Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Sylwester Marciniak, Sędzia NSA Ryszard Pęk (spr.), Sędzia NSA Janusz Zubrzycki, Protokolant Anna Błażejczyk, po rozpoznaniu w dniu 19 maja 2016 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skarg kasacyjnych C. sp. z o.o. z siedzibą w W. oraz Dyrektora Izby Skarbowej w W. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 10 września 2014 r. sygn. akt III SA/Wa 415/14 w sprawie ze skargi C. sp. z o.o. z siedzibą w W. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w W. z dnia 9 grudnia 2013 r. nr [...] w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie o zwrot nadpłaty w podatku od towarów i usług za poszczególne miesiące 2005 r., 2006 r., 2007 r. postanawia: 1) na podstawie art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana 2012 r. - Dz. Urz. U. E. z dnia 26 października 2012 r. Nr C 326) skierować do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej następujące pytanie prejudycjalne: "Czy wyrażone w art. 4 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana 2012 r. - Dz. Urz. U. E. z dnia 26 października 2012 r. Nr C 326) zasady skuteczności i lojalnej współpracy oraz równoważności lub jakakolwiek inna właściwa zasada przewidziana w prawie Unii, przy uwzględnieniu wykładni dokonanej przez Trybunał w wyroku z dnia 17 stycznia 2013 r. w sprawie C-224/11 BGŻ Leasing sp. z o.o. przeciwko Dyrektorowi Izby Skarbowej w Warszawie, sprzeciwiają się w dziedzinie podatku od wartości dodanej przepisom krajowym lub praktyce krajowej, które uniemożliwiają zwrot nadpłaty powstałej w następstwie pobrania należnego VAT niezgodnie z prawem Unii w sytuacji, w której na skutek postępowania władz krajowych, jednostka mogła skorzystać ze swoich uprawnień dopiero po upływie terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego", 2) na podstawie art. 124 § 1 pkt 5 w związku z art. 193 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.) zawiesić postępowanie w sprawie do czasu rozstrzygnięcia przedstawionego wyżej pytania prejudycjalnego.

1. Ramy prawne.

1.1. Regulacje wspólnotowe.

1.1.1. Przepisy Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana 2012 r. - Dz. Urz. U. E. z dnia 26 października 2012 r. Nr C 326/13 - dalej zwany w skrócie: "TUE")

Art. 4 ust. 3 Zgodnie z zasadą lojalnej współpracy Unia i Państwa Członkowskie wzajemnie się szanują i udzielają sobie wzajemnego wsparcia w wykonywaniu zadań wynikających z Traktatów.

Państwa Członkowskie podejmują wszelkie środki ogólne lub szczególne właściwe dla zapewnienia wykonania zobowiązań wynikających z Traktatów lub aktów instytucji Unii.

Państwa Członkowskie ułatwiają wypełnianie przez Unię jej zadań i powstrzymują się od podejmowania wszelkich środków, które mogłyby zagrażać urzeczywistnieniu celów Unii.

1.2. Regulacje krajowe.

1.2.1. Przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm. – dalej zwana w skrócie: "Ordynacja podatkowa")

Art. 70 § 1 Zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.

Art. 72 § 1 Za nadpłatę uważa się kwotę:

1) nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku;

(...)

Art. 74 pkt 1 jeżeli nadpłata powstała w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego lub orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, a podatnik, którego zobowiązanie podatkowe powstaje w sposób przewidziany w art. 21 § 1 pkt 1 złożył jedną z deklaracji, o których mowa w art. 73 § 2, lub inną deklarację, z której wynika wysokość zobowiązania podatkowego - wysokość nadpłaty określa podatnik we wniosku o jej zwrot, składając równocześnie skorygowaną deklarację;

Art. 77 § 1 Nadpłata podlega zwrotowi w terminie:

(...)

pkt 4 30 dni od dnia złożenia wniosku, o którym mowa w art. 74;

Art. 79 § 2 Prawo do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty oraz wniosku o zwrot nadpłaty wygasa po upływie terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, chyba że ustawy podatkowe przewidują inny tryb zwrotu podatku.

Art. 80 § 1 Prawo do zwrotu nadpłaty podatku wygasa po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin jej zwrotu.

2. Stan faktyczny.

2.1. Postępowanie przed organami podatkowymi.

2.1.1. C. Sp. z o.o. (dalej zwana w skrócie: "spółką") wnioskami z 11 marca 2013 r. wystąpiła do Naczelnika Urzędu Skarbowego w W. o zwrot nadpłaty w podatku VAT, składając jednocześnie korekty deklaracji VAT-7 za poszczególne miesiące 2005 r., 2006 r. oraz 2007 r.

2.1.2. Spółka wyjaśniła, że okresach objętych wnioskami, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, zawierała umowy leasingu, działając w charakterze leasingodawcy. Zgodnie ze stosowaną praktyką umożliwiała korzystającym wybór zasad ubezpieczenia przedmiotu umowy leasingu. W jednym z przyjętych w umowach wariantów spółka, na podstawie wyboru dokonanego przez zgłaszającego, jako finansujący zawierała umowę ubezpieczenia z zakładem ubezpieczeniowym. Wówczas – zgodnie z wyborem dokonanym przez korzystającego – ponosiła koszty związane z zawarciem umowy ubezpieczenia przedmiotu leasingu. Następnie spółka obciążała korzystającego kosztami składek ubezpieczeniowych, nie doliczając żadnej marży. W odrębnie wystawionych fakturach VAT spółka traktowała to obciążenie jako wynagrodzenie za czynności zwolnione od podatku od towarów i usług (dalej zwany "VAT").

2.1.3. Spółka podniosła, że w związku ze stanowiskiem Naczelnego Sądu Administracyjnego, wyrażonym w uchwale z 8 listopada 2010 r., sygn. akt I FPS 3/10, w której przyjęto, że w świetle art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535, ze zm.) w stanie prawnym obowiązującym w 2006 r. podmiot świadczący usługi leasingu powinien włączyć do podstawy opodatkowania tych usług koszty ubezpieczenia przedmiotu leasingu, złożyła korekty faktur VAT za okresy objęte wnioskiem, w których naliczyła podatek VAT od składek ubezpieczeniowych i wykazała go w deklaracjach VAT zaś 30 grudnia 2010 r. zapłaciła powstałe zaległości podatkowe wraz z odsetkami. Podkreśliła, że takie jej działanie było spowodowane wyłącznie stanowiskiem zajętym przez Naczelny Sąd Administracyjny oraz otrzymaniem zawiadomienia Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej z 22 grudnia 2010 r. o zamiarze wszczęcia postępowania kontrolnego za okres od grudnia 2005 r. do grudnia 2006 r.

2.1.4. Spółka wyjaśniła następnie, że Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wyrokiem z 17 stycznia 2013 r. w sprawie C-224/11 BGŻ Leasing sp. z o.o. przeciwko Dyrektorowi Izby Skarbowej w W. rozstrzygnął między innymi, że:

- usługa ubezpieczenia przedmiotu leasingu i usługa leasingu co do zasady stanowią usługi odrębne i niezależne do celów podatku od wartości dodanej. Do sądu odsyłającego należy ustalenie, czy w świetle szczególnych okoliczności postępowania głównego dane czynności są w takim stopniu powiązane ze sobą, że należy je traktować jako stanowiące jedną usługę, czy też przeciwnie – stanowią one usługi odrębne.

- jeżeli leasingodawca ubezpiecza przedmiot leasingu, obciążając dokładnym kosztem tego ubezpieczenia leasingobiorcę, w okolicznościach takich jak w postępowaniu głównym taka czynność stanowi transakcję ubezpieczeniową w rozumieniu art. 135 ust. 1 lit. a) dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej.

2.1.5. Według spółki nadpłata za okresy podane we wniosku powstała w związku z powyższym wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-224/11, w którym to Trybunał przesądził, że obciążenie korzystających kosztami składek ubezpieczeniowych bez doliczenia marży jest czynnością zwolnioną od podatku VAT. Jako podstawę prawną złożonych wniosków spółka wskazała art. 74 pkt 1, art. 76 § 1, art. 77 § 1 pkt 4 oraz art. 78 § 5 pkt 1 Ordynacji podatkowej.

2.1.6. Naczelnik Urzędu Skarbowego w W. postanowieniem z 11 kwietnia 2013 r. odmówił wszczęcia postępowania w sprawie o zwrot nadpłaty w podatku od towarów i usług w odniesieniu do poszczególnych miesięcy od grudnia 2005 r. do listopada 2007 r. powołując się na upływ terminu przedawnienia.

