Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Arkadiusz Despot - Mładanowicz po rozpoznaniu w dniu 6 marca 2014 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia Stowarzyszenia [...] w W. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 10 lutego 2014 r., sygn. akt IV SA/Wa 2909/13 odmawiające przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym, obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi Stowarzyszenia [...] w W. na postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z dnia [...] października 2013 r. znak: [...] w przedmiocie stwierdzenia niedopuszczalności odwołania postanawia: oddalić zażalenie.

Postanowieniem z dnia 10 lutego 2014 r., sygn. akt IV SA/Wa 2909/13 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie odmówił Stowarzyszeniu [...] w W. przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym, obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi tego Stowarzyszenia na postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z dnia [...] października 2013 r. znak: [...] w przedmiocie stwierdzenia niedopuszczalności odwołania.

Sąd wskazał, że we wniosku o prawo pomocy Stowarzyszenie podało, że od września 2013 r. nie ma możliwości wnoszenia opłat sądowych w wielu sprawach, z uwagi na wyczerpanie środków finansowych. Z pisma z dnia 29 listopada 2013 r. (k. 25) złożonego w sprawie o sygn. akt IV SA/Wa 2547/13 wynika, że Stowarzyszenie w pierwszym półroczu 2013 r. poniosło koszty sądowe w kwocie ponad 4000 zł, co oznacza, że każdy członek Stowarzyszenia wydał na jego działalność ok. 50 zł miesięcznie. Stowarzyszenie liczy trzynastu członków, natomiast składka członkowska wynosi 10 zł miesięcznie.

Sąd wskazał, ze skarżące Stowarzyszenie jest stowarzyszeniem zwykłym w rozumieniu ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 ze zm.), w związku z czym, stosownie do art. 42 ust. 1 pkt 4 i 5 tej ustawy, nie może prowadzić działalności gospodarczej, przyjmować darowizn, spadków i zapisów oraz otrzymywać dotacji, a także korzystać z ofiarności publicznej. Środki na swoją działalność uzyskuje zaś ze składek członkowskich (art. 42 ust. 2 powołanej ustawy). Ograniczenie źródeł finansowania stowarzyszenia zwykłego nie oznacza, że określając cele i formy działania założyciele nie mają obowiązku przewidzieć środków na działalność takiego stowarzyszenia, zawierając w tym zakresie odpowiednie postanowienia w regulaminie stanowiącym podstawę jego funkcjonowania. Realizując cele regulaminowe, np. poprzez wszczynanie postępowań przed sądami administracyjnymi, członkowie Stowarzyszenia powinni podjąć odpowiednie kroki w celu uzyskania niezbędnych środków finansowych, np. poprzez zwiększenie liczby członków, czy ustalenie składki członkowskiej na odpowiednio wysokim poziomie.

Jak wynika z regulaminu wnioskodawcy, celem jego działania jest ochrona środowiska, a środkami działania są m. in. "podejmowanie przewidzianych prawem działań interwencyjnych w przypadku naruszania przepisów ochrony środowiska" (pkt 4.1 regulaminu) i "występowanie na prawach strony jako reprezentanta interesu (faktycznego lub prawnego) o charakterze społecznym w postępowaniach administracyjnych i procesach sądowych" (pkt 4.5 regulaminu). W ocenie Sądu, wskazując takie cele i przewidując udział w postępowaniach przez sądami, wnioskodawca powinien liczyć się ze związaną z tym koniecznością ponoszenia kosztów. W szczególności w sytuacji, gdy powołując się na swoje cele statutowe, zdecydował się skorzystać z drogi sądowoadministracyjnej, winien wygospodarować środki na pokrycie kosztów sądowych. Wnioskodawca podał wprawdzie, że podjął środki mające na celu zwiększenie posiadanych środków, jednak działania te należy ocenić jako nieskuteczne. Okoliczność ta nie jest argumentem przemawiającym za przerzuceniem ciężaru finansowego niniejszego postępowania na Państwo. W ocenie Sądu, wnioskodawca nie wykazał obiektywnych okoliczności wskazujących, że zdobycie środków pieniężnych na opłacenie kosztów sądowych jest rzeczywiście niemożliwe.

