Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Izabela Bąk-Marciniak Sędzia WSA Józef Maleszewski Asesor sądowy WSA Katarzyna Witkowicz-Grochowska (spr.) Protokolant sekr. sąd. Agata Żebrowska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 lipca 2019 r. sprawy ze skargi Z. R. na decyzję Samorządowe Kolegium Odwoławcze z dnia [...] marca 2019 r., nr [...] w przedmiocie odpłatności za pobyt w Domu Pomocy Społecznej oddala skargę w całości

Decyzją z dnia [...] grudnia 2018r. Wójt Gminy [...] na podstawie art. 8 ust. 1 pkt 2, art. 59 ust. 1, art. 60 ust. 1, 2 i 4, art. 61 ust. 1 pkt 2, ust 2 pkt 2 lit. b, art. 62 ust. 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2018r., poz. 1508 ze zm.) oraz § 1 pkt 1 lit. b Rozporządzenia Rady Ministrów z 11 lipca 2018r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (DZ.U. z 2018r., poz. 1358) oraz na podstawie Zarządzenia Nr [...] Wójta Gminy [...] z dnia [...] kwietnia 2009r. w sprawie upoważnienia Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w [...] do wydania decyzji administracyjnych w indywidualnych sprawach z zakresu pomocy społecznej należących do właściwości gminy zobowiązał [...] Z. R. do wniesienia odpłatności za pobyt zmarłej matki Z. N. w Domy Pomocy Społecznej w [...] w okresie od [...].05.2018r. do [...].08.2018r. łącznej w wysokości [...] zł. Nadto organ wskazał, że opłatę należy wnieść na konto Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w [...] w terminie do 14 dni po uprawomocnieniu się decyzji.

W uzasadnieniu organ wskazał, iż [...] Z. N. została umieszczona w DPS mocą postanowienia sądowego. Odpłatność za pobyt wynosi miesięcznie [...] zł. Za pobyt w DPS w [...] zobowiązani byli uiszczać należności syn A. N. w wysokości [...] zł oraz wnuczka P. N. w wysokości [...] zł. miesięcznie.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła Z. R. reprezentowana przez r.pr. R. K. wnosząc o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz zarzucając naruszenia prawa procesowego mającego wpływ na wynik sprawy:

- art. 7, art. 7a, art. 8, art. 77 § 1 w zw. z art. 80 i art. 107 § 3 K.p.a. polegające na braku zebrania pełnego materiału dowodowego w postaci ustalenia dochodów wszystkich osób w sprawie,

- art. 61 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej poprzez wskazanie Z. R. jako jedynej osoby zobowiązanej w drodze decyzji do wniesienia odpłatności za pobyt zmarłej matki w Domu Pomocy Społecznej,

- art. 61 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej poprzez błędne obliczenie wysokości dochodu na osobę w rodzinie podmiotu zobowiązanego.

W uzasadnieniu wskazano, iż organ w ogóle nie odniósł się do możliwości obciążenia odpłatnością także małżonka [...] Z. N. oraz rodzeństwa odwołującej [...] B. D., [...] A. S. oraz [...] C. N.. Nadto Odwołująca przedstawiła nowy sposób wyliczenia dochodu jej rodziny z kwietnia 2018r.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze na podstawie art. 59 ust. 1 i 61 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2018r., poz. 1508 ze zm.) decyzja z [...] marca 2019r. uchyliło zaskarżoną decyzję Wójta Gminy [...] z [...] grudnia 2018r. w części dotyczącej orzeczenia, iż "opłatę należy wnieść na Konto Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w [...] nr rachunku [...] w terminie do 14 dni po uprawomocnieniu się decyzji" i w tej części umorzyło postępowanie pierwszej instancji, a w pozostałej części utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję.

W uzasadnieniu decyzji Kolegium wskazało, że w niniejszej sprawie [...] Z. N. została obciążona odpłatnością w kwocie [...]zł zgodnie z decyzją nr GOPS w [...] z dnia [...].05.2018r. zmienionej decyzją GOPS w [...] z [...].07.2018r. Następnie, decyzją z dnia [...].07.2018r. GOPS w [...] zobowiązał [...] A. N. - syna [...] Z. N. do uiszczania kwoty [...]zł miesięcznie oraz decyzją z dnia [...].08.2018r. - [...] P. N. do uiszczania kwoty [...]zł. miesięcznie.

Biorąc pod uwagę powyższe Kolegium uznało, iż zasadne było obciążenie [...] Z. R. różnicą pomiędzy kosztem pobytu [...] Z. R. w domu pomocy społecznej - [...] zł, a kwotą regulowaną przez [...] Z. N. i zobowiązanych [...] P. N. i [...] A. N..