2.1.7. Wniesione przez spółkę zażalenie nie zostało uwzględnione, albowiem postanowieniem z 9 grudnia 2013 r. Dyrektor Izby Skarbowej w W. utrzymał powyższe rozstrzygnięcie w mocy.

Dyrektor Izby Skarbowej w W. przyjął, że postępowanie w sprawie zwrotu nadpłaty, o którym mowa w art. 74 Ordynacji podatkowej nie ma zastosowania w przypadku interpretacyjnych wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, w tym wyroku w sprawie C-224/11, na który powołuje się spółka we wnioskach o zwrot nadpłaty, a wyłącznie w przypadku wyroków, w których Trybunał stwierdził niezgodność przepisów krajowych z prawem wspólnotowym.

Dyrektor Izby Skarbowej w W. w uzasadnieniu postanowienia wskazał także, że termin przedawnienia zobowiązania podatkowego z tytułu podatku od towarów i usług za okresy objęte wnioskiem upłynął 31 grudnia 2011 r. (w odniesieniu do grudnia 2005 r. i lutego 2006 r.) oraz 31 grudnia 2012 r. (w odniesieniu do stycznia 2007 r. i listopada 2007 r.). Mając to na względzie stwierdził, że korekty deklaracji dotyczące tych okresów zostały złożone po upływie terminu określonego w art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej, przez co nie mogły wywołać skutków prawnych w postaci zmiany uprzednio zadeklarowanego rozliczenia podatku VAT. W konsekwencji nie doszło również do spełnienia wszystkich przesłanek warunkujących zastosowanie przepisu art. 74 pkt 1 Ordynacji podatkowej.

2.2. Postępowanie przed sądami administracyjnymi.

2.2.1. W skardze wniesionej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie spółka zarzuciła m. in. naruszenie:

- art. 74 Ordynacji podatkowej poprzez błędną wykładnię i stwierdzenie, że nie była uprawniona do złożenia wniosku o zwrot nadpłaty za poszczególne miesiące 2005 r., 2006 r., 2007 r. z uwagi na upływ terminu przedawnienia, podczas gdy spółka prawidłowo złożyła wniosek o zwrot nadpłaty podatku VAT powstałej bezpośrednio w wyniku wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-224/11, w świetle którego podatek ten okazał się nienależny;

- art. 4 ust. 3 TUE oraz art. 9 Konstytucji RP poprzez brak zastosowania zasady zapewniania skuteczności (efektywności) prawa wspólnotowego;

2.2.2. W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonym postanowieniu, wniósł o jego oddalenie.

2.2.3. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z 10 września 2014 r. uchylił postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w W. oraz poprzedzające je postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego w W.

2.2.4. Wskazując na motywy uwzględnienia skargi sąd pierwszej instancji stwierdził, że przy zwrocie nadpłaty na podstawie art. 74 pkt 1-3 Ordynacji podatkowej należy uwzględniać przedawnienie zobowiązania podatkowego, w którym nadpłaty upatruje się spółka i żąda jej zwrotu. Oznaczało to, że upływ wskazanego w art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, które zostało zdaniem spółki nadpłacone z przyczyn wskazanych w art. 74 Ordynacji podatkowej uniemożliwia zwrot tej nadpłaty. Sąd pierwszej instancji podzielił stanowisko organu podatkowego, że złożenie przez spółkę wniosku o zwrot nadpłaty na podstawie art. 74 pkt 1 Ordynacji podatkowej nie było możliwe ze względu na niemożność dokonania korekty deklaracji podatkowej po upływie terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.

Sąd pierwszej instancji przyjął ponadto, że nie został naruszony obowiązek respektowania przez organy podatkowe zasady efektywności prawa unijnego określonej w art. 4 ust. 3 TUE i art. 9 Konstytucji RP. Podkreślił, że termin ustanowiony w art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej spełnia test efektywności, gdyż termin ten, równy terminowi w którym wygasa prawo do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty (art. 79 § 2 Ordynacji podatkowej) jest odpowiednio długi i zapewnia podatnikom możliwość efektywnego skorzystania z uprawnienia do wystąpienia z żądaniem stwierdzenia nadpłaty wynikającej z stosowania prawa krajowego w zgodzie z prawem unijnym.

