Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Małgorzata Rysz Sędzia NSA Andrzej Kuba (spr.) Sędzia del. WSA Krzysztof Dziedzic po rozpoznaniu w dniu 15 lipca 2021 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej R. S. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 27 lutego 2018 r.; sygn. akt II SA/Sz 1413/17 w sprawie ze skargi R. S. na decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Szczecinie z dnia [...] października 2017 r., nr [...] w przedmiocie kary pieniężnej z tytułu urządzania gier na automacie poza kasynem gry 1) oddala skargę kasacyjną, 2) zasądza od R. S. na rzecz Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Szczecinie 2700 zł (dwa tysiące siedemset złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Wyrokiem z 27 lutego 2018 r., sygn. akt II SA/Sz 1413/17, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie oddalił skargę R. S. na decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Szczecinie z dnia [...] października 2017 r. w przedmiocie kary pieniężnej z tytułu urządzania gier na automacie poza kasynem gry.

Z uzasadnienia wyroku wynika, że za podstawę rozstrzygnięcia Sąd I instancji przyjął następujące ustalenia.

W dniu [...] października 2015 r. funkcjonariusze celni przeprowadzili przeszukanie w Sklepie Spożywczo-Przemysłowym "[...] " położonym w G. przy ul. I, [...], należącym do R. W wyniku przeszukania ww. lokalu ujawnili automat Apollo Games nr [...], który był włączony do sieci elektrycznej i gotowy do grania. Funkcjonariusze celni przeprowadzili na ww. automacie czynności odtworzenia możliwości przeprowadzenia gier, które pozwoliły na zakwalifikowanie gier dostępnych na tym urządzeniu do gier na automacie w rozumieniu ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz. U. z 2015 r. poz. 612 ze zm. – zwanej dalej: "u.g.h.").

Naczelnik Urzędu Celnego w Szczecinie decyzją z [...] sierpnia 2016 ri wymierzył stronie karę pieniężną w wysokości 12 000,00 zł z tytułu urządzania gier na automacie Apollo Games poza kasynem gry.

Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Szczecinie decyzją z [...] października 2017 r., utrzymał w mocy decyzję organu I instancji. Organ odwoławczy wskazał, że w trakcie prowadzonego postępowania ustalono, że prawnym dysponentem ww. automatu była A. Sp. z o.o., z którą Strona zawarła ramową umowę dzierżawy części powierzchni lokalu celem zainstalowania urządzeń do gier. Miesięczny czynsz dzierżawny wynosił 37% przychodów uzyskiwanych z eksploatacji zainstalowanych urządzeń od sumy przychodów w danym miesiącu. Podstawą ustalenia wysokości czynszu będzie raport kasowy sporządzany raz w miesiącu przez przedstawiciela Dzierżawcy. W ocenie organu odwoławczego z całokształtu materiału dowodowego wynikało nadto, że Strona zapewniła warunki do korzystania z gier zainstalowanych na wstawionym do jego lokalu automacie do gier hazardowych, gdyż podejmując czynności związane z:

- uzgodnieniem warunków wstawienia automatu do sklepu z inną osoba,

- umiejscowieniem automatu i podłączeniem go do sieci elektrycznej niezbędnej do jego funkcjonowania,

- włączaniem wyłączaniem automatu,

- realizacją wygranej pieniężnej,

niewątpliwie zorganizowała klientom sklepu przedsięwzięcie w postaci gier na automatach.

Ponadto, o odpowiedzialności za obsługę automatu znajdującego się w lokalu, świadczyła okoliczność dysponowania kluczem serwisowym do resetowania (zajętym podczas przeszukania) automatu w sytuacji, gdy w automacie zabrakło monet 5 zł, o czym zeznawali pracownicy sklepu. Wskazano także, że strona nigdy nie legitymowała się stosownym zezwoleniem na prowadzenie na terenie województwa zachodniopomorskiego działalności w zakresie gier na automatach lub koncesją na prowadzenie kasyna gry, jak również lokal, w którym znajdował się ww. automat, nie posiadał statusu kasyna gry jak też ośrodka czy punktu gier.

W związku z powyższym, w ocenie organu odwoławczego, postępowanie wykazało, że strona była zaangażowana w organizowanie gry na przedmiotowym automacie w należącym do niej lokalu, który nie był kasynem gry, tym samym była urządzającym gry na automacie w rozumieniu art. 89 ust. 1 pkt 2 oraz art. 89 ust. 2 pkt 2 u.g.h. W konsekwencji zasadnie Stronie została wymierzona kara pieniężna w wysokości 12.000 zł.