Sąd wskazał ponadto, że na obecnym etapie postępowania koszty sądowe wynoszą 100 zł z tytułu wpisu sądowego od skargi. Stowarzyszenie nie wykazało, że nie jest w stanie wygospodarować takiej kwoty.

Na powyższe postanowienie skarżące Stowarzyszenie złożyło zażalenie, podnosząc, że nie zgadza się ze stanowiskiem Sądu, iż Stowarzyszenie nie podejmuje skutecznych działań dla poprawy swojej sytuacji finansowej. O podejmowaniu takich działań w ocenie skarżącego świadczy ilość wnoszonych i dotychczas opłaconych skarg do sądu. Sąd nie wziął pod uwagę, że Stowarzyszenie może realnie nie mieć środków finansowych, a członkowie Stowarzyszenia nie mogą w nieskończoność zwiększać wydatków na jego działalność.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie ma usprawiedliwionych podstaw.

Instytucja prawa pomocy jest wyjątkiem od generalnej zasady wyrażonej w art. 214 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), dalej p.p.s.a., zgodnie z którą do uiszczenia kosztów sądowych obowiązany jest ten, kto wnosi do sądu pismo podlegające opłacie lub powodujące wydatki.

Stosownie do art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a. osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej może być przyznane prawo pomocy w zakresie częściowym - gdy wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania. Z powyższego przepisu wynika, że to na wnioskodawcy spoczywa ciężar wykazania braku możliwości poniesienia kosztów postępowania.

Ponadto, osoba prawna oraz inna organizacja nieposiadająca osobowości prawnej powinna wykazać nie tylko, że nie ma środków na poniesienie tych kosztów, ale także, że nie ma ich, pomimo iż podjęła wszelkie niezbędne działania by zdobyć fundusze na pokrycie wydatków (J. P. Tarno, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa 2006, s. 504).

W rozpoznawanej sprawie skarżące Stowarzyszenie nie wykazało, że podjęło czynności zmierzające do zabezpieczenia środków finansowych na pokrycie kosztów postępowania sądowego. Jeżeli działalność Stowarzyszenia zakłada udział w postępowaniach sądowych (punkt 4.5 regulaminu), to wiąże się ona także z obowiązkiem uiszczenia kosztów postępowania sądowego. Stowarzyszenie powinno więc wziąć pod uwagę swój udział w postępowaniach sądowych i zgromadzić na ten cel odpowiednie środki. Okoliczność, że Stowarzyszenie jest organizacją non profit nie oznacza, że jest zwolnione od zapewnienia środków na prowadzenie działalności regulaminowej, w zakres której wchodzą również sprawy sądowe, wymagające co do zasady uiszczania opłat i czynienia wydatków. Brak stałego źródła dochodów czy duża ilość postępowań sądowych wnioskodawcy, nie mogą przemawiać za uprzywilejowanym traktowaniem Stowarzyszenia przy rozpatrywaniu jego wniosków o przyznanie prawa pomocy. Stowarzyszenie oprócz zwiększenia liczby członków nie podjęło żadnych innych działań mogących zwiększyć jego dochody, na przykład poprzez przekształcenie się w stowarzyszenie rejestrowe, mające znacznie szersze możliwości gromadzenia środków.

Należy mieć na uwadze, że skoro Stowarzyszenie chce aktywnie uczestniczyć w postępowaniach sądowych, winno liczyć się ze związaną z tym koniecznością ponoszenia kosztów. Przerzucanie ciężaru funkcjonowania Stowarzyszenia na Państwo przez uzyskanie zwolnienia od kosztów sądowych powoduje, że faktycznie działalność Stowarzyszenia finansowana jest ze środków publicznych, a to prowadzi do zaprzeczenia zasady, że Stowarzyszenie prowadzi działalność na bazie własnego majątku (zob. postanowienie NSA z dnia 17.06.2011 r., sygn. akt II OZ 491/11).

Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 w związku z art. 197 § 2 p.p.s.a. postanowił zażalenie oddalić.