2.2.5. Sąd pierwszej instancji uchylił zaskarżone postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania, wydane przez Dyrektora Izby Skarbowej z innych powodów niż podane w skardze, ponieważ uznał, że zasadny był podniesiony w skardze zarzut naruszenia tym postanowieniem art. 165a § 1 Ordynacji podatkowej. W ocenie Sądu prawidłowo formą rozstrzygnięcia powinna być w tej sprawie decyzja o odmowie zwrotu nadpłaty a nie postanowienie odmowie wszczęcia postępowania.

2.2.6. Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniosła zarówno skarżąca spółka jak i Dyrektor Izby Skarbowej w W..

2.2.7. W skardze kasacyjnej wniesionej do Naczelnego Sądu Administracyjnego przez spółkę, jej pełnomocnik, zaskarżył w całości wyrok sądu pierwszej instancji, zarzucając na podstawie art. 174 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270, zwana dalej: "ustawa - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi") naruszenie prawa materialnego, tj. art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w powiązaniu z błędną wykładnią a w konsekwencji niewłaściwym zastosowaniem m.in.:

- art. 74 w związku z art. 70 § 1 oraz w zw. z art. 80 Ordynacji podatkowej przez przyjęcie, że złożenie przez skarżącą spółkę, rzekomo po upływie terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, wniosku o zwrot podatku w bezpośredniej konsekwencji wydania przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wyroku w sprawie C-224/11 BGŻ Leasing, który to wyrok został wydany również po upływie terminu przedawnienia, wyklucza możliwość zastosowania art. 74 Ordynacji podatkowej, podczas gdy skarżącą spółka zachowała termin określony w art. 80 § 1 Ordynacji podatkowej;

- art. 4 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej przez przyjęcie, że zastosowanie w niniejszej sprawie przez Dyrektora Izby Skarbowej art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej nie narusza zasady zapewniania skuteczności (efektywności) prawa wspólnotowego;

2.2.8. Dyrektor Izby Skarbowej skargę kasacyjną oparł na naruszeniu przepisów postępowania, zarzucając zaskarżonemu wyrokowi m.in. naruszenie:

- art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w związku z art. 165 § 1,165a § 1, art. 74 pkt 1 i art. 70 § 1, art. 81 § 1 Ordynacji podatkowej poprzez uchylenie postanowienia Dyrektora Izby Skarbowej na skutek błędnej wykładni art. 165 § 1 w związku z art. 74 pkt 1 Ordynacji podatkowej, art. 70 § 1 w związku z art. 165 a § 1 Ordynacji podatkowej polegającej na uznaniu, że mimo stwierdzenia braku skuteczności wniosku o zwrot nadpłaty złożonego w trybie art. 74 § 1 Ordynacji podatkowej w związku z przedawnieniem zobowiązania podatkowego możliwe jest wszczęcie postępowania podatkowego o zwrot nadpłaty i wydanie decyzji,

- art. 145 § 1 pkt 1 lit a i c ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi poprzez uchylenie postanowienia organu II instancji z pominięciem art. 80 § 1 Ordynacji podatkowej z którego wynika również przedawnienie prawa do zwrotu nadpłaty niezależnie od stosowania trybu z art. 74 pkt 1 w związku z art. 77 § 1 pkt 4 Ordynacji podatkowej,

3. Dopuszczalność pytania prejudycjalnego.

3.1. Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że rozpatrzenie skargi kasacyjnej wymaga dokonania wykładni prawa wspólnotowego i stosując art. 267 TUE skierował do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej zawarte w sentencji niniejszego postanowienia pytanie prejudycjalne.

3.2. Naczelny Sąd Administracyjny, zgodnie z art. 184 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, jest sądem krajowym, którego orzeczenia zgodnie z prawem polskim nie podlegają zaskarżeniu, w rozumieniu art. 267 zdanie trzecie TUE. Skierowanie pytania prawnego uzasadnione jest wątpliwościami dotyczącymi prawidłowej wykładni przepisów prawa unijnego, których rozstrzygnięcie jest niezbędne dla prawidłowego rozstrzygnięcia sporu zawisłego przed sądem krajowym.

