Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Dnia 20 lutego 2019 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Wiesława Batorowicz (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Elwira Brychcy Asesor WSA Jan Szuma Protokolant st. sekr. sąd. Ewa Wąsik po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 lutego 2019 roku sprawy ze skargi G. M. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] października 2018 roku Nr [...] w przedmiocie zasiłku celowego oddala skargę

Samorządowe Kolegium Odwoławcze decyzją z dnia [...] marca 2017 r., Nr [...], działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz. U. z 2017 r., poz. 1257 ze zm., dalej jako "K.p.a.") utrzymało w mocy decyzję Prezydenta Miasta P. nr [...] z dnia 30 kwietnia 2018 r., którą odmówiono G. M. przyznania pomocy finansowej w formie zasiłku celowego, specjalnego zasiłku celowego i zasiłku celowego pod warunkiem zwrotu części lub całości zasiłku na uregulowanie rachunku za energię elektryczną.

W uzasadnieniu powyższego rozstrzygnięcia wskazano, że opisaną powyżej decyzją z dnia [...] kwietnia 2018 r. Prezydent Miasta P. odmówił G. M. przyznania pomocy finansowej w formie zasiłku celowego, specjalnego zasiłku celowego i zasiłku celowego pod warunkiem zwrotu części lub całości zasiłku na uregulowanie rachunku za energię elektryczną. Odwołanie od powyższej decyzji wniosła G. M..

Następnie Kolegium wskazało, że z akt sprawy wynika, że G. M. w dniach [...] i [...] marca 2018 r. zwróciła się z prośbą o udzielenie pomocy finansowej na uregulowanie rachunku za energię elektryczną. Podczas przeprowadzonego w dniu [...] marca 2018 r. wywiadu środowiskowego wnioskodawczyni potwierdziła potrzebę uzyskania pomocy finansowej, przedkładając do wglądu rachunki za energię elektryczną na kwoty: [...] zł i [...] zł. Jednocześnie stwierdziła, że zużycie energii jest wyższe, oszacowała wartość zużycia energii na dodatkową kwotę w wysokości [...] zł.

Organ I instancji pismem z dnia [...] marca 2018 r. wystąpił do [...] celem ustalenia zobowiązań klientki w zakresie płatności za usługę dostarczania energii elektrycznej. W dniu [...] kwietnia 2018 r. do Ośrodka wpłynęło pismo z firmy [...], z treści którego wynika, że zadłużenie G. M. na dzień [...] kwietnia 2018 r. wynosi [...] zł. Jest to należność za zużycie energii elektrycznej w pomieszczeniu gospodarczym zgodnie z korektą faktury nr [...] z dnia [...] sierpnia 2017 r. za okres rozliczeniowy od [...] maja 2017 r. do [...] lipca 2017 r. [...] przedstawiła ponadto zestawienie wpłat dokonanych od października 2017 r. do [...] marca 2018 r. dla lokalu mieszkalnego oraz pomieszczenia gospodarczego w P. przy ul. [...] nr [...] i [...]. Faktura na kwotę [...]zł obejmowała okres rozliczeniowy od 26 stycznia 2018 r. do 27 lutego 2018 r. i dotyczyła lokalu mieszkalnego. Natomiast za zużycie energii w lokalu niemieszkalnym wystawiono fakturę na kwotę [...]zł za okres rozliczeniowy od [...] stycznia 2018 r. do [...] marca 2018 r.

Kolegium zauważyło następnie, że wnioskodawczyni deklaruje prowadzenie jednoosobowego gospodarstwa domowego. Jest osobą bierną zawodowo, nie pracuje i nie podejmuje prac dorywczych. Nie podejmuje żadnych czynności zmierzających do uregulowania swojej sytuacji mieszkaniowej tj. sprzedaż, zamiana na mieszkanie możliwe do samodzielnego utrzymania, wynajem w celu pozyskania środków finansowych. Wyrokiem Sądu Rejonowego [...] w P. sygn. akt [...] z dnia [...] października 2013 r. G. M. została zaliczona do osób z lekkim stopniem niepełnosprawności na stałe. Wnioskodawczyni utrzymuje się z emerytury w wysokości [...] zł (luty 2018 r.) oraz regularnie korzysta z pomocy Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w P.. Systematycznie też otrzymuje pomoc w formie zasiłku celowego nazakup żywności w kwocie [...]zł miesięcznie.

