Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Dnia 5 października 2022 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi – Wydział III w składzie następującym: Przewodnicząca Sędzia WSA Małgorzata Kowalska, Sędziowie Sędzia WSA Joanna Wyporska-Frankiewicz, Asesor WSA Anna Dębowska (spr.), , Protokolant asystent sędziego Agata Zarychta, , po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 października 2022 roku sprawy ze skargi A. K. na decyzję Odwoławczej Komisji Stypendialno-Socjalnej Studentów [...]. z dnia 30 marca 2022 roku w przedmiocie odmowy przyznania stypendium rektora na rok akademicki 2021/2022 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Uczelnianej Komisji Stypendialno-Socjalnej Studentów [...] z dnia 3 grudnia 2021 roku; 2. zasądza od Odwoławczej Komisji Stypendialno-Socjalnej Studentów [...] na rzecz skarżącego A. K. kwotę 200 (dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Odwoławcza Komisja Stypendialno-Socjalna Studentów Uniwersytetu Łódzkiego decyzją z 30 marca 2022 r., wydaną na podstawie art. 86 ust. 1 pkt 4 oraz ust. 2-4, art. 91, art. 93, art. 95 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r., poz. 574 ze zm.), powoływanej dalej jako "u.p.s.w.n.", w związku z art. 104, art. 107, art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. oraz § 6 ust. 4 i 5, § 26 - § 30 Regulaminu świadczeń stypendialnych dla studentów i doktorantów Uniwersytetu Łódzkiego, wprowadzonego zarządzeniem Rektora UŁ nr 200 z 14 września 2021 r., zwanego dalej "regulaminem", utrzymała w mocy w całości decyzję Uczelnianej Komisji Stypendialno-Socjalnej Studentów Uniwersytetu Łódzkiego z 3 grudnia 2021 r. o odmowie przyznania A.K. stypendium rektora na rok akademicki 2021/22.

W uzasadnieniu organ drugiej instancji podniósł, że 16 października 2021 r. A.K. złożył wniosek o przyznanie świadczenia. Uzyskana łączna punktacja za średnią ocen, pomnożoną przez 10 oraz dodatkowe osiągnięcia, wyniosła 48,387 pkt. Wyliczona punktacja kwalifikowała studenta do przyznania stypendium rektora na rok akademicki 2021/22, ponieważ na kierunku administracja ostatnia osoba, która uzyskała stypendium miała 44,19 pkt. Student na komisji 3 grudnia 2021 r. otrzymał decyzję negatywną z uwagi na art. 93 ust. 2 u.p.s.w.n. oraz § 18 ust. 2 regulaminu, który stanowi, że świadczenia socjalne przysługują na studiach pierwszego stopnia, drugiego stopnia i uzupełniających lub jednolitych studiach magisterskich, jednak nie dłużej niż przez okres 6 lat. Łączny czas studiowania wpisany przez skarżącego we wniosku to 156 miesięcy. Uzyskana łączna punktacja za średnią ocen, pomnożona przez 10 oraz dodatkowe osiągnięcia, wyniosła 48,39 pkt. Organ drugiej instancji stwierdził, że przeliczył ponownie okresy, w jakich skarżący studiował i stwierdził, że jest on zgodny z oświadczeniem złożonym we wniosku: 1996-2002 Uniwersytet Łódzki, 2002-2005 Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi, 2017-2021 Uniwersytet Łódzki. Organ drugiej instancji wskazał przy tym: Uniwersytet Łódzki – 1996/1997, 1997/1998, 1998/1999, 1999/2000, 2000/2001, 2001/2002 – 72 miesiące; Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi – 2002/2003, 2003/2004, 2004/2005 – 36 miesięcy; Uniwersytet Łódzki 2017/2018, 2018/2019, 2019/2020, 2020/21 do nadal – 48 miesięcy. Łączny okres studiowania to 156 miesięcy.

Organ drugiej instancji stwierdził, że podtrzymuje decyzję o odmowie przyznania stypendium i nie analizuje okresów pobierania przez studenta świadczeń stypendialnych w okresie studiowania. Jednoznacznie interpretuje art. 93 ust. 4 pkt 1 u.p.s.w.n. Okres studiowania jest tożsamy z możliwością pobierania w tym okresie świadczeń stypendialnych. Organ drugiej instancji zaznaczył, że przy ponownej weryfikacji lat studiowania miał również na uwadze zmiany wprowadzone ustawą z dnia 17 listopada 2021 r. o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2232 ze zm.), dalej zwana "ustawą zmieniającą". Ustawa zmieniająca zmieniła brzmienie art. 93 u.p.s.w.n. w ten sposób, że doprecyzowała okres pobierania stypendium: łączny okres, przez który przysługują świadczenia, o których mowa w art. 86 ust. 1 pkt 1-4 i art. 359 ust. 1, wynosi 12 semestrów, bez względu na ich pobieranie przez studenta. Skarżący studiował ponad 12 semestrów.

