Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Iwona Kosińska Sędzia WSA Maria Tarnowska (spr.) WSA Bogdan Wolski Protokolant Agnieszka Bieniewska Po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 sierpnia 2010 r. sprawy ze skargi I. M. na decyzję Wojewody [...] z dnia [...] maja 2009 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania odszkodowania za nieruchomość 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz decyzję Prezydenta W. z dnia [...] września 2008 r. nr [...]; 2. stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu.

Wojewoda [...] decyzją z dnia [...] maja 2009 r. nr [...], po rozpatrzeniu odwołań I. M. i A. D. od decyzji Prezydenta W. z dnia [...] września 2008 r. nr [...] orzekającej o odmowie przyznania odszkodowania za budynek mieszkalny usytuowany na nieruchomości położonej w W. przy ul. [...], ozn. nr hip. [...] – utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję.

W uzasadnieniu decyzji Wojewoda [...] podał, że decyzją z dnia [...] września 2008 r. Prezydent W. odmówił przyznania odszkodowania za budynek mieszkalny znajdujący się na przedmiotowej nieruchomości, twierdząc, iż budynek ten nie stanowił budynku jednorodzinnego, a zatem nie została spełniona przesłanka z art. 215 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, umożliwiająca przyznanie odszkodowania.

W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji Wojewoda [...] stwierdził, że nieruchomość przy ul. [...] została przejęta na rzecz Skarbu Państwa w trybie przepisów dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy (Dz. U. Nr 50 poz. 279). W sprawach odszkodowań za niektóre kategorie nieruchomości objętych działaniem tego dekretu ma zastosowanie art. 215 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami. W orzecznictwie podkreśla się, że przepis ten ma charakter szczególny w stosunku do ogólnych zasad przyznawania odszkodowania przewidzianych w tej ustawie. Oznacza to, m.in., że jest on wyłączną podstawą ustalenia przesłanek do przyznania odszkodowania, bez potrzeby sięgania do innych przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami. Szczególny charakter tego przepisu nakazuje ścisłą jego wykładnię (wyrok WSA z dnia 21 maja 2004 r. sygn. akt I SA 2187/02, LEX nr 148911).

Zdaniem Wojewody [...], przyznania odszkodowania za dom jednorodzinny można dochodzić w sytuacji, gdy dom i grunt podlegały przepisom dekretu z dnia 26 października 1945 r., dom przeszedł na własność Skarbu Państwa po dniu 5 kwietnia 1958 r., i był to dom jednorodzinny.

Ze znajdującego się w aktach sprawy zaświadczenia Zarządu Miejskiego w W. z dnia [...] lutego 1937 r. wynika, że na gruncie przy ul. [...], na podstawie zatwierdzonego projektu w dniu 23 lutego 1933 r. nr 1933 wybudowany został budynek frontowy, drewniany, 1 piętrowy. Budowę rozpoczęto w kwietniu 1933 r., ukończono w lipcu 1933 r., a użytkowanie tego budynku rozpoczęto wg książki meldunkowej w lipcu 1933 r.

Wniosek o przyznanie prawa własności czasowej do gruntu złożony w dniu 20 maja 1949 r. przez poprzednią właścicielkę F. M. został rozpatrzony odmownie decyzją Wydziału Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Prezydium Rady Narodowej. W. z dnia [...] stycznia 1972 r., ponieważ grunt ten przeznaczony został pod budownictwo mieszkaniowe wysokie.

Zgodnie z decyzją o lokalizacji szczegółowej z dnia [...] kwietnia 1971 r., nieruchomość tę przekazano pod realizację osiedla mieszkaniowego "[...].

