Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia NSA Krystyna Nowak po rozpoznaniu w dniu 27 listopada 2009 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej J. H. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 19 listopada 2007 r., sygn. akt I SA/Wr 946/07 w sprawie ze skargi J. H. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej we W. z dnia 16 marca 2007 r. nr [...] w przedmiocie zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych z tytułu dochodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów za 2002 r. postanawia: oddalić skargę kasacyjną

Postanowieniem z 19 listopada 2007 r., sygn. akt I SA/Wr 946/07, wydanym na podstawie art. 58 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu odrzucił skargę J. H. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej we W. z 16 marca 2007 r., Nr [...], w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych za 2002 r. od dochodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów. Z uzasadnienia postanowienia wynikało, że kwestionowaną decyzję doręczono podatnikowi 19 marca 2007 r. Termin do wniesienia skargi, zgodnie z art. 53 § 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, upływał z dniem 18 kwietnia 2007 r. Skarga została wniesiona następnego dnia po upływie terminu i z tej przyczyny podlegała odrzuceniu po myśli powołanego już wyżej art. 58 § 1 pkt 2 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

W skardze kasacyjnej J. H., działający przez pełnomocnika ustanowionego z ustanowionego z urzędu, wniósł o uchylenie postanowienia w całości i przekazanie sprawy do sądu I instancji oraz o zasądzenie na rzecz skarżącego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wg norm przepisanych. Postanowieniu zarzucił naruszenie:

- art. 145 § 1 pkt 1 lit. c w zw. z art. 174 pkt 2 i art. 67 § 2 i 3 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi oraz § 4 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 czerwca 1999 r. w zw. z art. 65 § 2 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, które to uchybienie miało istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, poprzez akceptację przez WSA skrytki pocztowej jako adresu;

- art. 145 § 1 pkt 1 lit. c w zw. z art. 174 pkt 2, art. 53 § 1 i art. 83 § 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi oraz art. 477(9) § 3 Kodeksu postępowania cywilnego (przekroczenie nie jest nadmierne) i art. 110-115 k.c., które to uchybienie miało istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, poprzez akceptację przez WSA - terminy oblicza się na podstawie prawa cywilnego;

- art. 145 § 1 pkt 1 lit. c w zw. z art. 174 pkt 2, art. 32 i art. 54 § 2 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, które to uchybienie miało istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, przez akceptację przez WSA - nierównouprawnione strony.

W uzasadnieniu zarzutów autor skargi wskazał, co następuje:

Skrytka pocztowa nie spełnia wymogów ustawowych adresu, a zatem jej numer nie może być wskazany jako adres do korespondencji. Skoro postępowanie sądowoadministracyjne jest postępowaniem kontradyktoryjnym, w którym występują dwie równouprawnione strony, to tu naruszono równość praw stron procesowych (art. 32 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi). To WSA wezwał organ podatkowy do uzupełnienia przekazanej skargi o odpowiedź na skargę, uzupełnienie akt o dowód dotyczący przekroczenia terminu do złożenia skargi w postaci koperty (data nadania), nie zwracając uwagi na adres do korespondencji w postaci skrytki pocztowej (niespełniający wymogów ustawowych adresu), co organ powinien sprostować, czy również WSA. Nastąpił zwrot akt ze skargą, o czym świadczą skargi z dwoma datami wpływu. Powstała sytuacja uprawniała WSA do zawieszenia postępowania (art. 125 § 1 pkt 3 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi) do czasu usunięcia braków formalnych (zarządzenie przewodniczącego). Skoro ustawodawca w art. 83 § 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w zakresie terminów wprowadził przepisy prawa cywilnego (k.c.), to byt prawny powinien mieć k.p.c., w tym art. 477(9) § 3, a w nim "przekroczenie nie jest nadmierne". Odpowiedź na skargę, której skarżący nie otrzymał, mogła być informacją o przekroczonym terminie, mogła być źródłem wiedzy.

