Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Dnia 3 lutego 2022 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi, Wydział III w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Ewa Alberciak Sędziowie Sędzia WSA Krzysztof Szczygielski Asesor WSA Paweł Dańczak (spr.) po rozpoznaniu w dniu 3 lutego 2022 roku na posiedzeniu niejawnym w trybie uproszczonym sprawy ze skargi A. z siedzibą w W. na decyzję Wojewody [...] z dnia [...] roku Nr [...] w przedmiocie odmowy udostępnienia danych z rejestru PESEL 1. uchyla zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta R. z dnia [...] roku nr [...] w części obejmującej odmowę udostępnienia imienia i nazwiska oraz adresu zameldowania małżonka osoby zmarłej oraz imienia i nazwiska dzieci osoby zmarłej oraz ich adresów zameldowania; 2. oddala skargę w pozostałej części; 3. zasądza od Wojewody [...] na rzecz A. z siedzibą w W. kwotę 580 (pięćset osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego. e.o.

Decyzją z [...] Nr [...] Wojewoda [...], działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 735 ze zm., dalej: k.p.a.) w związku z art. 5 ust. 1, art. 46 ust. 2 pkt 1 i art. 47 ust. 3 ustawy z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 510 ze zm.), utrzymał w mocy decyzję Prezydenta Miasta R. z [...] nr [...] w przedmiocie odmowy udostępnienia z rejestru PESEL danych jednostkowych potencjalnych spadkobierców zmarłej J.Ł.

Stan faktyczny sprawy przedstawiał się następująco.

W dniu 23 lipca 2021 r. A z siedzibą w W. wystąpiła do Urzędu Miasta R. o udostępnienie danych jednostkowych z rejestru PESEL J.Ł. w zakresie danych jej potencjalnych spadkobierców, tj.:

- małżonka, dzieci - ze wskazaniem numerów aktu i urzędu, który wydał niniejszy akt,

odpowiednio dla mężczyzn - aktu urodzenia, dla kobiet - aktu małżeństwa oraz adresu zameldowania;

- rodziców, rodzeństwa - w przypadku braku spadkobierców wskazanych w art. 931 § 1 Kodeksu cywilnego, ze wskazaniem numerów aktu i urzędu, który wydał niniejszy akt, odpowiednio dla mężczyzn - aktu urodzenia, dla kobiet - aktu małżeństwa oraz adresu zameldowania.

Wnioskodawca załączył do wniosku dowód uiszczenia opłaty za udostępnienie danych osobowych, kopię wezwania sądowego z 24 maja 2021 r., odpis udzielonego pełnomocnictwa oraz wyciąg z KRS mocodawcy.

Decyzją z [...] nr [...] Prezydent Miasta R., po rozpatrzeniu wniosku A, odmówił udostępnienia danych potencjalnych spadkobierców J.Ł., tj. adresów zameldowania małżonka i dzieci zmarłej oraz rodziców i rodzeństwa zmarłej ze wskazaniem numerów aktów stanu cywilnego i urzędu, który akt wydał, a także aktów urodzenia i aktów małżeństwa. W uzasadnieniu powyższej decyzji organ I instancji wskazał, że fakt bycia rodzicem, dzieckiem lub rodzeństwem nie oznacza automatycznie posiadania statusu spadkobiercy, zatem udostępnianie danych tylko potencjalnych spadkobierców mogłoby skutkować udostępnieniem danych osób, które nie będą faktycznymi spadkobiercami. W ocenie organu przepisy ustawy o ewidencji ludności nie zawierają umocowania dla organu administracji do podejmowania dodatkowych czynności przy rozpatrywaniu wniosku tzn. prowadzenia własnego postępowania dowodowego w przedmiocie wyszukania osoby jako potencjalnego spadkobiercy. Wskazanie danych dostatecznie identyfikujących osobę, której wniosek dotyczy spoczywa na wnioskodawcy.

Od powyższej decyzji A z siedzibą w W. złożyła odwołanie. Zaskarżonej decyzji zarzuciła:

- rażące naruszenie art. 46 ust. 2 pkt 1 w związku z art. 47 ust. 3 ustawy o ewidencji ludności poprzez nieudostępnienie wnioskodawcy danych osobowych i adresowych potencjalnych spadkobierców, pomimo wykazania interesu prawnego do pozyskania powyższej informacji;

- naruszenie art. 4 ust. 2 w związku z art. 6 ust. 1 lit. f rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE poprzez niezastosowanie ich w przedmiotowej sprawie.

W ocenie odwołującego organ niesłusznie odmówił udostępnienia danych pomimo przedłożenia odpisu wezwania sądowego do wskazania danych potencjalnych spadkobierców w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku. Organ przyznał sobie kompetencję do ignorowania zarządzenia sądu, w sytuacji, gdy skarżący nie jest w stanie samodzielnie wskazać danych spadkobierców. Strona podkreśliła, że to sąd, a nie organ administracji stwierdza, kto jest spadkobiercą.