Wojewoda [...], na podstawie kserokopii z książki meldunkowej dla domu położonego przy ul. [...] sygn. [...], przesłanej przez Archiwum Państwowe W. przy piśmie z dnia 31 marca 2008 r. ustalił, że przedmiotowy budynek składał się z pięciu lokali w których zamieszkiwało kilka rodzin: rodzina M. zajmowała lokal nr [...] - 5 osób, w lokalu nr [...] zamieszkiwało 10 osób, które przybyły w 1950 r. (S., A. i M.), w lokalu nr [...] zamieszkiwało 7 osób: 3 osoby przybyły w 1933 r. i 1937 r. zameldowane zostały w 1951 r. i 1956 r., a pozostałe 4 osoby zameldowane zostały w 1957 r., 1958 r., 1959 r. i 1968 r., w lokalu nr [...] zamieszkiwały 3 osoby - (G.), przybyłe w 1941 r., a zostały zameldowane w 1951 r., natomiast w lokalu nr [...] zamieszkiwały 4 osoby (S. i S.), które przybyły w 1946 r.

Wojewoda [...] podał, że w złożonym od decyzji organu pierwszej instancji odwołaniu odwołująca się – A. D. napisała, że "na przestrzeni lat 1945 – 1972 r. dom ten wyraźnie był zarządzany przez kwaterunek DRN z ul. [...], ale jak czuli się rodzice nie mogący decydować o swojej własności? Chyba czuli się jak dozorcy i sprzątacze - na własnej posesji pod nadzorem lokatorów, MO i DRN bez umowy o pracę i płacę przez okres 27 lat. "

Zdaniem Wojewody [...] z powyższego wynika, że omawiany budynek mieszkalny zawierał 5 lokali mieszkalnych, zamieszkiwało w nim kilka rodzin, zarządzany był przez służby kwaterunkowe, a więc ze swej istoty nie był domem jednorodzinnym i przeszedł na własność Państwa przed dniem 5 kwietnia 1958 r., toteż nie zostały spełnione przesłanki umożliwiające przyznanie następcom prawnym poprzedniego właściciela odszkodowania.

Skargę na decyzję Wojewody [...] do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wniosła I. M.; zarzucając naruszenie prawa do odszkodowania za zabrany dom, wynikającego z art. 215 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami, wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz innych odmownych decyzji i przyznanie odszkodowania.

Skarżąca podniosła, że w 2007 r. wszczęte zostało postępowanie o przyznanie odszkodowania za dom. Jednak urzędy odmówiły odszykowania tłumacząc się tym, że dom nie był domem jednorodzinnym ponieważ w czasach PRL, kiedy bez zgody właścicieli domów kwaterowali tam osoby które nie miały gdzie mieszkać, zameldowane były inne osoby w domu skarżącej. Natomiast zgodnie z wyrokami sądów na które powołał się urząd, domem jednorodzinnym był dom dla jednej rodziny. Skarżąca podała, że dom ich był domem budowanym i przeznaczonym tylko dla rodziny skarżącej. Skarżąca uważa, że nie może być karana za coś, na co nie miała wpływu, za to że w PRL urzędowo kwaterowano w tym domu jakiś ludzi, albo że w czasie wojny zamieszkali w tym domu ludzie, którzy stracili przez Niemców swój dom.

Podniosła, że rodzice budowali ten dom z myślą tylko o swojej rodzinie sześcioosobowej i nie mieli żadnych planów wynajmowania pokoi czy lokali. Ten dom nie był przystosowany dla wielu rodzin, pokoje były połączone, była jedna kuchnia, nie było specjalnych lokali, jedynie w wyniku przymusu musiało tam mieszkać więcej osób; niektórzy mieszkali w małej spiżarce. W tamtej okolicy nie było wielu domów, tylko ten jeden był w cały, a wiele osób nie miało gdzie mieszkać, wiec jak tylko było trochę wolnego miejsca to natychmiast kwaterowali tam ludzi. Czasem do jednego mieszkania mającego pokój z kuchnią kwaterowano ludzi, właściciel musiał spać w kuchni i nie miał na nic wpływu.

Skarżąca uważa, że skoro nie ma przepisów, z których wynika, że jeżeli w domu mieszka kilka rodzin to już to nie jest dom jednorodzinny, to urzędy nie mogą same sobie tworzyć takich stwierdzeń, i podkreśla, że ich dom był domem dla jednej rodziny. Gdyby nie zmuszano ich do przyjmowania innych ludzi, to mieszkałaby tam tylko rodzina skarżącej.

Uczestniczka postępowania A. D. wniosła o uchylenie zaskarżonej oraz poprzedzającej decyzji.

W odpowiedzi na skargę Wojewoda [...] wniósł o oddalenie skargi i podtrzymał stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269) sąd administracyjny sprawuje kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, co oznacza, że w zakresie dokonywanej kontroli Sąd zobowiązany jest zbadać, czy organy administracji orzekając w sprawie nie naruszyły prawa w stopniu mogącym mieć wpływ na wynik sprawy.

Stosownie do art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, z późn. zm.), sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi organ powołaną podstawą prawną.

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269), sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, a więc prawidłowości zastosowania przepisów obowiązującego prawa oraz trafności ich wykładni.

Dokonując oceny zaskarżonej decyzji Sąd uznał, że skarga zasługuje na uwzględnienie, ponieważ zarówno zaskarżona jak również poprzedzająca decyzja naruszają prawo.

Sąd nie podziela stanowiska organu przedstawionego w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Zaskarżoną decyzją Wojewoda [...] utrzymał w mocy decyzję Prezydenta W. z dnia [...] września 2008 r. orzekającą o odmowie przyznania odszkodowania za budynek mieszkalny usytuowany na nieruchomości położonej w W. przy ul. [...], ozn. nr [...].

Podstawą materialnoprawną zaskarżonej decyzji był art. 215 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t. j. Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 z późn. zm.), zgodnie z którym przepisy ustawy dotyczące odszkodowania za wywłaszczone nieruchomości stosuje się odpowiednio do domu jednorodzinnego, jeżeli przeszedł on na własność państwa po dniu 5 kwietnia 1958 r., oraz do działki, która przed dniem wejścia w życie dekretu wymienionego w ust. 1 mogła być przeznaczona pod budownictwo jednorodzinne, jeżeli poprzedni właściciel bądź jego następcy prawni zostali pozbawieni faktycznej możliwości władania nią po dniu 5 kwietnia 1958 r. W ramach przyznanego odszkodowania poprzedni właściciel bądź jego następcy prawni mogą otrzymać w użytkowanie wieczyste działkę pod budowę domu jednorodzinnego.

Z przepisu tego wynika, że zasadniczą kwestią, którą należało wyjaśnić, i od której zależy możliwość przyznania odszkodowania, jest charakter domu – budynku mieszkalnego znajdującego się na nieruchomości położonej w W. przy ul. [...].

Oba orzekające w sprawie organy administracja publicznej - zarówno Prezydent W. jak i Wojewoda [...], uznały, że budynek mieszkalny przy ul. [...], miał 5 lokali mieszkalnych, zamieszkiwało w nim kilka rodzin, zarządzany był przez służby kwaterunkowe, a więc ze swej istoty nie był domem jednorodzinnym i przeszedł na własność Państwa przed dniem 5 kwietnia 1958 r., toteż nie zostały spełnione przesłanki umożliwiające przyznanie następcom prawnym poprzedniego właściciela odszkodowania.

Poglądu tego podzielić nie można.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia z dnia 1 lutego 2008 r. I OSK 35/07 (LEX nr 453575), stwierdził, że budynek jednorodzinny, czy dom jednorodzinny, jako pojęcie niezdefiniowane przed dniem wejścia w życie dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze W. należy rozumieć jako taki, który miałby służyć jednej rodzinie, zaś jego wielkość zależeć mogła tylko od możliwości ekonomicznych i potrzeb rodziny.

Niniejszy skład orzekający podziela ten pogląd w zupełności.

Należy stwierdzić, że z uzasadnienia zaskarżonej ani poprzedzającej ją decyzji nie wynika, w jakim charakterze dom przy ul. [...] został wybudowany – czy dla jednej rodziny, czy jako dom wielorodzinny, nie ustalono również, jaki obowiązywał wówczas plan zagospodarowania przestrzennego.

Zdaniem Sądu, dla wykazania tych okoliczności, nadzwyczaj istotnych w sprawie, nie jest wystarczające przyjęcie tylko na podstawie zapisów w książce meldunkowej, że dom ten nie był domem jednorodzinnym, ponieważ późniejsza sprawa meldunku czy też ilości osób faktycznie zamieszkujących w konkretnym domu czy budynku mieszkalnym – nie ma wpływu na charakter budynku, który, tak jak wynika z twierdzeń stron w niniejszej sprawie, został zaprojektowany i wybudowany jako dom jednorodzinny, czyli przeznaczony do zamieszkiwania w nim przez jedną rodzinę, czy też jako dom wielorodzinny – czyli przeznaczony do zamieszkiwania w nim przez kilka rodzin.

Z samego faktu zamieszkiwania w domu jednorodzinnym przez znaczną ilość osób czy rodzin nie wynika, że dom ten nie był budynkiem jednorodzinnym lub, że utracił charakter domu jednorodzinnego, zwłaszcza że, jak wynika z twierdzeń skarżącej, wszystkie osoby, oprócz rodziny skarżącej, zamieszkały w tym domu nie z woli właścicieli, którzy dom zaprojektowali i wybudowali dla siebie.

Należy równocześnie mieć na uwadze, że z dniem 13 września 1944 r. wszedł w życie dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 7 września 1944 r. o komisjach mieszkaniowych (Dz. U. Nr 4, poz. 18 z późn. zm.), których celem było regulowanie sposobu zajmowania pomieszczeń mieszkalnych, biorąc za podstawę: prowadzoną przez komisje ewidencję mieszkań oraz ustaloną przez nie zasadę przydziału na każdego mieszkańca przestrzeni mieszkalnej, odpowiedniej do jego zawodu, stanu zdrowia i stanu rodzinnego i zawieranie umów odnośne tychże pomieszczeń, przy czym wszelkie umowy o najem lokali objętych dekretem niniejszym, zawarte z pominięciem komisji - są nieważne; przy regulowaniu przydziału mieszkań komisja uwzględni roszczenia osób, które nabyły prawa do danego lokalu przed dniem 1 września 1939 r., o ile szczególne względy słuszności nie stoją temu na przeszkodzie (art. 2 dekretu).

Dekret ten został zastąpiony dekretem z dnia 21 grudnia 1945 r. o publicznej gospodarce lokalami (t. j. Dz. U. z 1950 r. Nr 36, poz. 343), który wszedł w życie z dniem 26 sierpnia 1950 r., a uchylony został z dniem 12 lutego 1959 r. Stanowił, że w miastach i osiedlach, objętych publiczną gospodarką lokalami, lokale mieszkalne lub ich części oraz lokale użytkowe można zajmować, poza wyjątkami, wynikającymi z przepisów dekretu niniejszego, tylko na podstawie przydziału, wydanego przez właściwą władzę kwaterunkową (art. 5 ust. 1).

Zdaniem Sądu, zarówno organ pierwszej instancji jak również organ drugiej instancji, orzekając w sprawie nie wyjaśnił należycie stanu sprawy, bowiem nie ustalając prawidłowo stanu faktycznego w sprawie, nie mógł w sposób prawidłowy ocenić stanu prawnego.

Wskazuje to naruszenie art. 7, art. 77 § 1, art. 80 i art. 107 § 3 kpa. Uchybienia są na tyle istotne, że musiały skutkować uwzględnieniem skargi i uchyleniem zaskarżonej decyzji oraz decyzji poprzedzającej.

Organ ponownie rozpoznając sprawę, weźmie pod uwagę powyższe, i przede wszystkim wyjaśni, czy dom mieszkalny przy ul. [...] wybudowany został jako dom jednorodzinny czy wielorodzinny, na jakiej podstawie w domu tym zamieszkali inni lokatorzy, czy w związku z tym dom; jeśli dom został zaprojektowany i wybudowany jako dom jednorodzinny, utracił taki charakter – kontekście art. 215 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami.

Mając powyższe na uwadze, Sąd, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c oraz art. 152 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.), orzekł jak w sentencji.