Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodnicząca Sędzia WSA Mariola Kowalska (spr.), , Sędzia WSA Izabela Ostrowska, Sędzia WSA Grzegorz Rudnicki, , po rozpoznaniu w trybie uproszczonym w dniu 29 listopada 2018 r. sprawy ze skargi R. C. na postanowienie Ministra Zdrowia z dnia [...] kwietnia 2018 r. znak [...] w przedmiocie nałożenia grzywny w celu przymuszenia oddala skargę

Postanowieniem z dnia [...] kwietnia 2018 r. znak [...] Minister Zdrowia, działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 w związku z art. 144 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 23, z późn. zm.) oraz art. 119 § 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2016 r. poz. 599, z późn. zm.), po rozpatrzeniu zażalenia wniesionego przez R. C., utrzymał w mocy postanowienie Wojewody [...] z dnia [...] kwietnia 2017 r. znak [...] o nałożeniu grzywny w celu przymuszenia do wykonania obowiązku poddania szczepieniom ochronnym małoletniej córki – J. C.

Z akt sprawy wynika, że Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w . pismem z 4 listopada 2015 r. wezwał R. C. do poddania małoletniej córki – J. C., urodzonej [...] grudnia 2002 r., obowiązkowemu szczepieniu ochronnemu przeciwko tężcowi i błonicy, w terminie 7 dni od otrzymania wezwania. Następnie upomnieniem z 21 września 2016 r. (doręczonym 28 września 2016 r.) Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Z. wezwał R. C. do wykonania ww. obowiązku poddania szczepieniom przeciwko wskazanym chorobom, w terminie 7 dni od dnia doręczenia upomnienia.

Wobec braku reakcji skarżącego na ww. wezwanie i upomnienie do wykonania szczepień, PPIS w Z. pismem z 14 grudnia 2016 r. przekazał do Wojewody [...] dokumentację w sprawie wraz z tytułem wykonawczym nr [...] wystawionym [...] grudnia 2016 r.

Z powodu dalszego uchylania się od poddania małoletniej córki obowiązkowym szczepieniom ochronnym, Wojewoda [...] postanowieniem z dnia [...] kwietnia 2017 r. nr [...] nałożył na R. C. grzywnę w celu przymuszenia w wysokości 500 zł (słownie: pięciuset złotych), wzywając do jej uiszczenia w terminie do 31 lipca 2017 r., obciążył skarżącego opłatą w wysokości 50 zł (słownie: pięćdziesięciu złotych) za czynności egzekucyjne. Jednocześnie Wojewoda [...] w swoim postanowieniu wezwał zobowiązanego do wykonania obowiązku wskazanego w ww. tytule wykonawczym również w terminie do 31 lipca 2017 r., pouczając jednocześnie, że w przypadku niewykonania obowiązku w wyznaczonym terminie mogą być nakładane dalsze grzywny.

R. C. złożył zażalenie na postanowienie Wojewody [...], zarzucając:

- naruszenie art. 29 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, poprzez niezbadanie dopuszczalności egzekucji administracyjnej wystawionego tytułu wykonawczego oraz art. 29 § 2 w zw. z 29 § 1 ww. ustawy poprzez niewydanie postanowienia o nieprzystąpieniu do egzekucji, mimo że tytuł wykonawczy nie podlegał egzekucji administracyjnej,

- naruszenie art. 119 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, poprzez wydanie postanowienia pomimo nieistnienia obowiązku w dniu jego wydania,

- dotknięcie postanowienia wadą nieważności w postaci niewykonalności obowiązku, w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 5 ustawy Kodeks postępowania administracyjnego.