Powołaną na wstępie decyzją Wojewoda [...] utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję organu I instancji.

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia organ odwoławczy wskazał na treść art. 46 ust. 2 pkt 1, art. 47 ust. 1 i 3 ustawy o ewidencji ludności oraz wzór wniosku o udostępnienie danych jednostkowych z rejestru mieszkańców oraz rejestru PESEL (tzn. druk urzędowy nr EL/WUDJ/1) stanowiący załącznik do rozporządzenia Ministra Cyfryzacji z dnia 26 czerwca 2019 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie określenia wzorów wniosków o udostępnienie danych z rejestru mieszkańców i rejestru PESEL oraz trybu uzyskiwania zgody na udostępnienie danych po wykazaniu interesu faktycznego (Dz. U. z 2019 r. poz. 1212).

Następnie stwierdził, że z przepisów tych wynika, że jednostka organizacyjna wnioskująca o udostępnienie danych osobowych z rejestru PESEL oraz rejestrów mieszkańców powinna wykazać swój interes prawny w udostępnieniu jej konkretnych danych, zaś gdyby tego nie uczyniła - organ gminy ma obowiązek wydać decyzję o odmowie udostępnienia danych osobowych. W przypadku powołania się na interes prawny wnioskodawca jest zobowiązany wskazać podstawę prawną, z której wywodzi uprawnienie do żądania udostępnienia danych innej osoby i załączyć dokumenty potwierdzające ten interes. Żądanie udostępnienia danych osobowych musi odnosić się do konkretnej osoby fizycznej (a nie grupy lub kręgu osób), tak aby było możliwe zidentyfikowanie poszukiwanej osoby i ustalenie, czy wykazany interes prawny odnosi się do niej. Dokładne zidentyfikowanie poszukiwanej osoby następuje w oparciu o przedstawione przez wnioskodawcę dane dotyczące wnioskowanej osoby.

Wojewoda [...] zauważył w dalszej kolejności, że we wniosku o udostępnienie danych wnioskodawca jako uzasadnienie potrzeby uzyskania danych podał, że został zobowiązany do wskazania danych potencjalnych spadkobierców J.Ł. przez Sąd Rejonowy w R. pismem z 24 maja 2021 r., sygn. akt [...]. Ponadto wnioskodawca załączył kserokopię wezwania Sądu Rejonowego w R. [...]. Wydział [...]. z 24 maja 2021 r. sygn. akt [...], z którego wynika, że sąd wezwał pełnomocnika wnioskodawcy do wskazania spadkobierców ustawowych po J.Ł.

W ocenie organu odwoławczego tak sformułowane i uzasadnione żądanie udostępnienia danych osobowych nie może zostać rozpatrzone pozytywnie. Organ administracji publicznej rozpatrując wniosek o udostępnianie danych osobowych powinien dokonać oceny prawidłowego oznaczenia (indywidualizacji) osoby, której wniosek dotyczy. Zadośćuczynienie żądaniu udostępnienia danych będzie możliwe w razie podania danych osoby poszukiwanej, co ma pozwolić na jednoznaczne zindywidualizowanie osoby poszukiwanej. Wyszukanie potencjalnych spadkobierców wymagałoby od organu przeprowadzenia złożonego wyszukiwania w ewidencji ludności danych wielu osób, a następnie przyporządkowania ich do odpowiedniego kręgu potencjalnych spadkobierców ustawowych, zgodnie z regułami dziedziczenia przewidzianymi w Kodeksie cywilnym. Określenie osoby poszukiwanej na formularzu EL/WUDJ/1 powinno mieć taki stopień szczegółowości, aby jej tożsamość nie budziła wątpliwości.

Tym samym, zdaniem organu II instancji, żądanie udostępnienia danych powinno być konkretne i zindywidualizowane. Organ gminy ani organ odwoławczy nie są uprawnieni do prowadzenia postępowania zmierzającego do ustalenia kręgu spadkobierców danej osoby. Kompetencje w tym zakresie posiada sąd powszechny w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Uprawnienia organu na gruncie instytucji udostępniania danych osobowych z rejestru PESEL i rejestru mieszkańców ograniczają się do oceny, czy organ żądane dane posiada i czy wnioskodawca posiada interes prawny w żądaniu udostępnienia mu danych osobowych.

Wobec powyższego, w ocenie organu odwoławczego, organ I instancji słusznie odmówił udostępnienia danych osobowo-adresowych potencjalnych spadkobierców zmarłej J.Ł.