W skardze na powyższą decyzję A.K. wniósł o jej uchylenie wraz z poprzedzającą ją decyzją organu pierwszej instancji i przekazanie sprawy temu organowi do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie od organu drugiej instancji na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania.

Zaskarżonej decyzji skarżący zarzucił:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 93 ust. 2 pkt 1 u.p.s.w.n. w brzmieniu obowiązującym w dniu wydania decyzji przez organ pierwszej instancji, tj. 3 grudnia 2021 r. polegające na błędnym założeniu, że przepis ten odnosi się do okresu studiowania a nie do okresu, w którym student pobierał stypendium;

2. naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie § 18 ust. 2 regulaminu polegające na błędnym założeniu, że przepis ten odnosi się do okresu studiowania a nie do okresu, w którym student pobierał stypendium;

3. naruszenie przepisów prawa ustrojowego poprzez nieposzanowanie jednej z podstawowych zasad demokratycznego państwa prawnego, wynikającej z art. 2 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. niedziałania prawa wstecz (lex retro non agit);

4. naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, polegające na niedopełnieniu przez organ obowiązków wynikających z art. 6 k.p.a. działania na podstawie prawa;

5. naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, polegające na niedopełnieniu przez organ obowiązków wynikających z art. 7 k.p.a. poprzez nieposzanowanie obowiązku stania na straży praworządności oraz niepodjęcie wszelkich czynności niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego;

6. naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, polegające na niedopełnieniu przez organy obu instancji obowiązków wynikających z art. 8 § 2 k.p.a. poprzez odstąpienie bez uzasadnionej przyczyny od utrwalonej praktyki rozstrzygania spraw w takim samym stanie faktycznym i prawnym;

7. naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, polegające na niedopełnieniu przez organy obu instancji obowiązków wynikających z art. 77 § 1 k.p.a. poprzez nierzetelne rozpatrzenie we wniosku materiału dowodowego.

W odpowiedzi na skargę organ administracji wniósł o jej oddalenie podtrzymując stanowisko zajęte w zaskarżonej decyzji.

W uzasadnieniu organ administracji stwierdził dodatkowo, że interpretacja art. 93 ust. 2 u.p.s.w.n. w brzmieniu sprzed nowelizacji była przedmiotem licznych orzeczeń wydawanych przez sądy administracyjne i co do zasady stoi w sprzeczności z wykładnią stosowaną przez uczelnie w oparciu o interpretację przedstawioną przez Ministerstwo Edukacji i Nauki. Orzecznictwo w żaden sposób nie uwzględniło stanowiska wyrażonego przez ówczesne Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego będącego autorem ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, a co za tym idzie skupiło się wyłącznie na interpretacji językowej pojęcia "przysługiwania" i zupełnie pominęło cel ograniczenia możliwości pobierania świadczeń stypendialnych do 6 lat studiowania. Organ administracji wyjaśnił, że w dotychczasowej praktyce uczelni, w tym Uniwersytetu Łódzkiego, zjawiskiem powszechnym było rekrutowanie się studentów na studia, korzystanie ze świadczeń (najczęściej socjalnych) w ramach przysługującego statusu studenta, przy czym osoby te faktycznie nie studiowały i po roku w ramach rozliczenia zaliczeń były skreślane z listy studentów. W kolejnym roku osoby te ponownie się rekrutowały i na podstawie tego samego mechanizmu otrzymywały świadczenia. W celu wyeliminowania tego mechanizmu w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce wprowadzono ograniczenie czasowe możliwości pobierania świadczeń w odniesieniu do okresu studiowania 6 lat rozumianego jako posiadanie statusu studenta przez ten okres niezależnie od faktu, czy w tym czasie dane świadczenie konkretnemu studentowi przysługuje i czy je pobiera. Koncepcja ta miała na celu ostateczne wyeliminowanie sytuacji, w których świadczenia były przez uczelnie przyznawane tzw. "wiecznym studentom", których jedynym celem rekrutacji na studia było otrzymywanie tych świadczeń, a nie chęć studiowania i zdobywania wiedzy. Nowelizacja przepisu art. 93 u.p.s.w.n., która weszła w życie 18 grudnia 2021 r., obowiązuje od semestru letniego w roku akademickim 2021/2022 (w przypadku Uniwersytetu Łódzkiego od 21 lutego 2022 r.). Z uwagi na wejście w życie ustawy zmieniającej w trakcie trwania roku akademickiego, dostosowanie regulaminu świadczeń stypendialnych było w praktyce niemożliwe. Procedura składania i rozpatrywania wniosków przez komisje jest procesem wielomiesięcznym. Z uwagi na fakt, że w Uniwersytecie Łódzkim stypendia przyznawane są na cały rok akademicki (10 miesięcy), została podjęta decyzja o rozstrzyganiu spraw z uwzględnieniem zmian wchodzących w życie w trakcie trwania roku akademickiego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi zważył, co następuje:

Stosownie do art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r., poz. 137) oraz art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r., poz. 329 ze zm.), zwanej dalej "p.p.s.a.", sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem stosując środki określone w ustawie.

