Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Jerzy Dudek, Sędziowie Sędzia NSA Maria Wieczorek-Zalewska (sprawozdawca), Sędzia WSA Bogusław Wiśniewski, Protokolant Asystent sędziego Bartłomiej Pastucha, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 25 lutego 2016 r. sprawy ze skargi J. J. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...] 2015 r. nr [...] w przedmiocie dodatku do świadczenia pielęgnacyjnego oddala skargę.

Prezydent Miasta L. decyzją z dnia [...] r., nr [...] na podstawie art. 17 ust. 1b pkt 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz art. 12 ust. 1-4 ustawy z dnia z dnia 7 grudnia 2012r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw, odmówił przyznania J. J. dodatku do świadczenia pielęgnacyjnego w okresie od 1 stycznia 2013r. do 30 czerwca 2013r.

Organ I instancji wskazał, że decyzją z dnia [...]. znak: [...] przyznano odwołującej prawo do świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad niepełnosprawnym ojcem J. J. urodzonym 27 sierpnia 1949r., od 1 marca 2010r. do odwołania. Na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 7 grudnia 2012r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw, prawo do świadczenia pielęgnacyjnego wygasło z dniem 30 czerwca 2013r. wnioskiem z dnia 19 października 2013r. odwołująca wniosła o przyznanie prawa do dodatku do świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw za okres od 1 stycznia 2013r. do 30 czerwca 2013r.

W wyniku przeprowadzonego postępowania organ ustalił, że niepełnosprawność osoby wymagającej opieki - J. J. istnieje od marca 2003r., tj. po ukończeniu 53 roku życia. Potwierdza to pkt IV kopii orzeczenia z dnia 5 maja 2010r. nr [...] wydanego przez Miejski Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w L., które zalicza go do znacznego stopnia niepełnosprawności. Z tego powodu organ decyzją z dnia [...]. znak: [...] odmówił przyznania dodatku do świadczenia pielęgnacyjnego w okresie od 1 stycznia 2013r. do 30 czerwca 2013r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze decyzją z dnia [...]. znak: [...] utrzymało w mocy powyższą decyzję, a w wyniku skargi Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie prawomocnym wyrokiem z dnia 22 stycznia 2015r. sygn. akt II SA/Lu 364/14 uchylił decyzję Kolegium i poprzedzającą ją decyzję organu pierwszej instancji. W uzasadnieniu Sąd wskazał, że organ I instancji rozpoznając sprawę ponownie, winien uwzględnić stanowisko Trybunału Konstytucyjnego zawarte w uzasadnieniu wyroku z dnia 21 października 2014r. sygn. akt K 38/13 i rozważyć, czy odwołującej przysługuje wnioskowane świadczenie.

Organ pierwszej instancji ponownie rozpatrując sprawę uwzględnił stanowisko Trybunału Konstytucyjnego zawarte w uzasadnieniu ww. wyroku i postanowił ponownie odmówić żądanego świadczenia, tj. dodatku do świadczenia pielęgnacyjnego.

W odwołaniu od powyższej decyzji J. J., zarzuciła organowi, że rozpoznał jej wniosek niezgodnie z treścią wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014r. sygn. akt K 38/13, wyrażoną w sentencji tego wyroku oraz niezgodnie z istniejącym i obowiązującym porządkiem prawnym, jak też z ustawą o świadczeniach rodzinnych. Stwierdziła, że decyzja został wydana wyłącznie w oparciu o wybrany element uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z pominięciem obowiązującego normatywnie elementu, jakim jest sentencja tego wyroku. Podniosła, że uzasadnienie wyroku jest jedynie składnikiem pomocniczym aktu prawnego. Dodała, że uzasadnienie jest wyjaśnieniem ukazującym podstawy i tok myślowy składu orzekającego, prowadzącym poprzez przesłanki, dowody i argumenty do wydania wyroku wraz z jego sentencją, jako częścią dyspozytywną i jako takie nie może być podstawą dalszego orzekania. Następnie stwierdziła, że sentencja wyroku Trybunału wskazuje wyraźnie i jednoznacznie na niedopuszczalność różnicowania praw opiekunów ze względu na wiek powstania niepełnosprawności u podopiecznego i jako jedyna ma ona moc normatywną i obowiązującą wyrażoną poprzez jej derogującą treść oraz nierozłączność z wyrokiem. Następnie stwierdziła, że wszelkie inne rozważania, których dopuścił się organ I instancji, w tym zawarte w pkt 8 uzasadnienia wyroku Trybunału są bezpodstawne, zmieniając się z danej organowi swobody oceny i wnioskowania w niedopuszczalną dowolność, mającą na celu odmowę w oparciu o niejasne zapisy zawarte w uzasadnieniu wyroku. Zdaniem odwołującej, większość niespójnie sformułowanych aspektów tego uzasadnienia stoi w jawnej sprzeczności z treścią sentencji wyroku, szczególnie w części derogowanej, co czyni uzasadnienie bezużytecznym dla racjonalnego zastosowania.