Wojewoda [...] dodał również, że udostępnianie danych osobowych potencjalnych spadkobierców nie było możliwe także z tego względu, że ani organ gminy, ani organ odwoławczy, nic posiadają wiedzy, kto jest spadkobiercą zmarłej oraz, który z potencjalnych spadkobierców spadek odrzucił. Zatem nie można ustalić, czy strona posiada interes prawny w udostępnieniu danych wszystkich osób wskazanych we wniosku. Organ nie może udostępnić danych wszystkich członków rodziny zmarłego, gdyż groziłoby to udostępnieniem danych osób, które nie będą spadkobiercami.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi na decyzję organu II instancji A z siedzibą w W. zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego i procesowego, które mogły mieć wpływ na wydane rozstrzygnięcie:

- art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a. poprzez całkowicie dowolną ocenę dowodów przejawiającą się w uznaniu, że zobowiązanie wnioskodawcy przez sąd powszechny do wskazania danych osobowych i adresowych potencjalnych spadkobierców J.Ł. nie jest dokumentem stwierdzającym istnienie interesu prawnego do uzyskania żądanych danych;

- art. 46 ust. 2 pkt 1 w związku z art. 47 ust. 3 ustawy o ewidencji ludności poprzez nieudostępnienie wnioskodawcy danych osobowych i adresowych potencjalnych spadkobierców po zmarłej J.Ł., pomimo wykazania przez niego interesu prawnego do pozyskania powyższej informacji;

- art. 4 ust. 2 w związku z art. 6 ust. 1 lit f) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE poprzez niezastosowanie ich w przedmiotowej sprawie;

- art. 138 § pkt 1 k.p.a. poprzez utrzymanie w mocy zaskarżonej decyzji mimo jej oczywistej wadliwości.

W oparciu o powyższe zarzuty strona skarżąca wniosła o stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji z uwagi na wydanie decyzji z rażącym naruszeniem prawa; ewentualnie o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości wraz z poprzedzającą ją decyzją Prezydenta Miasta R. z [...] nr [...] i przekazanie sprawy organowi I instancji do ponownego rozpoznania. Ponadto strona wniosła o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na skargę Wojewoda [...] wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko zajęte w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga jest częściowo zasadna.

Na wstępie wskazać trzeba, że sprawa została rozpoznana na posiedzeniu niejawnym w trybie uproszczonym, stosownie do treści art. 119 pkt 2 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2019 r., poz. 2325 ze zm., dalej: p.p.s.a.), w myśl którego sprawa może być rozpoznana w trybie uproszczonym, jeżeli strona zgłosi wniosek o skierowanie sprawy do rozpoznania w trybie uproszczonym, a żadna z pozostałych stron w terminie czternastu dni od zawiadomienia o złożeniu wniosku nie zażąda przeprowadzenia rozprawy. W niniejszej sprawie wniosek o skierowanie sprawy do rozpoznania w trybie uproszczonym zawarty został przez stronę skarżącą w skardze. Organ administracji publicznej nie zgłosił sprzeciwu wobec powyższego wniosku.

Zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 137 ze zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Zakres tej kontroli wyznacza art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 2325 ze zm., dalej: p.p.s.a.), który stanowi, że sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, z zastrzeżeniem art. 57a. Zgodnie natomiast z art. 145 § 1 p.p.s.a. uwzględnienie przez sąd administracyjny skargi i uchylenie decyzji następuje, gdy sąd stwierdzi naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania, inne naruszenie przepisów postępowania, jeśli mogło mieć ono istotny wpływ na wynik sprawy. Stosownie do art. 135 p.p.s.a., sąd stosuje przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych w granicach danej sprawy, której skarga dotyczy, jeżeli jest to niezbędne do końcowego jej załatwienia.

Przeprowadzona przez Sąd w niniejszej sprawie kontrola według powyższych kryteriów wykazała, że zarówno zaskarżona decyzja, jak i poprzedzająca ją decyzja Prezydenta Miasta R. z [...] zostały podjęte z naruszeniem przepisów prawa materialnego oraz procesowego w stopniu obligującym do wyeliminowania ich z obrotu prawnego w części.

Materialnoprawną podstawę wydanych w sprawie decyzji stanowiły przepisy ustawy z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 510 z późn. zm., dalej również: u.e.l.)

Zgodnie z art. 46 ust. 2 ww. ustawy dane z rejestru PESEL oraz rejestru mieszkańców, mogą być udostępnione:

1) osobom i jednostkom organizacyjnym, jeżeli wykażą w tym interes prawny;

2) jednostkom organizacyjnym, w celach badawczych, statystycznych, badania opinii publicznej, jeżeli po wykorzystaniu dane te zostaną poddane takiej modyfikacji, która nie pozwoli ustalić tożsamości osób, których dane dotyczą;

3) innym osobom i jednostkom organizacyjnym, jeżeli wykażą interes faktyczny w otrzymaniu danych, pod warunkiem uzyskania zgody osób, których dane dotyczą;

4) podmiotom odpowiedzialnym za system identyfikacji elektronicznej oraz podmiotom wydającym środki identyfikacji elektronicznej w systemie identyfikacji elektronicznej zgodnie z ustawą z dnia 5 września 2016 r. o usługach zaufania oraz identyfikacji elektronicznej (Dz. U. z 2020 r. poz. 1173 i 2320) w celu wydania środka identyfikacji elektronicznej;

5) kwalifikowanym dostawcom usług zaufania świadczącym kwalifikowane usługi podpisu elektronicznego wpisanym do rejestru, o którym mowa w art. 4 ustawy z dnia 5 września 2016 r. o usługach zaufania oraz identyfikacji elektronicznej.

Podmiotom, o których mowa w art. 46 ust. 2 u.e.l. udostępnia się dane na ich wniosek (art. 47 ust. 1 u.e.l.). Organ rozpatrujący wniosek, o którym mowa w ust. 1, odmawia w drodze decyzji administracyjnej udostępnienia danych jednostkowych, jeżeli nie zostały spełnione warunki określone w art. 46 u.e.l. (art. 47 ust. 3 u.e.l.).

W rozpatrywanej sprawie kwestią wymagającą wyjaśnienia jest to, czy skarżący - jako strona postępowania o stwierdzenie nabycia spadku - posiada interes prawny w rozumieniu art. 46 ust. 2 pkt 1 u.e.l. do żądania udostępnienia z rejestru PESEL danych innych uczestników tego postępowania. Z akt sprawy wynika, że A z siedzibą w W. zainicjowała przed Sądem Rejonowym w R. postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku po J.Ł. Wezwaniem z 24 maja 2021 r. sygn. akt [...] Sąd Rejonowy w R. [...] Wydział [...] zobowiązał pełnomocnika wnioskodawcy do wskazania w terminie 14 dni spadkobierców ustawowych po zmarłej pod rygorem zawieszenia postępowania.

Wskazać należy, że art. 46 ust. 2 pkt 1 u.e.l., wprowadzając przesłankę interesu prawnego żądającego udostępnienia danych z rejestrów ewidencji ludności, nie określa aspektu przedmiotowego, który daje podstawy do wyznaczenia granic przedmiotowych interesu prawnego. Przy wykładni interesu prawnego jako przesłanki materialnoprawnej żądania udostępnienia danych nie można wyznaczyć wąskich ram związanych z autorytatywną konkretyzacją normy materialnego prawa administracyjnego poprzez przyznanie (cofnięcie) uprawnienia materialnoprawnego lub obciążenia obowiązkiem materialnoprawnym. Takie wąskie ujęcie interesu prawnego, na podstawie art. 46 ust. 2 pkt 1 u.e.l., nie wyczerpuje tej wartości prawnej, a wymaga ujęcia szerszego obejmującego możliwość prawną podjęcia obrony prawnej na szeroko pojętej drodze prawa do procesu. Nie oznacza to jednak, że w sposób różny od przyjętego w art. 28 Kodeksu postępowania administracyjnego należy ustalić cechy przesądzające o przyznaniu jednostce interesu prawnego. Zarówno w doktrynie prawa administracyjnego jak i w orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że interes prawny to związek o charakterze materialnoprawnym między obowiązującą normą prawa materialnego, a sytuacją prawną konkretnego podmiotu, polegający na tym, że akt stosowania normy może mieć wpływ na sytuację tego podmiotu w zakresie prawa materialnego. Interes powinien być indywidualny, sprawdzalny obiektywnie, konkretny, a także aktualny (por. wyroki NSA: z 29 listopada 2018 r. sygn. akt I OSK 10/17; z 22 listopada 2017 r., sygn. akt II OSK 9/17; z 26 lipca 2016 r., sygn. akt II OSK 286/16 oraz z 9 czerwca 2016 r., sygn. akt II OSK 2644/14, dostępne w Centralnej Bazie Orzeczeń Sadów Administracyjnych, www.orzeczenia.nsa.gov.pl – dalej: CBOSA).