W myśl art. 145 § 1 p.p.s.a. sąd uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie: 1) uchyla decyzję lub postanowienie w całości lub w części, jeżeli stwierdzi: naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy (lit. a), naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego (lit. b), inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy (lit. c); 2) stwierdza nieważność decyzji lub postanowienia w całości lub w części, jeżeli zachodzą przyczyny określone w art. 156 k.p.a. lub w innych przepisach; 3) stwierdza wydanie decyzji lub postanowienia z naruszeniem prawa, jeżeli zachodzą przyczyny określone w Kodeksie postępowania administracyjnego lub innych przepisach. W razie nieuwzględnienia skargi w całości albo w części sąd oddala skargę odpowiednio w całości albo w części (art. 151 p.p.s.a.).

Z przepisów tych wynika, że sądy administracyjne nie orzekają merytorycznie, tj. nie wydają orzeczeń, co do istoty sprawy, lecz badają zgodność zaskarżonego aktu administracyjnego z obowiązującymi w dacie jego podjęcia przepisami prawa materialnego, określającymi prawa i obowiązki stron oraz przepisami procedury administracyjnej, normującymi zasady postępowania przed organami administracji publicznej. Uwzględnienie skargi następuje w przypadku naruszenia prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszenia prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego lub innego naruszenia przepisów postępowania, jeśli mogło mieć ono istotny wpływ na wynik sprawy. Jednocześnie, zgodnie z 134 p.p.s.a., sąd nie jest związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Stosownie do art. 135 p.p.s.a., sąd stosuje przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych w granicach danej sprawy, której skarga dotyczy, jeżeli jest to niezbędne do końcowego jej załatwienia.

Przeprowadzona przez sąd w niniejszej sprawie kontrola według powyższych kryteriów wykazała, że zarówno zaskarżona decyzja, jak i poprzedzająca ją decyzja z 3 grudnia 2021 r., zostały podjęte z naruszeniem przepisów prawa materialnego oraz procesowego w stopniu obligującym sąd do wyeliminowania ich z obrotu prawnego.

Jak wynika z akt sprawy, 16 października 2021 r. skarżący złożył wniosek o przyznanie stypendium rektora na rok akademicki 2021/2022. W trakcie postępowania administracyjnego, po wydaniu 3 grudnia 2021 r. decyzji przez Uczelnianą Komisję Stypendialno-Socjalną Studentów Uniwersytetu Łódzkiego 18 grudnia 2021 r. weszła w życie ustawa z dnia 17 listopada 2021 r. o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz niektórych innych ustaw (art. 18).

Jak wynika z art. 16 ustawy zmieniającej, do przyznawania świadczeń, o których mowa w art. 86 ust. 1 pkt 1-4 i art. 359 ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1, w pierwszym semestrze roku akademickiego 2021/2022 stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym.

W rozpoznawanej sprawie istotą sporu natomiast jest zasadność odmowy przyznania skarżącemu stypendium rektora w następstwie dokonanej przez organy administracji wykładni art. 93 ust. 2 pkt 1 u.p.s.w.n. w brzmieniu obowiązującym do 17 grudnia 2021 r. oraz art. 93 ust. 4 u.p.s.w.n. w brzmieniu obowiązującym od 18 grudnia 2021 r. nadanym ustawą zmieniającą.

Wobec tego wskazać należy, że przepisy ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce wprowadziły w jej art. 86 ust. 1 następujące rodzaje świadczeń dla studentów: 1) stypendium socjalne, 2) stypendium dla osób niepełnosprawnych, 3) zapomogę, 4) stypendium rektora, 5) stypendium finansowane przez jednostkę samorządu terytorialnego, 6) stypendium za wyniki w nauce lub w sporcie finansowane przez osobę fizyczną lub osobę prawną niebędącą państwową ani samorządową osobą prawną. Przyznanie świadczenia, o którym mowa w ust. 1 pkt 1-4, oraz odmowa jego przyznania następują w drodze decyzji administracyjnej (ust. 2).

Zgodnie z art. 93 ust. 2 pkt 1 u.p.s.w.n. w brzmieniu obowiązującym do 17 grudnia 2021 r., świadczenia, o których mowa w art. 86 ust. 1 pkt 1-4 i art. 359 ust. 1 przysługują na studiach pierwszego stopnia, studiach drugiego stopnia i jednolitych studiach magisterskich, jednak nie dłużej niż przez okres 6 lat.