W uzupełnieniu uzasadnienia zarzutów, zawartych w piśmie procesowym z 13 sierpnia 2008 r. wyjaśnił (dodatkowo), że z art. 67 § 2 i 3 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi oraz § 4 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 czerwca 1999 r. w sprawie szczegółowego trybu doręczania pism sądowych przez pocztę w postępowaniu cywilnym w zw. z art. 65 § 2 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi wynika jednoznacznie, że ustawodawca dopuścił korzystanie tylko z takich adresów do doręczeń, w których będzie istniała realna możliwość zastania adresata bądź innej osoby uprawnionej do odbioru przesyłki. Skrytka pocztowa nie spełnia powyższych warunków, dlatego też nie powinna być w ogóle dopuszczona jako adres do doręczeń. Skarżący powinien więc wskazać inny adres jako adres do doręczeń, przy czym może to być adres zamieszkania członków rodziny, czy znajomych, a także pisma mogą być przesyłane na ręce Naczelnika Urzędu Pocztowego. Tylko poprawnie dokonane doręczenie pism sądowych jest niezbędne dla spełnienia przesłanek ważności postępowania, właściwego obliczenia terminów, zapewnienia stronie czynnego udziału w postępowaniu, itp. Z uwagi na powyższe przepisy o doręczeniach mają charakter obligatoryjny, tak by wyłączyć swobodną dyspozycję stron w zakresie sposobu doręczania pism. Z całą pewnością w niniejszej sprawie można było rozważyć konieczność pouczenia strony o ewentualnych konsekwencjach, jakie wiążą się z nieodbieranie pism sądowych, a co za tym idzie, z upływem terminów do dokonania czynności w postępowaniu.

Podatnik składał skargę na decyzję samodzielnie, była to jego pierwsza czynność przed sądem administracyjnym. W postępowaniu cywilnym korzystał z terminu określonego jako "miesiąc". Traktował to jako termin tożsamy z 30 dniowym, skoro w zakresie terminów art. 83 § 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi stanowił, że co do obliczania stosuje się przepisy prawa cywilnego. Tylko dlatego, że zaszłość miała miejsce w miesiącu o 31 dniach, przekroczenie terminu wyniosło 1 dzień i mieściło się w określeniu "nie jest nadmierne" z art. 477(9) § 3 k.p.c.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna J. H. nie miała uzasadnionych podstaw. Zgodnie z art. 174 pkt 2 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi skarga kasacyjna mogła być oparta na zarzucie naruszenia (przez WSA) przepisów postępowania "jeżeli uchybienie to mogło mieść istotny wpływ na wynik sprawy". Równocześnie art. 176 tej ustawy wymagał, aby skarga, poza przytoczeniem podstaw kasacyjnych, zawierała ich uzasadnienie.

Korzystając z tej podstawy zaskarżenia autor skargi winien, poza wskazaniem przepisów procedury sądowoadministracyjnej naruszonych kwestionowanym orzeczeniem sądu administracyjnego pierwszej instancji, wyjaśnić na czym polegał możliwy istotny wpływ naruszeń na wynik sprawy - treść orzeczenia; wywieść, że gdyby sąd prawa nie naruszył orzeczenie, co do istoty, byłoby odmienne od skarżonego - w rozpoznawanej sprawie orzeczenie o odrzuceniu skargi nie zapadłoby w ogóle.

Uzasadnienie skargi nie mogło ograniczać się jedynie do przytaczania treści art. 174 pkt 2 ustawy.

Nie było przedmiotem sporu, że skarga na przywołaną wyżej decyzję podatkową skierowaną do J. H., została przez niego złożona w następnym dniu po upływie 30 dniowego ustawowego terminu do (ewentualnego) dokonania tej czynności.

W zaskarżonej decyzji strona została prawidłowo pouczona o możliwości, terminie i sposobie wniesienia skargi do sądu administracyjnego. Termin 30 dniowy - liczony od dnia doręczenia decyzji - został wskazany jednoznacznie. Brak było zatem uzasadnienia do odwoływania się do liczenia terminów w postępowaniu cywilnym oraz na to, że uchybienie terminowi nie było nadmierne. Sprawa niniejsza dotyczy oceny prawidłowości stwierdzenia uchybienia terminu do wniesienia skargi, a nie przywrócenia terminu uchybionego. Ta druga sprawa, na skutek zażalenia skarżącego została rozstrzygnięta postanowieniem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 17 lutego 2009 r., sygn. akt II FZ 27/09. Sąd rozpoznający sprawę niniejszą w pełni podzielił stanowisko Sądu przedstawione w tym postanowieniu co do tego, że w aktach administracyjnych znajduje się oświadczenie strony z 13 kwietnia 2005 r., iż wskazuje ona skrytkę pocztową [...] W. [...] jako adres do doręczeń. Pod ten adres kierowane były pisma do strony w postępowaniu administracyjnym, taki też adres widnieje na pismach kierowanych do Sądu, chociażby na skardze (pismo z 17 kwietnia 2007 r.). To podatnik zdecydował, że taki sposób odbioru korespondencji jest dla niego najwygodniejszy, a organy podatkowe i Sąd uszanowały ten wybór. Artykułem 1 pkt 8 ustawy z dnia 9 maja 2007 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 121, poz. 831) został zmieniony z dniem 7 października 2007 r. art. 135 k.p.c., który otrzymał treść (w § 1): Doręczenia dokonywa się w mieszkaniu, w miejscu pracy lub tam, gdzie się adresata zastanie. Natomiast w § 2: Na wniosek strony doręczenie może być dokonane na wskazany przez nią adres skrytki pocztowej. W tym wypadku pismo sądowe przesłane pocztą składa się w placówce pocztowej operatora publicznego, umieszczając zawiadomienie o tym w skrytce pocztowej adresata.