Rozpoznając zażalenie wniesione na postanowienie o nałożeniu grzywny z dnia [...] kwietnia 2017 r., Minister Zdrowia stwierdził, iż postępowanie egzekucyjne mające na celu przymuszenie do wykonania obowiązku polegającego na zaszczepieniu małoletniego dziecka, było prowadzone w sposób prawidłowy. Postępowanie w sprawie ww. obowiązku prowadzone było przez PPIS w Z. i zakończyło się wydaniem przez ten podmiot w dniu [...] grudnia 2016 r. tytułu wykonawczego nr [...]. Upomnieniem z dnia 21 września 2016 r. PPIS w Z. wezwał skarżącego do wykonania brakujących szczepień u małoletniego dziecka, a także pouczył o możliwości wszczęcia postępowania egzekucyjnego w administracji. Upomnienie zostało doręczone skarżącemu w dniu 28 września 2016 r. PPIS w Z. pismem z 14 grudnia 2016 r. przekazał do Wojewody [...] dokumentację w sprawie wraz z tytułem wykonawczym. Wojewoda [...] postanowieniem z dnia [...] kwietnia 2017 r. nałożył na R. C. grzywnę w celu przymuszenia w wysokości 500 zł.

Odnosząc się do zarzutów zażalenia Minister Zdrowia wskazał, że podstawą prawną do nałożenia obowiązku szczepień przeciw wybranym chorobom zakaźnym jest art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. 2016 r., poz. 1866, z późn. zm.), który zobowiązuje osoby przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej do poddawania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym na zasadach określonych w ustawie, przy czym zgodnie z art. 5 ust. 2 ww. ustawy w odniesieniu do osoby nieposiadającej pełnej zdolności do czynności prawnych (m.in. dziecko) odpowiedzialność za wypełnienie tego obowiązku ponosi osoba sprawująca nad tą osobą prawną pieczę, albo jej opiekun faktyczny. Przepisy określające obowiązek poddawania dzieci szczepieniom ochronnym ustanawiają prawną powinność poddania dziecka szczepieniu ochronnemu.

W zażaleniu skarżący zarzucił Wojewodzie [...] niezbadanie dopuszczalności egzekucji administracyjnej tytułu wykonawczego i powołując się na art. 16 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2016 r. poz. 186 z późn. zm.) wyraził opinię o nieistnieniu obowiązku poddania się szczepieniom ochronnym. Odnosząc się do tego zarzutu Minister Zdrowia wskazał, że istotnie zgodnie z art. 16 ww. ustawy pacjent ma prawo do wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub odmowy takiej zgody. W przypadku pacjenta małoletniego przedstawiciel ustawowy ma prawo do wyrażenia zgody na przeprowadzenie badania lub udzielenie innych świadczeń zdrowotnych przez lekarza. Konieczność uzyskania zgody pacjenta lub opiekuna prawnego dziecka, której uzyskanie obciąża lekarza, wynika z art. 32 ust. 1- 2 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2017 r., poz. 125, z późn. zm.). Minister podkreślił, że w przypadku jednak obowiązkowych szczepień, obowiązek ich wykonania wynika wprost z ustawy, a brak zgody szczepionego bądź jego przedstawiciela ustawowego nie zmienia faktu istnienia tego obowiązku.