Przepis art. 93 ust. 4 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce w brzmieniu obowiązującym od 18 grudnia 2021 r., nadanym ustawą zmieniającą, stanowi natomiast, że łączny okres, przez który przysługują świadczenia, o których mowa w art. 86 ust. 1 pkt 1-4 i art. 359 ust. 1, wynosi 12 semestrów, bez względu na ich pobieranie przez studenta, z zastrzeżeniem że w ramach tego okresu świadczenia przysługują na studiach: 1) pierwszego stopnia – nie dłużej niż przez 9 semestrów; 2) drugiego stopnia – nie dłużej niż przez 7 semestrów.

Zdaniem sądu przyjęta przez organy administracji wykładnia 93 ust. 2 pkt 1 u.p.s.w.n. w brzmieniu obowiązującym do 17 grudnia 2021 r. oraz art. 93 ust. 4 u.p.s.w.n. w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą od 18 grudnia 2021 r. jest wadliwa. Organy administracji przyjęły bowiem na gruncie obu tych przepisów, że pojęcie "przysługiwania świadczenia" jest pojęciem tożsamym z pojęciem "posiadania statusu studenta". Tymczasem takie rozumienie tego pojęcia nie wynika z treści cytowanych przepisów. Zdaniem sądu prawidłowe odkodowanie norm zawartych w art. 93 ust. 2 pkt 1 u.p.s.w.n. w brzmieniu obowiązującym do 17 grudnia 2021 r. i w art. 93 ust. 4 u.p.s.w.n. w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą od 18 grudnia 2021 r. nie wymaga szczególnych zabiegów interpretacyjnych. Wystarczającym jest tu podstawowy rodzaj wykładni – wykładnia językowa. Sąd podziela sposób wykładni art. 93 ust. 2 pkt 1 w brzmieniu obowiązującym do 17 grudnia 2021 r. zaprezentowany przez K. Leweckiego w artykule "Wykładnia nowego ograniczenia w przyznawaniu stypendiów dla studentów" (Doradztwo Podatkowe – Biuletyn Instytutu Studiów Podatkowych 2020/1/57-62), który przyjmuje, że pojęcie "przysługuje", wobec braku definicji ustawowej, należy odczytywać zgodnie z jego rozumieniem. Ten sam sposób wykładni sąd uznaje za właściwy w odniesieniu do art. 93 ust. 4 u.p.s.w.n. w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą od 18 grudnia 2021 r.

Wobec braku ustawowej definicji pojęcia "świadczenie przysługuje", jakie zostało użyte w art. 93 ust. 2 pkt 1 u.p.s.w.n. w brzmieniu obowiązującym do 17 grudnia 2021 r. i w art. 93 ust. 4 u.p.s.w.n. w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą od 18 grudnia 2021 r., należy je odczytywać zgodnie z jego znaczeniem w języku potocznym ("przysługiwać" to "należeć się komuś z mocy ustawy, prawa, przywileju" – Słownik języka polskiego PWN pod red. W. Doroszewskiego) i odnosić do świadczenia, które zostało przyznane studentowi po spełnieniu wszystkich kryteriów. W związku z tym dla biegu okresu, o którym mowa w omawianych przepisach, ma znaczenie to, że student występował o świadczenie, które zostało mu przyznane i je pobrał. Zwrócić należy uwagę, że zgodnie z art. 86 ust. 1 u.p.s.w.n. student może jedynie ubiegać się o przyznanie wskazanego w nim świadczenia (m.in. stypendium rektora), ponieważ sam status studenta nie powoduje powstania uprawnienia do uzyskania danego świadczenia. I tak, art. 87 u.p.s.w.n. wskazuje przesłanki ubiegania się o stypendium socjalne, art. 89 u.p.s.w.n. warunki uzyskania stypendium dla osób niepełnosprawnych, art. 90 u.p.s.w.n. warunki przyznania zapomogi, art. 91 u.p.s.w.n. warunki stypendium rektora, a art. 359 u.p.s.w.n. warunki uzyskania stypendium ministra. Oznacza to, że aby świadczenie z katalogu pomocy materialnej dla studentów przysługiwało, wnioskodawca musi mieć status studenta, złożyć stosowny wniosek oraz spełnić dodatkowe warunki przewidziane dla danej kategorii pomocy finansowej.

Zatem sześcioletni okres, o którym mowa w art. 93 ust. 2 pkt 1 u.p.s.w.n. w brzmieniu obowiązującym do 17 grudnia 2021 r. i okres 12 semestrów, o którym mowa w art. 93 ust. 4 w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą od od 18 grudnia 2021 r., należy odnosić do okresu, w którym student spełnia przesłanki otrzymywania pomocy finansowej określonej w ustawie i jednocześnie jest beneficjentem takiej pomocy.