Dodała także, że zawarte w wyroku WSA w Lublinie z dnia 22 stycznia 2015r. sygn. akt II SA/Lu 364/14 stwierdzenie o uwzględnieniu stanowiska Trybunału Konstytucyjnego wyrażonego w uzasadnieniu wyroku z dnia 21 października 2014r. sygn. akt K 38/13, jest jedynie dodatkową wskazówką dla rozważań organu. Zdaniem odwołującej wskazówka ta nie zwalnia organu od zastosowania treści zawartych w sentencji wyroku Trybunału Konstytucyjnego.

Ponadto strona wskazała, że podczas procedowania organ pominął zapis zmieniający zakres art. 17 ust. 1b tej ustawy, tj. dodany w styczniu 2015r. przypis 20, który zdaniem odwołującej brzmi następująco: "20) /art. 17...1b/ utracił moc w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczeni pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę na osoba niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności z dniem 23 października 2014r. na podstawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014r. sygn. akt K 38/13 (Dz. U. poz. 14343)". Odwołująca stwierdziła, że zawarte tu stwierdzenie "utracił moc" (choć jest derogowane tymczasowo do chwili powstania nowej ustawy o świadczeniach rodzinnych) ma obecnie całkowicie wiążącą treść, która oznacza, że artykuł jest niekonstytucyjny i nieważny w zakresie dotyczącym opieki nad dorosłymi osobami niepełnosprawnymi, nie zmieniając swoje mocy w stosunku do dzieci niepełnosprawnych. Oznacza to całkowite wyłączenie tej części artykułu (dotyczącej dorosłych) z obiegu prawnego oraz zakaz stosowania tej regulacji

Samorządowe Kolegium Odwoławcze po rozpatrzeniu powyższego odwołania decyzją z dnia [...] r., nr [...] utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję.

W ocenie Kolegium, organ I instancji wykonał zalecenia WSA w Lublinie zawarte w prawomocnym wyroku z dnia 22 stycznia 2015r. sygn. akt II SA/Lu 364/14.

Wskazał przy tym, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014r. sygn. akt K 38/13 jest tzw. wyrokiem zakresowym, który to wyrok zmienił treść normatywną art. 17 ust. 1b ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1456, 1623 i 1650 oraz z 2014 r. poz. 559 i 567), nie zmieniając literalnie jego treści. Sentencji wyroku Trybunału o charakterze zakresowym (wbrew temu co twierdzi odwołująca) nie da się stosować, bez poznania jego uzasadnienia, które jest integralną częścią tego wyroku. W uzasadnieniu wyroku podniesiono, że skutkiem jego wejścia w życie nie jest ani uchylenie art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, ani uchylenie decyzji przyznających świadczenia, ani wykreowanie "prawa" do żądania świadczenia dla opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, jeżeli niepełnosprawność podopiecznych nie powstała w okresie dzieciństwa. Trybunał Konstytucyjny orzekł ostatecznie o niekonstytucyjności jedynie części normy wynikającej z art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych. Poprawienie stanu prawnego w tym zakresie należy wyłącznie do ustawodawcy, który - biorąc pod uwagę skutki społeczne rozstrzygnięć podejmowanych w badanej materii - powinien tego dokonać bez zbędnej zwłoki. Uzasadnienie ww. wyroku Trybunału Konstytucyjnego, w szczególności jego pkt 8 organy winny zatem stosować, co prawidłowo uczynił organ I instancji, wykonując przy tym zalecenia prawomocnego wyroku WSA w Lublinie z dnia 22 stycznia 2015r. sygn. akt II SA/Lu 364/14.