Odnosząc się do argumentacji zażalenia kwestionującej uprawnienia PPIS w Z. do podejmowania działań zmierzających do wykonania obowiązku poddania dziecka szczepieniu ochronnemu, w tym wystosowania do skarżącej upomnienia oraz wystawienia tytułu wykonawczego, Minister zwrócił uwagę, że Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Z. nie działał w przedmiotowej sprawie jako organ egzekucyjny, lecz jako wierzyciel obowiązku o charakterze niepieniężnym. Zgodnie z ustawą o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, kierowanie upomnienia do zobowiązanego i wystawianie tytułu wykonawczego należy do zadań wierzyciela. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny nie podejmował natomiast w przedmiotowej sprawie czynności egzekucyjnych w rozumieniu przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, gdyż nie jest organem egzekucyjnym. Organem egzekucyjnym w przedmiotowej sprawie jest Wojewoda [...]. Minister zauważył, że zgodnie z art. 2 oraz art. 5 pkt 3 i 4 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2015 r. poz. 1412 z późn. zm.) do zadań organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej należy m.in. prowadzenie działalności zapobiegawczej i przeciwepidemicznej w zakresie chorób zakaźnych, w tym ustalanie zakresów i terminów szczepień ochronnych i sprawowanie nadzoru w tym zakresie, a także wydawanie zarządzeń i decyzji lub występowanie do innych organów o ich wydanie - w przypadkach określonych w przepisach o zwalczaniu chorób zakaźnych. Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy, organami właściwymi do sprawowania nadzoru nad wykonawstwem szczepień są państwowi powiatowi inspektorzy sanitarni. Zatem organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej zgodnie z art. 5 § 1 pkt 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji są uprawnione do żądania wykonania w drodze egzekucji administracyjnej obowiązku szczepień, tj. są wierzycielem w rozumieniu art. 1 a pkt 13 ww. ustawy.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 119 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, poprzez wydanie postanowienia w sytuacji nieistnienia obowiązku, Minister Zdrowia zauważył, że wykaz obowiązkowych szczepień ochronnych i grupy osób obowiązanych do poddania się tym szczepieniom zostały określone w art. 17 ust. 1 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi oraz w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (Dz. U. z 2016 r., poz. 849, z późn. zm.). Zgodnie z § 5 rozporządzenia, obowiązkowe szczepienia ochronne są prowadzone z uwzględnieniem Programu Szczepień Ochronnych na dany rok, ogłaszanym przez Głównego Inspektora Sanitarnego w formie komunikatu w dzienniku urzędowym ministra właściwego do spraw zdrowia, corocznie. Szczepienia obowiązkowe są realizowane przez osoby upoważnione, będące realizatorami obowiązkowych szczepień ochronnych w terminach i zgodnie ze szczegółowymi wskazaniami dotyczącymi stosowania poszczególnych szczepionek i zgodnie z aktualną wiedzą medyczną. Terminy realizacji obowiązku wykonania poszczególnych szczepień są uwarunkowane zaleceniami, jakie definiuje Program w zależności od kalendarzowego wieku dziecka. Minister Zdrowia podkreślił, że obowiązek wykonania szczepienia staje się egzekwowalny w chwili wejścia osoby objętej obowiązkiem w granice wiekowe zakreślone przez ustawę - w tym bowiem okresie obowiązkowe szczepienia ochronne powinny zostać wykonane. Zdaniem Ministra brak jest zatem podstaw do uznania zaskarżonego postanowienia za niezgodne z art. 119 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Odnosząc się do zawartego w zażaleniu zarzutu, że organ egzekucyjny nie miał podstaw do wydania zaskarżonego postanowienia, gdyż na dzień wystawienia tytułu wykonawczego, jak również na dzień wydania zaskarżonego postanowienia, dziecko – J. C. nie miało wykonanego badania kwalifikacyjnego do szczepień, Minister Zdrowia podkreślił, że to na skarżącym, jako rodzicu małoletniego dziecka i jego opiekunie prawnym, spoczywał obowiązek zgłoszenia się z dzieckiem do lekarza sprawującego nad nim opiekę profilaktyczną w celu przeprowadzenia badań kwalifikacyjnych, celem potwierdzenia bądź wykluczenia przeciwwskazań do wykonania obowiązkowego szczepienia ochronnego. Z materiału dowodowego zebranego w sprawie wynika, iż R. C. nie podejmował żadnych działań w kierunku zaszczepienia małoletniego dziecka, w tym nie zgłosił się na wykonanie badania kwalifikacyjnego. W aktach sprawy brak jest również zaświadczenia lekarskiego o istnieniu przeciwwskazań zdrowotnych do wykonania szczepień ochronnych.