Kolegium wskazało, że postępowanie toczyło się z udziałem 21 osób będących potencjalnie zobowiązanymi do ponoszenia odpłatności za pobyt [...] Z. N. w dps, przy czym w toku prowadzonego postępowania okazało się, iż wobec większości osób postępowanie należało umorzyć, bowiem osoby te nie spełniały kryterium dochodowego, które umożliwiałoby zobowiązanie ich do partycypowania w kosztach pobytu [...] Z. N. w dps. Jedynie w przypadku dwojga osób [...] A. N. oraz [...] P. N. spełnione zostało kryterium dochodowe i zobowiązano te osoby do pokrywania odpłatności za pobyt w dps.

Kolegium stwierdziło, że odwołująca się jest jedną z osób w kręgu zobowiązanych do ponoszenia kosztów pobytu zmarłej matki w dps, przy czym odwołująca przekracza kryterium dochodowe na osobę w rodzinie znacznie ponad 300%, a kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie jest niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, co oznacza, iż w świetle art. 61 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej możliwe i zasadne jest obciążenie odwołującej się powyższą opłatą.

Odwołująca prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z mężem Z. R. oraz synem i córką. Źródłem dochodu rodziny jest wynagrodzenie za pracę odwołującej się, jej męża oraz syna które w kwietniu 2018r. wyniosło [...] euro. W przeliczeniu wg kursu euro [...] zł z dnia [...].12.2018r. dochód na osobę w rodzinie wynosi [...] zł.

Dochód ten jest zatem wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie. Kwota pozostająca po wniesieniu opłaty ustalonej przez Wójta Gminy [...] również jest wyższa aniżeli 300% kryterium dochodowego. Spełnione zostały zatem przesłanki określone w cytowanym wyżej art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. b ustawy o pomocy społecznej. Jest to suma, którą - zgodnie z treścią przepisu art. 61 ust. 2 lit. a ustawy o pomocy społecznej - maksymalnie można było obciążyć odwołującą.

Odnośnie nakazania zwrotu należnej kwoty na właściwy rachunek Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w [...] Kolegium wskazało, że jest ono niedopuszczalne w decyzji wydanej na podstawie art. 59 ust. 1 i 60 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. Zgodnie z uchwałą Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z [...].06.2018r. sygn. akt I OPS 7/17 obowiązek wnoszenia, przez osoby wskazane w art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2017 r., poz. 1769 ze zm.), opłat za pobyt w domu pomocy społecznej umieszczonej w nim osoby, a w konsekwencji wydanie decyzji o zwrocie kosztów poniesionych zastępczo przez gminę na podstawie art. 104 ust. 3 w związku z art. 61 ust. 3 tej ustawy, wymaga uprzedniego skonkretyzowania i zindywidualizowania tego obowiązku począwszy od dnia jego powstania w stosunku do każdej ze zobowiązanych osób w decyzji administracyjnej o ustaleniu opłaty wydanej na podstawie art. 59 ust. 1 w związku z art. 61 ust. 1 i 2 tej ustawy lub w drodze umowy zawartej na podstawie art. 103 ust. 2 w związku z art. 61 ust. 1 i 2 oraz art. 64 ustawy o pomocy społecznej.

W niniejszej zaś sprawie organ orzeka natomiast o zobowiązaniu [...] Z. R. do ponoszenia odpłatności za pobyt w dps jej matki na podstawie art. 59 ust. 1 w zw. zart 60 ust. 1 i 61 ust. 1 i ust. 2 ustawy o pomocy społecznej. O obowiązku zwrotu kwot wynikających z zaskarżonej decyzji organ będzie mógł orzekać w odrębnym postępowaniu na podstawie art. 104 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej, jeśli zajdzie taka potrzeba.

Skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu wniosła Z. R. zastępowana przez r.pr. R. K. wnosząc o uchylenie zaskarżonej decyzji i poprzedzającej ją decyzji organu I instancji oraz o rozstrzygnięcie o kosztach postępowania.

Zaskarżonej decyzji skarżąca zarzuciła:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego, mającego istotny wpływ na wynik sprawy, to jest art. 61 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej (Dz. U. z 2018 r., poz. 1508 ze zm.) poprzez Wskazanie [...]i Z. R. jako jedynej osoby zobowiązanej w drodze decyzji administracyjnej do wniesienia odpłatności za pobyt zmarłej matki Z. N. w Domu Pomocy Społecznej w [...] w okresie od [...] maja 2018 r. do [...] sierpnia 2018 r. w kwocie

[...] zł,

2. naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, to jest art. 7, art. 11, art. 75 § 1, art. 77 § 1 oraz art. 80 K.p.a.