4. Uzasadnienie pytania prejudycjalnego.

4.2.1. Wydanie w tej sprawie orzeczenia w trybie prejudycjalnym przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wymaga wykładni art. 4 ust. 3 TUE i wyrażonych w tym przepisie zasad skuteczności i lojalnej współpracy oraz równoważności lub jakiejkolwiek innej właściwej zasady przewidzianej w prawie Unii.

4.2.2. Wykładnia prawa Unii ma związek ze stanem faktycznym będącym przedmiotem postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym. Z przyjętego bowiem przez organy podatkowe oraz przez sąd pierwszej instancji stanu faktycznego wynika, że wniosek o zwrot nadpłaty w podatku od towarów i usług, złożony po upływie terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego (art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej) jest bezskuteczny nawet w sytuacji, gdy ta nadpłata powstała w wyniku orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (art. 74 pkt 1 Ordynacji podatkowej). Sąd pierwszej instancji przyjął także, że regulacja ta jest zgodna z zasadą równoważności i nie narusza zasady skuteczności prawa unijnego.

4.2.3. Naczelny Sąd Administracyjny zwracając się z pytaniem prejudycjalnym dąży do wyjaśnienia, czy zasady wyrażone w art. 4 ust. 3 TUE lub jakiekolwiek inne zasady, sprzeciwiają się w dziedzinie podatku od wartości dodanej przepisom krajowym lub praktyce krajowej, które uniemożliwiają zwrot nadpłaty powstałej w następstwie pobrania należnego VAT niezgodnie z prawem Unii w sytuacji, w której na skutek postępowania władz krajowych, jednostka mogła skorzystać ze swoich uprawnień dopiero po upływie terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.

Wyjaśnienie powyższej kwestii jest niezbędne, gdyż spółka wykazała, że zapłata przez nią nienależnego podatku od wartości dodanej (VAT) była spowodowana niewłaściwym działaniem organów państwa. Argumentowała, że doszło do tego na skutek dostosowania się do stanowiska wyrażonego przez Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z 8 listopada 2010 r., sygn. akt I FPS 3/10 i zawiadomienia Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej z 22 grudnia 2012 r. o wszczęciu przez organy podatkowe postępowania kontrolnego.

Ponieważ uchwała składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego jest wiążąca w danej sprawie (art. 187 § 2 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi) i ma ona ponadto tzw. ogólną moc wiążącą, wynikającą z art. 269 § 1 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi spółka uważała, że zarówno organy podatkowe oraz sąd administracyjny zajmą stanowisko przyjęte w uchwale i aby uchronić się przed negatywnymi konsekwencjami skorygowała faktury oraz zapłaciła podatek wraz z odsetkami.

Wniosek o zwrot nienależnie zapłaconego podatku został złożony 11 marca 2013 r., po wydaniu 17 stycznia 2013 r. przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wyroku w sprawie C-224/11, już po upływie terminu przedawnienia, co zdaniem organów podatkowych oraz sądu pierwszej instancji uniemożliwiło zwrot nienależnie zapłaconego podatku.

4.2.4. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, sąd krajowy, do którego należy w ramach jego kompetencji stosowanie przepisów prawa unijnego, zobowiązany jest zapewnić pełną skuteczność tych norm. W ramach tego obowiązku sąd krajowy zobowiązany jest zagwarantować, aby jednostki miały do dyspozycji skuteczny środek umożliwiający im uzyskanie zwrotu nienależnie pobranego podatku oraz kwot zapłaconych na rzecz tego państwa członkowskiego lub pobranych przez to państwo w bezpośrednim związku z tym podatkiem. Powyższe wynika również z zasady skutecznej ochrony sądowej, która jest zasadą ogólną prawa unijnego i wynika ze wspólnych tradycji konstytucyjnych państw członkowskich chronioną na mocy art. 6 i 13 europejskiej konwencji praw człowieka, potwierdzoną również w art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (por. wyrok z 13 marca 2007r. w sprawie C-432/05, Unibet (London) Ltd i Unibet [International] Ltd przeciwko Justitiekanslern, Zb. Orz. 2007 s. I-2271, pkt 37 i powołane tam orzecznictwo).

