Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia NSA Joanna Runge-Lissowska Sędziowie Sędzia NSA Jolanta Rajewska (spr.) Sędzia del. WSA Ewa Kwiecińska Protokolant Tomasz Zieliński po rozpoznaniu w dniu 22 kwietnia 2008 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej A. J. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z dnia 9 listopada 2006r. sygn. akt II SA/Ke 249/06 w sprawie ze skargi A. J. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia [...] nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania zasiłku szkolnego oddala skargę kasacyjną

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach wyrokiem z dnia 9 listopada 2006 r. sygn. akt II SA/Ke 249/06 oddalił skargę A. J. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia [...] nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania zasiłku szkolnego. Wyrok zapadł w następujących okolicznościach sprawy.

Decyzją z dnia [...] nr [...] Burmistrz Miasta i Gminy D. odmówił przyznania uczniowi R. J.zasiłku szkolnego z uwagi na złożenie wniosku po terminie zakreślonym w art. 90 e ust. 4 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r., Nr 256, poz. 2572 ze zm.) tj. po upływie 2 miesięcy od wystąpienia zdarzenia losowego.

Od powyższej decyzji odwołanie wniosła A. J., wskazując na bardzo trudną sytuację materialną swojej rodziny.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. odwołania tego nie uwzględniło i decyzją z dnia [...] nr [...] utrzymało w mocy decyzję Burmistrza Miasta i Gminy D. W uzasadnieniu organ stwierdził, że A. J., ubiegając się o zasiłek szkolny dla syna R., powołała się na zdarzenie losowe, jakim była śmierć jej męża. Ojciec ucznia –R. J. zmarł w dniu 18 stycznia 2005 r., natomiast wniosek o przyznanie przedmiotowego zasiłku został złożony dopiero w dniu 7 września 2005 r., a więc prawie osiem miesięcy od wystąpienia tego tragicznego zdarzenia. Stosownie zaś do art. 90 e ust. 4 ustawy o systemie oświaty, wniosek o przyznanie zasiłku szkolnego należy złożyć w terminie nie dłuższym niż dwa miesiące od wystąpienia zdarzenia uzasadniającego przyznanie tego świadczenia. Z uwagi na powyższe brak jest podstaw do uchylenia decyzji organu I instancji. Skoro A. J. uchybiła terminowi do złożenia omawianego wniosku, to decyzja o odmowie przyznania R. J. zasiłku szkolnego prawa nie narusza.

Decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. A. J. zaskarżyła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach, podnosząc, iż jest ona dla niej bardzo krzywdząca. Skarżąca wskazała, że jest osobą niepełnosprawną i pozostaje bez pracy, ponadto sama wychowuje i utrzymuje dwoje dzieci, w tym jedno wymagające stałej opieki lekarskiej.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. wniosło o jej oddalenie, podtrzymując argumentację przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach wspomnianym wyrokiem z dnia 9 listopada 2006 r., sygn. akt II SA/Ke 249/06 oddalił skargę A. J. W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, że zgodnie art. 90 e ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r., Nr 256, poz. 2572 ze zm.) zasiłek szkolny może być przyznany uczniowi znajdującemu się przejściowo w trudnej sytuacji materialnej z powodu zdarzenia losowego (ust. 1). Zasiłek szkolny może być przyznany w formie świadczenia pieniężnego na pokrycie wydatków związanych z procesem edukacyjnym lub w formie pomocy rzeczowej o charakterze edukacyjnym, raz lub kilka razy w roku, niezależnie od otrzymywanego stypendium szkolnego (ust. 2). Natomiast w myśl ust. 4 tegoż przepisu o przedmiotowy zasiłek można ubiegać się w terminie nie dłuższym niż dwa miesiące od wystąpienia zdarzenia uzasadniającego przyznanie tego zasiłku.

W rozpoznawanej sprawie zdarzeniem losowym, o jakim mowa w art. 90 e ust. 1 ustawy o systemie oświaty, jest śmierć ojca ucznia, która - jak to wynika ze złożonego przez A. J. aktu zgonu K. J. J. - miała miejsce w dniu 18 stycznia 2005 r. Tymczasem A. J. wniosła o przyznanie przedmiotowego zasiłku w dniu 7 września 2005 r., a więc prawie osiem miesięcy od śmierci męża. Wniosek ten został zatem złożony z uchybieniem dwumiesięcznego terminu przewidzianego w art. 90 e ust. 4 ustawy o systemie oświaty.

Skargę kasacyjną od powyższego orzeczenia złożyła A. J. reprezentowana przez adwokata, wnosząc o jego uchylenie w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, ewentualnie o uchylenie orzeczenia i rozpoznanie skargi w ten sposób, by przyznać zasiłek szkolny R. J. Ponadto wniosła o przyznanie wynagrodzeniu z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła naruszenie art. 3 ust 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.- dalej P.p.s.a.) w związku z art. 7 k.p.a. i art. 9 k.p.a., poprzez niezbadanie, czy organy administracji publicznej w toku postępowania nie dopuściły się mającego wpływ na wynik sprawy naruszenia wskazanych przepisów kodeksu postępowania administracyjnego.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, że zgodnie z treścią art. 7 k.p.a. w toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności i podejmują wszelkie kroki niezbędne do dokonania wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli. Skarżąca nie znała przepisów prawa i nie wiedziała, że istnieje ograniczony termin do złożenia wniosku o przyznanie zasiłku szkolnego, a nikt jej nie poinformował o takim wymogu. Nadto strona skarżąca podniosła, iż to organy winny były czuwać nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie ponosiły szkody z powodu nieznajomości prawa. W stosunku do skarżącej zaniedbano tego obowiązku mimo, iż jest ona "kobietą bardzo prostą i z trudem radzącą sobie z podstawowymi obowiązkami życia codziennego, nie mówiąc o załatwianiu formalności niezbędnych do uzyskania ww. świadczenia".

Jednocześnie z powyższą skargą kasacyjną pełnomocnik A. J. złożył wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia tego środka zaskarżenia. Termin do wniesienia skargi kasacyjnej został skarżącej przywrócony postanowieniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z dnia 18 kwietnia 2007 sygn. akt II SA/Ke 249/06.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

W postępowaniu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym prowadzonym na skutek wniesienia skargi kasacyjnej obowiązuje generalna zasada ograniczonej kognicji tego Sądu. Zgodnie z art.183 §1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.- dalej P.p.s.a.) Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, z urzędu biorąc pod rozwagę wyłącznie nieważność postępowania. Oznacza to, że poza przypadkami enumeratywnie wymienionymi w art.183 § 2 P.p.s.a., które w niniejszej sprawie nie występują, Sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, wyznaczonych przez przyjęte w niej podstawy. Podstawy te winny być sprecyzowane przez autora wnoszonego środka zaskarżenia. Należy w nich zatem powołać konkretne przepisy prawa, którym miał uchybić wojewódzki sąd administracyjny i uzasadnić zarzut ich naruszenia. W razie zarzutu naruszenia prawa procesowego niezbędne jest także wykazanie istotnego wpływu wytkniętego uchybienia na wynik sprawy, a więc uprawdopodobnienie potencjalnego związku przyczynowego pomiędzy uchybieniem proceduralnym a wynikiem postępowania sądowoadministracyjnego.

W rozpoznawanej sprawie autor skargi kasacyjnej zarzucił Sądowi I instancji naruszenie "art.3 ust.1" ustawy–Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w zw. z art.7 i art.9 Kodeksu postępowania administracyjnego. W związku z tym należy przede wszystkim zauważyć, że art. 3 P.p.s.a. nie zawiera ustępu 1. Powołanie takiej jednostki redakcyjnej zamiast "§ 1 " NSA uznał jednak za oczywistą omyłkę kasatora.

Uchybienie powyższym przepisom przez Sąd I instancji miało przy tym, zdaniem strony, polegać na niezbadaniu, czy organy administracji publicznej nie naruszyły powołanych norm procedury administracyjnej, bowiem skarżąca została poinformowana o obowiązku złożenia wniosku o zasiłek szkolny na nowym formularzu, a urząd dysponował jedynie starymi drukami.

Tak sformułowany nie może wywołać zamierzonego przez stronę skutku w postaci uchylenia zaskarżonego wyroku. Zgodnie z art.3 § 1 P.p.s.a. sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej i stosują środki przewidziane w ustawie. W § 2 powołanego artykułu wskazano, że kontrola sądowoadministracyjna obejmuje orzekanie w sprawach skarg na określone akty i czynności z zakresu administracji publicznej oraz bezczynność organów w zakresie określonym tą normą. Powyższy przepis określa zatem przedmiotowy zakres kognicji i cele działania sądu administracyjnego. Norma ta stanowi, ze sąd ocenia prawidłowość działań administracji pod kątem ich zgodności z obowiązującym prawem i tylko co do określonych w ustawie aktów i czynności (ewentualnie bezczynności) organów. W wyniku tej kontroli sąd administracyjny ma obowiązek zastosować jeden z przewidzianych w ustawie środków. Badania tego dokonuje przy tym w wyniku postępowania zainicjowanego przez wniesienia skargi przez stronę postępowania administracyjnego, bądź inny uprawniony podmiot ( art.50 § 1 i § 2 P.p.s.a.).

Wadliwość kontroli może powstać dopiero na etapie formułowania przez sąd oceny o zgodności bądź niezgodności danego działania z prawem, czyli poprzez zastosowanie jednego z środków przewidzianych w ustawie. Środki te zostały określone w art.145 – 151 ustawy- Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. W niniejszej sprawie WSA w Kielcach skargę oddalił na podstawie art. 151 P.p.s.a. Oddalając skargę, mimo istniejących naruszeń prawa materialnego, sąd może ewentualnie naruszyć art.145 § 1 pkt.1 lit.a (łącznie z tymi normami prawnomaterialnymi), a w przypadku naruszeń prawa procesowego, innych niż dające podstawę do wznowienia postępowania- art.145 § 1 pkt.1 lit. c tej ustawy poprzez ich niezastosowanie (łącznie z konkretnymi normami procedury obowiązującej organ administracji), bądź art.151 poprzez ich niezastosowanie. Uzasadnione też jest postawienie zarzutu błędu w subsumcji- jednocześnie- w zakresie obu tych unormowań.

W rozpoznawanej sprawie kasator, formułując zarzut wadliwości kontroli zaskarżonego wyroku w postaci niezbadania, czy organy dopuściły się naruszenia procesowych przepisów art. 7 i art.9 kpa, nie zarzucił jednak uchybienia art.145 § 1 pkt.1 lit.c lub art.151 P.p.s.a. Nie sformułował zatem skutecznie zarzutu naruszenia przepisów procedury sądowoadministracyjnej.

Niezależnie od tego zauważyć należy, że zgodnie z art.145 § 1 pkt.1 lit.c P.p.s.a. decyzja podlega uchyleniu, wyłącznie wówczas jeżeli sąd stwierdzi, że naruszenie przepisów mogło mieć wpływ na wynik sprawy. Wskazane przez skarżącą uchybienia, nawet gdyby miały miejsce, nie mogły oddziaływać na treść decyzji. Termin, o którym mowa w art. 90e ust.4 ustawy o systemie oświaty ma bowiem charakter prekluzyjny, co oznacza że po jego upływie prawo do ubiegania się o zasiłek szkolny wygasa. Z tego tez powodu nieistotne są przyczyny spóźnionego zgłoszenia roszczenia. Decydujące znaczenie ma bowiem fakt uchybienia terminu

W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 184 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, skargę kasacyjną należało oddalić. O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu orzeka wojewódzki sad administracyjny, zgodnie z art. 209 i art.210 ustawy P.p.s.a.

.