Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Cezary Pryca Sędziowie NSA Zofia Borowicz del. WSA Jacek Czaja (sprawozdawca) Protokolant Dorota Gaj-Mizerska po rozpoznaniu w dniu 8 sierpnia 2012 r. na rozprawie w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej V. H. A/S, H., D. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 3 stycznia 2012 r. sygn. akt VI SAB/Wa 236/11 w sprawie ze skargi F. P. Spółki z o.o. w N. S. na bezczynność Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej w przedmiocie bezczynności organu w sprawie unieważnienia patentu europejskiego oddala skargę kasacyjną.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. wyrokiem z dnia 3 stycznia 2012 r., sygn. akt VI SAB/Wa 236/11, po rozpoznaniu skargi spółki z ograniczoną odpowiedzialnością F. P. z siedzibą w N. S. na bezczynność Urzędu Patentowego w sprawie unieważnienia patentu europejskiego, uwzględnił skargę i zobowiązał Urząd Patentowy do wydania rozstrzygnięcia w sprawie z wniosku tej spółki w przedmiocie unieważnienia patentu europejskiego nr [...] na wynalazek pt. "okno i zestaw ramy izolacyjnej", w terminie trzech miesięcy od daty zwrotu akt postępowania administracyjnego, a nadto zasądził od organu na rzecz spółki koszty postępowania.

Sąd pierwszej instancji przyjął za podstawę rozstrzygnięcia następujące ustalenia.

Spółka F. P. wnioskiem z dnia 11 maja 2009 r. zwróciła się do Urzędu Patentowego o unieważnienie w całości, ze skutkiem na terytorium Polski, patentu nr [...] pt. "okno i zestaw ramy izolacyjnej" udzielonego przez Europejski Urząd Patentowy spółce V. H. A/S w Danii, zgłoszonego do opatentowania w dniu 23 grudnia 2004 r. z pierwszeństwem od dnia 30 grudnia 2003 r. Wnioskująca spółka podała, że identyczny wyrób zgłosiła (nr zgłoszenia [...]) do ochrony patentowej w dniu 5 lutego 2003 r. (z akt sprawy wynika, że na wyrób: "Kołnierz uszczelniająco-ocieplający do okien dachowych" spółka uzyskała patent nr [...] udzielony przez Urząd Patentowy w dniu 30 kwietnia 2010 r.). W ocenie wnioskodawcy rozwiązanie zgłoszone przez duńską spółkę nie spełnia wymogów nowości i poziomu wynalazczego, powiela rozwiązania zgłoszone przez wnioskującą wcześniej, więc nie powinno być objęte ochroną patentową.

V. H. A/S wniosła o zawieszenie postępowania, gdyż przed Europejskim Urzędem Patentowym toczy się postępowanie ze sprzeciwu wniesionego przez spółkę F. P. wobec decyzji o udzieleniu spornego patentu. Urząd Patentowy oddalił wniosek o zawieszenie postępowania przyjmując, że postępowanie toczące się przed Europejskim Urzędem Patentowym w sprawie unieważnienia lub zmiany zakresu spornego patentu, nie jest zagadnieniem wstępnym w postępowaniu toczącym się w sprawie unieważnienia tego patentu przed polskim urzędem. Orzeczenie w przedmiocie odmowy zawieszenia postępowania było poddane kontroli WSA w W., który prawomocnym wyrokiem z dnia 9 czerwca 2011 r., sygn. akt VI SA/Wa 2556/10, oddalił skargę V. H. A/S.

W toku postępowania spółka F. P. zwracała się do Urzędu Patentowego o jego kontynuowanie, wskazując że Urząd może kontynuować postępowanie, nawet gdy uprawiony z patentu europejskiego odwołuje się (włącznie ze skargą do sądu) od postanowienia o odmowie zawieszenia postępowania. W ocenie spółki działania uprawionego mają na celu przedłużanie postępowania poprzez blokowanie wydania merytorycznego rozstrzygnięcia w sprawie.

Pismem z dnia 16 listopada 2010 r. spółka wezwała Urząd Patentowy do usunięcia naruszenia prawa, a następnie w dniu 20 grudnia 2010 r. wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. na bezczynność Urzędu Patentowego.

Po wniesieniu skargi, w dniu 7 lutego 2011 r. Urząd Patentowy przeprowadził rozprawę, wysłuchał strony postępowania i odroczył ją zobowiązując jednocześnie V. H. A/S do przedłożenia na piśmie zaprezentowanej podczas rozprawy dokumentacji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. postanowieniem z dnia 9 czerwca 2011 r., sygn. akt VI SAB/Wa 73/10, umorzył postępowanie zainicjowane skargą spółki F. uznając, że stan bezczynności w tej sprawie usunęło wyznaczenie przez organ rozprawy.

NSA postanowieniem z dnia 25 października 2011 r., sygn. akt II GSK 2108/11 uchylił powyższe postanowienie. W ocenie NSA Sąd pierwszej instancji nieprawidłowo umorzył postępowanie przed wydaniem decyzji, bowiem powinien oddalić skargę lub zgodnie z treścią art. 149 p.p.s.a. wydać rozstrzygnięcie wskazujące na uwzględnienie skargi na bezczynność. NSA stwierdził, że zdarzeniem usuwającym bezczynność jest wydanie decyzji, bądź też inne zakończenie postępowania. Ponadto Sąd I instancji nieprawidłowo uznał, iż sprawa stała się bezprzedmiotowa, gdyż Urząd Patentowy nadal jest bezczynny w kwestii braku rozstrzygnięcia w sprawie. Zdaniem NSA nieprawidłowe jest traktowanie przez Sąd I instancji rozpoczęcia działań organu administracyjnego, jako ustania jego bezczynności, skutkującej umorzeniem postępowania, a tym samym uznaniem skargi jako bezprzedmiotowej.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. wyrokiem z dnia 3 stycznia 2012 r. uwzględnił skargę spółki F. stwierdzając, że z mocy art. 190 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270, dalej: p.p.s.a.) sąd jest związany wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny.

Sąd pierwszej instancji stwierdził, że bezczynność organu administracji publicznej zachodzi wówczas, gdy w prawnie określonym terminie wymieniony organ nie podejmie żadnych czynności w sprawie lub gdy wprawdzie prowadził postępowanie w sprawie, jednakże - mimo istnienia ustawowego obowiązku - nie zakończył go wydaniem stosownego aktu lub nie podjął czynności. Ponadto Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 5 listopada 1987 r., SAB 23/87, przyjął, że z punktu widzenia dopuszczalności skargi na bezczynność organu administracji obojętne jest, czy organ ten nie wydał decyzji z powodu opieszałości w załatwieniu sprawy, czy wobec uznania, że występują przesłanki negatywne dla załatwienia sprawy. Następnie Sąd odniósł powyższe uwagi do okoliczności sprawy, stwierdzając, że skarga zasługuje na uwzględnienie. Sąd podniósł, że sprawy o unieważnienie patentu europejskiego, udzielonego w trybie określonym w Konwencji o patencie europejskim rozstrzygane są przez Urząd Patentowy w trybie postępowania spornego (art. 255 ust. 1 pkt 11 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej; Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 ze zm., dalej: p.w.p.). Do spraw rozpatrywanych przez Urząd Patentowy w trybie postępowania spornego nie stosuje się przepisów kodeksu postępowania administracyjnego o terminach załatwiania spraw, a Urząd Patentowy dąży do rozstrzygnięcia sprawy w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia wniosku (art. 255 ust. 3 p.w.p.).

Sąd pierwszej instancji zauważył, że z akt postępowania przed Urzędem Patentowym wynika, iż wniosek skarżącej spółki o unieważnienie patentu europejskiego wpłynął do organu w dniu 14 maja 2009 r., a ostatnią podjętą przez organ czynnością było odroczenie w dniu 12 października 2011 r. rozprawy oraz zobowiązanie stron do podania w terminie 2 miesięcy wszystkich twierdzeń i dowodów na ich poparcie. Sąd pierwszej instancji zauważył, że z powyższych danych wynika, iż postępowanie w sprawie unieważnienia spornego patentu toczy się przed organem ponad dwa i pół roku i do dnia orzekania w sprawie nie doszło do wydania decyzji, co w świetle dyspozycji art. 255 ust. 3 p.w.p. oraz uzasadnienia postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 25 października 2011 r. (II GSK 2108/11) przesądza o oczywistej bezczynności Urzędu Patentowego.

Od powyższego wyroku skargę kasacyjną wniosła V. H. A/S H. z siedzibą w Danii i zaskarżając ten wyrok w całości, wniosła o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Spółka wnosząca skargę kasacyjną, opierając się na podstawie art. 174 pkt 2 p.p.s.a., zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie:

1) art. 3 § 1 i 2 pkt 8 p.p.s.a. oraz art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm., dalej: "p.u.s.a.") poprzez wadliwe wykonanie ustrojowego obowiązku kontroli działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, co miało zasadniczy wpływ na wynik sprawy, gdyż skutkowało wadliwym uznaniem:

- na podstawie przepisu art. 255 ust. 3 p.w.p., że Urząd Patentowy RP pozostaje w bezczynności pomimo podjęcia poważnych działań dążących do jak najszybszego zakończenia postępowania w sprawie o unieważnienie patentu,

- na podstawie przepisu art. 255 ust. 3 p.w.p., że Urząd Patentowy RP ma ustawowy obowiązek rozpatrzenia sprawy w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia wniosku w sytuacji, gdy zgodnie z treścią tego przepisu Urząd Patentowy RP ma jedynie powinność dążenia do rozstrzygnięcia sprawy w tym terminie, i w konsekwencji wadliwe uznanie, iż nie jest to termin jedynie instrukcyjny oraz bezpodstawne przyjęcie, iż przekroczenie wskazanego terminu skutkuje popadnięciem w stan bezczynności,

- co w konsekwencji doprowadziło do naruszenia art. 149 § 1 p.p.s.a. poprzez uwzględnienie skargi na bezczynność organu, poprzez uwzględnienie skargi, pomimo iż naruszono przepisy postępowania, a to art. 255 ust. 3 p.w.p. w stopniu, który miał istotny wpływ na wynik postępowania;

2) art. 133 § 1 w zw. z art. 141 § 4 p.p.s.a. wyrażające się w pominięciu istotnych okoliczności oraz stanowiska skarżącej, w tym między innymi brak odniesienia się do argumentacji skarżącej, iż sprawa rozpatrywania przez Urząd Patentowy RP wniosku o unieważnienie patentu jest skomplikowana pod względem merytorycznym i wiąże się z wielokrotną wymianą korespondencji między stronami oraz pominięciu okoliczności, iż Urząd Patentowy RP celem szybkiego zakończenia postępowania wyznaczył stronom 12 października 2011 r. termin prekluzyjny na przedstawienie wszystkich twierdzeń i dowodów w sprawie, co miało zasadniczy wpływ na wynik sprawy, doprowadziło bowiem do niepełnej oceny przez Sąd przedmiotu sprawy i pominięciu istotnych jej elementów;

3) art. 190 p.p.s.a. poprzez niewłaściwą interpretację wykładni prawa zawartą w postanowieniu Naczelnego Sądu Administracyjnego z 25 października

2011 r. i wynikający z tego brak zastosowania się do art. 190 p.p.s.a., co miało zasadniczy wpływ na wynik sprawy, gdyż doprowadziło do bezpodstawnego uwzględnienia skargi na bezczynność.

Uzasadniając wskazane zarzuty wnosząca skargę kasacyjną spółka podniosła między innymi, że termin, o którym mowa w art. 255 ust. 3 p.w.p. nie ma charakteru terminu prawa materialnego, ale jest terminem instrukcyjnym i jego niedotrzymanie przez Urząd Patentowy nie powoduje, iż Urząd pozostaje w stanie bezczynności.

Zdaniem wnoszącej skargę kasacyjną Urząd Patentowy nie ma ustawowego obowiązku zakończenia postępowania w określonym prawem terminie, ponieważ nie istnieje przepis prawa, który by taki termin na Urząd nakładał. Autor skargi kasacyjnej stwierdził, że Sąd powinien mieć także na uwadze to, że wnosząca skargę kasacyjną spółka jest zagraniczną osobą prawną i czynności które podejmuje (wśród nich intensywna wymiana pism ze stroną) zajmują więcej czasu niż zwykle w podobnych sprawach pomiędzy podmiotami krajowymi, co powoduje, iż czas postępowania wydłuża się. Autor skargi kasacyjnej podniósł także, że Sąd, stwierdzając, iż bezczynność w tej sprawie jest oczywista błędnie zastosował się do wskazań zawartych w postanowieniu NSA z 25 października 2011 r., które nakazywały mu wyłącznie rozpoznanie merytoryczne skargi, natomiast nie nakazywały stwierdzenia stanu bezczynności.

Spółka F. P. w odpowiedzi wniosła o: odrzucenie skargi kasacyjnej wskazując, że V. H. A/S nie ma interesu prawnego w tym postępowaniu i nie jest podmiotem uprawnionym do wniesienia skargi kasacyjnej; albo oddalenie skargi kasacyjnej, ponieważ uchybienie przez Urząd Patentowy terminowi z art. 255 ust. 3 p.w.p. podlega kontroli sądu administracyjnego w ramach skargi na bezczynność i Sąd taką kontrolę prawidłowo przeprowadził.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Skarga kasacyjna podlega oddaleniu, jako pozbawiona usprawiedliwionych podstaw.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że zgodnie z art. 183 § 1 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, a zatem w zakresie wyznaczonym w podstawach kasacyjnych przez stronę wnoszącą środek zaskarżenia, z urzędu biorąc pod rozwagę tylko nieważność postępowania, której przesłanki w sposób enumeratywny wymienione zostały w art. 183 § 2 tej ustawy, a które w niniejszej sprawie nie występują.

Przede wszystkim należy zauważyć, że Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 25 października 2011 r. (sygn. akt II GSK 2108/11) wydanym w tej sprawie – obecnie rozstrzyganej ponownie – uchylając postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 9 czerwca 2011 r. (sygn. akt VI SAB/Wa 73/10) wyraził pogląd, iż zaskarżone postanowienie było wadliwe, bowiem WSA powinien oddalić skargę lub zgodnie z treścią art. 149 p.p.s.a. wydać rozstrzygnięcie wskazujące na uwzględnienie skargi na bezczynność. NSA zauważył także, że zdarzeniem usuwającym bezczynność jest wydanie decyzji, bądź też inne zakończenie postępowania, a nadto, że Urząd Patentowy nadal jest bezczynny w kwestii braku rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Mając na uwadze przedstawione wyżej stanowisko NSA, podzielić należy pogląd zaprezentowany przez Sąd pierwszej instancji, że skoro do dnia orzekania w sprawie (przez WSA) nie doszło do wydania decyzji przez Urząd Patentowy, to w świetle dyspozycji art. 255 ust. 3 p.w.p. oraz wykładni prawa zawartej w uzasadnieniu wskazanego postanowienia NSA z dnia 25 października 2011 r. (II GSK 2108/11), w sprawie zachodzi oczywista bezczynność Urzędu Patentowego. Podnieść bowiem należy, że NSA w sposób nie budzący wątpliwości i kategoryczny stwierdził, że zdarzeniem usuwającym bezczynność jest wydanie decyzji, bądź też inne zakończenie postępowania, a nadto, że Urząd Patentowy nadal jest bezczynny w kwestii braku rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Zauważyć należy, że zgodnie z art. 190 zdanie pierwsze p.p.s.a. sąd, któremu sprawa została przekazana, związany jest wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny. Wskazana norma prawna ogranicza swobodę sądu pierwszej instancji przy rozstrzyganiu sprawy, po orzeczeniu NSA przekazującym temu sądowi sprawę do ponownego rozpoznania. Ponadto zgodnie z regulacją zawartą w zdaniu drugim art. 190 p.p.s.a., skargi kasacyjnej od orzeczenia wydanego po ponownym rozpoznaniu sprawy nie można oprzeć na podstawach sprzecznych z wykładnią prawa ustaloną w tej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny. W tym sensie wykładnia prawa, o której mowa w zdaniu pierwszym art. 190 p.p.s.a., wiąże nie tylko sąd pierwszej instancji, ale także Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznający skargę kasacyjną od orzeczenia wydanego w tej sprawie po ponownym jej rozpoznaniu.

Należy zważyć, iż użyte w art. 190 p.p.s.a. pojęcie "wykładni prawa" trzeba rozumieć wąsko - jako wyjaśnienie znaczenia przepisów prawa. Sąd pierwszej instancji rozpoznający sprawę ponownie nie może zatem dokonać interpretacji przepisów w sposób odmienny niż wynikająca z orzeczenia wydanego w wyniku rozpoznania skargi kasacyjnej. Zgodnie więc z przepisem art. 190 p.p.s.a. Sąd pierwszej instancji miał obowiązek zastosowania adekwatnej w sprawie normy prawnej, której treść wyłożona została przez NSA w omawianym postanowieniu z dnia 25 października 2011 r. (II GSK 2108/11) i tak, jak przesądził to NSA w tym właśnie orzeczeniu.

Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, że zarzut naruszenia art. 3 § 1 i 2 pkt 8 p.p.s.a. oraz art. 1 § 2 p.u.s.a., jak też art. 133 § 1 w zw. z art. 141 § 4 p.p.s.a. i art. 190 p.p.s.a. jest bezzasadny.

Wyrażona wyżej ocena co do braku naruszenia przez Sąd pierwszej instancji przepisów art. 3 § 1 i 2 pkt 8 p.p.s.a., art. 1 § 2 p.u.s.a. i art. 133 § 1 w zw. z art. 141 § 4 p.p.s.a., jest konsekwencją związania tego Sądu wykładnią prawa dokonaną przez NSA w omawianym wyżej postanowieniu z dnia 25 października 2011 r. w zakresie odnoszącym się do treści normy prawnej zawartej w art. 190 p.p.s.a. w zw. z art. 255 ust. 3 p.w.p.

Z przedstawionych powodów Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie przepisu art. 184 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji.