Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie następującym Przewodniczący Sędzia NSA Anna Lech po rozpoznaniu w dniu 19 czerwca 2012 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej D. H. od postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 13 marca 2012 r., sygn. akt II SAB/Łd 35/12 odrzucającego skargę D. H. na bezczynność Prezesa Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi w przedmiocie udzielenia informacji publicznej postanawia: oddalić skargę kasacyjną.

D. H. wniósł skargę na bezczynność Prezesa Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi w przedmiocie udzielenia informacji publicznej.

Zarządzeniem Przewodniczącego Wydziału II Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 7 lutego 2012 r. skarżący został wezwany do podpisania skargi, w terminie 7 dni pod rygorem odrzucenia skargi. Zarządzenie zostało doręczone skarżącemu, za pośrednictwem poczty elektronicznej, dnia 9 lutego 2012 roku.

W piśmie z dnia 16 lutego 2012 r. skarżący wyjaśnił, iż skarga przesłana do sądu za pomocą środków komunikacji elektronicznej (drogą elektroniczną) została podpisana bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy kwalifikowanego certyfikatu zgodnie z ustawą o podpisie elektronicznym.

W wykonaniu zarządzenia Sędziego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 21 lutego 2012 r. skarżący został ponownie wezwany do podpisania skargi lub przesłania oryginalnie podpisanego egzemplarza skargi. Sąd jednocześnie poinformował skarżącego, że przepisy ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) nie dopuszczają kierowania do Sądu pism opatrzonych bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy kwalifikowanego certyfikatu. Termin do wykonania zarządzenia zakreślono na 7 dni pod rygorem odrzucenia skargi. Powyższe zarządzenie przesłano skarżącemu za pośrednictwem poczty elektronicznej w dniu 22 lutego 2012 r.

W piśmie z dnia 22 lutego 2012 r. skarżący podtrzymał swoje stanowisko, iż skarga skierowana przez niego do sądu została podpisana bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy kwalifikowanego certyfikatu.

Postanowieniem z dnia 13 marca 2012 r., sygn. akt II SAB/Łd 35/12, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi odrzucił skargę D. H., wskazując, że zgodnie z art. 46 § 1 pkt 4 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, skarga powinna być podpisana przez stronę albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika. To – zdaniem Sądu pierwszej instancji – oznacza, że dla skuteczności pisma wnoszonego przez stronę drogą elektroniczną konieczne jest późniejsze opatrzenie go własnoręcznym podpisem, bowiem tylko taki podpis spełnia wymagania wynikające ze wskazanego wyżej przepisu.

W związku z tym Sad uznał, że niepodpisanie skargi w wyznaczonym terminie oznacza, że skarżący nie usunął jej braku formalnego, co skutkuje jej odrzuceniem.

Od tego postanowienia skargę kasacyjną złożył D. H., wnosząc o jego uchylenie oraz o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzucono naruszenie przepisów postępowania, to jest:

1) art. 58 § 1 pkt 3, art. 46 § 1 pkt 4 i art. 57 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, po.z 1270 ze zm.), w związku z art. 5 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 1999/93/WE z dnia 23 grudnia 1999 r. w sprawie wspólnotowych ram w zakresie podpisów elektronicznych prowadzące do odrzucenia skargi w wyniku niezastosowania bezpośrednio prawa wspólnotowego w przypadku niepoprawnej implementacji dyrektywy przez Rzeczypospolitą Polską;

2) art. 58 § 1 pkt 3, art. 46 § 1 pkt 4 i art. 57 § 1 powołanej ustawy w związku z art. 5 ust 1 i 2 ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz. U. Nr 130, poz. 1450 ze zm.), prowadzące do odrzucenia skargi w wyniku niewłaściwej interpretacji, uznając wyłącznie podpis złożony odręcznie za spełniający wymagania powołanej ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi;

3) art. 58 § 1 pkt 3, art. 46 § 1 pkt 4 i art. 57 § 1 powołanej ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w związku z art. 45 ust 1 Konstytucji RP prowadzące do odrzucenia skargi w wyniku wadliwego stosowania przepisów ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, w sposób wykraczający poza przepisy tej ustawy i tworzenie przez Sąd nowych wymogów formalnych, co prowadzi do naruszenia prawa skarżącego do sądu;

4) art. 141 § 4 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w związku z art. 166 tejże ustawy, zarzucając nieustosunkowanie się do wszystkich zarzutów skargi.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej powołując się na art. 5 ust. 1 i ust. 2 ustawy o podpisie elektronicznym podniesiono, że posłużenie się postacią elektroniczną dokumentu pozwala na osiągnięcie tych samych skutków prawnych, jakie ustawa wiąże z dokumentem opatrzonym podpisem ręcznym. Zakres tego przepisu rozciąga się – w ocenie autora skargi kasacyjnej – zarówno na czynności prawne, jak i na urzędowe. Zdaniem skarżącego kasacyjnie żaden przepis ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi nie wyłącza zastosowania art. 5 ustawy o podpisie elektronicznym.

Wskazując na przepisy Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 1999/93/WE z dnia 23 grudnia 1999 r. w sprawie wspólnotowych ram w zakresie podpisów elektronicznych skarżący kasacyjnie zaznaczył, że prawo europejskie wymaga, aby każde z państw członkowskich zrównoważyło formę papierową i elektroniczną. Wymaga także, aby podpis elektroniczny był powszechnie stosowany, również w obrocie między obywatelami, a sądami w ramach sprawowanego przez sądy wymiaru sprawiedliwości.

Zdaniem wnoszącego skargę kasacyjną art. 46 § 1 pkt 4 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi rozumiany jako wymóg własnoręcznego podpisu pism procesowych w sytuacjach, w których pismo jest już podpisane bezpiecznym podpisem elektronicznym, jest niezgodny 45 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji RP.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną Prezes Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w treści zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje: .

zgodnie z art. 46 § 1 pkt 4 powołanej ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, każde pismo strony powinno zawierać podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika. Podpis powinien być własnoręczny, z wyjątkiem przypadków, o których mowa w art. 46 § 4 ustawy, które w tej sprawie nie występują. W sytuacji braku własnoręcznego podpisu, Sąd wzywa stronę do usunięcia braku formalnego pisma przez jego podpisanie. Aby więc można było posługiwać się w postępowaniu sądowoadministracyjnym podpisem elektronicznym, musi istnieć stosowny ku temu przepis we wskazanym akcie prawnym.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 o podpisie elektronicznym, bezpieczny podpis elektroniczny weryfikowany przy pomocy kwalifikowanego certyfikatu wywołuje skutki prawne określone ustawą, jeżeli został złożony w okresie ważności tego certyfikatu. Przepis ten odsyła do ustaw szczególnych, które dopuszczają możliwość posługiwania się podpisem elektronicznym w określonych sytuacjach, bowiem w polskim systemie prawa nie ma żadnego przepisu, który generalnie zrównywałby podpis elektroniczny z podpisem własnoręcznym. Wśród ustaw dopuszczających stosowanie podpisu elektronicznego można przykładowo wskazać kodeks cywilny (art. 60 i art. 78 § 2), Ordynację podatkową (art. 1 pkt 13), Kodeks postępowania administracyjnego - art. 57 § 5 pkt 1 i przede wszystkim art. 63 § 1, który stanowi, że podania (żądania, wyjaśnienia, odwołania, zażalenia) mogą być wnoszone pisemnie, telegraficznie lub za pomocą dalekopisu, telefaksu, poczty elektronicznej. Jednocześnie § 3a pkt 1 tego przepisu precyzuje, że podanie wniesione w formie dokumentu elektronicznego powinno być opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu, przy zachowaniu zasad przewidzianych w przepisach o podpisie elektronicznym. Także kodeks postępowania cywilnego w art. 125 § 2 przewiduje, że jeżeli przepis szczególny tak stanowi, pisma procesowe wnosi się na urzędowych formularzach lub na informatycznych nośnikach danych albo za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej. Nadto, dodany ustawą z dnia 9 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 26, poz. 156) art. 126 § 5 k.p.c. wprost stanowi, że pismo procesowe wniesione drogą elektroniczną powinno być opatrzone podpisem elektronicznym w rozumieniu art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz. U. Nr 130, poz. 1450, ze. zm.). Ponadto ustawą z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U. Nr 64, poz. 565 ze zm.) w art. 36 pkt 3 i pkt 5 dokonano zmiany przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego to jest art. 57 § 5 pkt 1 i art. 63 § 3a dopuszczając możliwość wniesienia podania w formie dokumentu elektronicznego. Wskazane wyżej przepisy dotyczą wyłącznie zakresu jaki reguluje dana ustawa.

Można zatem stwierdzić, że tam, gdzie ustawodawca chce by przed sądem lub organem administracji publicznej można było posługiwać się podpisem elektronicznym, tam w stosownych regulacjach normujących zasady postępowania przed tymi organami wprowadza odpowiednie normy prawne zezwalające na posługiwanie się takim rodzajem podpisu.

Natomiast w przepisach ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi nie ma odpowiednika wyżej wskazanych przepisów Kodeksu cywilnego, Ordynacji podatkowej, Kodeksu postępowania cywilnego czy w końcu Kodeksu postępowania administracyjnego, a pojęcie podpisu elektronicznego w ogóle nie występuje, choć trwają prace legislacyjne nad wprowadzeniem do ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi możliwości zastosowania podpisu elektronicznego.

Zatem w obecnym stanie prawnym nie można przyjąć, iż posługiwanie się podpisem elektronicznym przez stronę postępowania sądowego w kontaktach z sądem administracyjnym jest dopuszczalne, skoro ustawodawca tego wprost nie dopuścił. Gdyby ustawa o podpisie elektronicznym miała zastosowanie wprost do wszystkich aktów prawnych regulujących wnoszenie pism, zażaleń, itp. to wówczas niepotrzebnym byłyby zmiany w innych ustawach wprost wprowadzające taką możliwość. Z samego zaś faktu obowiązywania ustawy o podpisie elektronicznym nie można wywodzić, iż sposób podpisywania pism podpisem elektronicznym jest w postępowaniu przed sądami administracyjnymi dopuszczalny, bowiem jak to wyżej zaznaczono, brak jest w procedurze sądowoadministracyjnej stosownych regulacji w tym zakresie. Przyjęcie innego stanowiska czyniłoby zbędnym wprowadzanie odpowiednich regulacji w ustawach szczególnych, skoro składanie pism procesowych podpisanych elektronicznie byłoby dopuszczalne już tylko z mocy ustawy o podpisie elektronicznym.

Zauważyć należy, że również z § 2 i § 3 zarządzenia Nr 11 Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 listopada 2003 r. w sprawie ustalenia zasad biurowości w sądach administracyjnych (wydanego na podstawie art. 11 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych) wynika, że procedura obowiązująca przed sądami administracyjnymi posługuje się pojęciem pisma w tradycyjnym rozumieniu - jako nośnika informacji sporządzonego w formie papierowej. Jak zasadnie stwierdzono w komentarzu do ustawy (B. Dauter, B. Gruszczyński, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, LEX, 2009, wyd. III), "z art. 47 § 2 nie wynika, aby przekaz dokonany za pośrednictwem poczty elektronicznej był równoznaczny z pismem w postępowaniu sądowoadministracyjnym".

Należy więc przyjąć, że dla skuteczności pisma wnoszonego przez stronę drogą elektroniczną konieczne jest późniejsze opatrzenie go własnoręcznym podpisem, bowiem tylko taki podpis spełnia wymagania wynikające z art. 46 § 1 pkt 4 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Takie stanowisko zajmuje orzecznictwo sądów administracyjnych (np. Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 3 sierpnia 2010 r., I OZ 460/10, z dnia 23 czerwca 2010 r., I OZ 455/10, z dnia 18 czerwca 2010 r., I OZ 453/10, z dnia 19 maja 2010 r., I OZ 339/10).

Wobec tego stwierdzić należy, że skoro skarżący na wniesionej skardze nie złożył – pomimo stosownego wezwania – własnoręcznego podpisu, to skargę tę należało uznać za obarczoną brakiem formalnym, skutkującym jej odrzucenie.

Oznacza to, że zarzuty skargi kasacyjnej nie zasługują na uwzględnienie.

Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 w związku z art. 182 powołanej ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, postanowił, jak w sentencji.