4.2.5. Prawo wspólnotowe nie zawiera wprost przepisów odnoszących się do obowiązku zwrotu przez państwa członkowskie opłat pobranych niezgodnie z prawem Unii. W orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej została jednak sformułowana wprost zasada nakazująca zwrot takich opłat (tak m.in. wyroki: z dnia 14 stycznia 1997 r. w sprawach połączonych od C-192/95 do C-218/95 Comateb i in., Rec. s. I-165, pkt 20; z dnia 17 czerwca 2004 r. w sprawie C-30/02 Recheio - Cash & Curry, Zb.Orz. s. I-6051, pkt 15.

W polskim porządku prawnym zasada ta jest realizowana między innymi przez przepis art. 74 pkt 1 Ordynacji podatkowej, według którego, jeżeli nadpłata powstała w wyniku orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, a podatnik, którego zobowiązanie podatkowe powstaje w sposób przewidziany w art. 21 § 1 pkt 1 (z mocy prawa) złożył jedną z deklaracji, o których mowa w art. 73 § 2, lub inną deklarację, z której wynika wysokość zobowiązania podatkowego - wysokość nadpłaty określa podatnik we wniosku o jej zwrot, składając równocześnie skorygowaną deklarację.

4.2.6. W wielu orzeczeniach Trybunał przyjął, że roszczenie o zwrot nienależnie pobranych opłat może być ograniczone rozsądnym terminem, a wydanie orzeczenia prejudycjalnego w danej sprawie nie powinno mieć znaczenia dla kwestii długości czy sposobu obliczania tego terminu (tak m.in. w wyrokach w sprawach C-216/99 i C 222/99).

W wyroku z 8 września 2011 r., C-89/10 w połączonych sprawach Q-Beef NV (C-89/10) przeciwko Belgische Staat oraz Frans Bosschaert (C-96/10) przeciwko Belgische Staat, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej przyjął, że jeżeli chodzi o zasadę skuteczności ustalenie rozsądnych terminów na wniesienie skargi pod rygorem prekluzji, dla zachowania pewności prawa, która chroni jednocześnie zainteresowanego podatnika i organ administracji jest zgodne z prawem Unii. Ponadto podkreślił, że wyrok wydany w trybie prejudycjalnym ma nie konstytutywny, a wyłącznie deklaratywny charakter, z tym że co do zasady wywołuje on skutki z mocą wsteczną, od daty wejścia w życie interpretowanego przepisu. Wyjaśnił także, że prawo Unii stoi na przeszkodzie powołaniu się przez organ krajowy na upływ rozsądnego terminu przedawnienia jedynie w sytuacji, gdy zachowanie organów krajowych w połączeniu z istnieniem instytucji prekluzji doprowadziło do całkowitego pozbawienia danej osoby możliwości dochodzenia swoich praw przed sądami krajowymi.

W opinii do tego wyroku Rzecznik Generalny przyjął, że aby zapewnić orzecznictwu Trybunału skutek erga omnes, sąd krajowy winien mieć możliwość, w drodze wyjątku i bez względu na upływ terminu przedawnienia, uznania za dopuszczalne żądania zwrotu nienależnego świadczenia, nawet jeśli zostało ono zgłoszone po upływie tego terminu, o ile zgłoszono je w rozsądnym terminie po wydaniu wyroku Trybunału stwierdzającego niezgodność z prawem Unii (pkt 86 opinii).

Podkreślił (pkt 87 opinii), że Trybunał przewidział taką możliwość w sytuacji, w której bezczynność skarżącego, przeciwko któremu podniesiono zarzut przedawnienia, była wynikiem celowego dostarczenia przez władze krajowe nieprawdziwych informacji (wyroki: z 1 grudnia 1998 r. w sprawie C-326/96 Levez, Rec. s. I-7835, pkt 34; z 5 kwietnia 2010 r. w sprawie C-542/08 Barth, pkt 36).

4.2.7. Przepisy prawa krajowego, w tym m.in. art. 79 § 2 Ordynacji podatkowej, wprowadzają terminy dochodzenia zwrotu nienależnie zapłaconego podatku. Przyjmują, że prawo do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty oraz wniosku o zwrot nadpłaty wygasa po upływie terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, chyba że ustawy podatkowe przewidują inny tryb zwrotu podatku.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, przyjęty w art. 79 § 2 w związku z art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej pięcioletni termin przedawnienia zwrotu nienależnie zapłaconego podatki, w świetle utrwalonego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, nie może być co do zasady uznany za sprzeczny z zasadą skuteczności.