Skarżąca argumentowała, że z przepisów art. 61 ust. 1 i ust. 2 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej wynika, że opłat nie dzieli się po równo na wszystkich zobowiązanych, a obciąża się ich w kolejności z tego przepisu wynikającej. Zatem jeśli dochód [...] Z. N. nie pokrywał kosztów jej pobytu w dps, jako pierwszy winien zostać zobowiązany do jego pokrycia małżonek - [...] J. N.. Jednakże w wydanej decyzji organ nie określił czy dochód [...] J. N. pozwala na poniesienie kosztów utrzymania jego żony w Domu Pomocy Społecznej w [...]. Według wiedzy skarżącej J. N. otrzymał środki finansowe w kwocie [...]zł tytułem składek ze spółdzielni, w której pracował oraz [...] zł tytułem spłaty z Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w [...]. Organ I instancji, mimo wskazania tychże okoliczności przez skarżącą, nie przeprowadził postępowania wyjaśniającego w celu wyjaśnienia, czy małżonek (zobowiązany przed zstępnymi) posiadał środki pozwalające na sfinansowanie pobytu małżonki w dps. Tym działaniem organ I instancji w ramach toczącego się postępowania nie ustalił okoliczności faktycznych mogących mieć istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy.

Jako drugą grupą zobowiązanych do ponoszenia kosztów utrzymania osoby umieszczonej w domu pomocy społecznej są zstępni. W przedmiotowej sprawie decyzją zobowiązano do pokrycia kosztów utrzymania w dps jedynie [...] Z. R., natomiast nie określono wysokości zobowiązania wobec jej rodzeństwa - P. B. D., P. A. S., P. A. N., P. C. N., a według wiedzy skarżącej wszystkie wyżej wymienione osoby są aktywne zawodowo. Jedynie z rodzeństwa skarżącej został zobowiązany P. A. N. został zobowiązany do kwoty [...]zł. Natomiast wnuczka P. Z. N. - P. N. została zobowiązana do zapłaty [...] zł. Organ Instancji, ustalając w decyzji kwotę dochodu [...] Z. R. oraz członków jej rodziny, prowadzących wspólne gospodarstwo domowe błędnie wyliczył dochód rodziny R., gdyż przyjął, iż wspólny dochód netto rodziny w miesiącu kwietniu 2018 r. wyniósł [...] € (w tym: [...] € - dochód P. Z. R., [...] € - dochód jej męża oraz [...] € - dochód syna), podczas gdy dochód rodziny faktycznie wyniósł [...] € (w tym: [...] € - dochód P. Z. R., [...] € - dochód jej męża oraz [...] € - dochód syna).

Nadto skarżąca podnosiła, że w sytuacji gdy występują w sprawie zstępni, którzy potencjalnie mogą być obciążeni kosztami opłat, to organ winien prowadzić postępowanie jednocześnie w stosunku do wszystkich osób należących do tego samego kręgu osób zobowiązanych do ponoszenia opłaty na pobyt. Osoby te powinny być zawiadamiane o wszczęciu postępowania i powinny być stronami tego postępowania, a także ich wszystkich powinna dotyczyć decyzja w sprawie ustalenia obowiązku odpłatności za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej. Takim działaniem zarówno organ I instancji jak i organ odwoławczy naruszył również zasadę ogólną wyrażoną w art. 11 k.p.a., zgodnie z którym organy administracji publicznej powinny wyjaśniać stronom zasadność przesłanek, którymi kierują się przy załatwieniu sprawy, aby w ten sposób w miarę możności doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez potrzeby stosowania środków przymusu. Oznacza to zobowiązanie organów administracji publicznej do dołożenia szczególnej staranności w uzasadnieniu swoich rozstrzygnięć, w których motywy decyzji muszą być tak ujęte, aby strona zainteresowana mogła zrozumieć i w miarę możliwości zaakceptować zasadność przesłanek faktycznych i prawnych, którymi kierował się organ przy jej wydaniu. Ponadto na organie odwoławczym ciąży obowiązek ustosunkowania się do wszystkich podniesionych w odwołaniu zarzutów, zgodnie z wymaganiami określonymi w art. 107 § 3 k.p.a.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze wniosło o jej oddalenie odwołując się do argumentacji zawartej w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Kolegium dodało, że w stosunku do pozostałych osób wydano odrębne decyzje, a postępowanie w stosunku do skarżącej zostało opóźnione z uwagi na konieczność ustalenia jej miejsca zamieszkania oraz braku jakiejkolwiek współpracy z toku postępowania. Nadto bez wpływu na rozstrzygnięcie sprawy pozostaje zarzut, że organ uwzględnił dochód rodziny skarżącej wyższy niż wynika to z jej obliczeń, gdyż przyjęcie nawet dochodu w niższej kwocie znacznie przewyższa 300 % kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, co oznacza, że możliwe i zasadne jest obciążenie skarżącej przedmiotową opłatą.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu zważył co następuje.

