Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Joanna Sieńczyło-Chlabicz Sędzia NSA Gabriela Jyż (spr.) Sędzia del. WSA Izabella Janson po rozpoznaniu w dniu 6 lipca 2021 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej Ł. W. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 5 kwietnia 2018 r., sygn. akt II SA/Sz 179/18 w sprawie ze skargi Ł. W. na decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Szczecinie z dnia [...] listopada 2017 r., nr [...] w przedmiocie kary pieniężnej z tytułu urządzania gier na automatach poza kasynem gry 1. oddala skargę kasacyjną; 2. zasądza od Ł. W. na rzecz Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Szczecinie 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie wyrokiem z dnia 5 kwietnia 2018 r. oddalił skargę Ł. W. na decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Szczecinie z dnia [...] listopada 2017 r., w przedmiocie wymierzenia kary pieniężnej z tytułu urządzania gier na automatach poza kasynem gry.

Sąd I instancji orzekał w następującym stanie sprawy:

w wyniku przeprowadzonej w dniu 26 października 2015 r., w lokalu "B-H. [...]" znajdującego się w P. przy ulicy T. [...], ujawniono trzy automaty do gier HOT SPOT nr [...], MAX CASH nr [...] i HOT SPOT nr [...] zainstalowane i włączone do eksploatacji. Przeprowadzone czynność wskazały, że urządzenia te były automatami do gier, o których mowa w ustawie z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz. U. Nr 201, poz. 1540 ze zm., dalej: u.g.h.). Na postawie umieszczonych na automatach naklejek ustalono, że ich dysponentem był skarżący, który nie posiadał koncesji na prowadzenie kasyna gry.

Ustalenia kontroli i zgromadzony w toku prowadzonego postępowania administracyjnego materiał dowodowy stały się podstawą decyzji Naczelnika Zachodniopomorskiego Urzędu Celno-Skarbowego w Szczecinie z dnia [...] czerwca 2017 r., wymierzającej skarżącemu karę w wysokości 36.000 zł z tytułu urządzania gier na ujawnionych automatach.

Objętą skargą decyzją Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Szczecinie utrzymał w mocy rozstrzygnięcie organu I instancji. Organ stwierdził, że materiał dowodowy sprawy wskazywał, iż ujawnione automaty wypełniały przesłanki określone w art. 2 ust. 3 u.g.h. – były urządzeniami elektronicznymi; art. 2 ust. 3 i 4 u.g.h. - występowały w nich wygrane pieniężne i rzeczowe; art. 2 ust. 5 u.g.h. - wyniki gier były nieprzewidywalne i niezależne od zręczności gracza. Organ stwierdził, że gry były organizowane w celach komercyjnych gdyż gra na automatach możliwa była po wprowadzeniu opłaty. Organ wskazał również, że ustalenia kontroli odnośnie hazardowego charakteru automatów potwierdzone zostały w opinii biegłego sądowego z dnia 25 lutego 2016 r.

Organ, w zakresie podmiotu urządzającego gry, stwierdził, że był nim skarżący, co wynikało z umieszczonych na automatach nalepek z numerami tychże automatów i wskazanym właścicielem automatów – E.-R., NIP: [...], Regon: [...]. Skarżący nie dysponował przy tym zezwoleniem na prowadzenie działalności w zakresie gier na automatach lub koncesją na prowadzenie kasyna gry, jak również lokal, w którym przeprowadzono kontrolę nie posiadał statusu kasyna gry. Wobec tego organ uznał, że okoliczności faktyczne sprawy podlegały subsumpcji pod normę z art. 89 ust. 1 pkt 2 oraz art. 89 ust. 2 pkt 2 u.g.h.

Sąd I instancji oddalając skargę na tą decyzję w pierwszej kolejności wskazał na okoliczność nowelizacji ustawy o grach hazardowych wprowadzonej ustawą z dnia 15 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o grach hazardowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2017, poz. 88), która zmieniała między innymi art. 89 ustawy.

Sąd stwierdził, że organ odwoławczy prawidłowo zastosował w sprawie przepisy art. 89 u.g.h. w brzmieniu obowiązującym w dacie zdarzenia (26 października 2015 r.) a nie po ich zmianie w dniu 1 kwietnia 2017 r.

Sąd I instancji za niesporny uznał stan faktyczny sprawy ustalony przez organy. Stwierdził, że organy dokonały właściwej analizy, czy gry urządzane na skontrolowanych urządzeniach zawierały elementy losowe, czy też posiadały charakter losowy. Sąd zgodził się z organami, że gry na ujawnionych automatach wypełniały definicję gier na automatach w rozumieniu u.g.h. Nie budziło także zastrzeżeń Sądu twierdzenie organów, że ujawnione w lokalu urządzenia były automatami do gier hazardowych w rozumieniu art. 2 ust. 3-5 u.g.h., gdyż cechował je cel komercyjny, gry miały charakter losowy, a automaty umożliwiały bezpośrednią wypłatę wygranych lub rozpoczęcie nowej gry za punkty uzyskane tytułem wygranej w poprzedniej grze.

Zdaniem Sądu I instancji organy również prawidłowo oceniły, że skarżący urządzał gry na ujawnionych w lokalu automatach, gdyż to on był ich dysponentem. Poza sporem, według Sądu, była okoliczność, że skarżący nie legitymował się którymkolwiek z dokumentów legalizujących jego działania (art. 6 i 7 u.g.h.). Nie wykazał też, że przed udostępnieniem urządzenia grającym zadośćuczynił obowiązkowi rejestracji, stosownie do treści art. 23a u.g.h.

Sąd I instancji za nietrafny uznał zarzut naruszenia art. 2 ust. 6 u.g.h. Wskazał, że skarżący pominął okoliczność, że ust. 7 art. 2 u.g.h. nie daje organowi administracji celnej legitymacji do zainicjowania postępowania przed Ministrem Finansów, która spoczywa w gestii strony zamierzającej podjąć działalność hazardową.

W podstawie prawnej wyroku podano art. 151 p.p.s.a.

Skargą kasacyjną Ł. W. zaskarżył w całości wyrok Sądu I instancji zarzucając mu naruszenie przepisów postępowania, które to uchybienie miało istotny wpływ na wynik sprawy, a to art. 151 w zw. z art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) oraz c) p.p.s.a. poprzez ich zastosowanie w sytuacji oczywistego naruszenia przez organy obu instancji prawa procesowego — tj. art. 187 § 1 O.p. w zw. z art. 2 ust. 6 u.g.h. oraz art. 197 § 1 O.p. poprzez niezebranie całego materiału dowodowego, w szczególności poprzez brak pozyskania w toku postępowania opinii upoważnionej przez Ministra Finansów jednostki badającej, jako jedynego podmiotu ustawowo umocowanego do przeprowadzenia badań urządzeń do gier i oparcie się na wynikach eksperymentu przeprowadzonego przez funkcjonariuszy celnych oraz opinii biegłego, a zatem na innych dowodach aniżeli wynika to z przepisu art. 2 ust. 6 u.g.h., przez co organy obu instancji nie dopełniły obowiązku prawidłowego zgromadzenia materiału dowodowego, co w konsekwencji świadczy o prowadzeniu postępowania w sposób budzący wątpliwości, tj. z naruszeniem art. 121 § 1 O.p.; jednocześnie wobec faktu wadliwego zgromadzenia materiału dowodowego, Organy obu instancji nie wyjaśniły wątpliwości co do charakteru gier oferowanych przez zatrzymane urządzenia, niezasadnie przyjmując, że stanowią automaty, o których mowa w art. 2 ust. 3 i 5 u.g.h., co z kolei legło u podstaw nieuzasadnionego zastosowania przez nie przepisów art. 191 O.p. w zw. z art. 2 ust. 5 u.g.h. i art. 89 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 u.g.h. pomimo braku ku temu jakichkolwiek przesłanek.

Podnosząc te zarzuty skarżący kasacyjnie wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie decyzji Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Szczecinie z dnia [...].11.2017 r. w całości oraz poprzedzającej ją decyzji Naczelnika Zachodniopomorskiego Urzędu Celno-Skarbowego w Szczecinie z [...].06.2017 r. ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Szczecinie do ponownego rozpoznania. Wniósł również o zasądzenie od organu kosztów postępowania przed Sądami obu instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Szczecinie, w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie znajduje usprawiedliwionych podstaw albowiem podniesiony w niej zarzut nie podważa prawidłowości oceny rozstrzygnięć organów administracji jakiej dokonał Sąd I instancji.

Wywiedziony w petitum skargi kasacyjnej zarzut niezasadnego, zdaniem kasatora, oddalenia skargi sprowadza się w swojej istocie do zakwestionowania oceny przez Sąd I instancji zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, który w ocenie strony był niepełny z uwagi na zaniechanie organu w zakresie pozyskania dowodu mającego świadczyć o charakterze gier, jakie dostępne były na ujawnionych podczas kontroli automatach, a który to dowód w postaci opinii powinien pochodzić od upoważnionej przez Ministra Finansów jednostki badającej.

Zarzut ten nie jest zasadny.

Wskazać należy, że powołane w ramach omawianego zarzutu przepisy ordynacji podatkowej – art. 122 oraz art. 187 § 1 – kładą główny ciężar dowodzenia na organ podatkowy, to nie oznacza to jednak, że obowiązek poszukiwania i przedstawiania dowodów, co do okoliczności istotnych w sprawie, spoczywa wyłącznie na organach podatkowych. Strona nie zgadzając się z ustaleniami organu podatkowego, może przedstawić dowody popierające swoje stanowisko (por. wyrok NSA z dnia 8 grudnia 2016 r., sygn. akt II FSK 3424/14). Wobec tego ciężar dowodu musi spoczywać na każdym, kto formułuje swoje twierdzenia.

Wbrew stanowisku autora skargi kasacyjnej, organy celne nie miały obowiązku dopuszczania dowodu z badania spornego urządzenia przeprowadzonego przez upoważnioną przez Ministra Finansów jednostkę badającą. Strona skarżąca zaś miała prawo przedstawienia odpowiedniego dowodu na poparcie swoich twierdzeń, czego jak wynika z analizy akt sprawy, nie uczyniła wskazując na zręcznościowy charakter gier dostępnych na należących do niej automatach.

Wskazania wymaga, że w sytuacji gdy zakwestionowany automat nie był rejestrowany, a takich dotyczy tryb przewidziany w art. 23b u.g.h., skarżący zaś nie posiadał zezwolenia na urządzanie gier na automacie o niskich wygranych, ani też koncesji na kasyno gry, organy celne miały kompetencję do samodzielnego rozstrzygania charakteru gier na spornym urządzeniu.

Za chybioną wobec tego uznać należy tą cześć rozpoznawanego zarzutu, w której strona podnosi niezasadne oddalenie skargi, w konsekwencji utrzymanie decyzji o nałożenia na stronę kary, w sytuacji braku decyzji ministra właściwego do spraw finansów publicznych rozstrzygającej czy gra lub zakład wzajemny posiadają cechy wymienione w art. 2 ust. 1 - 5 u.g.h.

Z art. 2 ust. 6 u.g.h. wynika, że Minister właściwy do spraw finansów publicznych rozstrzyga, w drodze decyzji, czy gra lub zakład posiadające cechy wymienione w ust. 1 - 5 są grą losową, zakładem wzajemnym albo grą na automacie w rozumieniu ustawy. Z dniem 14 lipca 2011 r. wszedł w życie ust. 7 art. 2 ustawy o grach hazardowych - dodany na mocy art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 maja 2011 r. o zmianie ustawy o grach hazardowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 134, poz. 779). Stanowi on, że do wniosku o wydanie decyzji, o której mowa w ust. 6, należy załączyć opis planowanego albo realizowanego przedsięwzięcia, zawierający w szczególności zasady jego urządzania, przewidywane nagrody, sposób wyłaniania zwycięzców oraz, w przypadku gry na automatach, badanie techniczne danego automatu, przeprowadzone przez jednostkę badającą upoważnioną do badań technicznych automatów i urządzeń do gier. Minister właściwy do spraw finansów publicznych może zażądać przedłożenia takich dokumentów przez stronę także w postępowaniu prowadzonym z urzędu.

Z treści przytoczonej regulacji wynika zatem, że ustawodawca przewidział wprawdzie dowód konieczny dla ustalenia charakteru gry na automatach w postaci badania technicznego danego automatu, przeprowadzonego przez określoną tym przepisem jednostkę badającą, jednakże literalne brzmienie zdania pierwszego art. 2 ust. 7 ustawy o grach hazardowych wskazuje jednoznacznie, że obowiązek przeprowadzenia tego dowodu dotyczy postępowań wszczynanych na wniosek strony, przy czym to na wnioskodawcy spoczywa wówczas wymóg przedłożenia takiego badania. Odnośnie do postępowań w tym przedmiocie wszczynanych z urzędu ustawodawca przewidział jedynie uprawnienie organu żądania przedłożenia badania technicznego automatu. Trzeba pamiętać, że wprowadzenie odstępstwa od zasady otwartego katalogu dowodów i równorzędności środków dowodowych (art. 180 § 1 ordynacji podatkowej w zw. z art. 8 u.g.h.) musi być - jak w przypadku każdego wyjątku - interpretowane ściśle. Nie można nie dostrzegać, że art. 2 ust. 7 u.g.h. w zdaniu pierwszym stanowi o obowiązku załączenia do wniosku stosownego badania technicznego automatu, zaś w zdaniu drugim o uprawnieniu organu w postępowaniu wszczętym z urzędu do żądania przedstawienia takiego dokumentu. Tym samym z treści zdania drugiego art. 2 ust. 7 u.g.h. - przewidującego owo uprawnienie organu żądania przedłożenia badania technicznego automatu upoważnionej jednostki badającej, także w postępowaniu prowadzonym z urzędu - nie można wyprowadzać wniosku, że dokument ten jest dowodem koniecznym także w postępowaniach nie inicjowanych przez strony (por. wyrok NSA z dnia 4 listopada 2015 r, II GSK 1487/15).

Niezależnie od powyższego, na uwadze mieć również należy konsekwencji wynikających z unormowań zawartych w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej. Służbie tej - zgodnie z art. 2 przywołanej ustawy - powierzono tej Służbie kompleks zadań wynikających z u.g.h., a mianowicie od kompetencji w kwestiach podatkowych (wymiaru, poboru) do związanych z udzielaniem koncesji i zezwoleń, zatwierdzaniem regulaminów i rejestracją urządzeń. W zadaniach Służby Celnej mieści się też wykonywanie całościowej kontroli w wymienionych powyżej dziedzinach, a także - co istotne w realiach rozpatrywanej sprawy - w zakresie przestrzegania przepisów regulujących urządzanie i prowadzenie gier hazardowych. Kontrola ta przebiega w myśl przepisów rozdziału 3 omawianej ustawy (art. 30 ust. 1 pkt 3), a w jej ramach, funkcjonariusze celni są uprawnieni do podjęcia określonych czynności, w tym do przeprowadzania w drodze eksperymentu, doświadczenia lub odtworzenia, możliwości gry m.in. na automacie (art. 32 ust. 1 pkt 13). W świetle więc i tych argumentów brak jest podstaw, aby twierdzić o istnieniu potrzeby rozstrzygania w odrębnym trybie przewidzianym w art. 2 ust. 6 u.g.h., czy gra jest grą na automatach w rozumieniu u.g.h. W świetle powyższego, zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, w postępowaniu o nałożenie kary pieniężnej organ administracji celnej - aby zastosować sankcję wynikającą z u.g.h.- nie jest więc zobligowany dysponować rozstrzygnięciem Ministra właściwego do spraw finansów publicznych wydanym na podstawie art. 2 ust. 6 tej ustawy, a brak tego rozstrzygnięcia nie stanowi o naruszeniu wymienionego przepisu (por. wyrok NSA z 6 czerwca 2017 r., sygn. akt II GSK 621/17).

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe, przede wszystkim zaś przeprowadzony w trakcie kontroli eksperyment, wykazało, że kontrolowane urządzenia umożliwiały prowadzenie gier o wygrane pieniężne lub rzeczowe, w których gra zawierała element losowości w rozumieniu ustawy o grach hazardowych – wynik gry był niezależny od zdolności psychomanualnych i zręcznościowych gracza. Tych ustaleń skarga kasacyjna skutecznie nie podważyła, co w efekcie czyni niezasadnym tenże zarzut.

Mając powyższe na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny, uznając skargę kasacyjną za niezasadną, na podstawie art. 184 p.p.s.a., orzekła jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

O zwrocie kosztów postępowania, jak w punkcie 2 sentencji postanowiono na podstawie art. 204 pkt 1 p.p.s.a. i art. 205 § 2 p.p.s.a. w związku z § 14 ust. 1 pkt 2 lit. b i ust. 1 pkt 1 lit. a) w zw. § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. poz. 1804 ze zm.).