Organ odwoławczy konkludując wskazał, że niepełnosprawny ojciec odwołującej J. J. ur. 27 sierpnia 1949r., legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności z dnia 5 maja 2010r. nr [...] wydanym przez Miejski Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w L.. Z orzeczenia tego wynika, że zostało ono wydane na stałe, niepełnosprawność istnieje od marca 2003r., a ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od 14 marca 2007r. Tym samym niepełnosprawność J. J. powstała po ukończeniu 25 roku życia, w marcu 2003r., kiedy niepełnosprawność powstała, J. J. miał 53 lata, dlatego nie spełnia on warunku przewiedzianego w art. 17 ust. 1b pkt 1 i pkt 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz dlatego w świetle art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 7 grudnia 2012r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw dodatek do świadczenia pielęgnacyjnego w okresie od 1 stycznia 2013r. do 30 czerwca 2013r. odwołującej nie przysługuje, tym samym jej odwołanie nie może zostać uwzględnione.

J. J. w skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] r. podtrzymała zarzuty wskazane w odwołaniu.

Ponadto strona skarżąca wskazała na ustawiczne powoływanie się organu na niejasne i niespójne z sentencją uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego i jego selektywnie wybrane elementy negatywne dla wnioskującego z całkowitym pominięciem najważniejszej i posiadającej jako jedyna moc normatywną najważniejszej części tego wyroku, jaką jest treść sentencji, co powoduje całkowicie błędne wnioskowanie organu w sprawie.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1647 ze zm.) sądy administracyjne powołane są do badania zgodności z prawem zaskarżonych aktów administracyjnych. Akt administracyjny jest niezgodny z prawem o ile przy jego uchwaleniu doszło do naruszenia przepisów prawa materialnego lub procesowego, wówczas to sąd w oparciu o art. 145 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.) – dalej p.p.s.a. może w zależności od okoliczności uchylić decyzję, stwierdzić jej nieważność lub uznać, że została wydana z naruszeniem prawa.

W ocenie Sądu zaskarżona decyzja i decyzja ją poprzedzająca nie naruszają prawa.

Przedmiotem rozważań organów był wniosek J. J. z dnia 22 października 2013 r. o przyznanie dodatku do świadczenia pielęgnacyjnego realizowanego na podstawie art. 12 ustawy z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych na okres od 1 stycznia do 30 czerwca 2013 r.

Powołany przepis stanowi, że osobom, o których mowa w art. 11 ust. 1 spełniającym warunki określone w art. 17 ustawy, o której mowa w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, oraz osobom którym przyznano prawo do świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie przepisów ustawy, o której mowa w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejsza ustawą, za każdy miesiąc w okresie od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy do dnia 30 czerwca 2013 r., w którym przysługuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, przysługuje dodatek do świadczenia pielęgnacyjnego (ust. 1). Dodatek do świadczenia pielęgnacyjnego przysługuje w wysokości [...] zł miesięcznie (ust. 2).

Osoby, o których mowa w ust. 1 tego przepisu to zgodnie z art. 11 ust. 1 powołanej ustawy osoby uprawnione do świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie przepisów dotychczasowych, które zachowują prawo do tego świadczenia w dotychczasowej wysokości do dnia 30 czerwca 2013 r., jeżeli spełniają warunki określone w przepisach dotychczasowych.

Zatem z przepisu powyższego wynika, że beneficjentem dodatku do świadczenia pielęgnacyjnego opartego na omawianej ustawie jest osoba, która spełnia warunki określone w art. 17 ust. 1 w brzmieniu nadanym powołaną ustawą.

Do rozważenia pozostaje, czy wnioskodawca spełnia warunki określone w art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Zgodnie z tym przepisem świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji, z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje:

1) matce albo ojcu,

2) opiekunowi faktycznemu dziecka,

3) osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pracy zastępczej,

4) innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej i lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień, opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji (ust. 1). Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała:

1) nie później niż do ukończenia 18 roku życia lub

2) w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia (ust. 1b).

Okolicznością niesporną w niniejszej sprawie jest to, że niepełnosprawność ojca zainteresowanej urodzonego 27 sierpnia 1949r. – J. J., utrzymuje się od 2003 r., to znaczy powstała po ukończeniu przez niego 25 roku życia.

W aktach administracyjnych znajduje się bowiem orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności z dnia 5 maja 2010r. nr [...] wydanym przez Miejski Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w L.. Z orzeczenia tego wynika, że zostało ono wydane na stałe, niepełnosprawność istnieje od marca 2003r., a ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od 14 marca 2007r.