Skarga okazała się niezasadna.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zgodnie z art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r.– Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2018r., poz. 1302 z zm., dalej "P.p.s.a.") sprawuje kontrolę działalności administracji publicznej i bada legalność zaskarżonego aktu administracyjnego stosownie do przepisu art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. 2018r., poz. 2107) nie będąc w sprawowaniu tej kontroli związany granicami skargi – zarzutami, wnioskami oraz powołaną podstawą prawną (art. 134 § 1 P.p.s.a.). W ramach tej kognicji Sąd bada, czy przy wydaniu zaskarżonego aktu administracyjnego nie naruszono przepisów prawa materialnego i przepisów postępowania. Sąd administracyjny nie rozstrzyga więc spraw merytorycznie, lecz ocenia zgodność decyzji z przepisami prawa.

Zdaniem Sądu, zaskarżone decyzje odpowiadają prawu. Dokonując tak rozumianej kontroli zaskarżonej decyzji, jak i poprzedzającej ją decyzji I instancji, Sąd nie dopatrzył się przy ich wydaniu naruszeń prawa skutkujących koniecznością wyeliminowania ich z obrotu prawnego. Ustalony stan faktyczny sprawy jest wystarczający do rozstrzygnięcia sprawy i Sąd przyjmuje go za podstawę do dalszych swoich rozważań.

Podstawę rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie stanowią przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2018 r. poz. 1508, zwana dalej "u.p.s."). Stosowanie do art. 59 ust. 1 i 2 u.p.s., decyzję o skierowaniu do domu pomocy społecznej i decyzję ustalającą opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wydaje organ gminy właściwej dla tej osoby w dniu jej skierowania do domu pomocy społecznej (ust. 1). Przepis art. 60 ust. 1 u.p.s. stanowi, że pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca, z zastrzeżeniem ust. 3. Stosownie do art. 61 ust. 1-3 u.p.s. obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:

1) mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka,

2) małżonek, zstępni przed wstępnymi,

3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej - przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność (ust. 1).

Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą:

1) mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70% swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70% tego dochodu;

2) małżonek, zstępni przed wstępnymi - zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2:

a) w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli dochód jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% tego kryterium,

b) w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie;

3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej - w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa w pkt 1 i 2 (ust.2).

Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej mogą wnosić osoby niewymienione w ust. 2 (ust. 2a). W przypadku, o którym mowa w ust. 2a, gmina wnosi opłatę w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 2a (ust. 2b). W przypadku, o którym mowa w ust. 2a, art. 103 ust. 2 stosuje się odpowiednio (ust. 2c). W przypadku niewywiązywania się osób, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2 oraz ust. 2a, z obowiązku opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej opłaty te zastępczo wnosi gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Gminie przysługuje prawo dochodzenia zwrotu poniesionych na ten cel wydatków (ust. 3).

Mając na uwadze wieloletnią rozbieżność w orzecznictwie sądów administracyjnych dotyczącą w szczególności źródła obowiązku ponoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej oraz charakteru i zakresu rozstrzygnięć określających wysokość należnej opłaty Sąd wskazuje na stabilizację linii orzeczniczej uzyskaną w wyniku podjęcia w dniu 11 czerwca 2018 r. przez Naczelny Sąd Administracyjny uchwały składu 7 sędziów, o sygn. akt I OPS 7/17 (dostępne www.orzeczenia.nsa.gov.pl, dalej CBOSA), o następującej tezie:

"Obowiązek wnoszenia, przez osoby wskazane w art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2017 r. poz. 1769 z późn. zm.), opłat za pobyt w domu pomocy społecznej umieszczonej w nim osoby, a w konsekwencji wydanie decyzji o zwrocie kosztów poniesionych zastępczo przez gminę na podstawie art. 104 ust. 3 w związku z art. 61 ust. 3 tej ustawy, wymaga uprzedniego skonkretyzowania i zindywidualizowania tego obowiązku począwszy od dnia jego powstania w stosunku do każdej ze zobowiązanych osób w decyzji administracyjnej o ustaleniu opłaty wydanej na podstawie art. 59 ust. 1 w związku z art. 61 ust. 1 i 2 tej ustawy lub w drodze umowy zawartej na podstawie art. 103 ust. 2 w związku z art. 61 ust. 1 i 2 oraz art. 64 ustawy o pomocy społecznej".

