Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Stanisław Nitecki, Sędziowie Sędzia WSA Grzegorz Dobrowolski, Sędzia WSA Renata Siudyka (spr.), Protokolant Monika Rał, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 grudnia 2022 r. sprawy ze skargi P. W. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Bielsku-Białej z dnia 27 kwietnia 2022 r. nr SKO.IV/424/360/2022 w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego uchyla zaskarżoną decyzję.

Decyzją z dnia 21 marca 2022r. nr [...], Wójt Gminy K. (organ I instancji) odmówił przyznania świadczenia pielęgnacyjnego na wniosek. P. W. (strona, skarżąca) na dziecko A. W.

W uzasadnieniu decyzji wskazał, iż strona uprawniona jest do zasiłku macierzyńskiego po ustaniu zatrudnienia od dnia 1 stycznia 2022r" co uniemożliwia przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.

W odwołaniu od decyzji organu I instancji strona podniosła, iż nie zachodzą przesłanki negatywne, aby przyznać jej świadczenie pielęgnacyjne. Prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje jej po utracie zatrudnienia co nie niweczy prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Wniosła o pozytywne rozpatrzenie sprawy.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Bielsku-Białej (SKO) decyzją z dnia 27 kwietnia 2022 r. nr SKO.IV/424/360/2022 utrzymało w mocy decyzję organu I instancji. Przedstawiło przebieg postępowania według chronologii zdarzeń.

Wskazało, że materialnoprawną podstawę przyznania świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu opieki nad osobą niepełnosprawną stanowi przepis art. 17 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 111 ze zm. – dalej "u.s.r.").

Odnosząc się do stanu faktycznego sprawy SKO stwierdziło, że dziecko A. W. w świetle orzeczenia Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w B. z dnia [...] r. zaliczony został do osób niepełnosprawnych. W dniu 20 stycznia 2022 r. strona złożyła wniosek o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego na dziecko. Z pisma Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 marca 2022 r. wynika, że strona ma przyznany zasiłek macierzyński po ustaniu zatrudnienia od dnia 1 stycznia 2022 r. SKO rozpatrując przedmiotową sprawę stanęło na stanowisku, iż organ zasadnie odmówił stronie przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Stwierdziło, iż co prawda przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych wprost nie wymieniają zasiłku macierzyńskiego, jako przeszkody do uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego, to jednakże ustawodawca powiązał prawo do świadczenia pielęgnacyjnego z zaistnieniem bezpośredniego związku miedzy rezygnacją z zatrudnienia, a sprawowaniem opieki. Taka sytuacja zachodzi, gdy przyczyną zaprzestania wykonywania pracy zarobkowej jest podjęcie opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny. Sprawowanie opieki musi być wyłącznym powodem rezygnacji z zatrudnienia.

Zasiłek macierzyński to świadczenie pieniężne mające na celu zapewnienie środków utrzymania w czasie kiedy osoba go otrzymująca nie wykonuje pracy w związku z urodzeniem dziecka i koniecznością opieki nad nim. Zasiłek ten zastępuje dochód z pracy (wynagrodzenie za pracę) mając na względzie to, że osoba taka jest zwolniona w tym okresie z wykonywania pracy zarobkowej. Zasiłek macierzyński jest świadczeniem okresowym dla osób pozostających w zatrudnieniu (które powrócą do pracy), ale przysługuje także tym osobom, którym umowa o pracę wygasła.

Natomiast świadczenie pielęgnacyjne to pomoc dla podmiotu opiekującego się niepełnosprawnym członkiem rodziny. Warunkiem jego przyznania jest rezygnacja z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Świadczenie pielęgnacyjne ma zrekompensować utratę szans zarobkowych na skutek poświęcenia czasu wyłącznie na opiekę nad bliską osobą niepełnosprawną.