Z powołanego art. 17 ustawy w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2013 r. wynika, że warunkiem otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego jest między innymi to, aby niepełnosprawność, wystąpiła do 18 roku życia lub w sytuacjach wskazanych w tym przepisie do 25 roku życia. Tym samym trafnie organ w oparciu o wymienione wyżej orzeczenie o niepełnosprawności stwierdził, że ojciec zainteresowanej nie spełnia wskazanych w art. 17 ustawy warunków. Tym samym zainteresowany w oparciu o art. 12 wymienionej ustawy z dnia 7 grudnia 2012 r. nie może otrzymać pomocy.

W ocenie Sądu, prawidłowe jest stanowisko Kolegium co do tego, że nie zachodziła w rozpoznawanej sprawie podstawa do uchylenia kwestionowanej decyzji organu odwoławczego i przyznania skarżącej dodatku do świadczenia pielęgnacyjnego, zgodnie z jej wnioskiem.

Podkreślenia wymaga, że w wyroku Trybunał Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13 podniesiono, że skutkiem wyroku w odniesieniu do art. 17 ust. 1b u.ś.r. jest stwierdzenie, że opiekunowie dorosłych osób niepełnosprawnych muszą być przez ustawodawcę traktowani jako podmioty należące do tej samej klasy. Nie mogą być zatem - co do zasady - traktowani w sposób odmienny. W stanie prawnym sprzed wydania wyroku Trybunału ich sytuacja prawna była zróżnicowana. Zróżnicowanie to było powiązane z określeniem momentu powstania niepełnosprawności osoby wymagającej opieki, jako istotnego kryterium regulacji prawnej. Trybunał nie podważył założenia, że okres życia, w którym pojawia się niepełnosprawność, może mieć związek z oceną posiadania przez daną osobą majątku pozwalającego na samodzielne zapewnienie sobie godziwej egzystencji. Jednak dotychczasowy sposób zastosowania przez ustawodawcę tego kryterium prowadził do arbitralnego zróżnicowania w obrębie tej samej grupy podmiotów podobnych. Trybunał zobowiązał ustawodawcę do precyzyjnego określenia racjonalnych przesłanek, od których uzależni zróżnicowany poziom świadczenia dla opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych. Za punkt wyjścia ustawodawca musi jednak przyjąć jednakowe traktowanie takich opiekunów niezależnie od istniejącego już w ustawie preferencyjnego traktowania opiekunów niepełnosprawnych dzieci. W związku z tym Trybunał podkreślił, że wykonanie wyroku wymaga podjęcia działań ustawodawczych, które doprowadzą do przywrócenia równego traktowania opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, zastrzegając przy tym, że nie przesądza, jaki model ustalenia świadczeń dla tych opiekunów należy przyjąć, albowiem ustawodawca ma w tej kwestii pewien margines swobody.

Ponadto, co w sprawie ma kluczowe znaczenie, Trybunał Konstytucyjny wskazał, że skutkiem wejścia w życie wyroku nie jest ani uchylenie art. 17 ust. 1b u.ś.r., ani uchylenie decyzji przyznających świadczenia, ani wykreowanie "praw" do żądania świadczenia dla opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, jeżeli niepełnosprawność podopiecznych nie powstała w okresie dzieciństwa. Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że orzekł ostatecznie o niekonstytucyjności jedynie części normy wynikającej z art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych i powtórzył, że poprawienie stanu prawnego w tym zakresie należy wyłącznie do ustawodawcy, który - biorąc pod uwagę skutki społeczne rozstrzygnięć podejmowanych w badanej materii - powinien tego dokonać bez zbędnej zwłoki.

Wejście w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego wydanego w sprawie K 38/13 nie ma wpływu na kształt obowiązujących przepisów z uwagi na zawarte w uzasadnieniu tego wyroku wyjaśnienia Trybunału (por. wyroki NSA z dnia 10 lutego 2015 r., I OSK 2926/14 oraz z dnia 1 października 2015 r., I OSK 519/14, publ. Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych).

W ocenie Sądu respektowanie konstytucyjnej normy zawartej w art. 190 ust. 1 Konstytucji RP nakłada na Sąd obowiązek pełnego wykonania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego wydanego w sprawie K 38/13, a więc z uwzględnieniem określonych w tym rozstrzygnięciu skutków wyroku w zakresie stosowania prawa przez organy administracji i sądy. Tylko taki sposób wykonania wspomnianego wyroku Trybunału Konstytucyjnego stanowi wypełnienie obowiązku wykonywania orzeczeń Trybunału, zgodnie z art. 190 ust. 1 w związku z art. 2, 7 i 8 ust. 1 Konstytucji.

Z tych wszystkich względów, wobec braku podstaw do uwzględnienia skargi, Sąd oddalił skargę na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.).