych o charakterze dłużnym, depozyt nieprawidłowy lub lokatę; pochodnych instrumentów finansowych nie uważa się za pożyczkę w rozumieniu tego przepisu.

W sprawie Skarżąca zamierza działać w ramach umowy cash poolingu, która literalnie – co nie ulega wątpliwości - nie została wymieniona w art. 16 ust. 7b updop. Jest to umowa nienazwana, jako, że polskie prawo nie przewiduje wprost takiej instytucji. Wskazana umowa jest formą zarządzania finansami stosowaną przez podmioty należące do jednej grupy kapitałowej lub podmioty powiązane ekonomicznie w jakikolwiek inny sposób. Istota tej umowy sprowadza się do koncentrowania środków pieniężnych z jednostkowych rachunków poszczególnych podmiotów na wspólnym rachunku grupy i zarządzaniu w ten sposób kwotą, przy wykorzystywaniu korzyści skali. Podstawowym walorem wspomnianej umowy jest możliwość koncentracji środków kilku podmiotów oraz kompensowania przejściowych nadwyżek wykazywanych przez jedne z podmiotów z przejściowymi niedoborami zaistniałymi u innych podmiotów (vide: M. Zwyrtek, Cash pooling po polsku, Monitor Podatkowy 8/2006, s. 25).

W kwestii kwalifikacji prawnej umowy cash poolingu wypowiedział się także Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach z 30 września 2015 r. o sygn. akt: II FSK 2033/14 oraz sygn. akt II FSK 3137/14. Poglądy wyrażone w tych wyrokach Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela. W szczególności zaakcentowania wymaga teza postawiona w drugim z ww. orzeczeń, zgodnie którą, przez umowę pożyczki – tej o której mowa w art. 16 ust. 7b w zw. z art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 updop - rozumie się każdą umowę, w której dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy i zapłacić odsetki, nawet wówczas, gdy zobowiązania stron umowy wynikają z niej w sposób dorozumiany. NSA podkreślił, że powołany przepis

art. 16 ust. 7b updop, definiuje umowę pożyczki na użytek stosowania normy wynikającej z brzmienia art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 updop szerzej niż wynika to z definicji zawartej w k.c. Jednocześnie wskazał, że choć umowa cash poolingu jest umową nienazwaną, to cechą takiej umowy jest to, że jeden z podmiotów (uczestnik umowy) przekazuje własne środki finansowe innemu podmiotowi (innemu uczestnikowi umowy), celem pokrycia przez ten inny podmiot zobowiązań pieniężnych. Otrzymane przez podmiot środki finansowe podlegają zwrotowi wraz z wynagrodzeniem za korzystanie z tych środków, określonym w formie odsetek.

Co jednak istotne NSA – oczywiście in concreto – zaliczył umowę cash poolingu do umowy pożyczki zdefiniowanej w art. 16 ust. 7b updop. Z powyższego wynika więc, że umowa cash poolingu – w określonym stanie faktycznym – może zostać zaliczona do umowy pożyczki o której mowa w cyt. przepisie. W ocenie Sądu, przedstawiona w niniejszej sprawie we wniosku umowa cash poolingu, również pozwala, jak zresztą słusznie uznał Organ podatkowy - zaliczyć ją do umowy pożyczki zdefiniowanej w art. 16 ust. 7b updop. Mamy bowiem do czynienia z umową, której istota polega na przekazywaniu między uczestnikami systemu środków pieniężnych oraz uzyskiwaniu z tego tytułu wynagrodzenia w postaci odsetek. Z przedstawionego we wniosku zdarzenia przyszłego wynika, że Spółka zamierza funkcjonować w strukturze cash poolingu, który to mechanizm polegać będzie tym, iż poprzez Rachunek Konsolidacyjny należący do Lidera będzie dokonywało się zerowanie sald Rachunków Transakcyjnych wszystkich Uczestników. Czynność zerowania sald będzie miała miejsce na koniec każdego dnia roboczego i będzie polegała na tym, że kwoty sald dodatnich z Rachunków Transakcyjnych Uczestników zostaną faktycznie przekazane na Rachunek Konsolidacyjny (przelew bankowy), natomiast salda ujemne Rachunków Transakcyjnych Uczestników zostaną faktycznie pokryte z Rachunku Konsolidacyjnego (przelew bankowy). Następnie - na początku kolejnego dnia roboczego, zostaną dokonane transfery zwrotne z Rachunku Konsolidacyjnego na Rachunki Transakcyjne Uczestników tak, aby ich salda wróciły do poziomu z poprzedniego dnia roboczego (tj. sprzed operacji zerowania). Wskazane wyżej transfery będą transferami rzeczywistymi System udostępniony przez Bank będzie dokonywał powyższych operacji automatycznie, bez udziału Uczestników - w oparciu o wyrażoną przez nich wcześniej zgodę na takie działanie. W efekcie zerowania sald Rachunków Transakcyjnych, na Rachunku Konsolidacyjnym może powstać saldo dodatnie lub saldo ujemne. Saldo będzie podlegało oprocentowaniu - w przypadku salda dodatniego Liderowi będą należne od Banku odsetki od tego salda, a w przypadku salda ujemnego to Bankowi będą należne odsetki od Lidera. Wysokość odsetek będą określały odrębne umowy z Bankiem.

Ponadto umowa przewiduje, tzw. odsetki wewnętrzne, które są należne Uczestnikom wykazującym na koniec dnia roboczego (przed zerowaniem) salda dodatnie. Odsetki od salda dodatniego są należne danemu Uczestnikowi od Lidera za okres od dnia transferu tych środków na Rachunek Konsolidacyjny do dnia transferu zwrotnego. Analogicznie sytuacja wygląda w odniesieniu do sald ujemnych (wykazywanych przed zerowaniem na Rachunkach Transakcyjnych), z tym,

że wówczas odsetki są należne Liderowi od Uczestnika

W ocenie Sądu, powyższy opis pozwala uznać, że Skarżąca będzie uczestniczyła w mechanizmie, którego struktura pozwala zaliczyć go do umowy pożyczki w rozumieniu art. 16 ust. 7b updop. Nie ulega bowiem wątpliwości,

że w opisanym zdarzeniu przyszłym będzie dochodziło do przekazywania środków pieniężnych pomiędzy Uczestnikami systemu ( w tym także Liderem). Jednocześnie konieczność zwrotu wynikająca z logiki struktury zarządzania płynnością finansową oraz uzyskiwanie wynagrodzenia w postaci odsetek powoduje, że opisana umowa cash poolingu wypełnia przesłanki zaliczenia jej do umowy pożyczki. Powtórzyć też należy za NSA, że brak sporządzonych umów pożyczek pomiędzy uczestnikami funkcjonującymi w ramach umowy cash poolingu, nie uniemożliwia uznania określonych transakcji za takowe, gdyż art. 16 ust. 7b updop wprowadza własną definicję wskazanej umowy na potrzeby przepisów dotyczących tzw. cienkiej kapitalizacji (zob. wyrok NSA z 30.09.2015 r., II FSK 3137/14).

Spółka w skardze powołała szereg orzeczeń WSA twierdząc, że jej stanowisko znajduje w nich potwierdzenie. Odnosząc się do powyższego należy wskazać, że spór w powołanych wyrokach – podobniej jak w niniejszej sprawie - koncentrował się wokół tego, czy do systemu cash poolingu zastosowanie ma art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 updop z uwagi na treść art. 16 ust. 7 b tej ustawy. WSA przyjmowały w nich, że stosunki pomiędzy uczestnikami wynikające z uczestnictwa w cash poolingu nie powinny być kwalifikowane jako udzielenie pożyczki, o której mowa w art. 16 ust. 7b updop. Należy jednak jeszcze raz wskazać, że NSA w wyrokach z 30 września 2015 r. o sygn. akt: II FSK 2033/14 oraz II FSK 3137/14, dokonując interpretacji wskazanego art. 16 ust. 7b w zw. z art. 16 ust. 1 pkt 60 i pkt 61 updop wyraził odmienny od prezentowanego dotychczas we wskazanych przez Skarżącą wyrokach pogląd, stwierdzając, iż faktycznym celem umowy cash poolingu jest udostępnienie środków pieniężnych pomiędzy podmiotami z grupy oraz osiąganie przez te podmioty korzyści w postaci odsetek. Jest to zatem rodzaj pożyczek udzielonych pomiędzy podmiotami uczestniczącymi w tym systemie. W związku powyższym nie można przyjąć, że powołane przez Skarżącą wyroki przesądzają sporną kwestię. Bo choć potwierdzały na moment ich wydania, stanowisko Strony, to niewątpliwe nie jest to pogląd ostateczny jako, że po pierwsze, w zdecydowanej większości są to wyroki nieprawomocne, a po wtóre, wskazane orzecznictwo NSA, posiadające walor ostateczności in concreto,