Świadczenie w postaci zasiłku macierzyńskiego ma charakter ekwiwalentu wynagrodzenia za pracę i pozostaje w ścisłym związku ze stosunkiem pracy kobiety albo innym stosunkiem z którym wiąże się obowiązek albo możliwość ubezpieczenia chorobowego (art. 11 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych Dz.U. 2020, poz. 266), zapewniając środki utrzymania w okresie, który zgodnie z zamysłem ustawodawcy ma służyć zarówno rekonwalescencji jak i sprawowaniu opieki nad nowonarodzonym dzieckiem poprzez zwolnienie ze świadczenia pracy. Oznacza to, że w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego (a tym samym pobierania zasiłku macierzyńskiego) w istocie nie można mówić o niepodejmowaniu, czy rezygnacji z zatrudnienia w rozumieniu art. 17 ust. 1 u.s.r., bowiem okres pobierania zasiłku macierzyńskiego, co do zasady uwalnia od aktywności zawodowej. Okolicznością bez znaczenia pozostaje brak zakazu podejmowania pracy w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego. Nie zmienia to bowiem charakteru prawnego tego zasiłku, który ze swej istotny ma umożliwiać opiekę nad dzieckiem poprzez stworzenie możliwości braku aktywności zawodowej.

Mając powyższe na uwadze SKO stanęło na stanowisku, iż w okresie otrzymywania zasiłku macierzyńskiego, nawet jak w rozpatrywanej sprawie po ustaniu stosunku pracy, nie można równocześnie otrzymywać świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu niepodjęcia lub rezygnacji z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem oraz zasiłku macierzyńskiego, bowiem w istocie nie może tu zaistnieć przesłanka "niepodjęcia lub rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej" w celu sprawowania opieki. Jednocześnie SKO poinformowało stronę, iż po ustaniu prawa do zasiłku macierzyńskiego może ona złożyć wniosek o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.

W osobistej skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach skarżąca zaskarżyła w całości decyzję SKO wnosząc o zmianę zaskarżonego rozstrzygnięcia.

W motywach skargi wskazała, że zgodnie z art. 17 ust 5 u.s.r. nie zachodzą przesłanki negatywne, aby przyznać skarżącej świadczenie pielęgnacyjne. Stwierdziła, że organ nie ma podstaw do odmowy przyznania skarżącej wnioskowanego świadczenia. Zaakcentowała, że rezygnacja z pracy zarobkowej nastąpiła w celu sprawowania opieki nad niepełnosprawnym synem, który legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności ze wskazaniem konieczności stałej lub długotrwałej opieki. Wyjaśniła, że rezygnacja z zatrudnienia była jedynym słusznym wyjściem w sytuacji w jakiej aktualnie znajduje się skarżąca i jej rodzina. Sprawowanie opieki nad niepełnosprawnym, 10-cio miesięcznym synem jest wyłącznym powodem rezygnacji z pracy zarobkowej. Podkreśliła, że codziennie jeździ z synem na rehabilitację i do wielu specjalistów (mając też drugiego, 3-letmiego syna). Nie ma możliwości pracować, ponieważ pielęgnacja i opieka nad synem A. pochłania wiele czasu i w pewnych czynnościach nikt nie jest w stanie zastąpić skarżącej Wskazała, że świadczenie pielęgnacyjne miało zrekompensować skarżącej utracony zarobek.

W odpowiedzi na skargę SKO wniosło o jej oddalenie. Podtrzymało dotychczas prezentowane stanowisko i argumentację prawną.

Na rozprawie skarżąca podtrzymała wniesiona skargę i zawartą w niej argumentację.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zważył, co następuje:

Skarga jest zasadna.

W myśl art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 137) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

Na mocy art. 145 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2022 r., poz. 329 ze zm. - dalej "p.p.s.a."), uwzględnienie skargi następuje w przypadku: naruszenia prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszenia prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego lub innego naruszenia przepisów postępowania, jeśli mogło mieć ono istotny wpływ na wynik sprawy (pkt 1), a także w przypadku stwierdzenia przyczyn powodujących nieważność kontrolowanego aktu (pkt 2) lub wydania tego aktu z naruszeniem prawa (pkt 3). W przypadku uznania, że skarga nie ma uzasadnionych podstaw podlega ona oddaleniu, na podstawie art. 151 p.p.s.a. Stosownie do art. 134 § 1 p.p.s.a. sąd wydaje rozstrzygnięcie w granicach danej sprawy, nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Zgodnie z art. 135 p.p.s.a. sąd stosuje przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest to niezbędne dla końcowego jej załatwienia.

Przedmiotem skargi w niniejszej sprawie jest decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Bielsku-Białej (SKO), którym to rozstrzygnięciem SKO utrzymało w mocy decyzję organu I instancji o odmowie przyznania skarżącej świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu niepodejmowania lub rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania opieki nad niepełnosprawnym synem.

Bezsporne w sprawie pozostawało, że skarżąca zatrudniona była w Gminnym Przedszkolu Publicznym w K. w okresie od dnia 1 września 2017 r. do dnia 31 grudnia 2021 r. w wymiarze pełnego etatu. W dniu [...] lipca 2021 r. skarżąca urodziła syna, który orzeczeniem Powiatowego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w B. z dnia [...] r. zaliczony został do osób niepełnosprawnych ze wskazaniami konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz koniecznością stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. W orzeczeniu tym stwierdzono, że niepełnosprawność datuje się od urodzenia. Orzeczenie wydane zostało do dnia 30 listopada 2024 r. W sprawie nie było kwestionowane, że skarżąca sprawuje opiekę nad swoim synem, legitymującym się ww. orzeczeniem o niepełnosprawności. W dniu 20 stycznia 2022 r. skarżąca wystąpiła z wnioskiem o przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.

Spór w sprawie dotyczył kwestii możliwości przyznania skarżącej świadczenia pielęgnacyjnego w okresie pobierania przez nią zasiłku macierzyńskiego, albowiem skarżąca w okresie od 1 stycznia 2022 r. posiada przyznane prawo do zasiłku macierzyńskiego po ustaniu zatrudnienia.

Oceniając zasadność stanowiska organów obu instancji Sąd miał na uwadze, że w myśl art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (obecnie t.j.: Dz. U. z 2022 r, poz. 615 - dalej "u.s.r."), świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje:

1) matce albo ojcu,

2) opiekunowi faktycznemu dziecka,

3) osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,

4) innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności

- jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Stosownie do art. 17 ust. 5 u.s.r. świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli: 1) osoba sprawująca opiekę: a) ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego, b) ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów; 2) osoba wymagająca opieki: a) pozostaje w związku małżeńskim, chyba że współmałżonek legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, b) została umieszczona w rodzinie zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej spokrewnionej, rodzinnym domu dziecka albo, w związku z koniecznością kształcenia, rewalidacji lub rehabilitacji, w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, z wyjątkiem podmiotu wykonującego działalność leczniczą, i korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni w tygodniu; 3) na osobę wymagającą opieki inna osoba ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury; 5) na osobę wymagającą opieki jest ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego, o którym mowa w art. 10, prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, prawo do świadczenia pielęgnacyjnego lub prawo do zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów; 6) na osobę wymagającą opieki inna osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

W art. 3 pkt 22 u.s.r. ustawodawca zawarł legalną definicję pojęcia zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, przez które rozumie się wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego, umowy o pracę nakładczą oraz wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych, a także prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej.

Z kolei prawo do zasiłku macierzyńskiego przewiduje art. 184 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (obecnie t.j.: Dz. U. z 2022 r. poz. 1510 ze zm.), zgodnie z którym za okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego przysługuje zasiłek macierzyński na zasadach określonych w ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

SKO nie wskazało, że przeszkodą w przyznaniu żądanego świadczenia stanowi którakolwiek z przesłanek negatywnych zawartych w art. 17 ust. 5 u.s.r , lecz stwierdziło, że w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego, który ma charakter ekwiwalentu wynagrodzenia za pracę, nie można mówić o niepodejmowaniu czy rezygnacji z zatrudnienia w rozumieniu art. 17 ust. 1 u.s.r., bowiem okres pobierania zasiłku macierzyńskiego co do zasady uwalnia od aktywności zawodowej.

Ze stanowiskiem tym zgodzić się nie można.

W ocenie Sądu organ wadliwie uznał, że skarżąca nie spełnia przesłanek z art. 17 ust.1 u.s.r. Przed urodzeniem dziecka skarżąca pracowała od dnia 1 września 2017 r. jako nauczycielka w przedszkolu. Jak oświadczyła skarżąca była to jej wymarzona praca, zgodna z jej wykształceniem, której jednak nie mogła kontynuować ze względu na konieczność sprawowania opieki nad niepełnosprawnym synem. Umowa o pracę została rozwiązana z dniem 31 grudnia 2021 r. Nie ma żadnych podstaw, by uznać, że gdyby nie konieczność sprawowania opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem, skarżąca, będąca młodą osobą (ur. w 1994 r.), nie kontynuowałaby pracy zawodowej. Od dnia 31 grudnia 2021 r. skarżąca bezsprzecznie nie pozostaje w jakimkolwiek zatrudnieniu lub nie wykonuje innej pracy zarobkowej w rozumieniu art. 3 pkt 22 u.s.r. Od dnia 1 stycznia 2022 r. skarżąca pobiera z ZUS zasiłek macierzyński, zaś w dniu 20 stycznia 2022 r. złożyła wniosek o przyznanie jej prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.

Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w B. wydał w dniu [...] r. orzeczenie o zaliczeniu syna do osób niepełnosprawnych. Zauważyć należy, że ze wskazanego orzeczenia o niepełnosprawności wynika, że syn skarżącej jest niepełnosprawny od urodzenia. Stąd w ocenie Sądu niepodejmowanie przez skarżącą zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej pozostaje w bezpośrednim związku przyczynowo-skutkowym z koniecznością sprawowania opieki nad niepełnosprawnym synem

Wskazać też należy, że zarówno przepisy Kodeksu pracy, jak i ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, nie zawierają wyraźnego zakazu podejmowania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej (w rozumieniu art. 3 pkt 22 u.s.r.) w trakcie urlopu macierzyńskiego. Przeciwnie, stosowne przepisy Kodeksu pracy dopuszczają pod pewnymi warunkami podjęcie w tym okresie pracy u pracodawcy, który udzielił urlopu macierzyńskiego. Jednocześnie brak jest przepisu, który zakazywałby kobiecie pobierającej zasiłek macierzyński nawiązania stosunku pracy u innego pracodawcy, czy wreszcie podjęcia zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej na podstawie umowy cywilno-prawnej, czy też rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej. W tym zakresie Sąd podziela pogląd zawarty w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 6 grudnia 2018 r., sygn. akt IV SA/Gl 760/18. W konsekwencji nie sposób zasadnie twierdzić, że skarżąca ubiegająca się o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego nie podejmuje zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej ze względu na fakt pobierania zasiłku macierzyńskiego, a nie z uwagi na konieczność sprawowania stałej opieki nad niepełnosprawnym synem.

Stwierdzić należy, że pobieranie zasiłku macierzyńskiego nie jest wymienione w art. 17 ust. 5 u.s.r., określającym negatywne przesłanki przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, tj. okoliczności, w których świadczenie nie może być przyznane. Katalog przesłanek negatywnych, zawarty w art. 17 ust. 5 u.s.r., ma przy tym charakter zamknięty. Gdyby ustawodawca zamierzał zastosować wyłączenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w przypadku zbiegu tego prawa z prawem do zasiłku macierzyńskiego, to – obok wyraźnie wymienionych w art. 17 ust. 5 u.s.r. rodzajów świadczeń – wymieniłby także zasiłek macierzyński, przesądzając tym samym o tym, że ustalenie wobec osoby sprawującej opiekę prawa do zasiłku macierzyńskiego wyłącza możliwość jednoczesnego otrzymywania świadczenia pielęgnacyjnego.

