Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Mirosław Trzecki (spr.) Sędzia NSA Dorota Dąbek Sędzia del. WSA Urszula Wilk po rozpoznaniu w dniu 1 lipca 2021 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 27 lipca 2020 r. sygn. akt VI SA/Wa 2511/19 w sprawie ze skargi Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych na decyzję Ministra Sprawiedliwości z dnia [...] września 2019 r. nr [...] w przedmiocie uchylenia uchwały w sprawie odmowy wpisu na listę radców prawnych oraz przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia oddala skargę kasacyjną.

Wyrokiem z 27 lipca 2020 r., sygn. akt VI SA/Wa 2511/19, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych na decyzję Ministra Sprawiedliwości z [...] września 2019 r. w przedmiocie uchylenia uchwały w sprawie odmowy wpisu na listę radców prawnych oraz przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia.

Sąd pierwszej instancji orzekał w następującym stanie sprawy:

K.K. (dalej również "wnioskodawczyni") od 28 do 31 marca 2017 r. przystąpiła do egzaminu radcowskiego, do którego została dopuszczona na podstawie art. 25 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2018 r., poz. 2115 ze zm.; dalej "u.r.p."), wobec posiadania tytułu doktora nauk prawnych w zakresie prawa. Egzamin zdała z wynikiem pozytywnym, co zostało potwierdzone uchwałą z [...] kwietnia 2017 r. nr [...] Komisji Egzaminacyjnej nr [...] do przeprowadzenia egzaminu radcowskiego w 2017 r. z siedzibą w [...] w sprawie ustalenia wyniku egzaminu radcowskiego.

Po rozpoznaniu wniosku K.K., Rada Okręgowej Izba Radców Prawnych (dalej "Rada OIRP") – uchwałą z [...] lipca 2017 r., nr [...] – odmówiła wnioskodawczyni wpisu. Ustaliła bowiem, że przed dopuszczeniem do egzaminu radcowskiego w 2017 r., ani też w czasie gdy toczyło się postępowanie administracyjne o wpis na listę radców prawnych wnioskodawczyni nie miała ukończonych wyższych studiów prawniczych w Rzeczpospolitej Polskiej i nie uzyskała tytułu magistra prawa lub zagranicznych studiów prawniczych uznanych w Rzeczpospolitej Polskiej. Wnioskodawczyni miała wówczas ukończone studia wyższe i tytuł magistra na kierunku administracja oraz stopień doktora nauk prawnych. Uchwała ta została utrzymana następnie w mocy przez Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych (dalej "KRRP") uchwałą nr [...] z [...] września 2017 r. oraz przez Ministra Sprawiedliwości decyzją z [...] grudnia 2017 r., [...].

Wyrokiem z 10 września 2018 r., sygn. akt VI SA/Wa 486/18, WSA w Warszawie oddalił skargę K.K. na powyższą decyzję.

Sąd wskazał m.in. że postępowanie w przedmiocie dopuszczenia do egzaminu radcowskiego i ewentualnej weryfikacji jego wyniku jest postępowaniem odrębnym (odrębna sprawa administracyjna) od postępowania wpisowego, w którym konieczne jest spełnienie przesłanek z art. 24 ust.1 u.r.p.

W dniu [...] października 2018 r. wnioskodawczyni ukończyła w [...] w [...] jednolite studia prawnicze, uzyskując tytuł magistra prawa. Następnie [...] listopada 2018 r. wystąpiła o wpis na listę radców prawnych prowadzoną przez OIRP w [...].

Uchwałą z [...] maja 2019 r. Rada OIRP w [...] odmówiła wpisu. Wskazała, że wnioskodawczyni nie spełnia przesłanek warunkujących wpis na listę radców prawnych, ponieważ w 2017 r. nie spełniała warunków dopuszczenia do egzaminu zawodowego, tj. nie legitymowała się wymaganym wyższym wykształceniem prawniczym i nie złożyła przed dopuszczeniem do egzaminu radcowskiego dyplomu ukończenia studiów wyższych na kierunku prawo. Dlatego dla uzyskania wpisu na listę radców prawnych (wniosek został złożony do Rady OIRP [...] listopada 2018 r.) koniecznym będzie ponowne złożenie egzaminu zawodowego.

Uchwałą z [...] sierpnia 2019 r., Prezydium KRRP utrzymało w mocy zaskarżoną uchwałę Rady OIRP w [...], uznając, że wnioskodawczyni nie spełnia przesłanki wpisu zawartej w art. 24 ust. 1 pkt 1 i 6 w zw. z art. 25 ust. 2 pkt 1 u.r.p.

Decyzją z [...] września 2019 r. Minister Sprawiedliwości uchylił powyższą uchwałę i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia przez Prezydium KRRP.

Zdaniem Ministra, uprawnienia rady okręgowej izby radców prawnych do badania przesłanek wpisu na listę radców prawnych określonych w art. 24. ust. 1 u.r.p. nie są nieograniczone i nie obejmują merytorycznej oceny legalnie uzyskanych dokumentów i zaświadczeń potwierdzających nabycie określonych uprawnień, wydanych przez właściwe organy w ramach ustawowo określonych kompetencji. W obrocie prawnym pozostaje uchwała Komisji Egzaminacyjnej z [...] kwietnia 2017 r., która zaświadcza, że wnioskodawczyni uzyskała pozytywny wynik z egzaminu radcowskiego. Tym samym okoliczność, że uzupełniła ona wymagane do uzyskania wpisu na listę radców prawnych wykształcenie, nawet jeśli nastąpiło to po uzyskaniu pozytywnego wyniku z egzaminu radcowskiego, nie powinna negatywnie wpływać na nabycie przez wnioskodawczynię uprawnień do wpisu na listę radców prawnych.

WSA w Warszawie oddalił skargę Prezydium KRRP na powyższą decyzję.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji, Minister Sprawiedliwości zasadnie przyjął, że organy wpisowe nie miały kompetencji w niniejszej sprawie do samodzielnego badania spełnienia przesłanek podlegających badaniu na etapie przyjmowania zgłoszeń o przystąpieniu do egzaminu radcowskiego na etapie rozpoznawania wniosku uczestniczki postępowania o wpis na listę radców prawnych, mając na względzie prawomocny wyrok w sprawie o sygn. akt VI SA/Wa 486/18, który na mocy art. 170 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2019 r., poz. 2325 ze zm.; dalej "p.p.s.a.") wiąże nie tylko strony i sąd który go wydał, lecz również inne sądy i inne organy państwowe.

Sąd wskazał, że oznacza to, że nie jest możliwym, choćby i z tego powodu, uchylenie przez Wojewódzki Sąd Administracyjny uchwały Komisji Egzaminacyjnej nr [...] do przeprowadzenia egzaminu radcowskiego w 2017 r. z siedzibą w [...] w przedmiocie stwierdzenia pozytywnego wyniku egzaminu radcowskiego. Zostało bowiem przesądzone prawomocnie, że postępowanie w przedmiocie dopuszczenia wnioskodawczyni do egzaminu radcowskiego i ewentualnej weryfikacji jego wyniku jest postępowaniem odrębnym (odrębna sprawa administracyjna) od postępowania wpisowego. Oznacza to (w świetle cytowanego wyroku w sprawie VI SA/Wa 486/18), że sprawy o dopuszczenie do egzaminu radcowskiego i o wpis na listę radców prawnych nie są przedmiotowo tożsame, co jest przeszkodą do zastosowania w niniejszej sprawie trybu przewidzianego w art. 135 p.p.s.a. z uwagi na brak tożsamości "sprawy administracyjnej" w znaczeniu materialnym, rozumianej jako tożsamości podmiotu będącego adresatem praw lub obowiązków oraz tożsamości treści tych praw i obowiązków oraz ich podstawy prawnej i faktycznej.

W ocenie WSA, doprowadziło to do nieuwzględnienia zarzutu naruszenia art. 24 ust. 1 pkt 1 i pkt 6 u.r.p. poprzez jego błędną wykładnię. Sąd wskazał, że uchylając uchwałę organu wpisowego, Minister Sprawiedliwości zasadnie uznał, że w obrocie prawym pozostaje ostateczna uchwała Komisji Egzaminacyjnej nr [...] stwierdzająca pozytywny wynik egzaminu radcowskiego K.K.. Wnioskodawczyni, składając ponowny wniosek o wpis na listę radców prawnych, legitymowała się też tytułem magistra prawa (uzupełniła wykształcenie), co wynika z lektury akt administracyjnych, korzystała z pełni praw publicznych, miała pełną zdolność do czynności prawnych i nie figurowała w Kartotece Karnej Krajowego Rejestru Karnego, nadto nie toczyły się w stosunku do niej się postępowania karne oraz dyscyplinarne. Tym samym mając na względzie zasady legalizmu (art. 6 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2020 r., poz. 256 ze zm.; dalej "k.p.a.") i zasady pogłębiania zaufania obywatela do organu państwa (art. 8 k.p.a.) oraz rozpoznając sprawę jako konkretny i indywidualny przypadek w oparciu o ustawowe kryteria określone w art. 24 ust. 1 u.r.p., Minister prawidłowo ustalił, że uczestniczka postępowania spełniła – składając [...] listopada 2018 r. wniosek o wpis na listę radców prawnych na prowadzoną przez OIRP w [...] – ustawowe przesłanki tego wpisu i na podstawie art. 138 § 2 k.p.a. przekazał sprawę do ponownego rozpoznania z uwagi na ustawowy brak kompetencji do rozstrzygnięcie takiej sprawy co do jej istoty.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku złożyło Prezydium KRRP, wnosząc o jego uchylenie i uchylenie decyzji, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy WSA w Warszawie do ponownego rozpoznania, rozpoznanie skargi na rozprawie oraz o zasądzenie kosztów postępowania. Zarzuciło naruszenie:

- prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie (podstawa z art. 174 pkt 1 p.p.s.a., tj.:

I. art. 24 ust. 1 pkt 1, art. 24 ust. 1 pkt 6, art. 25 ust. 2 pkt 1 u.r.p. w związku z art. 24 ust. 2c u.r.p. poprzez ich błędną wykładnię i de facto przyjęcie, że o wpis na listę radców prawnych może ubiegać się osoba, która nie była uprawniona do przystąpienia do egzaminu radcowskiego, w sytuacji gdy prawidłowa wykładnia powołanej regulacji powinna prowadzić do wniosku, że o wpis na listę radców prawnych może ubiegać się tylko osoba, która była uprzednio uprawniona do przystąpienia do egzaminu zawodowego;

- przepisów postępowania (podstawa z art. 174 pkt 2 p.p.s.a.) w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy, tj.:

I. art. 170 p.p.s.a. poprzez odniesienie się do niepełnej treści uzasadnienia wyroku WSA w Warszawie z 10 września 2018 r., sygn. akt VI SA/Wa 486/18, a przez to błędne ustalenie treści poglądu wyrażonego w powołanym wyroku, co miało istotny wpływ na wynik sprawy, bowiem doprowadziło WSA w Warszawie do wydania wyroku, w którym oddalił skargę zamiast ją uwzględnić;

II. art. 151 p.p.s.a. poprzez oddalenie skargi na decyzję w sytuacji, w której istnieją podstawy do jej uwzględnienia.

W uzasadnieniu przedstawiono argumenty na poparcie zarzutów.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną Minister Sprawiedliwości wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie kosztów postępowania.

Pełnomocnik uczestniczki postępowania złożył pismo, do którego została złożona zwrócona uprzednio przez WSA odpowiedź na skargę kasacyjną, w której wniósł o oddalenie skargi kasacyjnej, rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym oraz o zasądzenie kosztów postępowania.