w sposób zgoła odmienny rozstrzygnęło przedmiotową kwestię. Skarżąca konsekwentnie twierdzi również, że w ramach umowy cash poolingu nie będzie dochodziło do zawarcia umowy w której określony podmiot zobowiązałby się do przeniesienia określonej sumy pieniężnej, na rzecz innego konkretnego podmiotu, bowiem podmioty biorące udział w systemie dobrowolnie wpłacają środki pieniężne nie mając wpływu na to czy i w jakim zakresie zostaną one wykorzystane przez innych Uczestników. W ocenie Sądu, wbrew twierdzeniu Skarżącej, zgoda na przeniesienie określonej ilości pieniędzy na określony podmiot została wyraźnie wyrażona, z tym jednak, że to w umowie cash poolingu wskazano sposób jego ustalenia. Z opisu zdarzenia wynika bowiem, że tylko jeden z uczestników będzie Liderem, nie ulega również wątpliwości, że będzie możliwe ustalenie stron transakcji, gdyż z wniosku wynika, że każdy z Uczestników będzie posiadał w banku odrębny Rachunek Transakcyjny, a zerowanie sald na tych rachunkach będzie dokonywane z wykorzystaniem Rachunku Konsolidacyjnego należącego do Lidera na koniec każdego dnia roboczego. Tak więc wiadoma będzie zarówno kwota (będzie to kwota potrzebna do wyzerowania salda) jak i strony umowy. Skoro Strona wskazała we wniosku, że Lider ( gdy występuje w roli Lidera) nie jest stroną umów pożyczki, a jego rola jako Lidera w przekazywaniu środków jest wyłącznie techniczna, to należałoby uznać, że środki na jego Rachunku Konsolidacyjnym nadal są własnością poszczególnych Uczestników. W takiej sytuacji to Uczestnicy udzielają pożyczek innym Uczestnikom za pośrednictwem Rachunku Konsolidacyjnego. W przeciwnym wypadku należałoby przyjąć, że stroną umów pożyczki z uczestnikami jest Lider.

W opisanym stanie faktycznym cash pooling jest umową wielostronną umożliwiającą przekazywanie środków finansowych za wynagrodzeniem pomiędzy podmiotami uczestniczącymi w tym systemie, za pośrednictwem rachunku należącego do Lidera. Poprzez podpisanie umowy i przystąpienie do Struktury uczestnicy zgodzili się na przenoszenie środków na inny podmiot, druga strona transakcji została określona przez wskazanie sposobu ustalenia uprawnionych. Zatem skoro podano kryteria i przyjęto zerowanie sald, a na dodatek stronami będą jedynie wskazane podmioty to jest wiadomym - wbrew twierdzeniu Strony - kim będą strony transakcji. Należy również w tym miejscu podkreślić, że zgoda na zobowiązanie się do przeniesienia określonej ilości pieniędzy jak i zgoda na zwrot nie muszą być wyrażone wprost. Wystarczy, że można je ustalić na podstawie każdego zachowania się uczestników systemu, jak to ma miejsce w sprawie. Taki wniosek należy wysnuć z wykładni art. 16 ust. 7b updop, a w szczególności ze sformułowania "każda umowa".

W sprawie niewątpliwe jest, że mamy do czynienia z przekazywaniem środków pieniężnych, oraz zobowiązaniem do zwrotu środków wraz z wynagrodzeniem w postaci odsetek. Są to ustawowe przesłanki z cyt. powyżej przepisu art. 16 ust. 7b updop, których wystąpienie warunkuje uznanie umowy za pożyczkę i które w sprawie – w ocenie Sądu - zaistniały. Podkreślić trzeba, że na gruncie tej sprawy mamy do czynienia z pożyczką w świetle przepisów o niedostatecznej kapitalizacji, a nie pożyczką w rozumieniu Kodeksu cywilnego i dlatego wskazywanie na niewypełnianie przez umowę cash-poolingu wszystkich elementów przedmiotowo istotnych umowy pożyczki – w sposób literalnie przyjęty na gruncie cywilistycznym - nie znajduje podstaw.