Nałożenie na osobę lub jednostkę organizacyjną obowiązku wykazania interesu prawnego oznacza, że żądający dla skuteczności złożonego żądania udostępnienia informacji z rejestrów ewidencji ludności musi udowodnić w sposób sprawdzalny przez fakty, własny interes prawny. O interesie prawnym strony do uzyskania ze zbiorów ewidencji ludności danych innych osób można zatem mówić wówczas, jeżeli przedstawi dokumenty potwierdzające, że z osobami poszukiwanymi łączy go stosunek prawny wynikający z przepisów prawa materialnego. Przy tym w orzecznictwie przyjmuje się, że sama tylko wola wytoczenia postępowania sądowego, nie stanowi o istnieniu interesu prawnego. Zamiar zainicjowania postępowania sądowego nie wypełnia istotnych elementarnych wartości na jakich oparty jest interes prawny. Nie jest to bowiem interes prawny konkretny, aktualny, obiektywnie istniejący. Inaczej jednak ocenia się sytuację, gdy takie postępowanie już jest w toku, bądź gdy dana osoba została przez sąd zobowiązana do przedłożenia danych, które uzyskane mogą być właśnie w drodze wystąpienia o udostępnienie danych z bazy PESEL. Posiadanie statusu uczestnika postępowania o stwierdzenie nabycia spadku stanowi o posiadaniu interesu prawnego w uzyskaniu danych innych uczestników tego rodzaju postępowania, w sytuacji, gdy o ich podanie występuje się do organu administracji wykonując konkretne zobowiązanie sądu cywilnego (por. wyroki WSA: w Opolu z 13 grudnia 2016 r., sygn. akt II SA/Op 492/16; w Gdańsku z 19 listopada 2020 r. sygn. akt III SA/Gd 507/20, dostępne w CBOSA).

Zauważyć należy, że ze śmiercią dłużnika przepisy prawa materialnego, tj. art. 922 § 1, 924, 925 Kodeksu cywilnego łączą skutek w postaci przejścia praw i obowiązków zmarłego podlegających dziedziczeniu na jego spadkobierców. Wszczęcie przez wierzyciela postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, w którym sąd ma obowiązek ustalenia pełnego kręgu spadkobierców, niewątpliwe służy realizacji interesu prawnego wierzyciela opartego na przepisach prawa materialnego.

Z tego względu należy uznać, że strona skarżąca jako wierzyciel posiada interes prawny do domagania się udostępnienia danych osobowych z rejestru PESEL w związku z uruchomieniem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku po dłużniczce J.Ł. i zobowiązaniem Sądu do wskazania jej spadkobierców ustawowych. Sytuacja prawna strony jest zależna od uzyskania danych ewidencyjnych spadkobierców J.Ł., bowiem przekazanie tych danych Sądowi umożliwi kontynuowanie postępowania w sprawie stwierdzenia nabycia spadku i uzyskanie rozstrzygnięcia mającego bezpośredni wpływ na prawa i obowiązki strony poprzez ustalenie, na kogo przeszły obowiązki majątkowe zmarłego dłużnika.

Zdaniem Sądu błędnie organy obydwu instancji interpretują wolę strony związaną z treścią wezwania sądu powszechnego, a w konsekwencji wystąpienie z żądaniem udostępnienie danych z bazy PESEL, jako żądanie ustalenia kręgu spadkobierców. Podkreślić należy, że strona wystąpiła o udostępnienie danych jednostkowych osób, które potencjalne mogą stanowić krąg spadkobierców. Strona nie zwracała się natomiast do organu o ustalenie kręgu spadkobierców i podejmowania w tym zakresie dodatkowych czynności, w których właściwy byłby sąd powszechny.

Jednocześnie Sąd nie podziela stanowiska organu, iż wniosek zawierający żądanie udostępnienia danych osobowych nie może odnosić się do grupy lub kręgu osób. Jak wynika z art. 47 ust. 1 u.e.l. podmiotom, o których mowa w art. 46 ust. 2, udostępnia się dane jednostkowe, na ich wniosek złożony w formie pisemnej lub dokumentu elektronicznego przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej, na zasadach określonych w ustawie z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne. Dane te są przekazywane, w zależności od żądania wnioskodawcy, w formie pisemnej lub dokumentu elektronicznego przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej, na zasadach określonych w ustawie z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne. Ustawa o ewidencji ludności nie zawiera warunku, by żądanie udostępnienia danych osobowych dotyczyło pojedynczej osoby. Wniosek o udostępnienie danych może zatem dotyczyć grupy osób, z tym zastrzeżeniem, że każda z tych osób powinna być wskazana w sposób umożliwiający jej jednoznaczną identyfikację w rejestrze PESEL.

Następnie podkreślić należy, iż strona na podstawie wezwania Sądu Rejonowego w R. mogła domagać się od organu wyłącznie danych jednostkowych z rejestru PESEL w zakresie imienia i nazwiska dzieci oraz małżonka zmarłej oraz ich adresów zameldowania. Ustalając zakres danych w oparciu o powyższe wezwanie Sąd miał na uwadze regulacje ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 1740 ze zm.; dalej: k.c.) oraz ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 1805 dalej: k.p.c.). Zgodnie z art. 931 § 1 k.c. w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. W myśl art. 669 k.p.c. sąd spadku wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po przeprowadzeniu rozprawy, na którą wzywa wnioskodawcę oraz osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi. Z tego względu aktualnie strona posiada interes prawny w uzyskaniu danych odnoszących się jedynie do pierwszej grupy spadkobierców, bowiem w pierwszej fazie postępowania w sprawie stwierdzenia nabycia spadku uczestnikami postępowania będą te osoby jako spadkobiercy ustawowi zmarłej.