W piśmie z [...] lutego 2021 r. uczestniczka postępowania wniosła o rozpoznanie sprawy poza kolejnością na posiedzeniu niejawnym

Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznał skargę kasacyjną na posiedzeniu niejawnym w składzie trzech sędziów, na podstawie wydanego na podstawie art. 15 zzs4 ust. 3 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. poz. 1842) zarządzenia z 27 maja 2021 r. Przewodniczącej Wydziału II Izby Gospodarczej NSA o skierowaniu niniejszej sprawy na posiedzenie niejawne w 1 lipca 2021 r., o czym zostali poinformowani mailowo pełnomocnicy stron i uczestniczki postępowania.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej (art. 183 § 1 p.p.s.a.), a więc w tych granicach, jakie strona wnosząca ten środek odwoławczy sama nakreśli w ramach podstaw, o których mowa w art. 174 pkt 1 i 2 p.p.s.a., biorąc pod rozwagę z urzędu jedynie nieważność postępowania, której przesłanki określono w art. 183 § 2 p.p.s.a., a która nie zachodzi w niniejszej sprawie.

Wywołane skargą kasacyjną postępowanie przed Naczelnym Sądem Administracyjnym nie polega na ponownym rozpoznaniu sprawy w jej całokształcie, lecz uzasadnione jest odniesienie się jedynie do zarzutów przedstawionych w skardze kasacyjnej w ramach wskazanych podstaw kasacyjnych. Na autorze skargi kasacyjnej ciąży zatem obowiązek konkretnego wskazania, które przepisy prawa materialnego zostały przez sąd naruszone zaskarżonym orzeczeniem, na czym polegała ich błędna wykładnia i niewłaściwe zastosowanie oraz jaka powinna być wykładnia prawidłowa i właściwe zastosowanie przepisu (art. 174 pkt 1 p.p.s.a.). Przy naruszeniu prawa procesowego należy wskazać przepisy tego prawa naruszone przez sąd i wpływ naruszenia na wynik sprawy, tj. na treść orzeczenia (art. 174 pkt 2 p.p.s.a.). Naczelny Sąd Administracyjny nie jest uprawniony do uzupełniania czy korygowania wadliwie postawionych zarzutów kasacyjnych. Nie może też samodzielnie ustalać podstaw, kierunków i zakresu zaskarżenia.

Wobec takich regulacji poza sporem winna pozostawać okoliczność, że wywołane skargą kasacyjną postępowanie przed Naczelnym Sądem Administracyjnym nie polega na ponownym rozpoznaniu sprawy w jej całokształcie, a uzasadnione jest odniesienie się do poszczególnych zarzutów przedstawionych w skardze kasacyjnej w ramach wskazanych podstaw kasacyjnych.

Przystępując do oceny zasadności zarzutów skargi kasacyjnej, należy wskazać, że istota sporu prawnego powstałego w rozpatrywanej sprawie dotyczy oceny prawidłowości stanowiska Sądu pierwszej instancji, który kontrolując zgodność z prawem zaskarżonej do WSA decyzji Ministra Sprawiedliwości z [...] września 2019 r. wyeliminował z obrotu prawnego uchwałę Prezydium KRRP z [...] sierpnia 2019r., która to uchwała utrzymywała w mocy uchwałę Rady OIRP w [...] z [...] maja 2019 r. odmawiającą wnioskodawczyni wpisu na listę radców prawnych prowadzoną przez tę Izbę.

Naczelny Sąd Administracyjny w całości akceptuje pogląd, że postępowania: o dopuszczenie do egzaminu radcowskiego i o wpis na listę radców prawnych są od siebie odrębne.

Na etapie pierwszego postępowania następuje badanie zgłoszenia egzaminacyjnego jedynie pod kątem formalnym. W art. 333 ust. 4-9 w związku z art. 362 ust. 5 u.r.p. ściśle wskazano kompetencje przewodniczącego komisji egzaminacyjnej związane z brakami wniosku o dopuszczenie do egzaminu radcowskiego. I tak:

- jeżeli zgłoszenie nie spełnia wymagań formalnych określonych w ust. 2 art. 332 u.r.p. przewodniczący komisji egzaminacyjnej wzywa kandydata listem poleconym do usunięcia braków w trybie przepisu art. 64 § 2 k.p.a. (art. 333 ust. 4 w związku z art. 362 ust. 5 u.r.p.):