W uzasadnieniu powoływanej wyżej uchwały NSA stwierdził, że dokonując wykładni przepisów dotyczących obowiązku ponoszenia opłaty należy mieć również na uwadze, aby przyjęte rozwiązania realizowały podstawową zasadę, zgodnie z którą pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny, a obowiązek ponoszenia opłaty powstaje od chwili umieszczenia osoby uprawnionej w domu pomocy społecznej. NSA podkreślił, że to ustawodawca zdecydował, że powstanie ustawowego obowiązku ponoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej zostało połączone z takim zdarzeniem prawnym jak umieszczenie osoby uprawnionej w domu pomocy społecznej. Tym samym o ile skonkretyzowanie i zindywidualizowanie tego ustawowego obowiązku, pozwoli na ustalenie osoby zobowiązanej do ponoszenia opłaty i wysokości tej opłaty, to samo zobowiązanie istnieje począwszy od dnia powstania tego obowiązku, czyli z dniem umieszczenia osoby uprawnionej w domu pomocy społecznej. Stąd też wydanie decyzji na podstawie art. 59 ust. 1 w związku z art. 61 ust. 1 i ust. 2 ustawy w celu ustalenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej może obejmować okres przed wydaniem decyzji, albowiem decyzja ta konkretyzuje obowiązek powstający z mocy prawa z dniem zaistnienia takiego zdarzenia prawnego jak umieszczenie osoby uprawnionej w domu pomocy społecznej.

Z przytoczonych wyżej przepisów wynika, że zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 60 ust. 1 u.p.s. pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny. Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej ustala w drodze decyzji wójt (burmistrz, prezydent miasta) gminy właściwej dla osoby kierowanej do domu pomocy społecznej (art. 59 ust. 1 ustawy). W art. 61 ust. 1 tej ustawy określone zostały osoby zobowiązane do wnoszenia tych opłat. Są nimi w kolejności: mieszkaniec domu pomocy społecznej, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, następnie małżonek, zstępni przed wstępnymi oraz gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej.

Zasada kolejności przyjęta w omawianym przepisie oznacza, że w sytuacji, gdy osoba umieszczona w domu pomocy społecznej nie jest w stanie ponosić kosztów pobytu w placówce, obowiązek wnoszenia opłat spoczywa na małżonku, w następnej kolejności na zstępnych, w dalszej kolejności na wstępnych, a w jeszcze dalszej - na gminie, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Wnoszenie opłat nie obciąża równocześnie wszystkich zobowiązanych wymienionych w art. 61 ust. 1 u.p.s., obowiązek ten przechodzi na nich w kolejności ustalonej w powołanym przepisie.

O ile reguła kolejności dotyczy podmiotów wskazanych powyżej, o tyle nie można mówić o kolejności w sytuacji wystąpienia obowiązku ponoszenia opłat przez kilkoro zstępnych. Każdy z nich ma bowiem taki sam obowiązek ponoszenia opłat, a jedynie różnicować je może osiągane kryterium dochodowe każdego zstępnego. Z żadnego przepisu prawa nie wynika, że organ administracji może w sposób arbitralny dokonać wyboru osoby spośród osób zobowiązanych do ponoszenia tej opłaty, będących zstępnymi i tylko w stosunku do niej prowadzić postępowanie. W takiej sytuacji organ powinien prowadzić postępowanie jednocześnie w stosunku do wszystkich osób należących do tego samego kręgu osób zobowiązanych do ponoszenia opłaty za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej. Osoby te powinny być zawiadomione o wszczęciu postępowania i powinny być stronami tego postępowania, a także ich wszystkich powinna dotyczyć decyzja wydana w sprawie ustalenia obowiązku odpłatności za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej (WSA w Gliwicach w wyroku z dnia 5 lipca 2018 r., sygn. akt IV SA/Gl 319/18; WSA w Warszawie z dnia 27 czerwca 2018 r. sygn. akt VIII SA/Wa 198/18).

Słusznie organy orzekające przyjęły, że obowiązek ponoszenia opłat przez osoby zobowiązane stosownie do art. 59 ust. 1 w zw. z art. 61 ust. 1 i ust. 2 u.p.s. obejmuje okres przed wydaniem decyzji, gdyż decyzja ta konkretyzuje obowiązek powstający z mocy prawa z dniem zaistnienia zdarzenia prawnego, jakim jest umieszczenie osoby uprawnionej w domu pomocy społecznej, czyli od [...] maja 2018r.