Wśród okoliczności wykluczających przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego wskazano m.in. na sytuację, w której ubiegająca się o nie osoba posiada m.in. źródła dochodu ekwiwalentne wobec dochodów z pracy. Zgodnie zaś z zasadą domniemania racjonalnego prawodawcy, jeśli wśród przesłanek uniemożliwiających korzystanie ze świadczenia wymieniono niektóre świadczenia ekwiwalentne wobec dochodów z pracy, a pominięto w tym wyliczeniu zasiłek macierzyński otrzymywany po ustaniu zatrudnienia, to należy to uznać za celowe działanie prawodawcy.

Również Naczelny Sąd Administracyjny, w wyroku z dnia 24 czerwca 2020 r., sygn. akt I OSK 89/20 wyjaśnił, że katalog przesłanek negatywnych, zawarty w art. 17 ust. 5 u.s.r., ma charakter zamknięty. Gdy ustawodawca pragnie jakąś kategorię osób wyzuć z prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, obowiązany jest to uczynić wprowadzając w sposób zgodny z art. 2 Konstytucji RP (zasadą przyzwoitej legislacji, zgodnie z którą regulacja ustawowa musi się cechować odpowiednim stopniem precyzji) jednoznaczny przepis, zawierający przesłankę negatywną w stosunku do treści normatywnej art. 17 ust. 1 u.s.r. Tylko w przypadku regulacji ustawowej, zawierającej przesłankę negatywną, możliwe byłoby ocenienie, czy odstępstwo od zasady równości, wprowadzone w ustawie, "nie jawi się jako niedopuszczalne" (cz. III pkt 3.3. uzasadnienia wyroku TK z 26.6.2019 r. SK 2/17, OTK-A 2019/36). Naczelny Sąd Administracyjny wskazał dalej, że na istnienie przesłanki negatywnej, co do uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego nie wpływa otrzymywanie przez skarżącą zasiłku macierzyńskiego w okresie, w którym zrezygnowała z pracy oraz podkreślił, że ustawodawca z namysłem, zgodnie z wartościami konstytucyjnymi, nie wprowadził przesłanki negatywnej w art. 17 ust. 5 u.s.r. w postaci korzystania przez matkę dziecka niepełnosprawnego z zasiłku macierzyńskiego ani nie ujął w katalogu zbiegu uprawnień (art. 27 ust. 5 u.s.r.) prawa do zasiłku macierzyńskiego.

Z niekwestionowanych okoliczności faktycznych sprawy wynika, iż skarżąca po urodzeniu niepełnosprawnego dziecka ([...] sierpnia 2021 r.) pozostawała w zatrudnieniu do dnia 31 grudnia 2021 r., kiedy to jej umowa o pracę została rozwiązana. Przepisy u.s.r. definiują pojęcie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej wskazując, iż oznaczają one wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego, umowy o pracę nakładczą oraz wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych, a także prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej (art. 3 pkt 22 u.s.r.). Z okoliczności sprawy wyraźnie wynika, iż skarżąca po dniu 31 grudnia 2021 r. nie pozostawała w zatrudnienia oraz nie wykonywała także innej pracy zarobkowej w rozumieniu powyższej regulacji.