Organ II instancji przytoczył następnie treść przepisów ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (tekst jedn. Dz. U. z 2017, poz. 1769 ze zm.), wyjaśniając, że dochód wnioskodawczyni przekracza kryterium dochodowe umożliwiające przyznanie zasiłku celowego. Konsekwentnie sytuację G. M. należało natomiast rozważyć pod kątem tego, czy może zostać zakwalifikowana jako szczególnie uzasadniony przypadek w rozumieniu art. 41 ustawy o pomocy społecznej, a więc uzyskania przez nią specjalnego zasiłku celowego lub zasiłku celowego pod warunkiem zwrotu. Kolegium podkreśliło przy tym, że użyty w przepisie art. 41 ust 1 zwrot "szczególne przypadki" jest pojęciem nieostrym, jednakże nie ulega wątpliwości, że pod pojęciem tym należy rozumieć przypadki wyraźnie odbiegające od typowych sytuacji osób kwalifikujących się do otrzymania pomocy społecznej przy spełnieniu kryterium dochodowego. Będzie to zatem sytuacja życiowa osoby lub rodziny, która ponad wszelką wątpliwość, bez konieczności wnikliwych zabiegów interpretacyjnych istniejącego stanu rzeczy, pozwala stwierdzić, że tak dotkliwe w skutkach lub tak daleko ingerujące w plany życiowe zdarzenia nie należą do zdarzeń codziennych.

Kolegium zwróciło uwagę, że wnioskodawczyni uregulowała rachunki za energię elektryczną, czyli zaspokoiła potrzebę we własnym zakresie. Tym samym w dacie orzekania nie zachodziła potrzeba udzielenia pomocy finansowej na ten cel. Natomiast potrzebę uregulowania rachunku za zużycie energii elektrycznej w pomieszczeniu gospodarczym nie można uznać za podstawową.

Skargę na powyższą decyzję wniosła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu G. M..

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze podtrzymało swoje stanowisko i wniosło o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga okazała się bezzasadna.

Uprawnienia wojewódzkich sądów administracyjnych, określone między innymi art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (tekst jedn. Dz. U. z 2018 r., poz. 2107) oraz art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2018 r., poz, 1302 ze zm., dalej P.p.s.a.), sprowadzają się do kontroli działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, tj. kontroli zgodności zaskarżonego aktu z przepisami postępowania administracyjnego, a także prawidłowości zastosowania i wykładni norm prawa materialnego. Jednocześnie zgodnie z art. 134 § 1 P.p.s.a. sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Sąd obowiązany jest zatem dokonać oceny zgodności z prawem zaskarżonej decyzji także wtedy, gdy dany zarzut nie został podniesiony w skardze.

Przedmiotem niniejszego postępowania sądowoadministracyjnego jest kwestia prawidłowości decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego, utrzymującej w mocy decyzję Prezydenta [...] o odmowie przyznania skarżącej pomocy finansowej w formie zasiłku celowego, specjalnego zasiłku celowego i zasiłku celowego pod warunkiem zwrotu części lub całości zasiłku na uregulowanie rachunku za energię elektryczną.

W ocenie Sądu zaskarżone decyzje nie naruszają prawa.

Po pierwsze, stwierdzić należy, że G. M. jest osobą o lekkim stopniu niepełnosprawności na stałe, co wynika z wyroku Sądu Rejonowego [...] w P. z dnia [...] października 2013 r., [...]. Biorąc pod uwagę wypowiedzi G. M. w toku postępowania dotyczące jej złego stanu zdrowia (a także mając na względzie wiek skarżącej) Sąd przyjął założenie, że obecnie jest ona niezdolna do uzyskiwania dodatkowego dochodu z własnej aktywności (pracy) i w takim kontekście oceniał jej sytuację.

Kolejną okolicznością bezsporną jest fakt, że skarżąca posiada niewielki, ale stały dochód w postaci świadczenia emerytalno-rentowego, które to świadczenie w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku przekraczało kryterium dochodowe ubiegania się o zasiłek celowy. Skarżąca nie była więc wyjściowo uprawniona do zasiłku celowego.