Jednakże prawo krajowe nie wprowadza możliwości niestosowania krajowych przepisów dotyczących okresów przedawnienia, w przypadku gdy do upływu terminu do złożenia wniosku o zwrot nienależnego podatku doszło na skutek postępowania władz krajowych. W szczególności przepisy prawa krajowego nie dają podstaw udzielenia ochrony prawnej jednostce, która działając w zaufaniu do organów państwa uiściła nienależnie podatek a następnie na skutek orzeczenia wydanego przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej stwierdzającego niezgodność przepisu krajowego z przepisem wspólnotowym, z powodu upływu terminu przedawnienia, nie może odzyskać podatku zapłaconego niezgodnie z prawem Unii.

Obowiązujący od 1 stycznia 2016 r. i nie mający zastosowania w rozpatrywanej sprawie art. 79 § 4 Ordynacji podatkowej stanowi, że wniosek o stwierdzenie nadpłaty można złożyć po upływie terminu przedawnienia, jeżeli istnienie nadpłaty wynika z porozumienia zawartego w trybie procedury wzajemnego porozumiewania na podstawie ratyfikowanych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska. Przepis ten nie dotyczy zatem sytuacji takiej jak w rozpoznawanej sprawie, w której do przedawnienia prawa do zwrotu nienależnie zapłaconego podatku doszło na skutek postępowania organów krajowych.

4.2.8. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, w okolicznościach takich jak będące przedmiotem postępowania, odmowa udzielenia ochrony prawnej narusza zasady wyrażone w art. 4 ust. 3 TUE, w tym zwłaszcza zasadę skuteczności prawa Unii. Zasada ta wymaga, aby zwrot podatku nienależnie pobranego przez państwo członkowskie z naruszeniem prawa Unii nie skutkował na gruncie przepisów krajowych pozbawieniem podatnika roszczeń spowodowanych nienależną zapłatą podatku.

W wyroku z 15 września 1998 r. C-231/96 Edilizia Industriale Siderurgica Srl (Edis) v. Ministero delle Finanze Trybunał Sprawiedliwości przyjął, że wykładnia przepisu prawa wspólnotowego dokonana przez Trybunał (...) wyjaśnia i precyzuje, tam gdzie to konieczne, znaczenie oraz zakres tego przepisu, tak jak należy lub należało go stosować od momentu jego wejścia w życie. Podkreślił także, że prawo wspólnotowe nie zakazuje Państwu Członkowskiemu powoływania się w przypadku powództw o zwrot opłat pobranych z naruszeniem danej dyrektywy na krajowy termin przedawnienia między innymi pod warunkiem, że nie zostanie wykazane, że postępowanie władz krajowych, w powiązaniu z istnieniem spornego terminu przedawnienia, doprowadziło do pozbawienia powoda możliwości skorzystania ze swoich praw przed sądami krajowymi.

5. Podsumowanie.

5.1. Przedstawione wątpliwości związane z wykładnią art. 4 ust. 3 TUE uzasadniają zwrócenie się, na podstawie art. 267 zdanie trzecie TFUE, do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z pytaniem prejudycjalnym. Przesądzenie prawidłowej wykładni tego przepisu zdecyduje bowiem o możliwości oceny podniesionego w skardze kasacyjnej wniesionej przez spółkę zarzutu naruszenia art. 4 ust. 3 TUE przez przyjęcie przez organy podatkowe oraz przez sąd I instancji, że zastosowanie w rozpoznawanej sprawie art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej nie narusza zasady zapewnienia skuteczności (efektywności) prawa wspólnotowego. Tym samym, wydanie orzeczenia prejudycjalnego jest niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy zawisłej przed sądem krajowym.

5.2. Z tych względów Sąd krajowy, na podstawie art. 267 TUE, orzekł jak w pkt 1 sentencji niniejszego postanowienia.

5.3. W związku z przedstawionym pytaniem prejudycjalnym Naczelny Sąd Administracyjny zawiesił postępowanie kasacyjne, na podstawie art. 124 § 1 pkt 5 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.