Stwierdzając powyższe Sąd miał przy tym na uwadze regulację rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (Dz. Urz. UE L 119 z 4 maja 2016 r., str. 1 ze zm.; dalej: RODO). Prawodawca unijny, wymagając w art. 5 ust. 1 lit. a RODO, aby dane były przetwarzane zgodnie z prawem, rzetelnie i w sposób przejrzysty dla osoby, której dotyczą, zawarł w tym przepisie zasadę rzetelności i legalności oraz zasadę przejrzystości. Zasada rzetelności i legalności (zgodności z prawem) wymaga, by dane były przetwarzane rzetelnie, czyli uczciwie oraz zgodnie z prawem. Wymóg zapewnienia zgodności z prawem operacji przetwarzania danych oznacza nie tylko konieczność spełnienia przesłanek legalności przetwarzania danych, które zostały określone w art. 6 i art. 9 rozporządzenia RODO, lecz także konieczność zapewnienia zgodności z pozostałymi przepisami o ochronie danych osobowych. Wymóg ten oznacza również konieczność zapewnienia zgodności z całokształtem przepisów regulujących działalność podmiotów przetwarzających dane osobowe (por. m.in. P. Drobek (w:) RODO. Ogólne rozporządzenie o ochronie danych. Komentarz, pod red. E. Bielak-Jomaa i D. Lubasza, WKP 2018, teza 6 komentarza do art. 5 RODO). Przetwarzanie danych osobowych uważa się za legalne, jeśli ich administrator spełni co najmniej jedną z przesłanek wskazanych w art. 6 ust. 1 rozporządzenia 2016/679, m.in. wówczas gdy przetwarzanie jest niezbędne do celów wynikających z prawnie uzasadnionych interesów realizowanych przez administratora lub przez stronę trzecią, z wyjątkiem sytuacji, w których nadrzędny charakter wobec tych interesów mają interesy lub podstawowe prawa i wolności osoby, której dane dotyczą, wymagające ochrony danych osobowych, w szczególności gdy osoba, której dane dotyczą, jest dzieckiem (art. 6 ust. 1 lit. f RODO).

Podstawa prawna przetwarzania danych osobowych wymieniona w przepisie art. 6 ust. 1 lit. f RODO odnosi się do stanu faktycznego niniejszej sprawy. Ma bowiem zastosowanie w sytuacji, gdy administrator lub strona trzecia nie posiada zgody osoby, której dane dotyczą, nie istnieje żaden przepis, który mógłby stanowić podstawę do przetwarzania danych osobowych oraz gdy administrator nie może powołać się na realizację umowy, a mimo to przetwarzanie danych należy uznać za legalne z uwagi na "prawnie uzasadniony interes" administratora lub strony trzeciej. Zauważyć należy, że oparcie przetwarzania danych osobowych na przepisie art. 6 ust. 1 lit. f RODO wymaga kumulatywnego spełnienia wymienionych w tym przepisie przesłanek pozytywnych oraz braku przesłanki negatywnej. Po pierwsze, musi występować prawnie uzasadniony interes, który jest realizowany przez administratora lub przez stronę trzecią. Po drugie, niezbędna jest weryfikacja, czy przetwarzanie danych osobowych jest niezbędne dla realizacji celu wynikającego z prawnie uzasadnionych interesów. Nie wystarczy zatem samo występowanie takich interesów, lecz dodatkowo ich realizacja musi wymagać przetwarzania danych osobowych. Następnie należy ocenić, czy nie jest spełniona przesłanka o charakterze negatywnym w postaci występowania w danym stanie faktycznym interesów lub podstawowych praw i wolności podmiotu danych, które mają charakter nadrzędny wobec prawnie uzasadnionych interesów administratora lub strony trzeciej. Stosowanie tej negatywnej przesłanki polega na wyważeniu dwóch dóbr chronionych prawem, tj. prawnie uzasadnionego interesu administratora lub strony trzeciej i interesów, podstawowych praw oraz wolności podmiotu osoby, której dane dotyczą.