Przepis ten wprawdzie nie obowiązywał w dacie doręczenia skarżącemu zaskarżonej decyzji, to jednak wynikało z niego, że tryb doręczania pism za pośrednictwem skrytki pocztowej to tryb doręczenia pisma przez pocztę, o którym mowa w art. 65 § 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Równocześnie art. 73 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi stanowił, że w razie niemożności doręczenia pisma w sposób przewidziany w artykułach poprzedzających, pismo składa się na okres siedmiu dni w placówce pocztowej lub w urzędzie gminy, a zawiadomienie o tym umieszcza w skrzynce na korespondencję, a gdy to nie jest możliwe, na drzwiach mieszkania adresata lub w miejscu wskazanym jako adres do doręczeń, na drzwiach biura lub innego pomieszczenia, w którym adresat wykonuje swoje czynności zawodowe. W tym przypadku doręczenie uważa się za dokonane z upływem ostatniego dnia tego okresu. Z wyrażenia "w skrzynce na korespondencję" można wnioskować, że chodzi tu również o skrytkę pocztową, gdyż jest ona niewątpliwie "skrzynką", w której - z woli adresata - umieszczana jest korespondencja, a więc doręczenie pisma procesowego pod wskazanym przez stronę adresem skrytki pocztowej uznać należy za skuteczne i prawidłowe. Tym bardziej, że jest to "wskazany przez stronę adres do doręczeń".

Artykuł 6 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi stanowi, że Sąd administracyjny powinien udzielać stronom występującym w sprawie bez adwokata lub radcy prawnego potrzebnych wskazówek co do czynności procesowych oraz pouczać ich o skutkach prawnych tych czynności i skutkach zaniedbań. Nie oznacza to jednak, że ma udzielać tych wskazówek co do wszelkich możliwych zachowań, a jedynie do takich, które są niezbędne z punktu widzenia przebiegu postępowania i gwarancji procesowych strony. Sąd nie ma podstaw do ingerowania w wybór strony co do adresu do doręczeń.

Niezależnie od powyższego postępowanie cywilne i postępowanie sądowoadministracyjne to dwa różne, odrębne od siebie postępowania. Pierwsze z nich reguluje Kodeks postępowania cywilnego, drugie zaś przywoływana już wcześniej ustawa - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Artykuł 53 § 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi stanowi, że skargę wnosi się w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie. Nie ma więc mowy o miesiącu, a nie są to terminy tożsame. Artykuł 111 § 1 k.c. stanowi z kolei, że termin oznaczony w dniach kończy się z upływem ostatniego dnia, zaś z § 2 wynika, że jeżeli początkiem terminu oznaczonego w dniach jest pewne zdarzenie, nie uwzględnia się przy obliczaniu terminu dnia, w którym to zdarzenie nastąpiło. Artykuł 83 § 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, stanowiący, że terminy oblicza się według przepisów prawa cywilnego, z zastrzeżeniem § 2, oznacza, że przy obliczaniu terminu nie liczy się dnia doręczenia.

Ze wskazanych przyczyn Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 w zw. z art. 182 § 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, orzekł jak w postanowieniu.

Sąd nie rozstrzygnął o zwrocie pełnomocnikowi kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu wobec braku w tym przedmiocie wniosku i oświadczenia, o jakich mowa w § 3 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 2 grudnia 2003 r. w sprawie wynagrodzenia za czynności doradcy podatkowego w postępowaniu przed sądami administracyjnymi oraz szczegółowych zasad ponoszenia kosztów pomocy prawnej udzielonej przez doradcę podatkowego z urzędu (Dz. U. Nr 212, poz. 2075).