- w wypadku nieuiszczenia przez kandydata opłaty za udział w egzaminie, przewodniczący komisji egzaminacyjnej wzywa go w trybie określonym w ust. 4 do uiszczenia opłaty w terminie 7 dni (art. 333 ust. 6 w związku z art. 362 ust. 5 u.r.p.);

- przewodniczący komisji egzaminacyjnej bada czy zgłoszenie zostało złożone przez kandydata w określonym terminie przed dniem rozpoczęcia egzaminu do komisji kwalifikacyjnej (art. 333 ust. 8 w związku z art. 362 ust. 5 u.r.p.).

Przewodniczący komisji egzaminacyjnej orzeka w formie postanowienia o pozostawieniu wniosku bez rozpoznania, gdy mimo wezwania w trybie art. 64 § 2 k.p.a. wnioskodawca nie uzupełni braków formalnych wniosku (art. 333 ust. 4-5 u.r.p.); postanowienia o zwrocie wniosku, gdy mimo wezwania nie zostanie uiszczona stosowna opłata (art. 333 ust. 6-7 u.r.p.); natomiast w formie decyzji o odmowie dopuszczenia do egzaminu, jeżeli wniosek złożono po upływie terminu (art. 333 ust. 8 u.r.p.).

Od powyższych orzeczeń przysługują odpowiednio: zażalenia i odwołanie kierowane do Ministra Sprawiedliwości (art. 333 ust. 5, 7, 8 w związku z art. 362 ust. 5 u.r.p.).

W świetle powyższych przepisów przewodniczący komisji egzaminacyjnej nie posiada – z uwagi na brak podstaw normatywnych – uprawnień do badania wymogów merytorycznych wniosku o dopuszczenie do egzaminu radcowskiego. Podkreślić należy, że badanie w zakresie formalnym i fiskalnym nie może podlegać rozszerzeniu i obejmować także oceny merytorycznej wniosku (por. wyrok NSA z 9 kwietnia 2019 r., sygn. akt II GSK 1721/18).

W sytuacji gdy wniosek spełnia wymogi formalne i fiskalne, a ponadto gdy został złożony w odpowiednim, wskazanym w przepisach prawa, terminie przewodniczący komisji egzaminacyjnej jest zobowiązany do zawiadomienia kandydata, który został zakwalifikowany do udziału w egzaminie o terminie i miejscu przeprowadzenia egzaminu radcowskiego (art. 333 ust. 9 w związku z art. 362 ust. 5 u.r.p.). Dopuszczenie do egzaminu nie wymaga wydania aktu administracyjnego, przesądzającego o spełnieniu merytorycznych przesłanek (por. wyrok NSA z 9 kwietnia 2019 r., sygn. akt II GSK 1721/18).

Według Naczelnego Sądu Administracyjnego oczywistym efektem uwzględnienia powyższej regulacji jest to, że dopiero w postępowaniu o wpis na listę radców prawnych organy dokonują merytorycznej oceny spełnienia przez wnioskodawcę przesłanek, o których mowa w art. 24 i 25 u.r.p. z pewnymi wyjątkami np. w stosunku do osób wymienionych w art. 25 ust. 2, na etapie rozpoznawania sprawy z wniosku o wpis na listę organy samorządu radcowskiego nie badają spełnienia przez wnioskodawcę przesłanki odbycia aplikacji (por. wyrok NSA z 9 kwietnia 2019 r., sygn. akt II GSK 1721/18).

Unormowanie to – co do uprawnienia i zakresu badania przez organy samorządu radcowskiego – nie budzi wątpliwości interpretacyjnych również co do tego, że uprawnienia rady okręgowej izby radców prawnych do badania przesłanek wpisu na listę radców prawnych określonych w art. 24 ust. 1 u.r.p. nie są nieograniczone i nie obejmują merytorycznej oceny legalnie uzyskanych dokumentów i zaświadczeń potwierdzających nabycie określonych uprawnień, wydanych przez właściwe organy w ramach ustawowo określonych kompetencji (art. 24 ust. 2c u.r.p.). Poza tym poczynione przez organy samorządu radcowskiego ustalenia nie mogą być dowolne i naruszać wyrażonych w art. 6 i art. 8 k.p.a. zasad praworządności i zaufania obywateli do organów państwa.