Uwzględniając powyższe regulacje Sąd uznał, iż na obecnym etapie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku brak było podstaw do żądania danych rodziców oraz rodzeństwa zmarłej. Osoby te dziedziczą bowiem w dalszej kolejności. Według art. 932 § 1 k.c. w braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice. Stosownie natomiast do art. 932 § 3 k.c. w braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych. W niniejszej sprawie strona skarżąca nie wykazała braku zstępnych oraz małżonka zmarłej, co uzasadniłoby żądanie udostępnienia danych osobowych rodziców oraz rodzeństwa zmarłej. Dopiero wykazanie przez stronę zaistnienia przesłanek, iż do spadku powołane są inne osoby niż z pierwszej grupy spadkobierców, upoważnia do wystąpienia z odrębnym wnioskiem o udostępnienie ich danych. Z powyższych względów Sąd uznał, iż organ zasadnie odmówił udostępnienia wskazanych we wniosku danych rodziców zmarłej oraz jej rodzeństwa.

Wskazać również należy na zakres danych, których może żądać strona w związku z wezwaniem Sądu z 24 maja 2021 r. Samo posiadanie statusu strony w postępowaniu sądowym nie kreuje uprawnienia do uzyskiwania wszelkich danych o innych uczestnikach postępowania. Potrzeba uzyskania konkretnych danych musi wynikać z przepisów prawa. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku zgodnie z art. 511 § 1 k.p.c. powinien czynić zadość przepisom o pozwie z tą zmianą, że zamiast pozwanego należy wymienić zainteresowanych w sprawie. Stosownie do art. 187 § 1 k.p.c. pozew powinien czynić zadość warunkom pisma procesowego. Zgodnie z art. 126 § 1 k.p.c. każde pismo procesowe powinno zawierać:

1) oznaczenie sądu, do którego jest skierowane;

2) imiona i nazwiska lub nazwy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;

3) oznaczenie rodzaju pisma;

4) osnowę wniosku lub oświadczenia;

5) w przypadku gdy jest to konieczne do rozstrzygnięcia co do wniosku lub oświadczenia - wskazanie faktów, na których strona opiera swój wniosek lub oświadczenie, oraz wskazanie dowodu na wykazanie każdego z tych faktów;

6) podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;

7) wymienienie załączników.

Ponadto stosownie do art. 126 § 2 k.p.c. gdy pismo procesowe jest pierwszym pismem w sprawie, powinno ponadto zawierać oznaczenie przedmiotu sporu oraz:

1) oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron albo, w przypadku gdy strona jest przedsiębiorcą wpisanym do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej - adres do korespondencji wpisany do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej,

11) oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy przedstawicieli ustawowych i pełnomocników stron,

2) numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL) lub numer identyfikacji podatkowej (NIP) powoda będącego osobą fizyczną, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania lub posiada go nie mając takiego obowiązku lub

3) numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku - numer w innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP powoda niebędącego osobą fizyczną, który nie ma obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania.

Wobec powyższego, mając na uwadze treść art. 511 § 1 w zw. z art. 187 § 1 k.p.c. i art. 126 § 1 pkt 1 i § 2 pkt 1 k.p.c., Sąd uznał, że wezwanie Sądu Rejonowego w R. z 24 maja 2021 r. do wskazania spadkobierców ustawowych po J.Ł. stanowi wezwanie do wskazania imion i nazwisk oraz adresów zameldowania tych uczestników postępowania. Dane te bowiem są niezbędne do prowadzenia postępowania w sprawie stwierdzenia nabycia spadku i wniosek wszczynający to postępowanie powinien te dane zawierać. Z tego względu tylko w zakresie ww. danych osobowych strona skarżąca wykazała swój interes prawny. Natomiast wezwanie Sądu nie mogło stanowić podstawy do udostępnienia stronie z bazy PESEL pozostałych informacji, dotyczących numerów aktów urodzenia, aktów małżeństwa, wskazania urzędu który je wydał. Te dane nie są bowiem wymagane w postępowaniu w sprawie stwierdzenia nabycia spadku. Żaden przepis prawa nie nakłada na wnioskującego o wszczęcie postępowania obowiązku podania tego rodzaju danych odnoszących się do uczestników postępowania.

Ponadto podkreślić należy, iż rejestr PESEL i rejestr mieszkańców są zbiorem enumeratywnie określonych przez ustawodawcę danych osobowych. Zgodnie z art. 8 ustawy o ewidencji ludności w rejestrze PESEL i rejestrach mieszkańców gromadzone są m.in. następujące dane: nazwisko i imię (imiona); nazwisko rodowe; imiona i nazwiska rodowe rodziców; numery PESEL rodziców, jeżeli zostały im nadane; numer PESEL; imię i nazwisko rodowe oraz numer PESEL małżonka, jeżeli został mu nadany; adres i data zameldowania na pobyt stały. Wyliczenie zawarte w powyższym przepisie ma charakter zamknięty. Wyłącznie w oparciu o dane wymienione w art. 8 u.e.l. można wyodrębnić osobę, której danych wniosek dotyczy. Powyższe oznacza, iż na podstawie danych znajdujących się w rejestrze PESEL można ustalić dane małżonka oraz dzieci zmarłej. W bazie PESEL zgodnie z cytowanym wyżej przepisem gromadzi się bowiem m.in. dane dotyczące imienia i nazwiska rodowego oraz numeru PESEL małżonka, numeru PESEL rodziców oraz adresy zameldowania na pobyt stały. W ocenie Sądu strona skarżąca składając wniosek o udostępnienie danych małżonka i dzieci zmarłej poprzez wskazanie imienia i nazwiska zmarłej oraz jej numeru PESEL w sposób wystarczający zindywidualizowała dane osób poszukiwanych. Wbrew twierdzeniom organu wyszukanie tych osób w rejestrze PESEL nie wymaga od organu przeprowadzenia złożonego wyszukiwania. Dane podane przez stronę we wniosku pozwalają na jednoznaczne ustalenie kogo wniosek dotyczy.