Powołując się na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 16 kwietnia 2014 r. sygn. II SA/Bk 18/13 Minister Zdrowia wskazał, że niewykonalność obowiązku o charakterze niepieniężnym zachodzi jedynie wtedy, gdy istnieją niezależne od zobowiązanego i trwałe przyczyny braku możliwości wykonania obowiązku. Przesłanką uznania obowiązku za niewykonalny nie mogą być natomiast trudności w jego wyegzekwowaniu wiążące się z takim działaniami adresatów obowiązku, które skutkują utrzymaniem dotychczasowego stanu rzeczy. Badanie kwalifikacyjne jest koniecznym elementem realizacji obowiązku szczepień, szczepieniu może bowiem zostać poddane dziecko, którego stan zdrowia pozwala na przeprowadzenie szczepienia. Natomiast z art. 17 ust. 3 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi wynika, że obowiązkowego szczepienia ochronnego nie można przeprowadzić, jeżeli między lekarskim badaniem kwalifikacyjnym przeprowadzonym w celu wykluczenia przeciwwskazań do szczepienia a tym szczepieniem upłynęły 24 godziny, liczone od daty i godziny wskazanej w zaświadczeniu wystawionym przez lekarza. Zatem egzekwowanie obowiązku szczepień oznacza równoczesne egzekwowanie nierozerwalnie związanego ze szczepieniem obowiązku poddania dziecka badaniu kwalifikacyjnemu. Nie można więc faktem nieprzeprowadzenia badania dziecka, którego rodzic odmówił, uzasadniać niewykonalności szczepienia. W ocenie Ministra Zdrowia zarzut odnośnie niewykonalności obowiązku zaszczepienia dziecka z uwagi na niewykonanie badania kwalifikacyjnego do szczepień nie może być uznany za zasadny.

R. C. złożył skargę na postanowienie Ministra Zdrowia z dnia [...] kwietnia 2018 r.

Skarżący podniósł zarzut braku wymagalności obowiązku wskazując, że Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych dla szczepień wskazanych w tytule wykonawczym (szczepienie przeciwko błonicy oraz tężcowi) przewiduje, że szczepienia te obejmują dzieci i młodzież od 7 tygodnia życia do ukończenia 19 roku życia. Zdaniem skarżącego z przepisów wynika, że na wykonanie poszczególnych szczepień zobowiązany ma wyznaczony konkretny okres ograniczony wiekiem dziecka. Zdaniem skarżącego moment wymagalności dla szczepień określonych w tytule wykonawczym jeszcze nie nadszedł, albowiem moment wymagalności dla tych szczepień wystąpi dopiero w 19 roku życia, natomiast małoletnia J. C. ma dopiero 15 lat. Wynikający z § 3 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. termin obowiązkowych szczepień nie upłynął.

Skarżący wskazał, że w art. 17 ust. 11 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi określono, że Główny Inspektor Sanitarny ogłasza w formie komunikatu, w dzienniku urzędowym ministra właściwego do spraw zdrowia Program Szczepień Ochronnych na dany rok, ze szczegółowymi wskazaniami dotyczącymi stosowania poszczególnych szczepionek, wynikającymi z aktualnej sytuacji epidemiologicznej. Zdaniem skarżącego komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego nie mieści się w katalogu źródeł prawa wymienionych w art. 87 Konstytucji RP. Komunikaty Głównego Inspektora Sanitarnego ze swej istoty wiążą jedynie jednostki mu podległe, nie zaś poszczególne osoby, informacje zawarte w komunikacie mogą być jedynie traktowane jako wskazówki techniczne dotyczące wykonywania szczepień ochronnych. Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego nie stanowi źródła prawa i przez to nie może w żadnej mierze służyć za podstawę prawną do wydania jakiejkolwiek decyzji administracyjnej. Na poparcie powyższej argumentacji skarżący przywołał wyrok Sądu Rejonowego [...], sygn. akt [...] z dnia [...] września 2017 r., a także wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 kwietnia 2011 r. sygn. akt II OSK 32/11.

R. C. podniósł ponadto zarzut niewykonalności obowiązku o charakterze niepieniężnym, wskazując, iż art. 17 ust. 2 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi stanowi, że wykonanie obowiązkowego szczepienia ochronnego jest poprzedzone lekarskim badaniem kwalifikacyjnym w celu wykluczenia przeciwwskazań do wykonania obowiązkowego szczepienia ochronnego. Wskazał, że w dniu wystawienia tytułu wykonawczego jego córka, J. C., nie miała wykonanego ważnego badania kwalifikacyjnego. Z uwagi na to spełnienie obowiązku określonego w tytule wykonawczym jest niemożliwe, gdyż przeprowadzenie szczepienia bez wykonania badania byłoby niezgodne z prawem. Skarżący wskazał, że badanie kwalifikacyjne w ustawie nie zostało określone jako obowiązkowe, zatem zgodnie z art. 16 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta ma on prawo do odmowy wykonania przedmiotowego badania. Zdaniem skarżącego w związku z brakiem aktualnego badania kwalifikacyjnego obowiązek był i jest niewykonalny, a niewykonalność ta ma charakter trwały.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem kontroli Sądu jest postanowienie Ministra Zdrowia z [...] kwietnia 2018 r. utrzymujące w mocy postanowienie Wojewody [...] z [...] kwietnia 2017 r., nakładające na R. C. grzywnę w celu przymuszenia do wykonania obowiązku poddania małoletniej córki – J. C. obowiązkowym szczepieniom ochronnym, zgodnie z tytułem wykonawczym z [...] grudnia 2016 r.

Podstawę prawną orzeczeń stanowił art. 119 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (zwanej dalej jako: upea).

Stosownie do ww. art. 119, grzywnę w celu przymuszenia nakłada się, gdy egzekucja dotyczy spełnienia przez zobowiązanego obowiązku znoszenia lub zaniechania albo obowiązku wykonania czynności, a w szczególności czynności, której z powodu jej charakteru nie może spełnić inna osoba za zobowiązanego. Grzywnę nakłada się również, jeżeli nie jest celowe zastosowanie innego środka egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym.

Wysokość grzywny w celu przymuszenia, w zależności od charakteru egzekwowanego obowiązku, reguluje art. 121 upea. Zgodnie zaś z art. 122 cyt. ustawy, grzywnę w celu przymuszenia nakłada organ egzekucyjny, który doręcza zobowiązanemu odpis tytułu wykonawczego oraz postanowienie o nałożeniu grzywny, które powinno zawierać: 1) wezwanie do uiszczenia nałożonej grzywny w oznaczonym terminie z pouczeniem, że w przypadku nieuiszczenia grzywny w terminie zostanie ona ściągnięta w trybie egzekucji administracyjnej należności pieniężnych, 2) wezwanie do wykonania obowiązku określonego w tytule wykonawczym w terminie wskazanym w postanowieniu, z zagrożeniem, że w razie niewykonania obowiązku w terminie będą nakładane dalsze grzywny w tej samej lub w wyższej kwocie.

Zgodnie z art. 122 § 3 upea zobowiązanemu służy prawo zgłoszenia zarzutów i wniesienia zażalenia w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego (art. 33 i 34) oraz prawo wniesienia zażalenia na postanowienie o nałożeniu grzywny.

Grzywna w celu przymuszenia stanowi ustawowy środek egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym (art. 1a pkt 12b upea), znajdujący zastosowanie w sytuacjach określonych w cyt. powyżej art. 119, m. in. wówczas gdy egzekucja dotyczy wykonania czynności, której z powodu jej charakteru nie może spełnić inna osoba za zobowiązanego.

Taka też sytuacja zaistniała w niniejszej sprawie, dotyczącej wyegzekwowania obowiązku poddania małoletniego dziecka obowiązkowym szczepieniom ochronnym. Obowiązku szczepienia dziecka nie może bowiem wykonać inna osoba, poza tą której ten obowiązek dotyczy. Poza sporem pozostaje zaś, że skarżący sprawuje opiekę nad małoletnią córką J. C., urodzoną [...] grudnia 2002 r., a więc spoczywa na nim odpowiedzialność wynikająca z art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, zgodnie z którym w przypadku osoby nieposiadającej pełnej zdolności do czynności prawnych odpowiedzialność za wypełnienie obowiązków, o których mowa w ust. 1, ponosi osoba, która sprawuje prawną pieczę nad osobą małoletnią lub bezradną, albo opiekun faktyczny w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Bezsporne jest również, że skarżący nie poddał małoletniej córki obowiązkowym szczepieniom ochronnym, co skutkowało wszczęciem postępowania egzekucyjnego na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przez wierzyciela - Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Z. z [...] grudnia 2016 r. (poprzedzonym upomnieniem z 21 września 2016 r.). Wobec niewykonania ww. obowiązku organ egzekucyjny mógł w efekcie w toku postępowania egzekucyjnego zastosować ww. środek egzekucyjny.

