Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie Sędzia NSA Jan Rudowski po rozpoznaniu w dniu 27 czerwca 2008 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej zażalenia E.D. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 27 lutego 2008 r. sygn. akt I SA/Go 1134/07 w zakresie odmowy przyznania prawa pomocy w sprawie ze skargi E. D. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Z. z dnia 22 października 2007 r. nr (...) w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych za 2002 r. od dochodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów postanawia oddalić zażalenie.

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 27 lutego 2008 r., sygn. akt I SA/Go 1134/07, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim odmówił E. D. przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych w sprawie ze skargi na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Z. z dnia 22 października 2007 r. w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych za 2002 r. od dochodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów.

W uzasadnieniu Sąd pierwszej instancji stwierdził, że z treści wniosku o przyznanie prawa pomocy uzupełnionego dodatkowymi dokumentami wynika, iż skarżąca jest w stanie ponieść koszty postępowania sądowego w wysokości 5.000 zł bez uszczerbku

utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Posiada ona bowiem wraz z mężem dochody z tytułu działalności gospodarczej – prowadzonej oddzielnie przez każdego z małżonków - w wysokości 6.500 zł brutto miesięcznie oraz majątek składający się z czterech nieruchomości (domu o pow. 150 m2 i trzech sklepów o powierzchni 180 m2) oraz dwóch samochodów osobowych.

Niezależnie od powyższego Sąd pierwszej instancji stwierdził, że przedstawiona przez skarżącą sytuacja finansowa nie jest wiarygodna. Wskazała ona bowiem, że miesięczne wydatki z tytułu spłaty kredytów wynoszą 7.000 zł, co na tle uzyskiwanych przez nią oraz jej męża miesięcznych dochodów w wysokości 6.500 zł brutto może oznaczać, że dysponują oni jeszcze innymi zasobami pieniężnymi.

W zażaleniu na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 27 lutego 2008 r. E. D. wniosła o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpatrzenia.

W uzasadnieniu skarżąca stwierdziła, że Sąd pierwszej instancji niewłaściwie ocenił zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w konsekwencji czego uznał, że jej sytuacja finansowa nie uzasadnia przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia z kosztów sądowych.

Ponadto podniosła ona, że jej trudna sytuacja finansowa spowodowana jest błędną decyzją organu podatkowego w wyniku której poniosła koszty niezasadnie naliczonego podatku, za co nie może ponosić konsekwencji. W tym stanie sprawy przyznanie jej prawa pomocy jest uzasadnione.

Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 245 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) – zwanej dalej p.p.s.a. - prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (art. 245 § 2 p.p.s.a.). Natomiast prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (art. 245 § 3 p.p.s.a.).

Stosownie do treści art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej w zakresie częściowym następuje wówczas, gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Instytucja prawa pomocy powinna być jednak traktowana jako wyjątek od ogólnej zasady ustanowionej w art. 199 p.p.s.a., zgodnie z którą strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Należy przy tym wskazać, że ciężar dowodu wykazania okoliczności uzasadniających przyznanie prawa pomocy, o których mowa w art. 246 § 1 p.p.s.a. leży na stronie składającej wniosek o jego przyznanie. Oznacza to, że powinna ona poczynić wszelkie kroki mające na celu uprawdopodobnienie tych okoliczności.

Strona wnosząca o przyznanie prawa pomocy składa stosowny wniosek na urzędowym formularzu (art. 252 § 2 p.p.s.a.). Sporządzony w ten sposób wniosek ma na celu ogólne zobrazowanie sytuacji materialnej wnoszącego. W razie pojawienia się wątpliwości, co do przedstawionych w formularzu danych, bądź jeśli okażą się one niewystarczające do oceny jej rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych oraz stanu rodzinnego sąd administracyjny może na podstawie art. 255 p.p.s.a. wezwać stronę do złożenia dodatkowych oświadczeń lub przedłożenia dokumentów źródłowych dotyczących jej stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego. Z możliwości tej skorzystał Sąd pierwszej instancji wzywając skarżącą do nadesłania dokumentów mogących pomóc w ustaleniu jej sytuacji majątkowej.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego należy podzielić stanowisko Sądu pierwszej instancji, że sytuacja materialna skarżącej nie uzasadnia przyznania jej prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych.

Uzyskuje ona bowiem wraz z mężem dochody z tytułu działalności gospodarczej – prowadzonej oddzielnie przez każdego z małżonków - w wysokości 6.500 zł brutto miesięcznie. Ponadto posiada majątek składający się z nieruchomości oraz dwóch samochodów osobowych.

Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego wydatkowanie posiadanych przez skarżącą środków finansowych na spłatę zobowiązań (rat kredytów) bez uwzględnienia kosztów związanych z toczącym się postępowaniem sądowym jest naruszeniem równości w traktowaniu swoich powinności finansowych. Realizując w ten sposób swoje zobowiązania wyzbywa się ona zdolności do zapłaty kosztów sądowych - preferencyjnie traktując inne zobowiązania – co skutkuje tym, że nie może skutecznie podnieść zarzutu, iż odmowa zwolnienia jej od kosztów sądowych jest ograniczeniem dostępu do realizacji jej praw przed sądami.

Niezależnie od powyższego należy stwierdzić, jak słusznie zauważył Sąd pierwszej instancji, że przedstawiona przez skarżącą sytuacja finansowa nie jest wiarygodna. Wskazała ona bowiem, że miesięczne wydatki z tytułu spłaty kredytów wynoszą 7.000 zł, co na tle uzyskiwanych przez nią oraz jej męża miesięcznych dochodów w wysokości 6.500 zł. brutto może oznaczać, że uzyskują oni wyższe dochody od zadeklarowanych, ewentualnie posiadają oszczędności, których skarżąca nie wykazała we wniosku.

Mając na uwadze fakt, że zaskarżone postanowienie nie narusza prawa Naczelny Sąd Administracyjny działając na podstawie art. 184 w zw. z art. 197 § 1 i 2 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji.