Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Bożenna Blitek Sędziowie WSA Janusz Bociąga (spr.) WSA Barbara Pasternak Protokolant Małgorzata Krasowska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 lipca 2017 r. sprawy ze skargi B. K. na decyzję Rektora Uniwersytetu z dnia 14 grudnia 2016 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania stypendium socjalnego I. skargę oddala; II. przyznaje od Skarbu Państwa - Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie - na rzecz adwokat K. K. – K. Kancelaria Adwokacka ul. [...] w K tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych podwyższoną o podatek od towarów i usług przewidziany dla tego rodzaju czynności.

Rektor Uniwersytetu decyzją z 14 grudnia 2016 r. na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 i art. 127 § 1-2 K.p.a., w związku z art. 173 ust. 1 pkt 1, art. 175 ust. 1 i 3, art. 179 oraz art. 207 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym (dalej ustawy) oraz § 28 Regulaminu przyznawania pomocy materialnej studentom Uniwersytetu z dnia 19 września 2016 r., po rozpoznaniu odwołaniem B. K. od decyzji Dziekana Wydziału [...] z dnia [...] 2016 r. utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję.

W sprawie ustalono następujący stan faktyczny i prawny.

B. K. studentka III roku studiów pierwszego stopnia na kierunku [...] w dniu 10 października 2016 r. złożyła wniosek o przyznanie stypendium socjalnego. Do wniosku załączyła następujące dokumenty:

1/ oświadczenie z dnia 28 września.2016 r. o dochodach rodziny,

2/ oświadczenie z dnia 30 września 2016 r. o niepobieraniu świadczeń pomocy materialnej na więcej niż jednym kierunku;

3/ dokumenty poświadczające jej dochód i dochód matki, oraz dochód ojca.

Nadto zaświadczenie z Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej z dnia 29 września 2016 r. o nie korzystaniu z pomocy ośrodka i zaświadczenie z Grodzkiego Urzędu Pracy z dnia 29 września 2016 r. o zarejestrowaniu ojca w Urzędzie Pracy od dnia 10 stycznia 2011 r., jako osoby bezrobotnej bez prawa do zasiłku,

Wnioskodawczyni została wezwana do złożenia wyjaśnień na komisji stypendialnej, ze względu na niski dochód wykazany w oświadczeniu o dochodach, tj. 66,67 zł miesięcznie na 1 osobę w rodzinie. Na posiedzenia komisji stypendialnej B. K. oświadczyła, iż nie ma potrzeby korzystania ze wsparcia Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, ponieważ jej rodzina radzi sobie bez takiej pomocy. Poinformowała, że jej ojciec M. K. osiąga dochód z prac dorywczych w wysokości ok. 700 zł miesięcznie. Ponadto oświadczyła, że korzysta z pomocy bliskich, tj. babci i brata, którzy nie są wliczani do składu rodziny, a stypendium socjalne stanowi dodatkowe źródło dochodu.

Dziekan Wydziału [...] decyzją z dnia [...] 2016 r. odmówił B. K. przyznania stypendium socjalnego uzasadniając, że na podstawie ustaleń i zebranych dokumentów wynika, iż strona nie spełnia określonej przepisami prawa przesłanki przyznania świadczenia. Zarówno w dniu złożenia wniosku, jak i wydania decyzji, dochód rodziny nie jest możliwy do prawidłowego zweryfikowania i oszacowania. Dziekan uznał, że informacje studentki i członków jej rodziny o wielkości dochodu ojca studentki, są sprzeczne z informacjami zawartymi w pisemnym oświadczeniu dochodowym studentki, w którym wskazała na zerowy dochód ojca.

B. K. złożyła odwołanie od tej decyzji organu I instancji. W uzasadnieniu wskazała, iż nie zgadza się z jej rozstrzygnięciem. Wniosła o pozytywne rozpatrzenie jej odwołania.

Rektor Uniwersytetu rozpoznając odwołanie stwierdził, iż materialno-prawną podstawę wydania poniższej decyzji stanowi art. 179 ust. 1 ustawy zgodnie z którym stypendium socjalne ma prawo otrzymywać student znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej. Na podstawie art. 179 ustawy dochód obliczany jest w oparciu o przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych, z uwzględnieniem z kolei postanowień art. 179 ust. 4 i 5 ustawy.

Według powyższych przepisów studentka B. K., zgodnie z art. 179 ust.4 ustawy w złożonym wniosku w skład rodziny wliczyła 3 osoby (siebie i rodziców). Z akt sprawy wynika, że dochód przypadający na osobę w rodzinie studentki B. K. wyniósł 66,67 zł. Na powyższe wyliczenie złożył się jedynie dochód studentki B. K. w kwocie 2400 zł (rocznie) co daje kwotę 200 miesięcznie, co dalej po podzieleniu przez 3 osoby dało dochód w powyższej kwocie.

W złożonym wraz z wnioskiem oświadczeniem o dochodach rodziny, studentka wykazała, że jej rodzice nie osiągają żadnego dochodu. Fakt ten osoby te potwierdziły również w złożonych oświadczeniach. Z kolei na komisji stypendialnej studentka oświadczyła, że jej ojciec z pracy dorywczej osiąga dochody w wysokości ok. 700 zł miesięcznie, nie wskazując jednoznacznie z jakiego tytułu dochód jest osiągany.

Zdaniem organu odwoławczego Dziekan Wydziału [...] mając na uwadze powyższe, słusznie uznał, iż nie jest możliwe ustalenie rzeczywistych dochodów rodziny B. K., zaś jej oświadczenia w tej sprawie są niewiarygodne. Złożenie oświadczeń o zerowym dochodzie ojca studentki przy jednoczesnych oświadczeniach ustnych o innych dochodach niepodanych we wniosku nie jest wystarczające do ustalenia, że studentka znajduje się w trudnej sytuacji materialnej.

Mając na uwadze powyższe Rektor Uniwersytetu uznał, że B. K. składając wniosek o przyznanie stypendium podała nieprawdziwe dane dotyczące ojca, mające wpływ na ustalenie wysokości dochodu na osobę w rodzinie, będącego podstawą przyznania stypendium. W ocenie Rektora Uniwersytetu stanowisko organu I instancji znajduje potwierdzenie w materiale dowodowym sprawy.

Ponadto wskazał, że z notatki służbowej z dnia 13 grudnia 2016 r sporządzonej przez pracownika Działu Nauczania wynika, że w tym dniu do Działu Nauczania zgłosiła się wnioskodawczyni wraz ze swoim ojcem, chcąc złożyć odwołanie od decyzji. Ojciec studentki M. K. oświadczył w rozmowie ustnej, że pracuje dorywczo "na czarno" i nie ma obowiązku podawania takiego dochodu na cele stypendialne oraz, że nie rozlicza się z osiąganego w ten sposób dochodu z Urzędem Skarbowym.

Zatem zdaniem Rektora Uniwersytetu z przedstawionych dowodów wynika, że studentka nie podała we wniosku o stypendium prawdziwych informacji o sytuacji majątkowej i dochodowej rodziny, a po potem składała sprzeczne oświadczenia i wyjaśnienia, odmawiając wręcz wykazania, że dochód rodziny uprawnia ją do otrzymywania stypendium socjalnego, o którym mowa w art. 179 ust. 1 ustawy. We wniosku o stypendium studentka podała, że dochód przypadający na członka rodziny wynosi 66,67 zł miesięcznie, a to potwierdza fakt zatajenia przez nią części dochodów, jest bowiem oczywiste, że wskazana przez studentkę kwota nie pozwala na zaspokojenie podstawowych potrzeb i ponoszenie koniecznych kosztów utrzymania.

Na powyższą decyzję skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie złożyła B. K. zarzucając naruszenie art. 7 K.p.a. w związku z art. 10 § 1 K.p.a. w związku z art. 77 § 1 K.p.a. poprzez niezebranie w sposób wyczerpujący materiału dowodowego, w konsekwencji nieustalenie wszystkich okoliczności faktycznych na których powinno być oparte rozstrzygnięcie, poprzez brak wezwania do złożenia wyjaśnień przez ojca skarżącej M. K.

W uzasadnieniu skarżąca podniosła, że organ nie rozpatrzył całego materiału dowodowego, dlatego doszedł do błędnego przekonania, że nie można określić rzeczywistych dochodów rodziny. Złożone przez skarżącą dokumenty świadczyły, że tylko ona uzyskuje dochód i to bardzo niski, a jej rodzice nie są nigdzie zatrudnieni. Ojciec skarżącej pracując dorywczo osiąga nieregularny dochód około 700 zł miesięcznie, nie jest to jednak praca stała, z której rozliczałby się z Urzędem Skarbowym. W konkluzji skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji organu i instancji.

W odpowiedzi na skargę Rektor Uniwersytetu wniósł o jej oddalenie podtrzymując przy tym argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie zważył, co następuje:

Na wstępie wyjaśnić należy, że kognicja sądu administracyjnego ogranicza się wyłącznie do badania legalności zaskarżonych aktów administracyjnych, rozumianej jako zgodność z przepisami prawa materialnego i procesowego, o czym stanowi przepis art. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2014r. poz.1647 ze zm.). Z przepisu tego wynika zasada, według której sąd administracyjny nie rozstrzyga spraw administracyjnych należących do kompetencji organów administracji publicznej, a jedynie kontroluje legalność ich aktów i czynności. Natomiast uchylenie decyzji administracyjnej, względnie stwierdzenie jej nieważności przez sąd, następuje to w przypadku istnienia istotnych wad w postępowaniu lub naruszenia przepisów prawa materialnego, mającego wpływ na wynik sprawy, co wynika z art. 145 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tj. Dz. U. z 2017 r., poz. 1369, zwanej dalej p.p.s.a.). Zatem negatywna ocena zaskarżonych do sądu administracyjnego decyzji, pod kątem zgodności z prawem powoduje konieczność wyeliminowania ich z obrotu prawnego i ponowne rozpatrzenie sprawy przez właściwe organy z uwzględnieniem wytycznych zawartych w uzasadnieniu wydanego w sprawie wyroku. Wskazać również należy, że rozstrzygając daną sprawę, sąd administracyjny nie jest skrępowany wyartykułowanymi w skardze zarzutami i sformułowanymi w niej wnioskami, lecz ocenia ją w całokształcie okoliczności faktycznych i prawnych danej sprawy, o czym stanowi art.134 § 1 p.p.s.a.

W niniejszej sprawie Sąd podziela stanowisko organów obu instancji, że z przedstawionych dowodów wynika, że skarżąca nie podała we wniosku o stypendium prawdziwych informacji o sytuacji majątkowej i dochodowej rodziny. Natomiast wezwana w tym przedmiocie złożyła oświadczenie, że ojciec pracuje. Nie przedstawiła natomiast wiarygodnych dowodów o rzeczywistych dochodach rodziny, które uprawniałyby ją do otrzymywania stypendium socjalnego, o którym mowa w art. 179 ust. 1 ustawy o szkolnictwie wyższym.

Zgodnie z art. 179 ust. 4 pkt 3 ustawy, przy ustalaniu wysokości dochodu uprawniającego studenta do ubiegania się o stypendium socjalne uwzględnia się dochody osiągane przez rodziców, jeżeli student nie jest samodzielny finansowo w rozumieniu art. 179 ust. 6 ustawy. Niewskazanie rzeczywistych dochodów rodziców uniemożliwia ocenę, czy stypendium przysługuje, co stanowi podstawę do odmowy przyznania stypendium.

Należy zauważyć, że na skarżącej ciąży obowiązek, jako ubiegającej się o pomoc materialną –przedstawienia dowodów, potwierdzających stan majątkowy. Obowiązek ten wynika z przepisów ustawy oraz regulaminu przyznawania pomocy materialnej studentom, uchwalonego na podstawie zawartego w ustawie upoważnienia. Nie sposób również nie zauważyć, że we wniosku o stypendium skarżąca podała, że dochód przypadający na członka rodziny wynosi ok.66 zł miesięcznie, co potwierdza fakt zatajenia przez nią części dochodów. Jest bowiem oczywiste, że wskazana przez skarżącą kwota nie pozwala na zaspokojenie podstawowych potrzeb i ponoszenie koniecznych kosztów utrzymania.

Odnosząc się do zarzutów skargi stwierdzić należy, że są one nieuzasadnione. Nie można uznać, że organ rozpatrzył sprawę w sposób wybiórczy i nieobiektywny, godzący w słuszny interes obywatela. Organ wyjaśnił wszystkie istotne okoliczności sprawy. Organ umożliwił skarżącej czynny udział w każdym stadium postępowania. Skarżąca brała czynny udział w postępowaniu, składała wyjaśnienia, skarżąca nie wykazała ponadto, jakich istotnych dla sprawy dowodów nie mogła przedłożyć w toku postępowania administracyjnego i jakie istotne dla sprawy wnioski zostały w tym postępowaniu pominięte.

W uzasadnionych przypadkach rektor, kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej albo komisja stypendialna lub odwoławcza komisja stypendialna mogą zażądać doręczenia zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej o sytuacji dochodowej oraz majątkowej studenta i rodziny studenta i uwzględnić tę sytuację przy ocenie spełnienia przez studenta kryterium dochodowego. Przywołane rozwiązanie przydaje organom uczelni (rektorowi i kierownikowi podstawowej jednostki organizacyjnej) oraz podmiotom powołanym do podejmowania rozstrzygnięć w zakresie przyznawania pomocy materialnej (komisji stypendialnej oraz odwoławczej komisji stypendialnej) prawo domagania się od studenta przedłożenia zaświadczenia wystawionego przez ośrodek pomocy społecznej odnośnie do jego sytuacji materialnej, jak również jego rodziny. Przedmiotowy instrument może być wykorzystywany jedynie w przypadku ubiegania się przez studenta o przyznanie stypendium socjalnego, a zatem nie może być on wykorzystywany w przypadku ubiegania się o przyznanie innych form pomocy materialnej dla studentów. Ustawodawca przewiduje wykorzystanie tej możliwości w uzasadnionych przypadkach, a zatem musi to być sytuacja odbiegająca od normalnej. W omawianym zakresie organy podejmujące rozstrzygnięcia funkcjonują w ramach uznania administracyjnego, a dodatkowo ustawodawca wykorzystał pojęcie niedookreślone. W tej sytuacji uznać należy, że to do oceny podmiotu podejmującego rozstrzygnięcia przynależało będzie wykorzystanie tego instrumentu prawnego. Omawiany instrument sprowadza się do przedłożenia zaświadczenia ośrodka pomocy społecznej o sytuacji dochodowej i majątkowej studenta i jego rodziny. Zaświadczenie to wystawione będzie w oparciu o postanowienia Kodeksu postępowania administracyjnego, natomiast odmowa jego wydania będzie wymagała wydania postanowienia. Zaświadczenie podpisane powinno być przez kierownika tego ośrodka lub przez osobę dysponującą odpowiednim upoważnieniem. Analogiczny wymóg będzie występował w przypadku wydawania przywołanego powyżej postanowienia. Na uwagę zasługuje fakt, że na gruncie Kodeksu postępowania administracyjnego zaświadczenie jest dokumentem potwierdzającym informacje wynikające z danych, rejestrów będących w dyspozycji organu administracji, a zatem we wskazanym zaświadczeniu ośrodek pomocy społecznej będzie mógł przedstawić jedynie informacje, które będą w jego dyspozycji. Oznacza to, że organ lub podmiot podejmujący decyzję w sprawie stypendium socjalnego nie może domagać się przeprowadzenia przez pracowników ośrodka pomocy społecznej wywiadu środowiskowego w celu ustalenia sytuacji materialnej i dochodowej studenta i jego rodziny. Przedmiotowe zaświadczenie powinien wystawić ośrodek pomocy społecznej właściwy według miejsca zamieszkania studenta i jego rodziny, w terminie wynikającym z postanowień art. 217 § 3 k.p.a., czyli w ciągu 7 dni od dnia złożenia wniosku.

W przypadku niedostarczenia przez studenta przedmiotowego zaświadczenia rektor, kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej albo komisja stypendialna lub odwoławcza komisja stypendialna może wezwać studenta do przedstawienia wyjaśnień. Niniejszy instrument może zostać wykorzystany, a zatem przywołane powyżej organy i podmioty mogą z niego skorzystać, ale nie muszą, w tym zakresie podejmują działania w ramach uznania administracyjnego. Wezwanie studenta do przedstawienia wyjaśnień nastąpi w drodze pisemnej i powinno zawierać wskazanie przedmiotu, który ma zostać wyjaśniony, oraz podanie terminu, w którym powinno ono zostać uczynione. Niezłożenie wyjaśnień w wyznaczonym terminie skutkuje odmową przyznania stypendium socjalnego. Takie uregulowanie oznacza, że wskazane zachowanie studenta nakłada na organ lub podmiot podejmujący rozstrzygnięcie wydanie decyzji odmawiającej przyznanie stypendium socjalnego. Podjęcie tego rozstrzygnięcia ma charakter związany i wymienione organy i podmioty nie dysponują w tym zakresie swobodą. Rozważenia wymaga odmienna sytuacja, a mianowicie złożenie przez studenta wyjaśnień, które nie będą satysfakcjonowały organu lub podmiotu podejmującego rozstrzygnięcie. W takim przypadku organ lub podmiot podejmujący rozstrzygnięcie będzie miał je w polu widzenia i będą one wpływały na treść wydanej decyzji, przy czym można domniemywać, że w większości przypadków będzie ono dla studenta negatywne.

Z tych względów brak podstaw do uwzględnienia skargi, w związku z tym na podstawie art. 151 p.p.s.a. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie oddalił skargę.

O wynagrodzeniu dla pełnomocnika ustanowionego w ramach prawa pomocy sąd orzekł na podstawie art. 250 p.p.s.a. oraz rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. z 2016 r., poz. 1714).