Przepis art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi stanowi, że osoby przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej są obowiązane na zasadach określonych w ustawie do poddawania się szczepieniom ochronnym. Art. 17 ust. 1 ustawy przewiduje obowiązek osób, określonych na podstawie ust. 10 pkt 2, do poddawania się szczepieniom ochronnym przeciw chorobom zakaźnym określonym na podstawie ust. 10 pkt 1.

Stosownie do art. 17 ust. 10 pkt 1 i pkt 2 minister właściwy do spraw zdrowia określa, w drodze rozporządzenia, m.in. wykaz chorób zakaźnych objętych obowiązkiem szczepień ochronnych oraz osoby lub grupy osób obowiązane do poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym przeciw chorobom zakaźnym, wiek i inne okoliczności stanowiące przesłankę do nałożenia obowiązku szczepień ochronnych na te osoby - uwzględniając dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań, aktualną wiedzę medyczną oraz zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia.

Na podstawie art. 17 ust. 11 ustawy Główny Inspektor Sanitarny ogłasza w formie komunikatu, w dzienniku urzędowym ministra właściwego do spraw zdrowia, Program Szczepień Ochronnych na dany rok, ze szczegółowymi wskazaniami dotyczącymi stosowania poszczególnych szczepionek, wynikającymi z aktualnej sytuacji epidemiologicznej, przepisów wydanych na podstawie ust. 10 oraz art. 19 ust. 10 oraz zaleceń, w terminie do dnia 31 października roku poprzedzającego realizację tego programu.

Zgodnie z § 5 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych, wydanego na podstawie art. 17 ust. 10 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, obowiązkowe szczepienia ochronne są prowadzone zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych na dany rok, ogłaszanym przez Głównego Inspektora Sanitarnego w formie komunikatu, o którym mowa w art. 17 ust. 11 powołanej ustawy.

Taki sposób regulacji jest wystarczający do przyjęcia, że obowiązek poddania się szczepieniu ochronnemu wynika bezpośrednio z przepisów prawa. Główny Inspektor Sanitarny ogłasza w formie komunikatu Program Szczepień Ochronnych na dany rok ze szczegółowym schematem stosowania poszczególnych szczepionek. W komunikacie tym zawarte są wiadomości z zakresu medycyny dotyczące sposobu wykonania obowiązku ustalonego w ustawie. Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego jest wydawany celem wykonania obowiązku nakładanego ustawą (art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. b i ust. 2 oraz art. 17 ust. 1 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi). Podstawą do wydania takich komunikatów jest art. 17 ust. 11 ww. ustawy. Niewątpliwie więc Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego jest dokumentem technicznym precyzującym obowiązki wynikające z ustawy (zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 kwietnia 2018 r. sygn. II OSK 1504/16 LEX nr 2505698).

Wykaz obowiązkowych szczepień ochronnych i grupy osób obowiązanych do poddania się tym szczepieniom zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych, wydanym na podstawie art. 17 ust. 10 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Szczegółowy przedział wiekowy, w którym należy podać dawkę szczepionki przeciwko określonym chorobom, określany jest natomiast w ogłaszanym w dzienniku urzędowym Ministra Zdrowia komunikacie Głównego Inspektora Sanitarnego.

Nie można zatem zgodzić się z zarzutem skargi wskazującym na brak wymagalności obowiązku, uzasadnianym przez skarżącego w ten sposób, że nie upłynął jeszcze termin do wykonania obowiązkowych szczepień, wynikający z § 3 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. Nie zachodzi też sytuacja, że obowiązek poddania się szczepieniom ochronnym wynika z norm znajdujących się poza konstytucyjnym katalogiem źródeł prawa, o którym mowa w art. 87 ust. 1 Konstytucji RP.

Mając na względzie argumenty skarżącego odwołujące się do uprawnienia pacjenta do odmowy poddania się świadczeniu zdrowotnemu, przewidzianego w art. 16 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, podnieść należy, że art. 16 tej ustawy znajduje zastosowanie, jeżeli przepisy odrębnych ustaw nie stanowią inaczej (art. 15). Taką zaś odrębną ustawą jest m. in. ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, która przewiduje obowiązek poddawania się szczepieniom ochronnym. Ustawa ta nie przewiduje prawa pacjenta do odmowy wyrażenia zgody na szczepienie ochronne, wręcz przeciwnie - statuuje ogólny obowiązek poddania się szczepieniom ochronnym.

Zauważyć ponadto trzeba, że zgodnie z art. 17 ust. 2 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, wykonanie obowiązkowego szczepienia ochronnego jest poprzedzone lekarskim badaniem kwalifikacyjnym w celu wykluczenia przeciwwskazań do wykonania obowiązkowego szczepienia ochronnego. Każdorazowo musi to być badanie kwalifikacyjne aktualne, wykonane w czasie nieprzekraczającym 24 godzin przed samym szczepieniem (art. 17 ust. 3). W przypadku, gdy lekarskie badanie kwalifikacyjne daje podstawy do długotrwałego odroczenia obowiązkowego szczepienia ochronnego, lekarz kieruje osobę objętą obowiązkiem szczepienia ochronnego do konsultacji specjalistycznej (art. 17 ust. 5). Podkreślenia wymaga, że powyższych uregulowań nie można rozumieć inaczej niż w ten sposób, że obowiązek poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym oznacza również obowiązek poddania się uprzednim lekarskim badaniom kwalifikacyjnym w celu wykluczenia przeciwwskazań do wykonania szczepienia, na podstawie art. 17 ust. 2 ustawy.

Nie można zatem skutecznie podnosić zarzutu niewykonalności obowiązku poddania się obowiązkowym szczepieniom, wskazując na brak badania kwalifikacyjnego, wynikający z faktu niestawiennictwa w podmiocie leczniczym. Konieczność wykonania takiego badania bezpośrednio przed wykonaniem szczepienia sprawia, iż odmowa wzięcia w nim udziału uniemożliwia wykonanie szczepienia, jest zatem w istocie odmową poddania się obowiązkowemu szczepieniu ochronnemu.

Obowiązek szczepień ochronnych jest uregulowany prawnie i ma ścisły związek z zapobieganiem szerzeniu się chorób zakaźnych u osób przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Zwalczanie chorób epidemicznych jest konstytucyjnym obowiązkiem władz publicznych (art. 68 ust. 4 Konstytucji RP). W ramach realizacji tego obowiązku opracowywany jest Program Szczepień Ochronnych, który corocznie jest modyfikowany stosownie do aktualnej sytuacji epidemiologicznej, a do którego to Programu odsyła § 5 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych.

Ustawowy obowiązek poddania szczepieniom ochronnym w stosunku do córki skarżącego wymagał wykonania. PPIS w Z. uprawniony był do podejmowania działań, zmierzających do wykonania obowiązku poddania dziecka szczepieniom ochronnym, w tym do wystosowania upomnienia oraz wystawienia tytułu wykonawczego. Wobec uchylania się skarżącego od wykonania powyższego obowiązku zaistniały w sprawie przesłanki do wszczęcia postępowania egzekucyjnego i wydania postanowienia o nałożeniu grzywny w celu przymuszenia. Zdaniem Sądu orzeczona grzywna (w zakresie jej wysokości) jest zgodna z art. 121 upea, a wydane w tym przedmiocie przez organy obu instancji postanowienia nie naruszają prawa.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2018 r. poz. 1302 ze zm.), Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie orzekł jak w sentencji wyroku.