Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w składzie następującym: Przewodniczący SWSA Jarosław Szaro /spr./, Sędzia WSA Grzegorz Panek, Asesor WSA Jacek Boratyn, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 11 lutego 2021 r. sprawy ze skargi J. S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] października 2020 r., nr [...] w przedmiocie odmowy stwierdzenia nadpłaty w opłatach za gospodarowanie odpadami komunalnymi 1) uchyla zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta [...] z dnia [...] czerwca 2020r. znak [...], 2) zasądza od Samorządowego Kolegium Odwoławczego na rzecz skarżącego J.S. kwotę 100 (słownie: sto) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego, 3) nakazuje zwrócić od Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie skarżącemu J. S. kwotę 100 złotych (słownie: sto) tytułem nadpłaconego wpisu od skargi.

J. S. poddał kontroli Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z [...] października 2020 r. nr [...], którą utrzymano w mocy decyzję Prezydenta Miasta [...] z [...] czerwca 2020 r. nr [...] o odmowie stwierdzenia nadpłaty w opłacie za gospodarowanie odpadami komunalnymi za nieruchomość położoną w P. przy ul. [...] 5.

Z przedstawionych Sądowi akt sprawy wynikało, skarżący zwrócił się w marcu 2020 r. do Prezydenta Miasta [...] o zwrot opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi (dalej: opłata) dotyczącej ww. nieruchomości. Uznał, że została ona wniesiona niesłusznie, ponieważ w sierpniu 2019 zbył tę nieruchomość. Jednak nową deklarację w sprawie odpadów komunalnych organ otrzymał dopiero w marcu 2020 r. i została ona uwzględniona począwszy od lutego 2020 r. Oplata za gospodarowanie odpadami komunalnymi za 2019 r. wynosiła 168 zł (po 14 zł za miesiąc) oraz 14 zł za styczeń 2020 r. Prezydent nie stwierdził zatem nadpłaty w opłacie.

W odwołaniu skarżący zażądał zmiany decyzji i nakazanie zwrotu nienależnie pobranej opłaty w kwocie 57,60 zł wraz z odsetkami i kwoty 18,90 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania za trzy listy polecone. Podniósł, że upomnieniem z [...] lutego 2020 r. wezwano go do zapłaty kwoty 57,60 zł z tytułu opłaty za m-ce od października 2019 r. do stycznia 2020 r. wraz z odsetkami i kosztami upomnienia, od ww. nieruchomości. Kwotę tę uregulował 5 marca 2020 r. W dniu [...] marca 2020 r. pisemnie wyjaśnił w Gminie, że nieruchomość zbył [...] sierpnia 2019 r. i utracił status jej właściciela, o czym osobiście powiadomił Wydział Podatków i Opłat Lokalnych Urzędu Miejskiego w [...], który zaniechał poboru podatku od tej nieruchomości. Nowy właściciel uiszcza należną opłatę. Nie jest dopuszczalne żądanie od danej nieruchomości kilu opłat, bo należna jest tylko jedna opłata. On nie spełnia już przesłanek podmiotowych i przedmiotowych do stosowania wobec niego ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej: ustawa o utrzymywaniu czystości). Pomimo tego nadal traktowany jest jako właściciel, a powołane przez organ przepisy dotyczą obowiązków właściciela, którym on nie jest.

Opisaną na wstępie decyzją Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało decyzję organu I instancji w mocy.

Organ odwoławczy podniósł, że skarżący deklarację o wysokości opłaty złożył w listopadzie 2013 r. W związku ze stwierdzeniem zaległości w dniu [...] lutego 2020 r. wystawiono upomnienie, a zaległe zobowiązanie w kwocie 57,60 zł uregulowane zostało [...] marca 2020 r. Deklarację zmieniającą skarżący zgłosił dopiero [...] marca 2020 r., w której jako datę zmiany danych wskazał [...] sierpnia 2019 r. Zmiany tej nie uwzględniono jednak od sierpnia 2019 r., lecz od lutego 2020 r.

Kolegium podzieliło zapatrywanie organu I instancji, które wyrażono w piśmie przekazującym odwołanie, że jeżeli mieszkaniec sprzedał nieruchomość i opuścił ją bez zmiany deklaracji o wysokości opłaty, to organ nie ma podstaw do jej niepobierania. Dopóki właściciel nieruchomości nie zmieni deklaracji, ma obowiązek uiszczania opłat, niezależnie od tego, czy odpady wytwarza czy nie. Opłata powinna zostać wyegzekwowana do dnia złożenia nowej deklaracji. Deklaracja o wysokości opłaty nie jest decyzją, którą można wygasić, gdy opłatę za nieruchomość uiszcza inny podmiot. Fakt, że właściciel nieruchomości wykaże, że uiszczał opłatę zamieszkując na terenie innej nieruchomości (w tym na terenie innej gminy), nie zwalnia go z obowiązku jej uiszczania od momentu zawarcia umowy sprzedaży.

Zdaniem Kolegium opłata została naliczona prawidłowo, zgodnie z art. 6m ust. 2 i 4 ustawy o utrzymaniu czystości.

W skardze, domagając się uchylenia wydanych w sprawie decyzji i orzeczenia o kosztach postępowania, zarzucono naruszenie:

1) art. 6m ust. 1 i 2 ustawy o utrzymywaniu czystości, poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, że skarżący był zobowiązany do złożenia deklaracji w sytuacji, gdy nie jest już właścicielem ani posiadaczem spornej nieruchomości,

2) art. 72 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej poprzez uznanie, że nie wystąpiła nadpłata w opłacie za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

Skarżący podniósł, że sporną nieruchomość sprzedał [...] sierpnia 2019 r., o czym [...] września 2019 r. poinformował Wydział Podatków i Opłat Lokalnym UM w [...] na skutek czego zaniechano poboru podatku od nieruchomości. Nowy właściciel reguluje opłatę. Nie jest zaś dopuszczalna sytuacja, aby od tej samej nieruchomości pobierano więcej niż jedną opłatę. Tymczasem organy nadal uznają go za właściciela nieruchomości.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie, podtrzymując dotychczas wyrażone stanowisko w sprawie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył co następuje:

Skarga zasługiwała na uwzględnienie. Kontrolowane decyzje wydano z naruszeniem przepisów prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy. W świetle art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) P.p.s.a. wymagało to ich uchylenia.

Sąd za zasadne uznał argumenty skarżącego. Rozpoznając wniosek o stwierdzenie nadpłaty organy, pomimo niewadliwie ustalonego stanu faktycznego, dokonały błędnej wykładni przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i wadliwego aktu subsumpcji. Skarżący nie ma bowiem w świetle odnośnych przepisów ww. ustawy statusu właściciela, na którym ciążyłby obowiązek złożenia deklaracji oraz uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi od nieruchomości położonej w P. za okres następujący po zbyciu nieruchomości w sierpniu 2019 r., a więc od września 2019 r.

Ze zgromadzonych w aktach dowodów nie wynika wprost fakt zbycia przez skarżącego nieruchomości, ale okoliczność ta została przez organ przyjęta jako ustalona i niewątpliwa. Ponieważ odpowiada to stanowisku skarżącego, Sąd przyjął jako zgodną ze stanem faktycznym i niestanowiącą naruszenia przepisów postępowania w stopniu, o jakim mowa w art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) P.p.s.a.

Z niespornych między stronami ustaleń faktycznych wynika, że skarżący zbył nieruchomość w P. w sierpniu 2019 r. Od września 2019 r. przestał regulować opłaty za gospodarowanie przez Gminę[...] odpadami komunalnymi z rzeczonej nieruchomości. W lutym 2020 r. organ wystosował do niego upomnienie w sprawie zaległości, którą uregulował, po czym złożył deklarację informującą o wysokości opłaty w kwocie 0 zł, podając w niej jako datę zmiany okoliczności faktycznych [...] sierpnia 2019 r. Informacja o fakcie zbycia nieruchomości wynika z pisma nadanego 11 marca 2020 r., zatytułowanym "zarzuty", w którym zawarto też wniosek o zwrot uregulowanej opłaty (wraz z kosztami upomnienia).

Sporne między stronami było to, czy opłatę za gospodarowanie odpadami należało naliczać i pobrać od skarżącego tylko do sierpnia 2019 r., jak uważa skarżący, czy też aż do czasu złożenia nowej deklaracji w marcu 2020 r.

Analiza przepisów ustawy o utrzymywaniu czystości przemawia na rzecz skarżącego. Obowiązki w niej określone, związane z gospodarowaniem odpadami komunalnymi, ciążą na właścicielu nieruchomości. Na potrzeby tej ustawy wyrażenie to uzyskało definicję legalną (zakresową), zawartą w art. 2 ust. 1 pkt 4, zgodnie z którą za właściciela rozumie się także współwłaścicieli, użytkowników wieczystych oraz jednostki organizacyjne i osoby posiadające nieruchomości w zarządzie lub użytkowaniu, a także inne podmioty władające nieruchomością. Nie jest to definicja pełna, ponieważ nie określa znaczenia źródłowego pojęcia "właściciela" Dlatego samo to pojęcie należy rozumieć tak, jak funkcjonuje na gruncie przepisów prawa cywilnego. Jest to zatem osoba, której przysługuje tytuł prawny do nieruchomości w postaci własności, a z mocy art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy o utrzymywaniu czystości także inne formy władania nieruchomością.

Odpady komunalne odbierane są od właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy (art. 6c ust. 1). Obowiązek ponoszenia na rzecz gminy opłaty ciąży na właścicielu (art. 6h). Obowiązek ponoszenia opłaty powstaje za każdy miesiąc, w którym na danej nieruchomości zamieszkuje mieszkaniec (art. 6i ust. 1 pkt 1). W przypadku gdy w danym miesiącu na danej nieruchomości mieszkaniec zamieszkuje przez część miesiąca, opłatę w miesiącu, w którym nastąpiła zmiana, uiszcza się w gminie, w której dotychczas zamieszkiwał, a w nowym miejscu zamieszkania - począwszy od miesiąca następnego, po którym nastąpiła zmiana (art. 6i ust. 2).

Obowiązek złożenia deklaracji o wysokości opłaty ciąży na właścicielu. Należy tego dokonać w terminie 14 dni od dnia zamieszkania na danej nieruchomości pierwszego mieszkańca lub powstania na danej nieruchomości odpadów komunalnych (art. 6m ust. 1). Deklaracja zawiera dane niezbędne do określenia wysokości opłaty oraz wysokość opłaty. W przypadku zmiany danych będących podstawą ustalenia wysokości należnej opłaty lub określonej w deklaracji ilości odpadów komunalnych powstających na danej nieruchomości, właściciel nieruchomości jest obowiązany złożyć nową deklarację w terminie do 10 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła zmiana. Opłatę w zmienionej wysokości uiszcza się za miesiąc, w którym nastąpiła zmiana (art. 6m ust. 2).

Z powyższego wynika, że:

- opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi pobierane są w przypadku, gdy dana nieruchomość jej zamieszkała (wyjątki określone w ustawie nie miały w sprawie skarżącego zastosowania),

- obowiązanym do poniesienia opłaty jest właściciel nieruchomości,

- gmina pobiera jedną opłatę od jednej zamieszkałej nieruchomości (jej wysokość może być zróżnicowana),

- obowiązek złożenia deklaracji i deklaracji zmieniającej (nowej deklaracji) ciąży na właścicielu.

Obowiązek regulowania opłaty wynika z przepisów prawa materialnego (art. 6h), a nie z deklaracji (art. 6m ust. 1). Deklaracja nie jest źródłem obowiązku uiszczania opłaty, a stanowi tylko konkretyzację jej wysokości oraz sposobu obliczenia i to w formie zadeklarowanej na zasadzie samoobliczenia, którą organ może zmodyfikować poprzez wydanie decyzji. Ma ona przede wszystkim znaczenie informacyjne, a powstanie obowiązku uiszczania opłaty lub jego wygaśnięcie nie zostało powiązane z jej złożeniem. Okolicznościami, które mają na to istotny i decydujący wpływ, są tytuł własności oraz fakt zamieszkiwania nieruchomości. W razie natomiast niezłożenia deklaracji o wysokości opłaty albo uzasadnionych wątpliwości co do danych zawartych w deklaracji organ określa, w drodze decyzji, wysokość opłaty, biorąc pod uwagę dostępne dane właściwe dla wybranej przez radę gminy metody, a w przypadku ich braku - uzasadnione szacunki, w tym w przypadku nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, średnią ilość odpadów komunalnych powstających na nieruchomościach o podobnym charakterze (art. 6o ust. 1).

Skarżący, sprzedając nieruchomość, utracił status właściciela w rozumieniu przepisów prawa cywilnego, a przez to także w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy o utrzymywaniu czystości. Od tego czasu w świetle tej ustawy nie ciążył na nim obowiązek uiszczania opłaty ani złożenia nowej deklaracji. Obowiązki te przeszły na nowego właściciela nieruchomości. Stanowisko organów wymagające od byłego właściciela złożenia nowej deklaracji nie znajduje oparcia w przepisach ustawy o utrzymywaniu czystości, podobnie jak to, że były właściciel obowiązany jest uiszczać opłatę aż do czasu złożenia nowej deklaracji, której – jak wskazano wyżej – nie ma obowiązku złożyć. Przepisy ustawy o utrzymywaniu czystości wszystkie te obowiązki łączą z osobą właściciela i nie zawierają zastrzeżenia, że status ten przysługuje podmiotowi, których dotychczas złożył deklarację, do czasu złożenia przez niego nowej deklaracji. Nie nakładają też na osobę zbywającą nieruchomość obowiązku powiadomienia o tej okoliczności gminy właściwej ze względu na miejsce położenia danej nieruchomości. Oczywiście nie ma istotnego znaczenia, czy właściciel zamieszkuje daną nieruchomość, czy mieszka w innym miejscu, ponieważ ustawa nie uzależnia obowiązku uiszczania opłaty od tego faktu. Nieruchomość może być zamieszkiwana przez jakąkolwiek osobę. Ale z chwilą utraty statusu właściciela zbywca nie jest już na gruncie ustawy o utrzymywaniu czystości zobowiązany ani do złożenia nowej deklaracji (tę powinien złożyć nowy właściciel – nabywca), ani regulowania opłaty za kolejne miesiące po zbyciu nieruchomości i utracie statusu właściciela. Samo założenie, że działanie takie leży w interesie zbywcy, to zbyt mało, aby na byłego właściciela nałożyć obowiązek, którego w przepisach ustawy (przepisach prawa materialnego) nie przewidziano. Nie mógłby on zresztą dostarczyć organowi rzetelnych informacji o zbytej nieruchomości, ponieważ najlepiej zorientowanym w jej sytuacji faktycznej jest nowy właściciel i wszelkie czynności związane z bieżącymi opłatami organ gminy mógłby kierować tylko przeciwko niemu, w tym wydać decyzję określającą wysokość opłaty.

W okolicznościach takich, jak wynikające z kontrolowanej sprawy, Prezydent powinien podjąć czynności wyjaśniające w kontekście tego, dlaczego opłata od rzeczonej nieruchomości była pobierana od więcej niż jednego podmiotu i ewentualnie wydać w tej sprawie decyzję (art. 6o ust. 1) albo poinformować jednego z regulujących opłatę o niezasadnym jej uiszczaniu. Jest to szczególnie istotne też z tego względu, że ten sam organ – według stanowiska skarżącego – na podstawie otrzymanego zawiadomienia o sprzedaży nieruchomości, podjął jako organ podatkowy czynności w celu zmiany decyzji w sprawie podatku od nieruchomości. Prezydent powinien też ustalić, czy nowy właściciel rzeczonej nieruchomości wywiązał się z obowiązku złożenia deklaracji i uiszczania opłaty (jeżeli nieruchomość jest zamieszkała), ponieważ niedopuszczalne jest pobieranie więcej niż jednej opłaty od tej samej nieruchomości. Jeżeli zaś skarżący rzeczywiście złożył w Urzędzie Miasta zawiadomienie o zbyciu nieruchomości (dla celów podatkowych), to fakt ten należałoby uznać za znany organowi (Prezydentowi) z urzędu, co z kolei wymagałoby zweryfikowania przez ten organ, na kim rzeczywiście ciążył od września 2019 r. obowiązek uiszczania od danej nieruchomości opłaty, a więc kto stał się jej właścicielem. Tylko takie działanie organu można by uznać za spełniające wymagania zasady prowadzenia postępowania w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych oraz udzielania niezbędnych informacji i wyjaśnień (art. 121 § 1 Ordynacji podatkowej), a także zasady praworządności (art. 120 Ordynacji podatkowej).

Powyższe doprowadziło do uznania przez Sąd wadliwości kontrolowanych decyzji, którymi odmówiono skarżącemu stwierdzenia nadpłaty w opłacie za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Do opłat takich, z mocy art. 6q ust. 1 ustawy o utrzymywaniu czystości, stosuje się przepisy Ordynacji podatkowej, a więc także rozdziału 9 działu III zatytułowanego "Nadpłata". Skarżący uregulował bowiem opłatę za okres od września 2019 r. do lutego 2020 r. nienależnie, tj. w warunkach określonych w art. 72 § 1 pkt 1 oraz § 2 pkt 1 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 73 § 1 pkt 1 tej ustawy. Powinna ona zatem być mu zwrócona. Konsekwencją tego jest także nienależnie pokrycie przez niego kosztów doręczonego mu upomnienia, które nie powinno być do niego skierowane.

Organ zatem zwróci nadpłatę w myśl art. 75 § 4 o.p. lub też wyda decyzję określającą wysokość należnej od skarżącego JS w okresie po sprzedaży nieruchomości opłaty w wysokości " 0" złotych miesięcznie i określi wysokość nadpłaty, a następnie po uzyskaniu przez decyzję statusu ostateczności zwróci mu nadpłatę w określonej w decyzji wysokości.

Z podanych względów, działając na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) P.p.s.a. w zw. z odnośnymi i powołanymi wyżej przepisami ustawy o utrzymywaniu czystości oraz Ordynacji podatkowej, Sąd uchylił obie wydane w sprawie decyzje. Dalszy tok postępowania będzie wymagał uwzględnienia przez organy wskazań zawartych w uzasadnieniu.

O kosztach postępowania, zwrocie przez organ skarżącemu kwoty wpisu w wysokości 100 zł, postanowiono na podstawie art. 205 § 1 P.p.s.a.

Wpis od skargi, z uwagi na wartość przedmiotu zaskarżenia, wynieść powinien 100 zł, podczas gdy skarżący uiścił kwotę 200 zł. Dlatego obowiązkiem zwrotu obciążono organ tylko co do kwoty 100 zł, a pozostała suma zostanie zwrócona skarżącemu z kasy Sądu, stosownie do art. 225 P.p.s.a.