Przenosząc te ogólne reguły na grunt rozpoznawanej sprawy, na wstępie stwierdzić należy, że zgodnie z art. 24 ust. 2c u.r.p., Rada OIRP może odmówić wpisu na listę radców prawnych tylko wtedy, gdy wpis narusza przepisy ust. 1 wskazanego przepisu. Radzie OIRP przysługuje prawo wglądu do akt osobowych i dyscyplinarnych ubiegającego się o wpis.

Udokumentowanie spełnienia przesłanek z art. 24 i 25 u.r.p. jest obowiązkiem wnioskodawcy i następuje w zdecydowanej większości na etapie wniosku o dopuszczenie do egzaminu radcowskiego (art. 362 ust. 4 u.r.p.), szereg dokumentów ustawodawca przewidział zarówno na etapie wniosku o dopuszczenie do egzaminu radcowskiego, jak i na etapie wniosku o dopuszczenie do egzaminu radcowskiego osób uprawnionych do przystąpienia do tego egzaminu (osoby przystępujące do egzaminu radcowskiego bez odbycia aplikacji radcowskiej muszą spełniać wymagania przewidziane w art. 24 ust. 1 pkt 1, 3-5 u.r.p., a więc przesłanki tożsame z tymi, które są konieczne, aby móc zostać wpisanym na listę radców prawnych – art. 25 ust. 3 u.r.p.).

Tym niemniej wszystkie te warunki, w tym także te, których spełnienie jest wymagane także na etapie poprzedzającym przystąpienie do egzaminu, podlegają ocenie przez organy samorządu radcowskiego po złożeniu egzaminu – w postępowaniu wszczętym wnioskiem o wpis na listę radców prawnych. Dopiero na etapie postępowania wpisowego Rada bada spełnianie przesłanek wpisu z uwzględnieniem zasad określonych w Kodeksie postępowania administracyjnego. Tylko organy samorządu radcowskiego, jako organy samorządu zawodowego – w rozumieniu art. 17 Konstytucji RP, reprezentującego osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony – zgodnie z wolą ustawodawcy zostały uprawnione do dokonania wpisu lub do podjęcia uchwały o odmowie wpisu na listę radców prawnych, przy uwzględnieniu przesłanek określonych ustawą.

Naczelny Sąd Administracyjny nie podzielił zarzutu naruszenia art. 170 p.p.s.a. Sąd pierwszej instancji niewątpliwie, rozpoznając niniejszą sprawę, na podstawie art. 170 p.p.s.a. związany był poglądem prawnym zawartym w wyroku WSA w Warszawie z 10 września 2018 r. sygn. akt VI SA/Wa 486/18 o odrębności postępowań o dopuszczenie do egzaminu radcowskiego i o wpis na listę radców prawnych.

W teorii postępowania sądowoadministracyjnego jest prezentowane uzasadnione stanowisko, że skutek pozytywny prawomocności orzeczenia sądu administracyjnego statuuje związanie sądów administracyjnych, stron postępowania sądowoadministracyjnego, innych sądów oraz innych organów państwowych i innych podmiotów stanem prawnym wynikającym z treści prawomocnego orzeczenia, to jest wyrażoną w nim oceną zgodności z prawem skontrolowanego aktu lub czynności organu administracji publicznej. Nie jest zatem dopuszczalne formułowanie przez strony (uczestników) postępowania sądowoadministracyjnego, organy administracji publicznej i inne organy państwowe, sądy administracyjne i inne sądy ustaleń oraz ocen prawnych sprzecznych z treścią prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego (zob. np. T. Woś, [w:] T. Woś (red.), Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2016, s. 976 i n.; J.P. Tarno, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2012, s. 435).