Mając na uwadze powyższe rozważania nie sposób zrównać znaczenia pojęcia "przysługiwania świadczenia", o którym mowa w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce z pojęciem "przysługiwania możliwości ubiegania się o świadczenie" w związku z posiadaniem statusu studenta, jak przyjęły to organy administracji w niniejszej sprawie. Analogiczny pogląd został zaprezentowany w wyrokach Naczelnego Sądu Administracyjnego: z 15 czerwca 2021 r., sygn. akt III OSK 4082/21; z 7 lipca 2021 r., sygn. akt III OSK 3596/21; z 8 lipca 2021 r., sygn. akt III OSK 3913/21; z 1 października 2021 r., sygn. akt III OSK 3967/21; z 3 listopada 2021 r., sygn. akt III OSK 4304/21. Prezentowany jest w także przez wojewódzkie sądy administracyjne, np. w wyrokach: WSA w Szczecinie z 10 czerwca 2020 r., sygn. akt II SA/Sz 222/20; WSA w Gdańsku z 26 sierpnia 2020 r., sygn. akt III SA/Gd 461/20 i z 20 sierpnia 2020 r., sygn. akt III SA/Gd 460/20; WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 18 sierpnia 2020 r., sygn. akt II SA/Go 155/20; WSA w Łodzi z 12 sierpnia 2020 r., sygn. akt III SA/Łd 105/20 i z 3 września 2020 r., III SA/Łd 109/20; WSA w Poznaniu z 17 lutego 2021 r., sygn. akt II SA/Po 773/20; WSA w Krakowie z 25 stycznia 2021 r., sygn. akt 394/20; WSA w Bydgoszczy z 19 stycznia 2021 r., sygn. akt II SA/Bd 1223/20; WSA w Warszawie z 10 marca 2021 r., sygn. akt II SA/Wa 2166/20.

Powyższa wykładnia znajduje nadto odzwierciedlenie w treści uzasadnienia rządowego projektu ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (druk nr VIII.2446), w którym wskazano, że "realizując cel wynikający z art. 70 ust. 4 Konstytucji RP, w projekcie ustawy zawarto regulacje pozwalające na pobieranie stypendiów i zapomóg do momentu uzyskania wykształcenia wyższego, ale nie dłużej niż przez 6 lat". Sześcioletni okres o którym mowa w art. 93 ust. 2 pkt 1 u.p.s.w.n. w brzmieniu obowiązującym do 17 grudnia 2021 r. powiązano zatem bezpośrednio z pobieraniem świadczenia, a nie z posiadaniem statusu studenta przez osobę ubiegającą się o jedną z form pomocy materialnej. Równocześnie w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce nie zawarto przepisu ograniczającego lub wyłączającego prawo do świadczeń ze względu na posiadanie statusu studenta przez okres dłuższy niż sześć lat. Z uzasadnienia projektu ustawy zmieniającej (druk nr IX.1569) nie wynika natomiast, aby intencją ustawodawcy była zmiana dotychczasowego rozumienia pojęcia "przysługiwania świadczenia". W uzasadnieniu tym wskazano, że "celem wprowadzenia zmiany w art. 93 ustawy jest zróżnicowanie okresu przysługiwania świadczeń dla studentów w zależności od czasu trwania studiów, a także doprecyzowanie sposobu ustalania tego okresu. Obecnie okres przysługiwania świadczeń wynosi 6 lat, niezależnie od okresu trwania studiów. Proponuje się wprowadzenie regulacji przewidującej przysługiwanie świadczeń maksymalnie przez łączny okres do 12 semestrów, w tym w przypadku studiów pierwszego stopnia – do 9 semestrów, zaś w przypadku studiów drugiego stopnia – do 7 semestrów. Jednocześnie w ust. 2 proponuje się utrzymanie dotychczasowej zasady, zgodnie z którą poszczególne świadczenia przysługiwały tylko na jednym kierunku studiów – w przypadku równoczesnego kształcenia na kilku kierunkach, przy czym pozostawia się do wyboru studenta, na którym kierunku będzie otrzymywał poszczególne świadczenia. W przypadku jednolitych studiów magisterskich, które zgodnie z przepisami prawa trwają 11 albo 12 semestrów, proponuje się wydłużenie okresu przysługiwania świadczeń o 2 semestry. Zmiana ta korzystnie wpłynie przede wszystkim na wsparcie kształcenia na kierunkach medycznych trwających zazwyczaj 6 lat. Przepis w zaproponowanym brzmieniu zapewni studentom tych kierunków, analogicznie do przypadku studentów kształcących się na studiach trwających do 5 lat, możliwość pobierania stypendiów i zapomóg do czasu ukończenia studiów, także w przypadku wydłużenia okresu ich trwania o rok, np. w związku ze skorzystaniem z prawa do urlopu od zajęć. Ponadto – w celu usunięcia wątpliwości interpretacyjnych i ujednolicenia sposobu ustalania przez uczelnie prawa studentów do świadczeń – proponuje się doprecyzowanie okresów przysługiwania świadczeń przez wskazanie wprost, że do okresów przysługiwania świadczeń wliczają się wszystkie semestry studiowania, z wyjątkiem kolejnych studiów pierwszego stopnia rozpoczętych lub kontynuowanych po uzyskaniu tytułu zawodowego licencjata, inżyniera albo równorzędnego. Wyrażenie "rozpoczęty semestr" występujące w tym przepisie należy traktować jako pełny semestr, bez względu na to, czy kształcenie trwało przez okres całego semestru czy krócej. Zgodnie z intencją projektodawcy nie będzie miało znaczenia, czy kształcenie trwało miesiąc czy dłużej, co wyraża jednoznacznie użyte w projektowanym przepisie sformułowanie "każdy rozpoczęty semestr". Wskazany semestralny sposób liczenia okresu przysługiwania świadczeń jest przy tym spójny z terminologią określoną w art. 93 ust. 4 i 5 ustawy. Nieuwzględnianie przy ustalaniu okresu przysługiwania świadczeń okresu kolejnych studiów pierwszego stopnia odbywanych po uzyskaniu pierwszego tytułu zawodowego licencjata, inżyniera lub równorzędnego jest uzasadnione ze względu na art. 93 ust. 3 pkt 2 ustawy w projektowanym brzmieniu, który stanowi, że świadczenia nie przysługują studentowi posiadającemu wymieniony tytuł zawodowy".