W tym miejscu wskazać należy, że w niniejszej sprawie Z. N. została umieszczona w Domu Pomocy Społecznej w [...] na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w [...] z dnia [...] marca 20118r. (sygn. akt III R Ns [...]). Decyzją z [...] kwietnia 2018r. Wójt Gminy [...], za którego na podstawie upoważnienia działał Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w [...], skierował Z. N. do Domu Pomocy Społecznej w [...]. Przebywała tam w okresie od [...] maja 2018r. do dnia [...] sierpnia 2018r., tj. do dnia swojej śmierci. W związku z umieszczeniem Z. N. w dps organ I instancji wszczął postępowanie administracyjne na podstawie art. 10 § 1 K.p.a., art. 61 § 1 i 4 K.p.a. w zw. z art. 61 oraz 103 u.p.s. w sprawie ustalenia odpłatności za jej pobyt w Domu Pomocy Społecznej w [...]. Zgodnie z art. 61 ust. 1 pkt 1 u.p.s. organ w pierwszej kolejności ustalił opłatę za pobyt w wysokości [...] zł miesięcznie (komunikat Starosty [...] z [...].02.2018r. w sprawie średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca w Domu Pomocy Społecznej w [...] w roku 2018, Dz. Urz. Województwa [...] z [...].02.2018r. poz. [...]) i zobowiązał do jej wniesienia mieszkankę dps Z. N. w wysokości [...] zł miesięcznie (decyzja z [...] maja 2018r., k. akta adm. I inst.), którą to opłatę zmieniono do kwoty [...]zł miesięcznie poczynając od [...] maja 2018r. (decyzja z [...] lipca 2018r., akta adm. I inst.).

Następnie wobec faktu, że mieszkanka dps nie pokrywała należności za swój pobyt w całości organ prowadził postępowanie z udziałem męża Z. N., a po stwierdzeniu, że jego dochody nie pozwalają na zobowiązanie go do pokrycia pozostałej kwoty – nie przewyższały 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie (decyzja o umorzeniu postępowania w sprawie naliczenia odpłatności za pobyt w dps małżonki z [...] lipca 2017r. – omyłka w dacie rocznej decyzji), organ przystąpił do oceny możliwości płatniczych w myśl art. 61 ust. 2 pkt 2 u.p.s. zstępnych – dzieci i wnuków Z. N..

Z akt sprawy wynika, że organ prowadził postępowanie w przedmiocie zobowiązania do pokrycia opłaty za pobyt w dps z udziałem małżonka oraz zstępnych, łącznie 22 osób. W stosunku do tych osób wydano oddzielne decyzje – małżonka – umarzającą jak wskazano powyżej, syna A. N. – odpłatność [...] zł miesięcznie, syna C. N. – umorzenie postępowania (dochód poniżej 300%), córki A. S. - umorzenie postępowania (dochód poniżej 300%), córki B. D. - umorzenie postępowania (dochód poniżej 300%), wnuczki P. N. – decyzja o odpłatności oraz pozostałych wnucząt Z. N. - umorzenie postępowania (dochód poniżej 300%) lub członek rodziny dzieci Z. N. (decyzje z [...] lipca 2017r. – omyłka pisarska w dacie rocznej, z [...] lipca 2018r. i z [...] sierpnia 2018r., k. 9 i nast. akt adm. I inst.).

Nadto z akt sprawy wynika, że organ w tym postępowaniu uwzględnił także skarżącą Z. R. oraz jej dzieci D. i E. próbując doręczyć im zawiadomienie o wszczęciu przedmiotowego postępowania. Organ w tym względzie miał informację, że Z. R. wraz z rodziną przebywa na terenie [...]. Oświadczając w dniu [...] stycznia 2018r., że Z. R. nie ma możliwości zapewnienia jakiejkolwiek opieki nad matką, wyrażała wolę umieszczenia jej w domu pomocy społecznej, deklarując przy tym poniesienie części opłat za pobyt pod warunkiem, że każde z pięciorga rodzeństwa płacić będzie dokładnie taką samą kwotę. Jednocześnie nie wyraziła zgody na podanie adresu miejsca swojego pobytu.

W tym stanie rzeczy organ z urzędu podjął wszelkie możliwe czynności zmierzające do ustalenia miejsca pobytu skarżącej i jej rodziny (wniosek o udostępnienie danych ze zbioru danych osobowych, pisma do Konsulatu Generalnego RP w [...], [...], Ambasady RP w [...], wniosek do Sądu Rejonowego w [...] o ustanowienie kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu). Ostatecznie skarżąca samodzielnie zgłosiła się do sprawy reprezentowana przez swojego pełnomocnika w dniu [...] lipca 2018r. (akta adm. I inst.) umożliwiając tym samym ustalenie organowi wystąpienie przesłanek do zobowiązania lub umorzenia postępowanie w stosunku do skarżącej z uwagi na dochody jej rodziny.

Z akt administracyjnych sprawy wynika, zatem że organ prowadził postępowanie administracyjne w sprawie ustalenia odpłatności za pobyt Z. N. w dps z udziałem wszystkich osób w kręgu zobowiązanych do poniesienia opłaty za pobyt Z. N. w dps poczynając od samej mieszkanki, jej męża, pięciorga dzieci, kończąc następnie na wnukach zgodnie z art. 61 ust. 1 pkt 1 i 2 u.p.s.

Do każdej z tych osób indywidualnie organ stosował odpowiednie przepisy dotyczące ustalenia zobowiązania i jego wysokości lub umorzenia postępowania w myśl art. 61 ust. 2 pkt 1 i 2 lit. b u.p.s.

Wskazać przy tym należy, że decyzje w stosunku do Z. N., jej męża – J. N., zobowiązanych A. N. i P. N., oraz umarzające postępowanie w stosunku do wymienionych wyżej osób są ostateczne i prawomocne i nie mogą podlegać kontroli w toku niniejszego postępowania sądowoadministracyjnego. Niezasadne są zatem zarzuty skarżącej, że organ nie prowadził postępowania w stosunku do męża mieszkanki dps, czy pozostałych dzieci i nie ustalił ich możliwości płatniczych w zakresie pokrycia kosztów pobytu Z. N. w dps. Materiał dowodowy zebrany w aktach niniejszej sprawy dowodzi okoliczności wręcz przeciwnych, jak to wskazano powyżej.

W ocenie Sądu w przedmiotowej sprawie, z uwagi na wielość podmiotów potencjalnie zobowiązanych do poniesienia opłaty za pobyt w dps (23 osoby) oraz ich zróżnicowaną sytuacją dochodową skutkującą wydaniem decyzji – zobowiązujących (3) i umarzających postępowanie (11), a także prowadzenia jednocześnie postępowania z udziałem skarżącej (początkowo ustalając miejsce pobytu skarżącej, a następnie z jej aktywnym udziałem) organ w toku prowadzonego postępowania wydał decyzje oddzielnie dla każdej z osób potencjalnie zobowiązanej. Przy czym bezspornie uwzględnił wszystkie osoby, które potencjalnie mogłyby być zobowiązane do poniesienia opłaty za pobyt w dps.

Zatem chybione jest powołane przez skarżącą w skardze orzecznictwo sądów administracyjnych z uwagi na odmienny stan faktyczny w przywołanych sprawach – w istocie dotyczących odwrotnej sytuacje, gdzie zaskarżona decyzja została wydana w postępowaniu, w którym nie uczestniczyły wszystkie osoby z kręgu wskazanego w art. 61 ust. 1 pkt 2 u.p.s. Tymczasem w przedmiotowej sprawie, z akt sprawy wynika, co jest także bezsporne, że w postępowaniu uczestniczyły poza mieszkanką dps, następnie jej małżonek i wszyscy dalsi jej zstępni – dzieci i wnuki. Natomiast co do skarżącej organ I instancji wydał zaskarżoną decyzję w ostatniej kolejności, gdy tylko umożliwiono mu skuteczne doręczenie pism w sprawie i zapewnienie czynnego w niej udziału skarżącej.

Decyzje wydane w sprawie dowodzą, zatem że organ prowadził postępowanie jednocześnie w stosunku do wszystkich osób należących do tego samego kręgu osób zobowiązanych do ponoszenia opłaty za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej.

W ocenie Sądu, skarżąca mogła aktywnie uczestniczyć od samego początku postępowania i skutecznie podnosić zarzuty co do ustalenia odpłatności za pobyt w dps w stosunku do poszczególnych osób zobowiązanych, zwłaszcza ojca – J. N., gdyby udzieliła organowi informacji o swoim miejscu pobytu, zamiast wyraźnie odmawiać jego udostępnienia, co uczyniła już w trakcie wizyty w urzędzie w dniu [...] stycznia 2018r. i ponownie [...] lipca 2018r.

Niezasadny okazał się zatem zarzut skarżącej naruszenia przepisów postępowania administracyjnego art. 7, art. 11, art. 75 § 1, art. 77 § 1, art. 80 K.p.a. polegający na niepełnym ustaleniu stanu faktycznego sprawy i nieuwzględnieniu wszystkich zobowiązanych do poniesienia opłaty za pobyt w dps. Nie można w okolicznościach niniejszej sprawy zarzucić organom administracji obu instancji, że w sposób arbitralny dokonał wyboru osoby spośród osób zobowiązanych do ponoszenia tej opłaty wymienionych w art. 61 ust. 1 pkt 2 u.p.s. i tylko w stosunku do niej prowadziły postępowanie.

W świetle zebranych akt sprawy zwłaszcza danych podanych przez samą skarżącą, co do wysokości dochodów uzyskiwanych przez członków jej rodziny organ prawidłowo wyliczył, że posiadany dochód na osobę w rodzinie skarżącej jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie. Nadto kwota pozostająca po wniesieniu opłaty ustalonej przez Wójta Gminy również jest wyższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie. Spełnione zostały zatem przesłanki określone w cytowanym wyżej art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. b u.p.s. Zasadą bowiem jest ponoszenie opłat na pobyt w dps, zgodnie z treścią art. 60 ust. 1 u.p.s.