Ratio legis art. 170 p.p.s.a. polega na tym, że gwarantuje on zachowanie spójności i logiki działania organów państwowych, zapobiegając funkcjonowaniu w obrocie prawnym rozstrzygnięć nie do pogodzenia w całym systemie sprawowania władzy (wyrok NSA z 19 maja 1999 r., sygn. akt IV SA 2543/98; 9 czerwca 2006 r., sygn. akt I OSK 1268/05). Moc wiążąca orzeczenia określona w art. 170 p.p.s.a. w odniesieniu do sądów oznacza, że muszą one przyjmować, że dana kwestia prawna kształtuje się tak, jak stwierdzono w prawomocnym orzeczeniu. Zatem w kolejnym postępowaniu, w którym pojawia się dana kwestia, nie może ona już być ponownie badana (wyroki NSA z: 11 października 2007 r., sygn. akt I FSK 1358/06, 6 marca 2008 r., sygn. akt II OSK 152/07). W sytuacji, gdy zachodzi związanie prawomocnym orzeczeniem sądu i ustaleniami faktycznymi, które legły u jego podstaw, niedopuszczalne jest w innej sprawie o innym przedmiocie dokonywanie ustaleń i ocen prawnych sprzecznych z prawomocnie osądzoną sprawą. Rozstrzygnięcie zawarte w prawomocnym orzeczeniu stwarza stan prawny taki, jaki z niego wynika. Sądy rozpoznające między tymi samymi stronami inny spór muszą przyjmować, że dana kwestia prawna kształtuje się tak, jak przyjęto w prawomocnym, wcześniejszym wyroku. Stanowisko przeciwne, uznające możliwość czynienia przez organy administracji publicznej ustaleń sprzecznych z treścią prawomocnego orzeczenia sądu, jest nie do pogodzenia z wypływającą z art. 2 Konstytucji RP zasadą demokratycznego państwa prawnego oraz określoną w art. 7 Konstytucji RP zasadą legalizmu. Kontrola administracji publicznej sprawowana przez sądy administracyjne, która prowadziłaby do wydawania sprzecznych rozstrzygnięć w podobnych sprawach dotyczących tego samego podmiotu naruszałaby art. 1 p.p.s.a. w związku z art. 170 p.p.s.a. (zob. wyroki NSA z: 25 lutego 2014 r., sygn. akt II GSK 1939/12; 30 stycznia 2014 r., sygn. akt II FSK 47/12). W związku z tym w takich przypadkach rezultat wykładni przepisów powinien być nie tylko zbliżony, ale wręcz taki sam. Wynika to nie tylko z potrzeby zachowania jednolitości orzecznictwa sądowego, lecz przede wszystkim z art. 170 p.p.s.a. Jeżeli bowiem te same okoliczności faktyczne istniały już w trakcie wcześniejszego postępowania sądowego i miały one znaczenie dla oceny legalności określonego przejawu działania administracji publicznej, to nie powinny one zostać pominięte w innym postępowaniu sądowym, jeżeli nie uległy modyfikacji istotnej z punktu widzenia podstawy prawomocnego rozstrzygnięcia (W. Piątek, Glosa do wyroku NSA z dnia 25 marca 2013 r., II GSK 2322/11, OSP 2015, z. 9, poz. 88).

Konsekwencją przyjęcia poglądu, że sprawy o dopuszczenie do egzaminu radcowskiego i o wpis na listę radców prawnych nie są przedmiotowo tożsame, jest to, że w rozpoznawanej sprawie nie jest dopuszczalne – jak słusznie przyjął Sąd pierwszej instancji – zastosowanie wobec uchwały Komisji Egzaminacyjnej nr [...] do przeprowadzenia egzaminu radcowskiego w 2017 z siedzibą w [...] stwierdzającej pozytywny wynik egzaminu radcowskiego K.K. trybu przewidzianego w art. 135 p.p.s.a. Wskazany przepis zawiera uprawnienie sądu administracyjnego do orzekania w głąb sprawy, pozwalając na usunięcie z obrotu prawnego wszystkich rozstrzygnięć wydanych w sprawie, które zostały wydane niezgodnie z prawem (por. wyrok NSA z 4 kwietnia 2017 r., II OSK 2990/15).

Naczelny Sąd Administracyjny w całości podziela również pogląd Sądu pierwszej instancji, że organy wpisowe nie są uprawnione do weryfikacji wyników egzaminu radcowskiego, czy podważania dokumentu komisji egzaminacyjnej w przedmiocie stwierdzenia uzyskania pozytywnego wyniku tego egzaminu.

Przepis art. 135 p.p.s.a. nie daje też organom podstaw do kwestionowania prawidłowości dopuszczenia K.K. do egzaminu radcowskiego. Podobnie też organy samorządu radcowskiego nie mogą podważać uchwały Komisji Egzaminacyjnej nr [...] z siedzibą w [...] powołanej do przeprowadzenia egzaminu radcowskiego w 2017 r. w obszarze właściwości Okręgowej Izby Radców Prawnych w [...] w przedmiocie stwierdzenia pozytywnego wyniku egzaminu radcowskiego K.K.. Dopóki powyższa uchwała pozostaje w obrocie prawym dopóty K.K. może powoływać się na jej skutki w postaci pozytywnego wynik egzaminu radcowskiego. Orzekanie – w myśl art. 135 p.p.s.a. – następuje w granicach sprawy będącej przedmiotem kontrolowanego postępowania, w której został wydany zaskarżony akt lub czynność, co oznacza, że sąd nie może uczynić przedmiotem oceny zgodności z prawem innej sprawy administracyjnej niż ta, w której wniesiono skargę (por. wyrok NSA z 6 kwietnia 2017 r., I FSK 1740/15).

Skoro już wcześniej przesądzono o odrębnościach obu postępowań i w obrocie prawnym funkcjonuje uchwała komisji egzaminacyjnej przedmiocie stwierdzenia pozytywnego wyniku egzaminu radcowskiego K.K., przyjąć należy, że zarzut skargi kasacyjnej podważający prawidłowość dokonanej przez Sąd pierwszej instancji wykładni i zastosowania art. 24 ust. 1 pkt. 1, art. 24 ust. 1 pkt. 6, art. 25 ust. 2 pkt. 1 u.r.p. w zw. z art. 24 ust.2c u.r.p. jest niezasadny. Brak jest w chwili obecnej jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, że K.K. nie spełnia przesłanek do wpisu na listę radców prawnych. W momencie składania wniosku o wpis legitymowała się wyższym wykształceniem prawniczym ([...] października 2018 r. ukończyła jednolite studia magisterskie na kierunku prawo), spełniła tym samym przesłankę wymienioną w art. 24 ust. 1 pkt 1 u.r.p., (ukończone studia prawnicze). Natomiast w czasie egzaminu radcowskiego spełniała przesłankę wskazaną w art. 25 ust. 2 pkt 1 u.r.p. (posiadała tytuł doktora nauk w zakresie prawa) i na tej podstawie została dopuszczona do egzaminu radcowskiego w 2017 r. bez odbycia aplikacji radcowskiej.

Brak jest także podstaw do uznania za zasadny zarzut skargi kasacyjnej wskazujący na naruszenie przez Sąd I instancji przepisu art. 151 p.p.s.a. w zakresie sformułowanym w petitum skargi kasacyjnej. W orzecznictwie NSA podkreśla się, że przepis art. 151 p.p.s.a. nie może stanowić samodzielnej podstawy kasacyjnej, gdyż jest to przepis ogólny (blankietowy) i ta jego właściwość sprawia, że na stronie skarżącej, chcącej powołać się na zarzut naruszenia tej regulacji nałożona została powinność powiązania go z zarzutem naruszenia konkretnych przepisów, którym uchybił Sąd I instancji (vide wyrok NSA z 13 stycznia 2011 r., sygn. akt II GSK 1387/10, wyrok NSA z 24 maja 2012 r., sygn. akt II GSK 563/11 niepublikowane).

Autor skargi kasacyjnej ani w petitum, ani w uzasadnieniu skargi - wskazując na naruszenie art. 151 p.p.s.a. - nie powiązał tej normy prawnej z innymi przepisami.

Z tych względów Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji.