Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Jarosław Stopczyński, Sędziowie asesor WSA Marta Laskowska,, asesor WSA Aneta Opyrchał (spr.), Protokolant Anna Mruk, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 września 2006r. sprawy ze skargi M. M. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z dnia [...] marca 2006 r. nr [...] w przedmiocie umorzenia postępowania administracyjnego skargę oddala

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. zaskarżoną decyzją z dnia [...] marca 2006r. uchyliło decyzję Wójta Gminy I. z dnia [...] lutego 2006r. umarzającą postępowanie – wszczęte na wniosek M. M. – w sprawie wykupu nieruchomości stanowiącej działki nr [...] i [...], położone w obrębie T. i umorzyło postępowanie pierwszej instancji. W uzasadnieniu aktu organ wskazał, z powołaniem się na art. 36 i art. 37 ust. 9 i 10 ustawy z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym – zwanej dalej: ustawą o p.z.p. (Dz.U. nr 80, poz. 717), iż żądanie wykupienia nieruchomości przez gminę stanowi roszczenie cywilnoprawne przysługujące właścicielowi tej nieruchomości w stosunku do gminy, zaś wszelkie spory dotyczące realizacji tego żądania mogą być rozstrzygane wyłącznie przez sądy powszechne w toku postępowania cywilnego. Wobec powyższego organ pierwszej instancji nie miał żadnych podstaw prawnych do prowadzenia postępowania administracyjnego, a tym bardziej do wydawania decyzji administracyjnej, w której rozstrzygnął sprawę przedawnienia roszczenia cywilnoprawnego, gdyż rozstrzygnięcie tej kwestii należy do sądu powszechnego.

Dalej organ podał, iż również żądanie wykupu nieruchomości zgłoszone z powołaniem się (jak to strona uczyniła) na zasady określone w przepisach art. 129 – 134 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. nr 62, poz. 627, ze zm.) może być zrealizowane albo w drodze zawarcia odpowiedniej umowy cywilnoprawnej, albo w drodze wystąpienia z powództwem do sądu powszechnego o zobowiązanie do złożenia odpowiedniego oświadczenia woli.

Mając na względzie powyższe Samorządowe Kolegium Odwoławcze stwierdziło, iż organ gminy otrzymawszy wniosek odwołującej się z żądaniem wykupienia nieruchomości powinien zawrzeć ze stroną wnioskującą odpowiednią umowę cywilnoprawną, albo wystosować do niej pismo ze wskazaniem możliwości wystąpienia z powództwem do sądu powszechnego.

M. M. w skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. podała, iż do Wójta Gminy I. zwróciła się o wykup działek nr [...] i [...] (będących jej własnością, zabudowanych budynkami mieszkalnymi) z powodu sąsiedztwa gminnej oczyszczalni ścieków. Oczyszczalnia ta – zdaniem skarżącej – spowodowała pogorszenie warunków zamieszkania, w sensie emisji nieprzyjemnych zapachów, jak i innych szkodliwych dla zdrowia substancji, a miała być ekologiczna i nie uciążliwa dla otoczenia. Nie jest przeciwna istnieniu oczyszczalni, ale uważa że tego typu inwestycja powinna być zlokalizowana w większej odległości od miejsca, w którym mieszka, ściślej przesunięta w głąb lasu, zwłaszcza że tam znajdują się działki niezabudowane, które można byłoby wykorzystać na ten cel.

Dalej skarżąca zarzuciła niedoręczenie jej przez Wójta Gminy I. decyzji o ustaleniu warunków zabudowy i zagospodarowania terenu dotyczącej oczyszczalni ścieków.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. – w odpowiedzi na skargę – wniosło o oddalenie skargi i podtrzymało stanowisko przedstawione w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Uprawnienia wojewódzkich sądów administracyjnych, określone przepisami m. in. art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. nr 153, poz. 1269) oraz art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – zwanej dalej: P.p.s.a. (Dz.U. nr 153, poz. 1270 ze zm.), sprowadzają się do kontroli działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, tj. kontroli zgodności zaskarżonego aktu z przepisami postępowania administracyjnego, a także prawidłowości zastosowania i wykładni norm prawa materialnego.

Sąd, badając legalność zaskarżonej decyzji w oparciu o wyżej powołane przepisy i w granicach sprawy, nie będąc jednak związanym – stosownie do art. 134 P.p.s.a. - zarzutami i wnioskami skargi, nie uwzględnił skargi. Uznał, iż zakażona decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z dnia [...] marca 2006r. nie narusza prawa w stopniu kwalifikującym ją do wyeliminowania z obrotu prawnego.

Jak wynika z przedstawionego stanu sprawy skarżąca wystąpiła do Wójta Gminy I. z żądaniem wykupu nieruchomości (działki nr [...] i [...]), będących własnością jej i S. M., położonych przy ul. [...] w T.. Żądanie to oparła na przepisach ustawy z dnia 2 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, jak i ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska, a jego przyczyną jest lokalizacja w sąsiedztwie oczyszczalni ścieków "M". Oczyszczalnia – zdaniem skarżącej - spowodowała pogorszenie warunków zamieszkania, w sensie emisji nieprzyjemnych zapachów, innych szkodliwych dla zdrowia substancji, utratę walorów rekreacyjnych i klimatycznych (jako że nieruchomość znajduje się w strefie ochronnej krajobrazu [...] Parku Narodowego).

Przeznaczenie terenu (działki nr [...]) pod gminną oczyszczalnię ścieków znalazło swoje źródło w planie zagospodarowania przestrzennego obszaru wsi T. w gminie I. zatwierdzonego uchwałą Rady Gminy I. nr [...] z dnia [...] czerwca 1998r., obowiązującym od 4 sierpnia 1998r. Zgodnie z art. 36 ust. 1 i 2 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym jeżeli, w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą, korzystanie z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone, właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości może, z zastrzeżeniem ust. 2, żądać od gminy:

1) odszkodowania za poniesioną rzeczywistą szkodę albo

2) wykupienia nieruchomości lub jej części.

Realizacja roszczeń, o których mowa w ust. 1, może nastąpić również w drodze zaoferowania przez gminę właścicielowi albo użytkownikowi wieczystemu nieruchomości zamiennej. Z dniem zawarcia umowy zamiany roszczenia wygasają. Wykonanie obowiązku wynikającego z roszczeń, o których mowa wyżej – stosownie do normy art. 37 ust. 9 powołanej ustawy - powinno nastąpić w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia wniosku, chyba że strony postanowią inaczej. Cywilnoprawny charakter wymienionych roszczeń powoduje, że spory z tych tytułów rozstrzygają sądy powszechne (art. 37 ust. 10 ustawy o p.z.p.). Oba rodzaje roszczeń mają charakter cywilnoprawny i realizowane są w drodze stosownej umowy, przy czym przeniesienie własności nieruchomości wymaga formy aktu notarialnego. Roszczenia te stają się wymagalne z datą wejścia w życie planu, a termin ich przedawnienia – wobec braku odmiennych uregulowań – oceniać należy na zasadach ogólnych, wynikających z Kodeksu cywilnego (Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Komentarz, pod red. prof. Z. Niewiadomskiego, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2004, str. 283).

Podobnie sytuacja przedstawia się w przypadku żądania wykupu nieruchomości w oparciu o ustawę z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (obecnie tekst jednolity: Dz.U. z 2006r., nr 129, poz. 902; na dzień wydawania zaskarżonej decyzji: Dz.U. nr 62, poz. 627, ze zm.). Według art. 129 ust. 1 i 2 powołanej ustawy, jeżeli w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości korzystanie z niej lub z jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe lub istotnie ograniczone, właściciel nieruchomości może żądać wykupienia nieruchomości lub jej części, albo odszkodowania za poniesioną szkodę. Z roszczeniem takim można wystąpić w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości (art. 129 ust. 4 powołanej ustawy). Również w tym przypadku żądanie wykupu nieruchomości może być realizowane w drodze zawarcia umowy cywilnoprawnej, albo w drodze wystąpienia z powództwem do sądu powszechnego o zobowiązanie do złożenia odpowiedniego oświadczenia woli. W świetle powyższego żądanie wykupu nieruchomości bez względu na jakiej podstawie prawnej zostanie oparte ma charakter roszczenia cywilnoprawnego, realizowanego w drodze umowy, zatem strona z nim występująca, nie ma możliwości prawnych na drodze postępowania administracyjnego, aby wymóc na organie jego realizację. Uprawnieniem strony zainteresowanej wykupem nieruchomości jest wystąpienie do organu z takim żądaniem, niemniej jednak organ nie ma obowiązku jego realizacji, co w konsekwencji otwiera stronie drogę do wystąpienia ze stosownym powództwem do sądu cywilnego. Należy zauważyć, iż niewłaściwe zostało wskazanie skarżącej – w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji - iż według zasad określonych w art. 129 - 134 ustawy Prawo ochrony środowiska, właściciel nieruchomości położonej w strefie ochronnej może do dnia 31 grudnia 2005r. żądać wykupu nieruchomości lub jej zamiany na inną, na zasadach określonych w tych przepisach, jeżeli korzystanie z niej w sposób dotychczasowy byłoby związane z istotnymi ograniczeniami lub utrudnieniami (o czym stanowi art. 26 ust. 5 ustawy z dnia 27 lipca 2001r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz zmianie niektórych ustaw (Dz.U. nr 100, poz. 1085), albowiem z materiału dowodowego sprawy nie wynika jakoby jej nieruchomość była położona w strefie ochronnej wyznaczonej na zasadach nieobowiązującej już ustawy z dnia 31 stycznia 1980r. o ochronie i kształtowaniu środowiska (Dz.U. z 1994r., nr 49, poz. 196, ze zm.). Przedstawione uchybienie nie miało jednak żadnego wpływu na wynik sprawy.

Zarzut niedoręczenia decyzji ustalającej warunki zabudowy i zagospodarowania terenu dotyczącej inwestycji jaką była oczyszczalnia ścieków, pozbawienia udziału strony w wymienionym postępowaniu administracyjnym bez własnej winy nie mógł zostać rozważony. Omawiane postępowanie nie jest postępowaniem ustalającym warunki zabudowy i zagospodarowania terenu, czy też warunki budowlane, spornej oczyszczalni ścieków, jest ono niezależne, odrębne od ww postępowania, oparte na innym przedmiocie - żądaniu wykupu nieruchomości. Niemniej jednak stosownym jest zaznaczyć, iż w sytuacji gdy skarżąca uważa, że postępowanie ustalające warunki zabudowy oczyszczalni ścieków przeprowadzono z naruszeniem prawa, to może skorzystać z instytucji wzruszenia decyzji wydanej w postępowaniu "zwykłym" jakimi są nadzwyczajne tryby postępowania administracyjnego.

W tym stanie rzeczy, wobec uznana stanowiska organu zaprezentowanego w zaskarżonej decyzji za zgodne z obowiązującymi przepisami prawa materialnego regulującymi poruszane kwestie, jak i niestwierdzenia naruszenia przepisów prawa procesowego, na mocy art. 151 P.p.s.a. orzeczono jak w sentencji.