W tym miejscu Sąd wyjaśnia skarżącej, że w przypadku przekroczenia kryterium dochodowego przyznanie świadczenia celowego na ogólnych zasadach jest w świetle przepisów prawa niemożliwe i kwestia ta nie podlega uznaniu organów.

Pomimo ustalenia dotyczącego kryterium dochodowego konieczne było rozważenie ewentualnej, potencjalnej możliwości przyznania skarżącej wnioskowanych świadczeń z uwzględnieniem okoliczności, w jakich się znalazła. Na podstawie art. 41 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej "w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe" może być przyznane świadczenie w postaci specjalnego zasiłku celowego lub zasiłku celowego pod warunkiem zwrotu.

Organy obu instancji obszernie pod tym kątem przeanalizowały sytuację skarżącej dochodząc do przekonania, że nie zaistniały nadzwyczajne okoliczności pozwalające udzielić G. M. pomocy.

Jak wskazano, art. 41 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej posługuje się pojęciem ogólnym, niedookreślonym i nieposiadającym definicji ustawowej "szczególnie uzasadnionego przypadku". W doktrynie przyjmuje się, iż przesłanka ta występuje wówczas, gdy sytuacja życiowa osoby lub rodziny, ponad wszelką wątpliwość, bez konieczności wnikliwych zabiegów interpretacyjnych istniejącego stanu rzeczy, pozwala stwierdzić, że jest nadzwyczajna, dotkliwa w skutkach i głęboko ingerująca w plany życiowe, a wynika ze zdarzeń nienależących do zdarzeń codziennych. Są to zdarzenia występujące okazjonalnie, wymagające wielu niefortunnych zbiegów okoliczności, czy wykraczające poza możliwości ludzkiej zapobiegliwości (por. W. Maciejko, P. Zaborniak, Ustawa o pomocy społecznej, Komentarz, Warszawa 2008 r., s. 202). Tożsamą wykładnię przepisu art. 41 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej przyjęto również w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego (zob. m.in. wyroki z 28 sierpnia 2008 r., I OSK 1416/07 oraz z 12 maja 2011 r., I OSK 164/11, orzeczenia.nsa.gov.pl). Specjalny zasiłek celowy powinien być zatem traktowany jako wyjątkowa, szczególna pomoc doraźna na konkretny cel bytowy w sytuacji, gdy uzyskiwany dochód przekracza ustawowe kryterium dochodowe, a nie jest możliwe uzyskanie potrzebnych środków w ramach własnych działań strony i zwyczajnych świadczeń z pomocy społecznej. Przyznanie tego rodzaju zasiłku powinno uwzględniać okoliczności konkretnej sprawy (w tym indywidualną sytuację strony i ogólną sytuację pozostałych potrzebujących) oraz cele i zadania pomocy społecznej (art. 2 pkt 1, art. 3 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej). Odstępstwo od konieczności spełnienia kryterium dochodowego powoduje, że przyznanie pomocy takim osobom, w sytuacji ograniczonych środków finansowych i dużej liczby uprawnionych oraz osób oczekujących na wsparcie, wymaga wyjątkowych okoliczności.

W ocenie Sądu decyzja odmawiająca przyznania G. M. pomocy finansowej nie została podjęta z przekroczeniem granic uznania administracyjnego. Wskazywana przez skarżącą, a znana organom, jej sytuacja życiowa (z jednej strony trudna ze względu na stan zdrowia i niepełnosprawność, a z drugiej strony polepszona przez posiadanie stałego dochodu przekraczającego kryterium dochodowe osoby samotnie gospodarującej), nie jest sytuacją, która – jako taka – może kwalifikować się jako "szczególnie uzasadniony przypadek" w rozumieniu art. 41 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej. Dodatkowo przemawia za taką oceną charakter zgłoszonych potrzeb (zasiłek na rehabilitację, na remont domu oraz prace dezynfekująco-czyszczące, na zakup biletów ZTM lub opłacenie taksówki, na urlop, na zakup klimatyzatorów oraz rekompensata za wyrządzone krzywdy), które stanowią kategorię planowanych wydatków, lub wydatków ponad konieczne potrzeby bytowe. Art. 41 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej w sposób jednoznaczny wskazuje na wyjątkowy charakter specjalnego zasiłku celowego. O możliwości jego przyznania nie decyduje bowiem dochód strony, lecz sytuacja życiowa, w której się ona znalazła. Z tej formy pomocy społecznej nie można wyprowadzać wniosku, że przyznanie tego rodzaju zasiłku jest obowiązkiem organu – tak jak czyni się to w odniesieniu do osób spełniających kryteria dochodowe. Przyznanie bądź odmowa przyznania specjalnego zasiłku celowego uzależniona jest nie tylko od tego, w jakim stopniu podstawowe potrzeby wnioskodawcy mogą zostać zaspokojone z jego własnych środków, ale przede wszystkim od wystąpienia szczególnych okoliczności, w związku z którymi konieczne jest udzielenie wsparcia pomimo przekroczenia kryterium dochodowego. Szczególne przypadki, o których mowa w tym przepisie, muszą być wyraziste i odbiegające od sytuacji osób kwalifikujących się do otrzymania pomocy przy spełnieniu kryterium dochodowego. Przyjąć zatem należy, iż specjalny zasiłek celowy powinien być traktowany jako wyjątkowa, szczególna pomoc doraźna na konkretny cel bytowy w sytuacji, gdy uzyskiwany dochód wnioskodawcy przekracza ustawowe kryterium dochodowe, a jednocześnie nie jest możliwe uzyskanie potrzebnych środków w ramach własnych działań strony i zwyczajnych świadczeń z pomocy społecznej.

Odnosząc się do okoliczności zgłoszonych w skardze Sąd wskazuje, że o istnieniu "szczególnie uzasadnionego przypadku" nie może świadczyć to, iż w przekonaniu G. M. jest ona od lat źle i dyskryminująco traktowana przez organy. Sąd podkreśla w tym miejscu, że jego rolą wyznaczoną przez ustawę jest kontrola legalności konkretnych aktów administracyjnych (najczęściej decyzji), które są w danym przypadku przedmiotem skargi. Sąd zaznacza, że nie jest natomiast uprawniony do prowadzenia ogólnej kontroli czy nadzoru nad administracją. Nie może więc weryfikować tego, czy organy pomocy społecznej dopuszczały się względem G. M. "wieloletnich naruszeń". Oceniając natomiast obecną sprawę w świetle okoliczności zaistniałych w niniejszej sprawie Sąd brał pod uwagę, że skarżąca jest osobą posiadającą niewielki stały dochód, otrzymuje mimo przekroczenia kryterium dochodowego świadczenia celowe na pilne potrzeby, oraz sama uregulowała rachunek za energię elektryczną. Sąd podziela opinię Kolegium, że w dacie orzekania nie zachodziła potrzeba udzielenia pomocy finansowej na ten cel. Natomiast potrzebę uregulowania rachunku za zużycie energii elektrycznej w pomieszczeniu gospodarczym nie można uznać za podstawową.

Sąd nie przeczy, że sytuacja finansowa G. M. jest trudna, jednak wobec uzyskiwanych dochodów nie można dopatrzeć się, aby znajdowała się ona w okolicznościach szczególnie dotkliwych, które uzasadniałyby przyznanie jej świadczeń wymienionych w zaskarżonej decyzji.

Ubocznie Sąd wskazuje, że przedstawiona wyżej stanowcza ocena dotycząca szczególnie uzasadnionego przypadku z art. 41 ustawy o pomocy społecznej odnosi się tylko do niniejszej sprawy i nie oznacza, że wykluczone jest udzielenie skarżącej pomocy na inne potrzeby. Każda sprawa oceniana jest przez organ indywidualnie.

W tym stanie rzeczy Sąd – na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi oddalił skargę uznając, że organy trafnie przyjęły, iż nie zachodziły przesłanki przyznania G. M. pomocy celowej w postaci zasiłku celowego albo specjalnego zasiłku celowego (względnie zasiłku celowego pod warunkiem zwrotu).