Tak więc, zdaniem Sądu, w sytuacji, kiedy Spółka w związku z uczestnictwem

w systemie cash poolingu, w celu wyrównania ujemnego salda na rachunku korzysta ze środków wewnętrznych – innego podmiotu, zamiast z finansowania zewnętrznego, należy przyjąć, że takie transfery środków pieniężnych w ramach umowy będą stanowiły pożyczki w rozumieniu art. 16 ust. 7b updop.

Przesądzenie, że w sprawie dojdzie do pożyczki o której mowa w ww. przepisie, aktualizuje pytanie o to, czy odsetki wypłacone w ramach umowy cash poolingu, będą podlegały przepisom o tzw. niedostatecznej kapitalizacji. W tym względzie rację ma organ interpretacyjny twierdząc, że w sytuacji, gdy Spółka będzie wykazywała saldo debetowe, a łączna wartość zadłużenia wobec podmiotów, o których mowa w art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 updop liczonego z uwzględnieniem art. 16 ust. 7g, przekroczy wartość kapitału własnego Spółki, wówczas w odniesieniu do odsetek płaconych przez Spółkę w związku z uczestnictwem w cash poolingu, mogą znaleźć zastosowanie ograniczenia wynikające z przepisów dotyczących tzw. niedostatecznej kapitalizacji. W związku z powyższym, skoro wszyscy Uczestnicy cash poolingu w tym Lider, w opisanym przez Stronę stanie faktycznym są podmiotami powiązanymi o których mowa w art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 updop, Sąd za chybiony uznaje zarzut naruszenia prawa materialnego, tj. art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 w zw. z art. 16 ust. 7b updop. Należy tu podkreślić, że przepisy art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 updop mówią o łącznej wartości zadłużenia wobec podmiotów powiązanych ze Spółką w określony sposób. Skoro zatem z wniosku o udzielenie interpretacji wynika iż wszyscy uczestnicy systemu są powiązani w sposób o którym mowa w art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 updop, to istotna jest tu łączna wartość zadłużenia wobec nich wszystkich, nie zaś indywidualna wartość zadłużenia względem poszczególnych Uczestników systemu.

Za nietrafne należało też uznać zarzuty dotyczące naruszenia przepisów postępowania. Organ wydając interpretację w październiku 2015 r. nie mógł naruszyć zasady wyrażonej w art. 2 o.p. wprowadzonej w życie dopiero od dnia 1 stycznia 2016 r. Nadto wbrew stanowisku Strony organ nie naruszył przepisów postępowania, w tym zasady zaufania, poprzez pominięcie przywołanych przez Stronę orzeczeń oraz interpretacji indywidualnych. Organ wyjaśnił bowiem, iż nie mają one charakteru wiążącego w odniesieniu do stanu faktycznego i prawnego przedmiotowej sprawy, a nadto linia orzecznicza w nich zaprezentowana w odniesieniu do rozpatrywanego zagadnienia nie może być uznana za jednolitą i przywołał na tą okoliczność odmiennie rozstrzygające sporną kwestię wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Jednocześnie nie mogło mieć wpływu na ocenę prawidłowości zaskarżonej interpretacji indywidualnej przedstawienie w skardze alternatywnych przypadków hipotetycznych sytuacji, które w praktyce mogłyby wystąpić w ramach funkcjonującej umowy cash poolingu. Przedmiotem oceny organu w ramach postępowania

o udzielenie interpretacji indywidualnej mógł być tylko i wyłącznie stan faktyczny opisany we wniosku o jej udzielenie. Interpretacja indywidualna, pełniąc funkcję informacyjną, musi być osadzona w ściśle określonym stanie faktycznym lub równie kategorycznie przedstawionym zdarzeniu przyszłym. (vide: A. Hanusz, Działanie organów budzące zaufanie, Prawo i Podatki 2013/818-19). Zgodnie bowiem z art. 14b § 3 o.p. składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Modyfikacje tego stanu faktycznego na etapie skargi do sądu administracyjnego nie mogły mieć wpływu na ocenę stanu faktycznego przedstawionego we wniosku, a zarazem także na ocenę prawidłowości zaskarżonej interpretacji opartej na stanie faktycznym opisanym we wniosku.

Mając powyższe względy na uwadze Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie uznał, że zaskarżona interpretacja odpowiada prawu i na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012, poz. 270 ze zm.) oddalił skargę jak o niezasadną