Zaskarżonym wyrokiem Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie oddalił skargę skarżącego na powyższe rozstrzygnięcie uznając, że nie zasługuje na uwzględnienie.

W uzasadnieniu wskazał, że w sprawie nie było sporne, że skarżący nie posiadał któregokolwiek z dokumentów legalizujących jego działania (art. 6 i art. 7 u.g.h.), a jednocześnie nie wykazał, że przed udostępnieniem w prowadzonym lokalu, zadośćuczynił obowiązkowi jego rejestracji stosownie do art. 23a u.g.h. Zdaniem Sądu, na podstawie akt nie było wątpliwości, że skontrolowany automat był automatem do gier w rozumieniu u.g.h. Charakter automatu kontrolujący ustalili na podstawie przeprowadzonego eksperymentu, w wyniku którego stwierdzili, że w grach występował element losowości, ponieważ gracz po uruchomieniu gry nie miał wpływu na jej wynik, który zależny był wyłącznie od urządzenia. Na podstawie przeprowadzonych i opisanych w protokole kontroli próbnych gier stwierdzono, że gry na przedmiotowym urządzeniu zawierają się w definicji gier na automatach określonej w art. 2 ust. 3 u.g.h. Powyższe potwierdziła również ekspertyza biegłego sądowego. Ponadto materiał dowodowy zgromadzony w sprawie, a tym samym i ustalenia organu, były wystarczające dla jednoznacznego uznania, że skarżący, będąc dysponentem lokalu, w którym zatrzymano automat, był "urządzającym gry" na ujawnionym w czasie kontroli i zbadanym automacie w kontekście spełnienia ustawowych cech właściwych grom losowym przewidzianych przepisami u.g.h., a jego rola nie ograniczała się wyłącznie do dzierżawy powierzchni pod instalację automatu.

Skarżący zaskarżył powyższy wyrok w całości, zarzucając mu naruszenie:

1. prawa materialnego tj.

a. art. 89 ust. 1 pkt 2 u.g.h. poprzez jego błędną wykładnię i w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie polegające na zaaprobowaniu przez Sąd wymierzenia skarżącemu przez organy celne kary pieniężnej za urządzanie gier na automatach poza kasynem gry, w sytuacji gdy skarżący nie może być uznany za osobę urządzającą gry na automatach w rozumieniu ustawy, bowiem jedynie oddała do używania innemu pomiotowi część powierzchni swojego lokalu pod eksploatację automatu na podstawie umowy najmu, nie podejmując przy tym jakichkolwiek innych działań mogących świadczyć o jego aktywnym udziale w urządzaniu gier w ramach porozumienia z podmiotem, dla którego wynajęta została, co wyklucza możliwość uznania skarżącego za adresata normy prawnej wyrażonej w art. 89 ust. 1 pkt 2 u.g.h. i wymierzenia mu przewidzianej w tym przepisie kary za urządzanie gier na automacie poza kasynem gry;

b. art. 120, art. 122 u art. 210 § 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa w zw. z art. 89 ust. 1 pkt 1 2 u.g.h. w zw. z art. 89 ust. 1 pkt 2.g.h. w zw. z art. 1 pkt 67 ustawy z dnia 15 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o grach hazardowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2017 r., poz. 88) polegające na niepełnym i wewnętrznie sprzecznym uzasadnieniu zastosowania wobec R. S. przepisów ustawy o grach hazardowych w brzmieniu sprzed zmian wprowadzonych ustawą z dnia 15 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o grach hazardowych oraz niektórych innych ustaw, w sytuacji gdy zastosowanie właściwych przepisów prawa materialnego ma istotne znaczenie dla wysokości oraz warunków nakładania kar pieniężnych za urządzenia gier hazardowych;

2. przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy tj.

a. art. 151 p.p.s.a. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w sprawie polegające na oddaleniu skargi, w sytuacji gdy wobec naruszeń w/w przepisów kontrola prawidłowości zaskarżonej decyzji organu II instancji powinna doprowadzić do wydania wyroku uchylającego decyzje organu I i II instancji.

b. art. 196 § 1 w zw. z art. 120, 121 § 1, 180 oraz 181 Ordynacji podatkowej poprzez włączenie protokołu zeznań świadka M. S. złożonych przed sądem w sprawie karnej dotyczącej skarżącego R. S. w poczet materiału dowodowego, podczas gdy dowód ten powinien zostać przeprowadzony w sposób bezpośredni przed organem, a świadkowi jako małżonkowi skarżącego przysługuje prawo do odmowy składania zeznań, o którym powinien zostać pouczony i z którego powinien mieć możliwość skorzystać.

Wskazując na powyższe zarzuty wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i uchylenie decyzji organów I i II instancji, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, a także o zasądzenie na rzecz skarżącego kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej jej autor przedstawił argumenty na poparcie podniesionych zarzutów.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną organ wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna jest niezasadna.

Zgodnie z art. 183 § 1 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania, a mianowicie sytuacje enumeratywnie wymienione w § 2 tego przepisu. W niniejszej sprawie nie występuje jednak żadna z wad wymienionych we wspomnianym przepisie, która powodowałaby nieważność postępowania prowadzonego przez sąd I instancji.

Z uwagi na komplementarny charakter zarzuty naruszenia przepisów postępowania i prawa materialnego zostaną w rozpoznawanej sprawie rozpoznane łącznie.

Przede wszystkim zarzuty dotyczące błędnego ustalenia stanu prawnego okazały się niezasadne. Stan prawny ustalony przez organ administracji był właściwy. Jeżeli bowiem działanie (czyn, zdarzenie) polegające na urządzaniu gier na automatach poza kasynem gry zaistniało oraz zostało ujawnione pod rządami ustawy o grach hazardowych, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 marca 2017 r., co nastąpiło w związku z kontrolą przeprowadzoną 1 października 2015 r., to właśnie przepisy właściwe na tę datę należało uwzględnić przy ocenie stanu faktycznego niniejszej sprawy, co organ właściwie uczynił. Nie ma natomiast znaczenia okoliczność, że w dniu wydania decyzji przez organ II instancji obowiązywały już przepisy u.g.h. w brzmieniu po wejściu w życie ustawy z dnia 15 grudnia 2016 r. (por. wyroki NSA z dnia 15 marca 2019 r., sygn. akt II GSK 778/18, z 26 listopada 2020 r., sygn. akt II GSK 47/18).

Niezasadne są również te zarzuty skargi kasacyjnej, w ramach których skarżący kwestionuje przyjęcie przez Sąd I instancji, że był urządzającym gry na automatach.

Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, zasadnie Sąd I instancji przyjął stanowisko organów, że ze stanu faktycznego wynikało, że skarżący był urządzającym gry na automatach.

Przede wszystkim należy stwierdzić, że z prawidłowo zebranego stanu faktycznego wynika, że skarżący zawarł umowę ze spółką A., która był prawnym dysponentem automatu. Skarżący w ramach prowadzonej działalności gospodarczej udostępnił przestrzeń w swoim lokalu, tak by mogła tam być udostępniona klientom gra na przedmiotowym automacie w rozumieniu u.g.h., znał zasadę działania ww. automatu (włączanie i wyłączanie). Do obowiązków skarżącego należało także podłączenie go do sieci elektrycznej, sprawowanie dozoru nad automatem, powiadamianie serwisanta o wszelkich problemach z automatem (brak gotówki, awarie), Skarżący zatem udostępniając automat w swoim lokalu w godzinach jego otwarcia, stwarzał warunki do korzystania z urządzenia, a także aktywnie uczestniczył w procesie urządzania gier poprzez utrzymywanie stałej aktywności automatu i sprawowanie nad nim nadzoru, zapewniając jego sprawne funkcjonowanie. Posiadał także klucze do automatu (zatrzymane w trakcie przeszukania), które służyły do jego resetowania (za pomocą którego pracownicy kasowali punkty - liczniki automatu). Ponadto, zgodnie z zawartą umową ramową, skarżący pobierał pożytki z eksploatacji urządzenia i ponosił finansowe ryzyko związane z przedsięwzięciem, gdyż jego wynagrodzenie określono jako procent przychodów uzyskanych z eksploatacji automatu (37%).

W tym stanie rzeczy zasadnie Sąd zaakceptował stanowisko organów, że skarżący był urządzającym gry na automacie poza kasynem gry. Z orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego wynika bowiem, że sankcja z art. 89 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 89 ust. 2 pkt 2 u.g.h. może zostać nałożona na więcej niż jeden podmiot, w sytuacji gdy każdemu z nich można przypisać cechę "urządzającego gry" na tym samym automacie w tym samym miejscu i czasie. Wynika to z szerokiego zakresu definicji podmiotu urządzającego gry na automatach, jaką należy przyjąć na potrzeby tego rodzaju postępowań. Wykładnia tego pojęcia umożliwiająca nakładanie kar administracyjnych na więcej niż jeden podmiot jest niezbędna, jeżeli system kontroli i skuteczność przewidzianych przez ustawodawcę sankcji ma mieć realny charakter, zwłaszcza zaś jeżeli spojrzy się na to zagadnienie z perspektywy eliminowania sytuacji obejścia bądź nadużycia prawa przez podmioty uczestniczące w działalności hazardowej.

Należy stwierdzić, że ustawa o grach hazardowych nie zawierała legalnej definicji "urządzającego gry", jednak posługiwała się tym określeniem w wielu przepisach, z których można wywnioskować zakres tego pojęcia. Na ich podstawie zasadnie przyjmuje się, że "urządzanie gier hazardowych" to ogół czynności i działań stanowiących zaplecze logistyczne dla umożliwienia realizowania w praktyce działalności w zakresie gier hazardowych, w szczególności: zorganizowanie i pozyskanie odpowiedniego miejsca na zamontowanie urządzeń, przystosowanie go do danego rodzaju działalności, umożliwienie dostępu do takiego miejsca nieograniczonej ilości graczy, utrzymywanie automatów w stanie stałej aktywności, umożliwiającym ich sprawne funkcjonowanie, wypłacanie wygranych, obsługa urządzeń, zatrudnienie i odpowiednie przeszkolenie personelu, zapewniające graczom możliwość uczestniczenia w grze (por. np. wyrok NSA z 30 sierpnia 2018 r., sygn. akt II GSK 1915/17, z 27 lutego 2019 r., sygn. akt II GSK 5042/16, z 26 listopada 2020 r., sygn. akt II GSK 47/18).

Urządzającym grę jest więc ten podmiot, który zapewnia (stwarza, organizuje) warunki umożliwiające udział w grze na automatach prowadzonej poza kasynem gry.

Naczelny Sąd Administracyjny podziela stanowisko Sądu I instancji, że podmiotem tym był skarżący. WSA wyraźnie wskazał bowiem, na podstawie jakich okoliczności uznał skarżącego za podmiot urządzający gry w rozumieniu art. 89 ust. 1 u.g.h. Mianowicie stwierdził, że ciążyły na nim obowiązki zapewnienia właściwych warunków do prowadzenia działalności w zakresie gier na automatach. Tym samym skarżący stał się podmiotem podlegającym karze, stosownie do art. 89 ust. 1 pkt 2 u.g.h.

Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego całokształt umownych postanowień uzasadniał twierdzenie, wbrew twierdzeniom skargi kasacyjnej, że skarżący dokonywał czynności dotyczących organizacji gier i zastosowanie wobec niego pojęcia "urządzającego gry" było właściwe.

Odnosząc się zaś do zarzutów dotyczących postępowania dowodowego należy przypomnieć, że w myśl zasady prawdy obiektywnej wyrażonej w art. 122 o.p. i konkretyzujący tę zasadę art. 187 § 1 o.p., na organach spoczywa obowiązek podejmowania wszelkich niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy w postępowaniu podatkowym jak o obowiązek zebrania i rozpatrzenia w sposób wyczerpujący całego materiału dowodowego. O tym zaś, jakie fakty mają znaczenie dla załatwienia sprawy decyduje znajdująca zastosowanie w sprawie norma prawa materialnego.

Przedmiotem rozpoznawanej sprawy jest nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 2 u.g.h. zgodnie z którym karze pieniężnej podlega urządzający gry na automacie poza kasynem gry. Przytoczony przepis może być zatem zastosowany wobec urządzającego gry w sytuacji, gdy stan faktyczny sprawy wskazuje ponadto, że były to gry na automatach - w rozumieniu ustawy o grach hazardowych - i urządzano je poza kasynem. Na powyższe okoliczności - w myśl art. 180 o.p. - jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Zasadność dopuszczenia jako dowód materiału zgromadzonego w sprawie karnoskarbowej - jak miało to miejsce w rozpoznawanej sprawie - nie powinna zatem budzić wątpliwości. Istotnie, w myśl art. 197 § 1 o.p., w przypadku, gdy w sprawie wymagane są wiadomości specjalne, organ podatkowy może powołać na biegłego osobę dysponującą takimi wiadomościami, w celu wydania opinii. Zgodnie zaś z art. 190 § 1 o.p., strona powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków, opinii biegłych lub oględzin przynajmniej na 7 dni przed terminem. Według § 2, strona ma prawo brać udział w przeprowadzaniu dowodu, może zadawać pytania świadkom i biegłym oraz składać wyjaśnienia. Podkreślenia wymaga jednak, że przeprowadzenie postępowania dowodowego w oparciu o protokół z przesłuchania świadków w innej sprawie znajduje oparcie w treści art. 180 § 1 o.p. Ze względów oczywistych tego typu dowód wyklucza jednak możliwość zastosowania art. 190 § 1 i 2 tej ustawy.

W związku z powyższym Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji. O kosztach postępowania kasacyjnego Naczelny Sąd Administracyjny orzekł na podstawie art. 204 pkt 1 i art. 205 § 2 p.p.s.a.