Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Andrzej Czarnecki Sędziowie Sędzia WSA Ewa Frąckiewicz Sędzia WSA Danuta Szydłowska (spr.) Protokolant st. sekr. sąd. Jan Czarnacki po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 czerwca 2012 r. sprawy ze skargi A. W. na uchwałę Komisji Egzaminacyjnej II stopnia przy Ministrze Sprawiedliwości w celu rozpatrzenia odwołań od wyników egzaminu adwokackiego z dnia [...] stycznia 2012 r. nr [...] w przedmiocie ustalenia wyniku egzaminu adwokackiego 1. uchyla zaskarżoną uchwałę oraz utrzymaną nią w mocy uchwałę z dnia [...] listopada 2011 r. Komisji Egzaminacyjnej nr 2 do przeprowadzenia egzaminu adwokackiego w 2011 r. z siedzibą w P. w sprawie ustalenia wyniku egzaminu adwokackiego; 2. stwierdza, że uchylone uchwały nie podlegają wykonaniu; 3. zasądza od Komisji Egzaminacyjnej II stopnia przy Ministrze Sprawiedliwości w celu rozpatrzenia odwołań od wyników egzaminu adwokackiego na rzecz skarżącej A. W. kwotę 200 (dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Zaskarżoną uchwałą z dnia [...] stycznia 2012 r. Komisja Egzaminacyjna II Stopnia przy Ministrze Sprawiedliwości, działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 kpa, art. 78 h ust. 1, 9 i 12 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze ( Dz. U. z 2009 r., nr 146, poz. 1188 ze zm.), po rozpatrzeniu odwołania A.W., utrzymała w mocy uchwałę Komisji Egzaminacyjnej nr. [...] do przeprowadzenia egzaminu adwokackiego w 2011 r. z siedzibą w P. z dnia [...] listopada 2011 r. w sprawie ustalenia wyniku egzaminu adwokackiego.

W uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia Komisja wyjaśniła, iż wskazaną wyżej uchwałą został ustalony negatywny wynik z egzaminu adwokackiego – A.W. z części pierwszej, trzeciej, czwartej i piątej egzaminu otrzymała ocenę dobrą natomiast z drugiej- niedostateczną. W tej sytuacji, w myśl art. 78 f ust. 1 ustawy o adwokaturze, wynik końcowy jest negatywny.

Komisja wyjaśniła także, iż uchwała ta została wydana po uchyleniu uchwałą Komisji Egzaminacyjnej przy Ministrze Sprawiedliwości w celu rozpatrzenia odwołań od wyników egzaminu adwokackiego z dnia [...] października 2011 r. poprzedniej uchwały nr [...] z dnia [...] lipca 2011 r. Komisji I stopnia, w której ustalono, iż skarżąca uzyskała negatywny wynik z egzaminu adwokackiego. Powodem uchylenia tej uchwały było podzielenie zarzutu skarżącej co do braku niezależności ocen cząstkowych sporządzonych przez egzaminatorów.

Dokonując analizy obowiązującego stanu prawnego z punktu widzenia zakresu orzekania, Komisja stwierdziła, iż szczegółowe ustosunkowanie się Komisji Egzaminacyjnej II stopnia winno obejmować te zarzuty i argumenty, które zostały zawarte w odwołaniu, ale ocena i rozstrzygnięcie, co do zaskarżonej uchwały musi wiązać się z całościową oceną jej zasadności, zgodnie z zasadą dwukrotnego rozpoznania sprawy, co do istoty.

Komisja uznała zarzuty sformułowane w odniesieniu do oceny wystawionej przez egzaminatorów z zakresu pracy pisemnej z części drugiej (prawo karne) za niezasadne.