Jednocześnie zauważenia wymaga, że z treści art. 8 u.e.l. wynika, że w ramach rejestru PESEL i rejestru mieszkańców nie są gromadzone dane na temat rodzeństwa oraz ich numery PESEL. Znajomość numeru PESEL zmarłej nie pozwala zatem na jednoznaczne ustalenie rodzeństwa osoby zmarłej. Z tego względu oraz z uwagi na braku interesu prawnego stronie nie przysługuje uprawnienie do domagania się udostępnienia danych osobowych rodzeństwa.

Niezasadny jest wniosek zawarty w skardze o stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji z uwagi na rażące naruszenie prawa przez organ. Wyjaśnić należy, że rażące naruszenie prawa w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a to naruszenie kwalifikowane, o szczególnie dużym ciężarze gatunkowym, oczywiste czyli takie, które stanowi zaprzeczenie stanu prawnego istotnego z punktu widzenia danego rozstrzygnięcia. Oczywistość naruszenia prawa polega na rzucającej się w oczy sprzeczności pomiędzy treścią rozstrzygnięcia, a przepisem prawa stanowiącym jego podstawę prawną. Skutki, które wywołuje decyzja uznana za rażąco naruszającą prawo, to skutki niemożliwe do zaakceptowania z punktu widzenia wymagań praworządności - skutki gospodarcze lub społeczne skutki naruszenia, których wystąpienie powoduje, że nie jest możliwe zaakceptowanie decyzji jako aktu wydanego przez organ praworządnego państwa (por. wyroki NSA: 17 listopada 2021 r., sygn. akt II OSK 3289/18; z 25 stycznia 2021 r., sygn. akt I OSK 1893/20; z 11 lutego 2021 r., sygn. akt III OSK 3362/21, dostępne w CBOSA). W niniejszej sprawie miało miejsce naruszenie przepisów prawa, które nie nosi cech rażącego naruszenia prawa. Zauważyć przede wszystkim należy, że rozstrzygnięcie zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji organu I instancji w części odpowiada prawu. Natomiast w zakresie w jakim stało się konieczne uchylenie zakwestionowanych decyzji organ dokonał błędnej interpretacji przepisów prawa w odniesieniu do ustalonego w sprawie stanu faktycznego, przy czym naruszenie nie ma charakteru rażącego. Kwestia błędnej interpretacji przepisów odwołujących się do pojęcia interesu prawnego strony w postępowaniu w sprawie udostępnienia danych osobowych, które to pojęcie nie posiada ustawowej definicji i wymaga każdorazowo dokonania wykładni na gruncie stanu faktycznego danej sprawy, nie może być uznana za naruszenie oczywiste, niemożliwe do zaakceptowania przez organ praworządnego państwa.

Z powyższych przyczyn, uznając, że strona wykazała interes prawny w uzyskaniu danych odnoszących się do imienia i nazwiska oraz adresów zameldowania małżonka i dzieci osoby zmarłej, przy czym dane te znajdują w rejestrze PESEL, Sąd na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit a i c w zw. z art. 135 p.p.s.a. uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję w zakresie określonym w pkt. 1 sentencji wyroku. Jednocześnie Sąd stwierdził, że strona nie posiada interesu prawnego w uzyskaniu pozostałych danych osobowych wskazanych we wniosku i z tego względu na podstawie art. 151 p.p.s.a. skargę oddalił w pozostałym zakresie, o czym orzekł w pkt. 2 sentencji wyroku.

O zwrocie kosztów postępowania w kwocie 580 zł orzeczono w pkt. 3 sentencji wyroku na podstawie art. 200 i art. 205 § 2 p.p.s.a. w związku z § 14 ust. 1 pkt 1 lit. c) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 265). Zasądzona kwota obejmuje uiszczony wpis od skargi w wysokości 100 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika skarżącego, będącego radcą prawnym, w wysokości 480 zł.

k.ż.