Dodać należy, że sytuacje, w których studentowi nie przysługuje prawo do stypendium lub kiedy wygasa decyzja o przyznaniu świadczenia zostały wyczerpująco unormowane w przepisach art. 93 ust. 2 pkt 2 i art. 94 ust. 2 u.p.s.w.n. w brzmieniu obowiązującym do 17 grudnia 2021 r. oraz w art. 93 ust. 3 i art. 94 ust. 2 u.p.s.w.n. w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą od 18 grudnia 2021 r.

Zarówno art. 93 ust. 2 pkt 2 u.p.s.w.n. w brzmieniu obowiązującym do 17 grudnia 2021 r., jak i art. 93 ust. 3 u.p.s.w.n. w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą od 18 grudnia 2021 r. stanowią, że świadczenia, których mowa w art. 86 ust. 1 pkt 1-4 i art. 359 ust. 1, nie przysługują studentowi posiadającemu tytuł zawodowy magistra, magistra inżyniera albo równorzędny; licencjata, inżyniera albo równorzędny, jeżeli ponownie podejmuje studia pierwszego stopnia. Z kolei art. 94 ust. 2 u.p.s.w.n. tak w brzmieniu obowiązującym do 17 grudnia 2021 r., jak i w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą od 18 grudnia 2021 r., łączy wygaśnięcie decyzji o przyznaniu z świadczenia z utratą przez studenta prawa do świadczenia z powodu uzyskania tytułu zawodowego, skreśleniem z listy studentów na kierunku studiów, na którym otrzymywał świadczenie, albo upływem okresu odpowiednio, o którym mowa w art. 93 ust. 2 pkt 1 i ust. 4 u.p.s.w.n. w brzmieniu obowiązującym do 17 grudnia 2021 r. oraz w art. 93 ust. 4, 5 i 7 u.p.s.w.n. w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą od 18 grudnia 2021 r. Przy czym żadna z tych regulacji nie wiąże prawa do stypendium z nadmiernie długim okresem studiowania (por. wyroki NSA: z 15 czerwca 2021 r., III OSK 4082/21; z 7 lipca 2021 r., III OSK 3596/21; z 8 lipca 2021 r., III OSK 3913/21; z 1 października 2021 r., III OSK 3967/21; z 3 listopada 2021 r., III OSK 4304/21).

Nie można zatem, jak błędnie przyjęły w niniejszej sprawie organy administracji, wiązać początku tego okresu sześcioletniego (12 semestrów) z momentem rozpoczęcia studiów przez studenta ubiegającą się o przyznanie pomocy. Skoro bowiem z samym statusem studenta ustawa nie wiąże przysługiwania, to jest otrzymywania świadczeń stypendialnych, to nie sposób uznać, że to z momentem rozpoczęcia studiów zaczyna biec okres 6 lat ograniczający czas przysługiwania stypendium stosownie do art. 93 ust. 2 pkt 1 u.p.s.w.n. w brzmieniu obowiązującym do 17 grudnia 2021 r. i okres 12 semestrów ograniczający czas przysługiwania stypendium stosownie do art. 93 ust. 4 u.p.s.w.n. w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą od 18 grudnia 2021 r.

Sąd podziela prezentowany w orzecznictwie pogląd, że "przysługiwanie świadczenia" to pobieranie świadczenia, które rzeczywiście studentowi przysługiwało. Okres 6 lat z art. 93 ust. 2 pkt 1 u.p.s.w.n. w brzmieniu obowiązującym do 17 grudnia 2021 r. i okres 12 semestrów ograniczający czas przysługiwania stypendium stosownie do art. 93 ust. 4 u.p.s.w.n. w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą od 18 grudnia 2021 r. należy liczyć od momentu uzyskania świadczenia w postaci stypendium, a skoro jest to świadczenie okresowe, wypłacane co miesiąc, to okres 6 lat (12 semestrów) upłynie po 72 miesiącach otrzymywania stypendium. Taki sposób liczenia tego okresu wynika z tego, że zgodnie z art. 92 ust. 1 u.p.s.w.n. stypendia są przyznawane na semestr albo na rok akademicki i wypłacane co miesiąc przez okres do 10 miesięcy, a gdy kształcenie trwa semestr – przez okres do 5 miesięcy. Rok akademicki trwa pięć szóstych roku kalendarzowego. Student nie ma prawa do otrzymania żadnych świadczeń przez jedną szóstą roku. W konsekwencji nie można uznać, że prawo do świadczeń przysługuje mu przez cały rok kalendarzowy. Istotne jest też to, że ustawodawca w art. 93 ust. 2 pkt 1 u.p.s.w.n. w brzmieniu obowiązującym do 17 grudnia 2021 r. nie posłużył się pojęciem roku akademickiego (jak np. w przepisie art. 92 ust. 1 i 2 u.p.s.w.n.), tylko kalendarzowego. Zatem zabieg ustawodawcy należy uznać za świadomy. Irrelewantne zatem jest, przez jaki okres wnioskowane stypendium student mógł otrzymywać, bowiem istotne jest to w jakim okresie to stypendium mu przysługiwało i je przyznano oraz, że rzeczywiście je pobrał. Dotyczy to takiego świadczenia uzyskanego także na innych kierunkach studiów i innych uczelniach oraz na podstawie przepisów poprzednio obowiązującej ustawy z 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (por. wyroki NSA: z 15 czerwca 2021 r., III OSK 4082/21; z 7 lipca 2021 r., III OSK 3596/21; z 8 lipca 2021 r., III OSK 3913/21; z 1 października 2021 r., III OSK 3967/21; z 3 listopada 2021 r., III OSK 4304/21).

Wskazać również należy, że powołane przez organ administracji w odpowiedzi na skargę stanowisko Ministra Edukacji i Nauki, a poprzednio Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, w kwestii interpretacji art. 93 ust. 2 pkt 1 u.p.s.w.n., nie jest wiążące dla sądu. W tej kwestii Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że stanowisko Ministra nie zostało poparte pogłębioną argumentacją. Jest ponadto sprzeczne z celem uregulowań dotyczących pomocy materialnej studentom wyrażonym w uzasadnieniu projektu ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Ustawa ma realizować cel wynikający z art. 70 ust. 4 Konstytucji RP, tj. jej regulacje mają pozwalać na pobieranie stypendiów i zapomóg do momentu uzyskania wykształcenia wyższego, ale nie dłużej niż przez 6 lat (por. wyroki NSA: z 15 czerwca 2021 r., III OSK 4082/21; z 7 lipca 2021 r., III OSK 3596/21; z 8 lipca 2021 r., III OSK 3913/21; z 1 października 2021 r., III OSK 3967/21; z 3 listopada 2021 r., III OSK 4304/21).

W rozpoznawanej sprawie organy administracji obu instancji badając zaistnienie przesłanek przyznania stypendium rektora wliczyły cały okres studiowania przez skarżącego. Nie ustalił jednak, czy świadczenie to skarżącemu rzeczywiście przysługiwało w rozumieniu wskazanym wyżej. Konsekwencją błędnej wykładni art. 93 ust. 2 pkt 1 u.p.s.w.n. w brzmieniu obowiązującym do 17 grudnia 2021 r., a następnie art. 93 ust. 4 u.p.s.w.n. w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą od 18 grudnia 2021 r., było wadliwe zastosowanie tych przepisów i odmowa przyznania skarżącemu stypendium rektora tylko z tego powodu, że posiada status studenta przez 26 semestrów. Następstwem tego jest naruszenie przepisów procedury administracyjnej (art. 7 i art. 77 § 1 k.p.a.) poprzez niezebranie dowodów umożliwiających ocenę możliwości otrzymania przez skarżącego stypendium rektora i wadliwe, niepełne ustalenia faktyczne, co do spełnienia warunków otrzymania tego świadczenia. Te bowiem pozostają w ścisłym związku ze sposobem rozumienia normy materialnoprawnej. Oczywistym jest bowiem, że zakres postępowania dowodowego i wyjaśniającego w sprawie determinuje sposób rozumienia prawa materialnego. W niniejszej sprawie w konsekwencji błędu interpretacyjnego organy administracji zaniechały realizacji ciążących na nich obowiązków.

Dodać należy, że nie ma podstaw do wliczania do okresu przysługiwania studentom świadczeń, o jakich mowa w art. 86 ust. 1 pkt 1-4 i art. 359 ust. 1 u.p.s.w.n., świadczeń, które im przysługiwały na podstawie przepisów uprzednio obowiązującej ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r., poz. 2183 ze zm.) do okresu przysługiwania świadczeń.

Z art. 93 ust. 2 pkt 1 u.p.s.w.n. w brzmieniu obowiązującym do 17 grudnia 2021 r. i z art. 93 ust. 4 u.p.s.w.n. w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą od 18 grudnia 2021 r. wynika, że przepisy te odnoszą się wyłącznie do świadczeń uzyskanych na gruncie tej ustawy, a zatem rozpoczęcie biegu tego terminu (niezależnie od tego jak go rozumieć) nie mogło mieć miejsca wcześniej niż z dniem wejścia w życie tych regulacji, to jest z dniem 1 października 2019 r.

Zauważyć należy, że zaliczanie okresów pobierania wszelkich stypendiów przyznawanych studentom na podstawie wcześniej obowiązującej ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym do okresu, od wpływu którego uzależniona jest utrata prawa do świadczeń przyznawanych na podstawie ustawy prowadziłoby do naruszenia zasady niedziałania prawa wstecz, albowiem zdarzenia zaistniałe w całości pod rządami uprzednio obowiązującej ustawy z 2005 r., która tego rodzaju ograniczeń czasowych nie wprowadzała, przesądzałyby o bieżącym prawie do świadczeń na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów (por. wyrok WSA w Olsztynie z 29 czerwca 2021 r., II SA/Ol 216/21). W konsekwencji za jedyną prawidłową wykładnię przepisów ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, należy uznać rozpoczęcie liczenia okresu przysługiwania świadczeń od dnia wejścia w życie przepisów o pomocy materialnej w tej ustawie (por. K. Lewecki, Wykładnia nowego ograniczenia w przyznawaniu stypendiów dla studentów, (w:) Doradztwo podatkowe. Biuletyn Instytutu Studiów Podatkowych, nr 1/2020, Warszawa 2020, Sędzia SN 1427-2008).

Odwołując się do wypracowanych przez doktrynę i orzecznictwo reguł intertemporalnych należy zaznaczyć, że zasadą jest działanie ustawy nowej na przyszłość, gdyż przy braku odmiennej regulacji (a z taką sytuacją mamy do czynienia w analizowanym przypadku) przepisy nowe nie mogą mieć wstecznego oddziaływania (lex retro non agit). Odstępstwo od zasady niedziałania prawa wstecz stanowiącej jeden z istotnych elementów państwa prawnego, jakkolwiek dopuszczalne (por. wyrok TK z 7 lutego 2001 r., K 27/00) nie może być domniemywane, lecz musi każdorazowo wynikać z konkretnej wypowiedzi ustawodawcy. Ponadto stypendia przewidziane w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce stanowią inne świadczenia od tych, przyznawanych na podstawie ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym. Zmianie uległo nie tylko nazewnictwo świadczeń, ale także kompetencje do ich przyznawania oraz sposób finansowania. Przemawia to dodatkowo przeciwko stanowisku co do domniemanego retroaktywnego działania art. 93 ust. 2 pkt 1 u.p.w.s.n. w brzmieniu obowiązującym do 17 grudnia 2021 r. i art. 93 ust. 4 u.p.s.w.n. w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą od 18 grudnia 2021 r. (por. wyrok WSA w Białymstoku z 15 czerwca 2021 r., II SA/Bk 218/21).

W konsekwencji powyższego, organy administracji obliczając okres pobierania przez skarżącego stypendium, winny były uwzględnić okres pobierania tego świadczenia na podstawie przepisów ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.

Z tych względów sąd, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c w związku z art. 135 p.p.s.a., uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzająca ją decyzję z 3 grudnia 2021 r.

Ponownie rozpoznając sprawę organ administracji uwzględni powyższą ocenę prawną, zgodnie z art. 153 p.p.s.a.

O zwrocie na rzecz skarżącego kosztów postępowania sądowego w postaci uiszczonego wpisu sądowego od skargi sąd orzekł na mocy art. 200 i art. 205 § 1 p.p.s.a.

k.ż.