Przyjmując za wzorzec kontroli w zakresie respektowania zasady równości art. 32 ust. 1 Konstytucji RP, Sąd w pełni podziela stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego w tym zakresie, zawarte w uzasadnieniu powołanego wyżej wyroku z dnia 24 czerwca 2020 r., sygn. akt I OSK 89/20, że analiza orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego na tle art. 17 u.s.r. prowadzi do przeciwnego wniosku niż wyrażony w stanowisku organu odwoławczego. Jak podkreślił NSA cechą istotną, przemawiającą za odmową przyznania matce świadczenia pielęgnacyjnego, nie jest prawo do zasiłku macierzyńskiego. "Matka narodzonego dziecka (zdrowego bądź niepełnosprawnego), otrzymuje zasiłek macierzyński w warunkach przewidzianych w art. 184 i art. 177 § 3 k.p. w zw. z art. 29 ust. 1 pkt 1 i art. 30 ust. 4 ustawy z 1999 r. - z tytułu uprzedniego opłacania składek na ubezpieczenie chorobowe. Niezależnie od tego, matka dziecka niepełnosprawnego, legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji; konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, która zrezygnowała z zatrudnienia, nabyła prawa do świadczenia pielęgnacyjnego (art. 17 ust. 1 pkt 1 u.s.r.), przy braku jakiejkolwiek przesłanki negatywnej (art. 17 ust. 5 bądź art. 27 ust. 5 u.s.r.). To właśnie urodzenie tak bardzo chorego dziecka i rezygnacja matki z zatrudnienia (art. 17 ust. 1 pkt 1 u.s.r.), stanowi ową odmienną cechę istotną w stosunku do urodzenia zdrowego dziecka, czyni owo pozytywne zróżnicowanie sytuacji prawnej matki spełniającej przesłanki z art. 17 ust. 1 pkt 1 u.s.r. (gdy obie matki otrzymują zasiłki macierzyńskie z tytułu urodzenia dziecka) w pełni zgodnym z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP." Sąd w pełni zgadza się z poglądem NSA, że od jasnego i niebudzącego wątpliwości rezultatu wykładni językowej wolno odstąpić i oprzeć się na wykładni systemowej tylko wtedy, gdy przemawiają za tym ważne racje. Jedna z nich występuje wówczas, gdy uzyskane w drodze wykładni znaczenie prowadzi do rażąco niesprawiedliwych rozstrzygnięć lub pozostaje w oczywistej sprzeczności z powszechnie akceptowanymi normami moralnymi lub gdy prowadzi do konsekwencji absurdalnych z punktu widzenia społecznego lub ekonomicznego (L. Morawski, Wykładnia w orzecznictwie sądów, Komentarz, Toruń 2002 r., s. 10).

Jak zasadnie podkreślił NSA we wskazanym wyroku, mając na uwadze macierzyństwo (art. 18 Konstytucji RP); prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietnych i niepełnych (art. 71 ust. 1 zdanie drugie Konstytucji RP; wyrok TK z: dnia 18 listopada 2014 r., sygn. akt SK 7/11, OTK-A 2014/10/112; dnia 26 czerwca 2019 r., sygn. akt SK 2/17), zasługujący na ochronę i szczególny szacunek, otaczający matkę przed i po urodzeniu dziecka (art. 71 ust. 2 Konstytucji RP) - skarżąca ma prawo oczekiwać wsparcia ze strony podatników w oparciu o instytucje systemu zabezpieczenia społecznego (solidaryzm społeczny; wyrok TK, sygn. akt SK 15/01, pkt III; z dnia 30 stycznia 2001 r., sygn. akt K 17/00, pkt III.8).

Orzekające organy zaprezentowane stanowisko oparły na niewłaściwej wykładni systemowej i celowościowej przepisów regulujących instytucje zasiłku macierzyńskiego zamiast na prawidłowej wykładni przepisu art. 17 ust. 1 i 5 u.s.r. Organy rozstrzygając sprawę naruszyły ww. przepisy tej ustawy poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie. Zasadne zatem okazały się zarzuty zawarte w skardze.

Z powyższych względów Sąd w składzie orzekającym w niniejszej sprawie nie podziela poglądów zawartych w wyrokach sądów administracyjnych przywołanych przez organ odwoławczy.

Mając na uwadze powyższe Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a p.p.s.a, orzekł jak w sentencji wyroku.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy organ winien rozpoznać wniosek skarżącej, mając na względzie stanowisko i ocenę prawną zawartą w niniejszym orzeczeniu.

Przywołane w niniejszym wyroku orzeczenia są dostępne w bazie orzeczeń NSA (www.orzeczenia.nsa.gov.pl).