Nawet jeżeli zdaniem skarżącej dochód jej rodziny jest niższy i wynosi [...] euro miesięcznie, to nie ma to wpływu na wynik sprawy, skoro po przeliczeniu na złote polskie po kursie NBP z [...] grudnia 2018r. dochód ten wynosi [...] zł, co w przeliczeniu na członka rodziny skarżącej daje [...] zł. miesięcznie. Kwota ta nadal przekracza kryterium dochodowe, które wynosi [...] zł. Słusznie wskazuje Kolegium, że zachodzą podstawy do zobowiązania skarżącej do poniesienia pozostałej kwoty odpłatności na pobyt jej matki w dps.

Prawidłowo także wyliczona została kwota zobowiązania uwzględniając należności za poszczególne miesiące licząc od dnia przyjęcia do dps - [...] maja 2018r. do dnia śmierci Z. N. - [...] sierpnia 2018r. Organ uwzględnił także należności do jakich uiszczenia zobowiązana była sama mieszkanka dps oraz dwoje jej zstępnych.

Podkreślić przy tym należy, że z przepisów ustawy o pomocy społecznej nie wynika proste wyliczenie polegające na równym podzieleniu należności pomiędzy wszystkich zobowiązanych, czy zobowiązanych z tego samego kręgu zstępnych. W pierwszej kolejności w oparciu o przepis art. 61 ust 2 pkt 2 u.p.s. organ ustala, czy dana osoba wymieniona w art. 61 ust. 1 pkt 2 u.p.s. w ogóle może być zobowiązaną do poniesienia opłaty z uwagi na dochody jej rodziny, które muszą przekraczać 300% kryterium dochodowego na członka rodziny i dopiero gdy ta przesłanka zostanie spełniona można określać konkretną wysokość zobowiązania uwzględniając dalszą część przepisu art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. b u.p.s, że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300 % kryterium dochodowego na osobę w rodzinie. Z przepisów u.p.s. w tym zakresie wynika, że jedynym czynnikiem kształtującym podstawę prawną i wysokość zobowiązania w odniesieniu do osób wymienionych w art. 61 ust. 1 pkt 1 i 2 u.p.s. jest ich sytuacja dochodowa.

Organ kierując się powyższymi wytycznymi precyzyjnie wyliczył wysokość zobowiązania skarżącej (akta adm. I inst.). Przesłanki do ustalenia zobowiązania we wskazanej kwocie [...]zł zachodzą także przy uwzględnieniu niższego dochodu na jaki powołuje się skarżąca.

Chybiony jest zatem zarzut skarżącej obciążenia tylko jej odpłatnością za pobyt matki w dps oraz nieprawidłowego wyliczenia kwoty zobowiązania.

Jakkolwiek Sąd zauważa, że decyzje co do innych zobowiązanych mogą podlegać zmianie w trybie art. 106 ust. 5 u.p.s., zgodnie z którym decyzję administracyjną zmienia się lub uchyla na niekorzyść strony bez jej zgody w przypadku zmiany przepisów prawa, zmiany sytuacji dochodowej lub osobistej strony, pobrania nienależnego świadczenia, a także można zmienić lub uchylić decyzję, jeżeli wystąpiły przesłanki, o których mowa w art. 11, art. 12 i art. 107 ust. 5 K.p.a. Zmiana decyzji administracyjnej na korzyść strony nie wymaga jej zgody. Tak jak to miało miejsce w przypadku Z. N. w sytuacji ustalania przez organ zmiany jej sytuacji dochodowej – decyzja z [...] lipca 2018r. zmieniająca decyzję o wysokości zobowiązania z [...] maja 2018r.

Reasumując dotychczasowe rozważania, wskazać należy, że organy administracji publicznej prowadząc postępowanie na zasadach określonych w art. 7 K.p.a., art. 77 § 1 K.p.a., art. 80 K.p.a. oraz art. 107 § 3 K.p.a. prawidłowo ustaliły zobowiązanie skarżącej Z. R. do wniesienia odpłatności za pobyt Z. N. w dps.

Zasadnie także organ odwoławczy uchylił decyzję organu I instancji w części dotyczącej nakazania zwrotu opłaty na właściwy rachunek Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w [...] i umorzył postępowanie w tym zakresie, skoro w związku z art. 61 ust. 3 u.p.s. obowiązek wymaga uprzedniego skonkretyzowania i zindywidualizowania począwszy od dnia jego powstania w stosunku do każdej ze zobowiązanych osób w decyzji administracyjnej o ustaleniu opłaty wydanej na podstawie art. 59 ust. 1 w związku z art. 61 ust. 1 i 2 u.p.s.

Na podstawie powołanych wyżej przepisów art. 8 ust. 1 pkt 2, art. 59 ust. 1, art. 60 ust. 1, 2 i 4, art. 61 ust. 1 pkt 2, ust 2 pkt 2 lit. b, art. 62 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej oraz art. 151 P.p.s.a., skargę należało oddalić, jak Sąd orzekł w wyroku.