Podkreśliła, iż treść wyroku stanowiącego casus dawała podstawę do postawienia zarzutów apelacyjnych w odniesieniu do obu przypisanych oskarżonemu przestępstw. W kontekście rozpoznania sprawy w granicach wyznaczonych przez środek odwoławczy (art. 433 § 1 k.p.k.), zakresem zaskarżenia winien zostać objęty cały wyrok, a więc zarówno rozstrzygnięcie co do czynu z pkt I, jak i co do czynu z pkt II. Uchybienia, które winny stać się podstawą zarzutów odwoławczych mają wprawdzie różny charakter (obraza prawa procesowego, obraza prawa materialnego) i wagę (bezwzględny powód odwoławczy z art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k. oraz względny powód odwoławczy - art. 438 pkt 1 k.p.k.), ale bezsporne jest, że zarówno obraza art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k., jak też obraza prawa materialnego- art. 280 § 1 k.k., mają nie tylko postać rażącej obrazy prawa, ale przede wszystkim oparte są na kwestiach podstawowych (elementarnych) dla wykonywania zawodu adwokata. Zarówno powszechnie znany dla praktyków charakter przestępstwa rozboju, jak i jasna, i precyzyjna konstrukcja jego znamion, w tym tych odnoszących się do celu użycia przemocy, wyznaczają obowiązek sformułowania zarzutu w odniesieniu do tego czynu. Treść uzasadnienia wyroku oraz poczynione w tym zakresie prawidłowe ustalenia faktyczne skutkują zaś tym, że co do tego rozstrzygnięcia zdający winni sformułować zarzut obrazy prawa materialnego, tj. art. 280 § 1 k.k. Koniecznym elementem skargi apelacyjnej winien być również zarzut obrazy art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. w zw. z art. 11 § 1 k.p.k., który winien być kwalifikowany jako tzw. bezwzględny powód odwoławczy z art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k., co do którego ustawa procesowa zwalnia od obowiązku wykazywania wpływu na treść wyroku. Oba te zarzuty - dotykające tych kwestii - winny wyznaczać minimum zawartości skargi apelacyjnej, co oznacza, że tak sformułowana apelacja winna skutkować ustaleniem, że osoba ją sporządzająca wykazała się przygotowaniem do samodzielnego i należytego wykonywania zawodu adwokata. Zarzut obrazy art. 64 § 2 k.k. odnoszony do przestępstwa z art. 280 § 1 k.k. ma niewątpliwie daleko mniejszy skutek od pozostałych dwóch zarzutów. Postawienie tego zarzutu bez dostrzeżenia błędu prawnego w odniesieniu do przypisania przestępstwa z art. 280 § 1 k.k. skutkowałoby li tylko korektą w zakresie powrotu do przestępstwa na warunkach z art. 64 § 1 k.k. Praktycznym skutkiem tak postawionego zarzutu, a więc w sytuacji niedostrzeżenia przez sąd odwoławczy - i to z urzędu wobec braku stosownego zarzutu obrazy art. 280 § 1 k.k. - błędu co do wyczerpania czynem znamion przestępstwa z art. 280 § 1 k.k., byłoby tylko zmniejszenie wymiaru kary. Zdaniem Komisji uchybienie to, a więc obraza art. 64 § 2 k.k., sformułowane jako samoistny zarzut środka odwoławczego, bądź też jako zarzut współistniejący obok tylko jednego z dwóch koniecznych zarzutów odwoławczych, nie może uzasadniać pozytywnej oceny z egzaminu adwokackiego. Istnienie tego zarzutu obok tych dwóch podstawowych winno mieć wpływ na podwyższenie oceny. Realia sprawy dają także podstawę do rozważania kwalifikacji prawnej czynu z pkt II z art. 278 § 1 k.k. i art. 281 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. (por. np. wyroki SN; z dnia 31 października 1980 r., Rw 369/80, OSPiKA 1981, z.12, poz. 227; z dnia 21 grudnia 1971 r., Rw 1367/71, OSNKW 1972, z. 4, poz. 72; z dnia 1 kwietnia 1982 r. II KR 46/82, OSNKW 1982, z.7, poz.47), ale kwestia ta chociaż świadczyłaby pozytywnie o poziomie wiedzy prawniczej zdającego, musiała by być rozważana w kontekście interesu oskarżonego.

Komisja wskazała, że obaj egzaminatorzy oceniając pracę pisemną z prawa karnego czynili to w aspekcie czterech elementów: zachowanie wymogów formalnych (pkt 1), prawidłowość zastosowanych przepisów prawa i umiejętność ich interpretacji (pkt 2), poprawność zaproponowanego przez zdającego sposobu rozstrzygnięcia problemu z uwzględnieniem interesu stron, którą zgodnie z zadaniem reprezentuje (pkt 3); inne uwagi (język, styl, staranność pracy - pkt 4). Elementy te, do których egzaminatorzy czynili stosowne uwagi na tle ocenianej pracy, stanowiły jednocześnie uzasadnienie oceny, którą obaj wystawili jako niedostateczną.

Zdaniem Komisji okoliczność, iż oceny pracy skarżącej dokonali ci sami egzaminatorzy, których tożsame oceny cząstkowe nosiły daty [...] czerwca 2011 r., nie rodzi żadnych konsekwencji natury formalno-administracyjnej, albowiem obowiązujące w tym zakresie przepisy nie zawierają podstawy wyłączenia takiego członka organu kolegialnego od dalszego urzędowania, a ponadto, co jest istotne, oceny pracy mają dokonywać osoby mające szczególnie wysokie kwalifikacje z określonej dziedziny prawa, a w składzie Komisji I stopnia, taki walor z zakresu prawa karnego mają właśnie SSO G. N. oraz adw. T. J. Byłoby zaprzeczeniem idei ustawy, aby oceny dokonywali ci członkowie Komisji I stopnia, którzy w danej dziedzinie prawa nie są specjalistami (np. sędzia administracyjny z zakresu prawa karnego lub adwokat specjalizujący się w dziedzinie prawa handlowego). Obaj egzaminatorzy sporządzili nowe opinie - noszą one datę [...] listopada 2011 r.

Jeden z egzaminatorów adw. T. J. sporządził ocenę cząstkową z dnia [...] listopada 2011 r. zupełnie odmienną - jeśli chodzi o warstwę stylistyczną - od oceny z czerwca 2011 r., zaś SSO G. N. sporządził wprawdzie nową opinię z dnia [...] listopada 2011 r., ale powielił w jej treści swoje poprzednie uwagi, a jedynie w pkt 4 oceny dodał nową uwagę (końcowy akapit); złożył także pisemne wyjaśnienie, iż pierwotna opinia była sporządzona samodzielnie i niezależnie od pracy drugiego oceniającego, co czyni bezzasadnym - od strony merytorycznej - dokonywanie odmiennej oceny i sporządzenia treściowo zasadniczo odmiennego dokumentu (pismo z dnia [...] listopada 2011 r.).

Komisja stwierdziła, iż porównanie obu opinii sporządzonych przez SSO G. N. potwierdza to, że w zasadniczej części opinia ta stanowi powielenie poprzedniej. Fakt ten potwierdza również pisemne oświadczenie tego egzaminatora. Co więcej, zestawienie treści tego oświadczenia z faktem sporządzenia odmiennej treściowo opinii przez adw. T. J. pozwala na wyprowadzenie oczywistego wniosku, że to właśnie SSO G. N. był autorem opinii z dnia [...] czerwca 2011 r., a z nieznanych powodów (których jednak nie można usprawiedliwiać i co zresztą dowodziło wadliwej organizacji pracy Komisji I stopnia) treść tej opinii została w bardzo znaczącym zakresie wykorzystana w ocenie cząstkowej innego egzaminatora.

Przepisy art. 78e ust.2 i ust. 3 ustawy - Prawo o adwokaturze wymagają, aby każda część pracy pisemnej była dokonywana niezależnie od siebie przez dwóch egzaminatorów, jednego wskazanego przez Ministra Sprawiedliwości, a drugiego wskazanego przez Naczelną Radę Adwokacką. O ile wymogu tego nie spełniały opinie sporządzone w czerwcu, co było przyczyną uchylenia poprzednio podjętej uchwały, o tyle obie opinie z dnia [...] listopada 2011 r. wymóg ten spełniają.

W ocenie organu byłoby nadmiernym formalizmem i raziłoby sztucznością, aby jeden z egzaminatorów tylko dla zachowania wymogu formalnego "odmienności" opinii, sporządził nową - w warstwie językowej - opinię, skoro taką merytoryczną opinię już wcześniej sporządził. Nowy akapit w pkt 4 opinii jest jedynie podsumowaniem wcześniejszych uwagi. Skoro zaś nową opinię sporządził drugi egzaminator, to został zachowany wymóg ustawowy, a taki sposób procedowania nie narusza przepisów k.p.a.

Komisja podkreśliła, iż praca odwołującej podlega ocenie merytorycznej po raz kolejny, a ocena ta jest oceną całościową i niezależną od ocen cząstkowych członków Komisji I stopnia.

Dokonując ponownej oceny pracy skarżącej i odnosząc się do niektórych elementów odwołania, Komisja II stopnia wskazała, iż apelacja spełnia najistotniejsze warunki formalne, albowiem określa zaskarżone orzeczenie w sposób precyzyjny - wraz z sygnaturą, ponadto wskazuje adresata i sąd do którego składa się apelację a przede wszystkim zawiera określone zarzuty, wnioski, jak też uzasadnienie apelacji (art. 427 § 2 k.p.k.); określa również zakres zaskarżenia wyroku i dodatkowy odpis dla prokuratora (art. 446 § 2 k.p.k.). Komisja zwróciła uwagę, że wyrok nie został zaskarżony w całości. Wyrok zawierał bowiem rozstrzygnięcie co do dwóch czynów. Rozstrzygał więc co do winy i kary w odniesieniu do każdego z tych przestępstw. Zaskarżony byłby więc w całości, gdyby apelacja kwestionowała orzeczenie co do winy co do każdego z tych przestępstw (art. 425 § 2 k.p.k. w zw. z art. 447 § 1 i 2 k.p.k. i art. 442 § 1 zd. drugie k.p.k.). Tymczasem co do przestępstwa z art. 278 § 1 k.k. w apelacji kwestionowano tylko orzeczenie o karze, co wyznaczało granice kontroli sądu odwoławczego (art. 433 § 1 k.p.k.). Przekroczenie tych granic zaskarżenia było możliwe tylko w przypadkach przewidzianych w ustawie (art. 440 k.p.k., art. 455 k.p.k., art. 439 k.p.k.). Redakcja co do zakresu zaskarżenia nie jest zatem właściwa albowiem winna wskazywać, że w zakresie przestępstwa w pkt I zaskarża się wyrok w części co do kary, a w pozostałym zakresie w całości.

Co do zastosowanych przepisów prawa i umiejętności ich interpretacji (pkt 2 oceny - art. 78 e ust. 2), to powyższy wywód co do art. 425 § 2 k.p.k. wskazuje, że zdająca nie postrzega w sposób właściwy pojęcia zakres zaskarżenia, choć takie błędy spotykane są także w praktyce adwokackiej, a nie mają istotnego znaczenia, gdyż sąd odwoławczy i tak określa rzeczywiste granice zaskarżenia. Jeżeli zaś chodzi o postawione zarzuty w apelacji, to właściwie została ujęta kwestia wadliwej kwalifikacji czynu z pkt II, co wskazano poprzez dwa zarzuty obrazy prawa materialnego, tj. zarzut obrazy prawa materialnego - art. 280 § 1 k.k. przez jego zastosowanie oraz art. 283 k.k. w zw. z art. 281 k.k. przez jego niezastosowanie. W istocie jednak oba postawione zarzuty obrazują to samo spostrzeżenie na jedno uchybienie sądu I instancji. Zarzut ostatni obejmujący wadliwość ustaleń faktycznych w zakresie społecznej szkodliwości czynu, co miało mieć wpływ na wymiar kary za czyn z pkt I jest skonstruowany w sposób dosyć nieporadny, a to m.in. dlatego, że kwestionuje coś, czego w ogóle nie ustalił sąd I instancji. Nie brano w ogóle pod uwagę społecznej szkodliwości czynu, chociaż ten element winien być rozważany zgodnie z treścią art. 53 § 1 k.k. w zw. z art. 115 § 2 k.k. W takim układzie, jeśli nie zaskarżano rozstrzygnięcia co do winy, winien zostać postawiony zarzut rażącej niewspółmierności kary polegający na tym, że orzeczona kara jest rażąco surowa także przez to, iż nie uwzględnia ustawowych dyrektyw jej wymiaru; odwołanie się do innej sprawy i innej kary - orzeczonej przez inny sąd orzekający - nie stanowi istotnego argumentu, a to z uwagi na samodzielność jurysdykcyjną (art. 8 k.p.k.). Zasadniczym mankamentem jest - w zakresie tego czynu - niedostrzeżenie rażącej obrazy art. 11 § 1 k.k., co skutkowało naruszeniem art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k i wymierzeniem kary za przestępstwo już osądzone.

Zdaniem Komisji nie budzi też wątpliwości, że zdająca nie uchwyciła obrazy art. 64 § 2 k.k. w odniesieniu do czynu z art. 280 § 2 k.k. Uchybienie to miało najmniejszą wagę, ale jednocześnie dowodzi, iż egzaminowana nie przeanalizowała również normy art. 64 § 2 k.k. w kontekście przesłanek przypisania powrotu do przestępstwa z art. 64 § 2 k.k. Zasygnalizowanie tej kwestii miałoby znaczenie przy postulowanej zmianie wyroku poprzez przypisanie kwalifikacji czynu z art. 283 k.k. w zw. z art. 281 k.k.

Odnosząc się do kwestii sposobu rozstrzygnięcia problemu z uwzględnieniem interesu strony, którą zdająca reprezentowała (pkt 3 oceny), to uwagi przedstawione powyżej wskazują w ocenie Komisji, że w sposób prawidłowy zdająca dostrzegła tylko jedno uchybienie i w tym zakresie złożyła stosowny wniosek. Rzecz w tym, że należało także postulować zmianę opisu czynu, albowiem ten odpowiadał znamionom z art. 280 § 1 k.k., a przede wszystkim był sprzeczny z poczynionymi w sposób prawidłowy ustaleniami faktycznymi. Zmiana samej kwalifikacji bez zmiany opisu czynu w wyroku dalej wskazywałaby na istnienie normatywnej dysjunkcji pomiędzy opisem czynu a przyjętą kwalifikacją. Zdająca natomiast nie dostrzegła najbardziej istotnego uchybienia, tj. istnienia podstawy do uchylenia wyroku w zakresie czynu z pkt I i umorzenia w tym zakresie postępowania, co w sposób zasadniczy i istotny poprawiłoby sytuację oskarżonego. Było to działanie niekorzystne dla oskarżonego, a to, że sąd odwoławczy winien kwestie tę dojrzeć poza granicami środka odwoławczego, nie jest miernikiem oceny pracy i kwalifikacji do wykonywania zawodu adwokata.

Praca został napisana starannie i w sposób czytelny. Zacytowano poglądy doktryny i przywołano orzecznictwo sądowe co do przesłanki użycia przemocy przy przestępstwie rozboju.

W świetle tak dokonanej analizy pracy egzaminacyjnej Komisja podzieliła uwagi egzaminatorów, iż praca z zakresu prawa karnego zawiera znaczną ilość istotnych uchybień, przez co nie zasługuje na ocenę pozytywną.

W konkluzji, Komisja II stopnia nie znalazła podstaw do podwyższenia oceny z części drugiej egzaminu adwokackiego do oceny dostatecznej.

Komisja Egzaminacyjna II stopnia podkreśliła, iż rozpoznając sprawę, jako organ odwoławczy, w jej całokształcie ponownie dokonała w tym zakresie weryfikacji pozostałych opinii i ocen egzaminatorów podzielając je w całości i nie dostrzegając w nich istotnych uchybień, które powodowałyby konieczność podwyższenia innych ocen cząstkowych.

W skardze wniesionej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, A. W., zwana dalej skarżącą, wniosła o stwierdzenie nieważności uchwały Komisji Egzaminacyjnej II Stopnia przy Ministrze Sprawiedliwości w celu rozpatrzenia odwołań od wyników egzaminu adwokackiego w części dotyczącej oceny z części drugiej egzaminu adwokackiego - prawa karnego i w takim samym zakresie nieważności uchwały Komisji Egzaminacyjnej Nr [...] do przeprowadzenia egzaminu adwokackiego w 2011 r. z siedzibą w P. z dnia [...] listopada 2011 r., ewentualnie ich uchylenie oraz zasądzenie kosztów postępowania.

Podniosła zarzut naruszenia:

- art. 156 § 1 pkt 2 kpa, wyrażający się w rażącym naruszeniu art. 78e ust. 2 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i niezachowanie zasady niezależności od siebie dwóch egzaminatorów na poziomie działania Komisji Egzaminacyjnej I stopnia, albowiem

a) treść uzasadnienia oceny cząstkowej pracy skarżącej z prawa karnego obu członków Komisji I stopnia z dnia [...] czerwca 2011 r. była identyczna treściowo, co powoduje nie dające usunąć się wątpliwości co do procedury wystawienia tych ocen, a w szczególności konsultowania się egzaminatorów w toku dokonywania oceny, co jest niedopuszczalne,

b) treść uzasadnienia oceny cząstkowej z dnia [...] listopada 2011 r. sporządzona przez SSO G. N. na pierwszych dwóch stronach (do pkt 4 pierwszy akapit) jest identyczne z treścią wcześniejszych ocen cząstkowych obu egzaminatorów sporządzonych w dniu [...] czerwca 2011 r. i została uzupełniona jedynie o ostatni akapit, będący zresztą bezpośrednim odniesieniem się do zarzutów podniesionych przez skarżącą w odwołaniu z dnia [...] lipca 2011 r.,

co powoduje, że przynajmniej na poziomie działania Komisji I stopnia nie może być mowy o prawidłowej, rzetelnej, a co więcej legalnej procedurze wystawienia oceny, co w konsekwencji przekłada się na to, że zgodnie z wymogami procedury administracyjnej, skarżąca nie miała możliwości do niezależnej oceny na poziomie działania komisji obu stopni, a tym samym stanowi to naruszenie zasad prawidłowego i rzetelnego przebiegu egzaminu adwokackiego naruszenie podstawowych zasad postępowania administracyjnego, a mianowicie:

1) zasady legalności działania wynikającej z art. 7 kpa poprzez naruszenie zasady niezależności dwóch ocen cząstkowych rozwiązania zadania z części drugiej egzaminu, a tym samym obiektywizmu i rzetelności egzaminu adwokackiego,

2) zasady pogłębiana zaufania obywateli do organów państwa, wynikającej z art. 8 kpa poprzez naruszenie zasady niezależności dwóch ocen cząstkowych rozwiązania zadania z części drugiej egzaminu, a tym samym obiektywizmu i rzetelności egzaminu adwokackiego,

3) zasady przekonywania, wynikającej z art. 11 kpa poprzez sporządzenie najpierw dwóch tożsamych treściowo ocen rozwiązania pracy z zadania karnego, następnie sporządzenie po raz kolejny przez jednego z egzaminatorów z Komisji I stopnia identycznej treściowo oceny cząstkowej rozwiązania zadania z części drugiej egzaminu adwokackiego, jak ta wystawiona w dniu [...] czerwca 2011 r.

W odpowiedzi na skargę Komisja Egzaminacyjna II Stopnia przy Ministrze Sprawiedliwości wnosząc o jej oddalenie podtrzymała dotychczasową argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej uchwały oraz odniosła się do zarzutów podniesionych w skardze uznając je za bezzasadne.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga jest zasadna.

Zdaniem Sądu w składzie rozpoznającym sprawę przy wydaniu zaskarżonych uchwał doszło do naruszenia art. 8 kpa w stopniu uzasadniającym ich uchylenie.

Zgodnie z zasadą ogólną wyrażoną w art. 8. kpa organy administracji publicznej prowadzą postępowanie w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej.

Zawarta w art. 8 kpa zasada pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa określa wyraźnie to, co implicite jest zawarte w zasadzie praworządności. Z zasady wyrażonej w art. 8 kpa wynika bowiem przede wszystkim wymóg praworządnego i sprawiedliwego prowadzenia postępowania i rozstrzygnięcia sprawy przez organ administracji publicznej, co jest zasadniczą treścią zasady praworządności. Tylko postępowanie odpowiadające takim wymogom i decyzje wydane w wyniku postępowania tak ukształtowanego mogą wzbudzać zaufanie obywateli do organów administracji publicznej nawet wtedy, gdy decyzje administracyjne nie uwzględniają ich żądań. Brak zaufania obywateli do organów państwa jest z reguły skutkiem naruszenia prawa przez organy państwowe, zwłaszcza zaś niektórych wartości w nim wyrażonych, takich jak równość i sprawiedliwość. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 7 grudnia 1984 r., III SA 729/84, ONSA 1984, nr 2, poz. 117, podkreśla, że w celu realizacji tej zasady konieczne jest "przede wszystkim ścisłe przestrzeganie prawa, zwłaszcza w zakresie dokładnego wyjaśnienia okoliczności sprawy, konkretnego ustosunkowania się do żądań i twierdzeń stron oraz uwzględniania w decyzji zarówno interesu społecznego, jak i słusznego interesu obywateli, przy założeniu, że wszyscy obywatele są równi wobec prawa".

Zasadnicze przy tym znaczenie w świetle art. 1 Konstytucji oraz art. 8 kpa mają takie okoliczności jak stwierdzenie poczucia zaufania u zainteresowanego, stwierdzenie obiektywnych i odpowiadających prawu okoliczności pozwalających na powstanie takiej świadomości jak i ustalenie odpowiedniego zachowania się stron stosunku prawnego wskazującego na uczciwe i rzetelne postępowanie.

Przepis art. 8 kpa nakłada na organy administracji publicznej nie tylko obowiązek prawidłowego rozważenia stanu faktycznego i prawnego rozstrzyganej sprawy, lecz także obowiązek rozważenia skutków prawnych, które wywołują wszelkie ostateczne akty administracyjne funkcjonujące w obrocie prawnym i pozostające w związku z podejmowanym rozstrzygnięciem w indywidualnej sprawie (wyrok NSA z dnia 5 lutego 2008 r., II OSK 2005/06, LEX nr 461883).

Zasada zaufania wyrażona w przepisie art. 8 kpa ma kontekst konstytucyjny i unijny. Organy administracji publicznej są obowiązane, w ramach wykładni zgodnej z Konstytucją RP, uwzględniać, że zasada zaufania, również w aspekcie procesowym, jest zasadniczym elementem zasady demokratycznego państwa prawa i jako taka ma swoje umocowanie i źródło w art. 2 Konstytucji RP.

W orzecznictwie ETS utrwalił się pogląd, że zasada ochrony zaufania (the principle of the protection of legitimate expectations) stanowi element porządku prawnego Unii Europejskiej (wyrok ETS z dnia 20 września 1990 r. w sprawie C-5/89 Komisja v. Republice Federalnej Niemiec, Zb. Orz. 1990, s. 3437; wyrok ETS z dnia 20 marca 1997 r. w sprawie C-24/95 Land RheinlandPfalz v. Alcan Deutschland GmbH, Zb. Orz. 1997, s. 1591).

Pogłębianie świadomości i kultury prawnej obywateli było i pozostanie zasadą, z którą wiążą się pewne oceniane dodatnio styl i kultura administrowania, właściwe nie tylko władzy publicznej w Polsce, ale także pluralistyczno-europejskiej kulturze prawnej (np. Europejski Kodeks Dobrej Praktyki Administracyjnej przyjęty przez Parlament Europejski w dniu 6 września 2001 r.; zob. J. Świątkiewicz, Europejski Kodeks Dobrej Administracji (wprowadzenie, tekst i komentarz o zastosowaniu kodeksu w warunkach polskich procedur administracyjnych, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa 2007; por. art. 41 KPPUE).

Istotą art. 8 kpa jest to, że "organy prowadzą" postępowanie w określony sposób, to jest budzący zaufanie do władzy publicznej, ustawodawca nie traktuje zatem tej zasady jako zobowiązania dla organów prowadzących postępowanie, lecz jak jednoznaczną i niewątpliwie przyjętą, wywodzącą się już z obowiązków konstytucyjnych dewizę, że zawsze i na pewno organy prowadząc postępowanie wypełniają wolę ustawodawcy w zakresie "budzenia zaufania" do władzy publicznej.

Naruszenie tej zasady może być zakwalifikowane przez sąd administracyjny jako inne naruszenie przepisów postępowania, które może mieć wpływ na wynik sprawy (wyrok WSA w Warszawie z dnia 6 sierpnia 2008 r., V SA/Wa 506/08, LEX nr 523972).

Postępowanie związane z egzaminem adwokackim regulują przepisy ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze ( Dz. U. z 2009 r., Nr 146, poz. 1188, ze zm.).

Egzamin adwokacki składa się z pięciu części i polega na sprawdzeniu przygotowania prawniczego osoby przystępującej do egzaminu adwokackiego do samodzielnego i należytego wykonywania zawodu adwokata, w tym wiedzy z zakresu prawa i umiejętności jej praktycznego zastosowania z zakresu: materialnego i procesowego prawa karnego, materialnego i procesowego prawa wykroczeń, prawa karnego skarbowego, materialnego i procesowego prawa cywilnego, prawa rodzinnego i opiekuńczego, prawa gospodarczego, spółek prawa handlowego, prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, materialnego i procesowego prawa administracyjnego, postępowania sądowoadministracyjnego, prawa Unii Europejskiej, prawa konstytucyjnego oraz prawa o ustroju sądów i prokuratur, samorządu adwokackiego i innych organów ochrony prawnej działających w Rzeczypospolitej Polskiej oraz warunków wykonywania zawodu adwokata i etyki tego zawodu (art. 78d ust. 1 i 2).

Oceny rozwiązania każdego z zadań z części drugiej do piątej egzaminu adwokackiego dokonują niezależnie od siebie dwaj egzaminatorzy z dziedzin prawa, których dotyczy praca pisemna, jeden spośród wskazanych przez Ministra Sprawiedliwości, drugi spośród wskazanych przez Naczelną Radę Adwokacką. Każdy z egzaminatorów sprawdzających pracę pisemną wystawia ocenę cząstkową i sporządza pisemne uzasadnienie wystawionej oceny cząstkowej i przekazuje je niezwłocznie przewodniczącemu komisji egzaminacyjnej, który załącza wszystkie uzasadnienia ocen cząstkowych dotyczące prac zdającego do protokołu z przebiegu egzaminu adwokackiego (art. 78e ust. 2 i 3).

Podkreślić zatem należy, iż przepisy art. 78e ust.2 i ust. 3 ustawy - Prawo o adwokaturze wymagają, aby każda część pracy pisemnej była dokonywana niezależnie od siebie przez dwóch egzaminatorów, jednego wskazanego przez Ministra Sprawiedliwości a drugiego wskazanego przez Naczelną Radę Adwokacką.

Art. 78h. 1. Od uchwały o wyniku egzaminu adwokackiego zdającemu przysługuje odwołanie do komisji egzaminacyjnej II stopnia przy Ministrze Sprawiedliwości w terminie 14 dni od dnia otrzymania uchwały, o której mowa w art. 78f ust. 2.

9. Do zadań komisji odwoławczej należy rozpatrywanie odwołań od wyników egzaminu adwokackiego.

12. Do postępowania przed komisją odwoławczą stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego.

Egzamin adwokacki przeprowadzają komisje egzaminacyjne do przeprowadzenia egzaminu adwokackiego, w składzie 8 członków, powołane na obszarze właściwości jednej lub kilku okręgowych rad adwokackich, a do składu komisji egzaminacyjnych kandydatów na członków wskazują: Minister Sprawiedliwości - 4 egzaminatorów i 4 zastępców egzaminatorów, Naczelna Rada Adwokacka - 4 adwokatów, jako egzaminatorów i 4 adwokatów, jako zastępców egzaminatorów (art. 78 ust. 1 i ust. 3 ustawy Prawo o adwokaturze), przy czym członek Komisji Egzaminacyjnej podlega wyłączeniu z przyczyn podanych w art. 78 ust. 6 p.o.a.

Komisja egzaminacyjna czuwa nad prawidłowym przebiegiem egzaminu adwokackiego. Przewodniczący komisji egzaminacyjnej kieruje jej pracami i reprezentuje ją na zewnątrz (ust. 5).

W przypadku konieczności wyłączenia egzaminatora z prac komisji egzaminacyjnej lub zaistnienia przeszkody uniemożliwiającej jego udział w pracach komisji egzaminacyjnej, w skład komisji egzaminacyjnej wchodzi zastępca egzaminatora z danej dziedziny prawa. Niemożność udziału egzaminatora w pracach komisji egzaminacyjnej stwierdza przewodniczący komisji egzaminacyjnej (ust. 6).

W rozpoznawanej sprawie zaistniała sytuacja braku niezależności ocen cząstkowych sporządzonych przez egzaminatorów. Z tego powodu uchwałą Komisji Egzaminacyjnej przy Ministrze Sprawiedliwości w celu rozpatrzenia odwołań od wyników egzaminu adwokackiego z dnia [...] października 2011 r. została uchylona uchwała nr [...] z dnia [...] lipca 2011 r. Komisji I stopnia, w której ustalono, iż skarżąca uzyskała negatywny wynik z egzaminu adwokackiego. W wyniku ponownego rozpoznania sprawy uchwałą Komisji Egzaminacyjnej nr. [...] do przeprowadzenia egzaminu adwokackiego w 2011 r. z siedzibą w P. z dnia [...] listopada 2011 r. utrzymaną w mocy uchwałą z dnia [...] stycznia 2012 r. Komisji Egzaminacyjna II Stopnia przy Ministrze Sprawiedliwości, ponownie został ustalony negatywny wynik egzaminu. Oceny pracy dokonali ci sami egzaminatorzy.

Zgodzić należy się z organem, iż obowiązujące przepisy nie zawierają podstawy wyłączenia członka organu kolegialnego, z powodów jak w rozpoznawanej sprawie od dalszego urzędowania. Zdaje się jednak być uprawnionym twierdzenie, iż ustawodawca, który dla zagwarantowania pełnego obiektywizmu przy sprawdzaniu prac i wystawieniu ocen ustalił taki tryb weryfikacji w toku którego egzaminatorzy będą formułować swoje wnioski samodzielnie, bez konsultacji czy uzgodnień, nie uznał za możliwe zaistnienia sytuacji w której jeden z egzaminatorów w ocenie końcowej sprawdzanej pracy, wykorzystuje treść opinii innego egzaminatora.

Sąd zauważa także, iż Komisja II stopnia dokonała analizy pracy skarżącej.

Tym niemniej, zdaniem Sądu, w takiej sytuacji, w której zostało naruszone zagwarantowane ustawowo prawo osoby egzaminowanej, do niezależnej a więc autonomicznej, samodzielnej, niezawisłej, nie podporządkowanej czy też odrębnej kontroli jej pracy, organ, mając na uwadze zasadę ogólną z art. 8 kpa, winien rozważyć zastosowanie takich procedur by zapewnić stronie poczucie bezstronności i realizacji praw wynikających z ustawy prawo o adwokaturze.

Rozpoznając ponownie sprawę organ, mając na uwadze powyższe rozważania jak również treść art. 78 ust. 3 i 6 p.o.a rozważy możliwość wyznaczenia innych członków komisji egzaminacyjnej celem sprawdzenia pracy skarżącej z części drugiej egzaminu adwokackiego tj. z prawa karnego.

Z tych względów Sąd na zasadzie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r., poz. 270) orzekł, jak w sentencji orzeczenia.

Rozstrzygnięcie w kwestii wykonalności zostało wydane na zasadzie art. 152 p.p.s.a., zaś o zwrocie kosztów postępowania w oparciu o art. 200 p.p.s.a.