Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Andrzej Melezini (spr.), Sędziowie sędzia WSA Marcin Kojło, sędzia WSA Paweł Janusz Lewkowicz, Protokolant starszy sekretarz sądowy Marta Marczuk, po rozpoznaniu w Wydziale I na rozprawie w dniu 15 czerwca 2023 r. sprawy ze skargi M. K. na decyzję Dyrektora Podlaskiego Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Łomży z dnia 4 kwietnia 2023 r., nr 9010-00000001092/23 w przedmiocie przyznania pomocy dla rolników szczególnie dotkniętych wpływem rosyjskiej agresji na Ukrainę oddala skargę.

M. K., zwany dalej "skarżącym", 20 stycznia 2023 r. złożył wniosek o przyznanie pomocy dla rolników szczególnie dotkniętych wpływem rosyjskiej inwazji na Ukrainę w ramach działania "Nadzwyczajne tymczasowe wsparcie dla rolników, mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw szczególnie dotkniętych wpływem rosyjskiej inwazji na Ukrainę" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020.

Decyzją z 13 marca 2023 r., nr 0199-2023-0003, Kierownik Biura Powiatowego ARiMR w Suwałkach odmówił skarżącemu przyznania przedmiotowej pomocy.

Po rozpoznaniu odwołania skarżącego Dyrektor Podlaskiego Oddziału Regionalnego ARiMR w Łomży decyzją z 4 kwietnia 2023 r., nr 9010-00000001092/23, utrzymał w mocy zaskarżone rozstrzygnięcie.

W uzasadnieniu organ odwoławczy wskazał, że Kierownik Biura Powiatowego ARiMR w Suwałkach odmówił skarżącemu przyznania przedmiotowej pomocy ze względu na niespełnienie warunku, o którym mowa w § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 grudnia 2022 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej na operacje typu "Pomoc dla rolników szczególnie dotkniętych wpływem rosyjskiej inwazji na Ukrainę" w ramach działania "Nadzwyczajne tymczasowe wsparcie dla rolników, mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw szczególnie dotkniętych wpływem rosyjskiej inwazji na Ukrainę" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (Dz. U. z 2022 r. poz. 2742), zwanego dalej: "rozporządzeniem MRiRW", tj. skarżący nie prowadził do dnia rozpoczęcia naboru wniosków o przyznanie pomocy działalności rolniczej w zakresie chowy lub hodowli zwierząt gatunku świnia (Sus scrofa). Wnioski o przyznanie ww. pomocy można było składać od 18 stycznia 2023 r. Z ustaleń organu wynika natomiast, że skarżący według stanu na ten dzień nie posiadał żadnych zwierząt, co oznacza, że nie prowadził do dnia rozpoczęcia naboru wniosków o przyznanie pomocy działalności rolniczej w zakresie chowu lub hodowli zwierząt gatunku świnia.

Skarżący nie zgodził się z powyższą decyzją i wystąpił ze skargą do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku. Reprezentujący go profesjonalny pełnomocnik zaskarżył rozstrzygnięcie w całości i zarzucił:

1. naruszenie przepisów postępowania mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie naruszenie:

a) art. 7, art. 73 § 1 i § 2 art. 75 § 1, art. 77 § 1, art. 80, art. 86 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2022 r. poz. 2000 ze zm.), zwanej dalej: "k.p.a.", polegające na niewyczerpującym zebraniu i nierozpatrzeniu całego materiału dowodowego wbrew obowiązkowi ciążącemu na organie drugiej instancji na mocy art. 77 § 1 k.p.a. i w konsekwencji niepodjęcie wszelkich czynności niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz na dowolnej ocenie materiału dowodowego, a także z pominięciem całokształtu okoliczności sprawy, wyrażające się zwłaszcza w nieuwzględnieniu dowodów dołączonych do odwołania z 20 marca 2023 r. oraz twierdzeń zawartych w jego uzasadnieniu,

b) art. 7 k.p.a. w zw. z art. 80 k.p.a. przez przeprowadzenie oceny w sposób dowolny, wyłącznie na podstawie ustaleń poczynionych przez organ pierwszej instancji,

c) art. 7 k.p.a. i art. 107 § 3 k.p.a. przez niewskazanie w uzasadnieniu decyzji faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej,

d) art. 8 k.p.a., polegające na:

- niedokonaniu dokładnego wyjaśnienia okoliczności sprawy, konkretnego ustosunkowania się do twierdzeń strony oraz nieuwzględnienia w decyzji zarówno interesu społecznego, jak i słusznego interesu obywateli,

- zaniechaniu zgromadzenia jakichkolwiek dowodów niezbędnych do poczynienia ustaleń faktycznych,

- przeprowadzeniu postępowania dowodowego w szczątkowym zakresie;

2. naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie przepisu § 2 pkt 3 rozporządzenia MRiRW poprzez jego błędną wykładnię i stwierdzenie, że jednym z wymogów uzyskania pomocy rolnikowi jest posiadanie zwierząt do dnia rozpoczęcia naboru wniosków o przyznanie pomocy, podczas gdy z przepisu § 2 pkt 3 powołanego rozporządzenia do spełnienia przesłanki w nim wskazanej wystarczające jest prowadzenie do dnia rozpoczęcia naboru wniosków o przyznanie pomocy działalność rolniczą w zakresie chowu lub hodowli zwierząt gatunku świnia (Sus scrofa).

W oparciu o tak sformułowane zarzuty autor skargi wniósł o: uchylenie zaskarżonej decyzji w całości, zasądzenie zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, rozważenie uchylenia również decyzji organu pierwszej instancji.

Ponadto strona wniosła o dopuszczenie dowodu z zaświadczenia z 21 kwietnia 2023 r., nr BP199-WRZ.62400.30.2023.MP, wydanego przez Kierownika Biura Powiatowego ARiMR, potwierdzającego, że skarżący na dzień 18 stycznia 2023 r. w systemie ARiMR miał stan działalności rolniczej o statusie Aktywna.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie.

Na rozprawie 15 czerwca 2023 r. sąd postanowił dopuścić dowód z ww. zaświadczenia.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku zważył, co następuje:

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Sprawa dotyczy zasadności odmowy skarżącemu przyznania wnioskowanej pomocy ze względu na niespełnienie przez niego przesłanki z § 2 pkt 3 cytowanego wyżej rozporządzenia MRiRW, tj. ze względu na nieprowadzenie działalności rolniczej w zakresie chowu lub hodowli świń. Jak argumentował organ, do dnia rozpoczęcia naboru wniosków skarżący nie posiadał żadnych zwierząt.

Materialnoprawną podstawę rozważań w niniejszej sprawie stanowią następujące przepisy:

Zgodnie z § 2 pkt 1-3 rozporządzenia MRiRW pomoc przyznaje się rolnikowi, o którym mowa w art. 39c ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 (Dz. Urz. UE L 347 z 20.12.2013, str. 487, z późn. zm.), zwanego dalej "rozporządzeniem nr 1305/2013", któremu został nadany numer identyfikacyjny w trybie przepisów o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności, zwany dalej "numerem identyfikacyjnym", jeżeli ten rolnik lub jego małżonek m.in.:

1) zgłosił do dnia 15 maja 2022 r. do rejestru zwierząt gospodarskich oznakowanych i siedzib stad tych zwierząt, o którym mowa w przepisach o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt, oznakowanie łącznie co najmniej 10 sztuk zwierząt gatunku Świnia (Sus scrofa) urodzonych w siedzibie stada posiadacza tych zwierząt w okresie od dnia 1 kwietnia 2021 r. do dnia 31 marca 2022 r.;

2) zgłosił do dnia rozpoczęcia naboru wniosków o przyznanie pomocy do rejestru zwierząt gospodarskich oznakowanych i siedzib stad tych zwierząt, o którym mowa w przepisach o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt, oznakowanie co najmniej 1 sztuki zwierzęcia gatunku świnia (Sus scrofa) urodzonego w siedzibie stada posiadacza tego zwierzęcia od dnia 1 kwietnia 2022 r.;

3) prowadził do dnia rozpoczęcia naboru wniosków o przyznanie pomocy działalność rolniczą w zakresie chowu lub hodowli zwierząt gatunku świnia (Sus scrofa).

Spór w niniejszej sprawie dotyczy punktu trzeciego.

Wnioski o przyznanie pomocy można było składać od 18 stycznia 2023 r. do 7 lutego 2023 r. Dzień 18 stycznia 2023 r. stanowi zatem datę graniczną, najpóźniej bowiem do tego dnia wnioskodawca obowiązany był prowadzić działalność rolniczą w zakresie chowu lub hodowli świń. Jak ustaliły organy, według stanu na 18 stycznia 2023 r. skarżący nie posiadał żadnych zwierząt. Z tego płynie zatem – słuszny skądinąd – wniosek, że skarżący de facto nie prowadził działalności rolniczej w zakresie chowu lub hodowli (tych) zwierząt.

W tym miejscu warto przypomnieć, że w postępowaniu w sprawach dotyczących płatności obowiązują zasady odmienne od zasad ogólnych znajdujących zastosowanie w postępowaniu prowadzonym na podstawie przepisów k.p.a. Ustawodawca w omawianej kategorii spraw odstąpił od zasady prawdy obiektywnej wyrażonej w art. 7 k.p.a., a konsekwencją odejścia od zasady prawdy obiektywnej jest również rezygnacja z zasady postępowania dowodowego, wyrażonej w art. 77 § 1 k.p.a. W art. 27 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (Dz. U. z 2022 r. poz. 2422 ze zm.) obowiązek ten został ograniczony jedynie do wyczerpującego rozpatrzenia całego materiału dowodowego. Przy czym chodzi tu przede wszystkim o dowody wskazane we wniosku oraz innych dokumentach dołączonych przez wnioskodawcę i ewentualnie innych uczestników postępowania. Organy administracji publicznej nie mają natomiast obowiązku działania z urzędu w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego. Ponadto w wymienionej ustawie ograniczono stosowanie zasady informowania stron i innych uczestników postępowania przez organ administracji publicznej oraz zasady czynnego udziału strony w postępowaniu. Organ administracji ma obowiązek, m.in. zapewnić stronom, ale na ich żądanie, czynny udział w każdym stadium postępowania oraz udzielić stronom, również na ich żądanie, niezbędnych pouczeń, co do okoliczności faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków, będących przedmiotem postępowania (art. 27 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy).

Należy również zauważyć, że omawiana ustawa nałożyła na strony oraz inne osoby uczestniczące w postępowaniu w sprawach dotyczących płatności obowiązek przedstawiania dowodów oraz dawania wyjaśnień, co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz obciążyła obowiązkiem udowodnienia faktu osobę, która wywodzi z niego skutki prawne (art. 27 ust. 2 ustawy). Oznacza to, że w postępowaniu w sprawie przyznania płatności to wnioskujący o płatność rolnik, a nie organ administracji publicznej, ma obowiązek przedstawić wszystkie dowody niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego i załatwienia sprawy. Przywołane regulacje skutkują konkretnymi konsekwencjami w zakresie odnoszącym się do ram i konstrukcji postępowania wyjaśniającego w sprawach o przyznanie płatności. Jest to bowiem szczególne, uproszczone postępowanie administracyjne, w którym, jak wynika z przywołanych przepisów, organ administracji, w zakresie odnoszącym się do ustaleń stanu faktycznego sprawy, proceduje na podstawie materiału dowodowego wskazanego we wniosku, a także na podstawie dowodów i innych dokumentów wskazanych i dołączonych przez wnioskodawcę. To na nim bowiem spoczywa ciężar udowodnienia faktu, z którego wywodzi skutki prawne. Konsekwencją tego stanu rzeczy jest to, że organ administracji zasadniczo zwolniony jest z obowiązku poszukiwania dowodów na okoliczności istotne z punktu widzenia uprawnień wnioskodawcy do płatności (zob. wyrok NSA z 19 kwietnia 2012 r., II GSK 344/11; wyrok NSA z 26 czerwca 2012 r., II GSK 810/11; powoływane orzeczenia dostępne w CBOSA, http://orzeczenia.nsa.gov.pl).

Ciężar udowodnienia faktów, na które się powołuje skarżący, spoczywał zatem na nim. Jak słusznie zauważył organ odwoławczy, wydając decyzję, opierał się w głównej mierze na oświadczeniu wnioskodawcy, że spełnia on ustawowe warunki do przyznania pomocy; to więc te oświadczenie stanowi fundamentalny dowód, na podstawie którego zostaje wydana decyzja.

W realiach niniejszej sprawy strona przedłożyła także inne dokumenty, mające na celu udowodnienie prowadzenia przez skarżącego spornej działalności rolniczej, m.in.: oświadczenie z 8 września 2022 r. złożone w Podlaskim Oddziale Regionalnym Biuro Wsparcia Inwestycyjnego ARiMR w Białymstoku, w którym skarżący poinformował o zamiarze przeprowadzenia remontu chlewni, fakturę nr [...] z 5 września 2022 r. potwierdzającą zakup przez skarżącego nowego wyposażenia chlewni na kwotę 114.620,01 zł, wyciąg z umowy z 2 stycznia 2023 r. na zakup 560 sztuk świń oraz faktury VAT nr: [...] z 26 stycznia 2023 r. na kwotę 114.863,92 zł oraz 5010841576 z 27 stycznia 2023 r. na kwotę 105.653,14 zł, potwierdzające zakup świń niezwłocznie po zakończeniu remontu chlewni, listę zdarzeń w stadzie skarżącego ze strony irz.arimr.gov.pl, przedstawiającą zdarzenia związane z obrotem świń w gospodarstwie skarżącego w okresie od wyjazdu ostatnich sztuk świń do przyjazdu świń po zakończeniu remontu chlewni.

Zdaniem sądu należy przyznać rację organowi odwoławczemu, że dokumenty te w żaden sposób nie mogą wpłynąć na zmianę stanowiska, że skarżący na dzień 18 stycznia 2023 r. nie prowadził opisywanej działalności rolniczej. Istotnie, ww. dokumenty uprawdopodabniają zamiary skarżącego co do podjęcia aktywności w tym zakresie, remontu chlewni czy nabycia świń, a więc ewentualnego przygotowania do prowadzenia działalności. Niemniej jednak, wciąż pozostają one bez wpływu na ocenę stanu faktycznego przez pryzmat jasno sformułowanej przesłanki z § 2 pkt 3 rozporządzenia MRiRW. Przesłankę "prowadzenia działalności rolniczej w zakresie chowu lub hodowli świń" należy rozumieć ściśle i w sposób dosłowny. Jej zakresu nie można zatem rozszerzać o czynności przygotowawcze czy działania poboczne, luźno powiązane z samym chowem czy hodowlą trzody. Przede wszystkim trudno byłoby jednak obronić tezę, że możliwe jest prowadzenie chowu lub hodowli zwierząt w sytuacji, gdy stan inwentarza tych zwierząt w gospodarstwie jest zerowy. Obejmowanie zakresem wyżej opisanej przesłanki kazuistycznych stanów faktycznych, innych niż wprost wynikające z jej brzmienia, stanowiłoby niezgodne z prawem poszerzenie kręgu podmiotów uprawnionych do skorzystania z płatności. Oczywiście sąd zdaje sobie sprawę, co podnosi pełnomocnik strony, że istnieją akty prawne dotyczące przyznania pomocy finansowej rolnikom, w których kryteria są znacznie bardziej szczegółowe, związane m.in. z ilością posiadanych zwierząt. Są to jednak regulacje odrębne, zawierające przepisy właściwe odmiennym postępowaniom. W opinii składu orzekającego brzmienie spornego § 2 pkt 3 rozporządzenia MRiRW jest jasne i nie budzi zasadniczych wątpliwości, przez co nie uzasadnia przyjmowania sposobu interpretacji zaprezentowanej przez stronę skarżącą.

Negatywnie należy także ocenić wartość dowodową dołączonego do skargi zaświadczenia z 21 kwietnia 2023 r., wydanego przez Kierownika Biura Powiatowego ARiMR, potwierdzającego, że skarżący na dzień 18 stycznia 2023 r. w systemie ARiMR miał stan działalności rolniczej o statusie Aktywna ze stanem zerowym zwierząt z gatunku świnia. Po pierwsze z samego zaświadczenia, ze względu na jego lakoniczność, nie wynika, jak należy rozumieć taki status działalności i jakie ma on odniesienie do problematyki niniejszej sprawy. W opinii sądu może on jedynie budzić przypuszczenia, że np. stanowi informację o wpisie skarżącego do ewidencji producentów, co samo przez siebie nie wypełnia przesłanki z § 2 pkt 3 rozporządzenia MRiRW. Po drugie natomiast, także w związku z wcześniejszym stwierdzeniem, w zaświadczeniu znajduje się informacja o zerowym stanie zwierząt z gatunku świnia, co jedynie potwierdza tezę organu o nieprowadzeniu działalności w zakresie chowu lub hodowli świń na dzień 18 stycznia 2023 r.

Mając na uwadze powyższe, sąd stwierdza, że nie dopatrzył się w sprawie naruszeń przepisów prawa materialnego, jak i procesowego, które uzasadniałyby wyeliminowanie zaskarżonej decyzji z obrotu prawnego. Powoływane przez pełnomocnika strony zarzuty naruszenia przepisów k.p.a. (art. 7, art. 8, art. 73 § 1 i § 2, art. 75 § 1, art. 77 § 1, art. 80, art. 86, art. 107 § 3) są oczywiście bezzasadne. Jak już wskazano, specyfika tego rodzaju spraw przesuwa ciężar dowodu na wnioskodawcę – to na nim spoczywa powinność wykazania, że spełnia warunki do przyznania pomocy. Niemniej jednak nieprawdziwe jest stwierdzenie strony, jakoby organ odwoławczy oparł się jedynie na ustaleniach pierwszej instancji. Z treści zaskarżonej decyzji wynika, że wziął pod uwagę także dokumenty przedstawione przez stronę na etapie odwołania, jednak nie mogły one wpłynąć na zmianę rozstrzygnięcia. Postępowanie zostało więc przeprowadzone prawidłowo, czego wyrazem jest zgodna z prawem, także pod względem formalnym, logiczna i spójna, treść decyzji.

W konsekwencji nie było podstaw do uwzględnienia zarzutu naruszenia § 2 pkt 3 rozporządzenia MRiRW. Z ustaleń wynikało, że na dzień 18 stycznia 2023 r. skarżący nie posiadał świń, ergo nie prowadził działalności rolniczej w zakresie ich chowu lub hodowli, przez co nie ziściła się przesłanka uzasadniająca przyznanie wnioskowanej pomocy.

Z uwagi na powyższe sąd orzekł o oddaleniu skargi w myśl art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2023 r. poz. 259 ze zm.).