Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Agnieszka Jędrzejewska-Jaroszewicz Sędziowie: Sędzia WSA Elżbieta Lenart (spr.) Sędzia WSA Dariusz Chaciński Protokolant starszy sekretarz sądowy Katarzyna Krynicka po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 listopada 2013 r. sprawy ze skargi D. L. na decyzję Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia [...] stycznia 2013 r. [...] w przedmiocie umorzenia postępowania odwoławczego oddala skargę.

Decyzją z dnia [...] stycznia 2013 r., nr [...] Minister Administracji i Cyfryzacji utrzymał w mocy decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] kwietnia 2009 r., nr [...] stwierdzającą nieważność decyzji Wojewody [...] z dnia [...] maja 2000 r., nr [...].

Zaskarżone orzeczenie zostało wydane w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy.

Wojewoda [...] decyzją z dnia [...] grudnia 1998 r., nr [...] przekazał nieodpłatnie na współwłasność Parafii [...] w L. udział w wysokości [...] części nieruchomości rolnej o powierzchni całkowitej [...] ha położonej w granicach działki oznaczonej geodezyjnie nr [...], obręb [...], Gmina P.

Następnie Wojewoda [...] decyzją z [...] maja 2000 r., nr [...] przekazał nieodpłatnie na współwłasność ww. Parafii udział w wysokości [...] części nieruchomości rolnych o powierzchni całkowitej [...] ha, położonych

w obrębie [...].

Wymienione w tych decyzjach grunty zostały zbyte na rzecz osoby trzeciej aktami notarialnymi z dnia [...] marca 2004 r., Rep. A numer [...], z dnia [...] marca 2004 r., Rep. A numer [...] i z dnia [...] lipca 2006 r., Rep. A [...].

Po rozpoznaniu wniosku Wojewody [...] z dnia [...] lutego 2007 r.

o zbadanie zgodności z prawem jego decyzji z [...] maja 2000 r. - Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji decyzją z [...] kwietnia 2009 r., nr [...] stwierdził nieważność decyzji Wojewody [...] z [...] maja 2000 r., w części dotyczącej przekazania nieodpłatnie na współwłasność Parafii [...] w L. udziału w wysokości [...] części nieruchomości rolnych o powierzchni całkowitej [...] ha, położonych w obrębie [...].

W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia Minister stwierdził, że Wojewoda [...] rażąco naruszył art. 70a ustawy z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie norm obszarowych nieruchomości rolnych - uznając, że normy te Wojewoda wyczerpał już wcześniejszą decyzją z dnia [...] grudnia 1998 r.

Art. ten stanowi w ust. 1 i 2, że osobom prawnym Kościoła Katolickiego, które po dniu

8 maja 1945 r. podjęły działalność na Ziemiach Zachodnich i Północnych, mogą być, na ich wniosek, przekazane nieodpłatnie na własność grunty znajdujące się w zasobach Państwowego Funduszu Ziemi albo w Zasobie Własności Rolnej Skarbu Państwa. Jeżeli grunty te znajdują się w zarządzie lub użytkowaniu osób prawnych, przekazanie na własność może nastąpić wyłącznie za zgodą tych osób. Wielkość przekazanej nieruchomości rolnej, wraz z gruntami rolnymi będącymi już własnością wnioskodawcy, nie może przekraczać w odniesieniu do:

1) gospodarstw rolnych parafii - 15 ha;

2) gospodarstw rolnych diecezji - 50 ha;

3) gospodarstw rolnych seminariów duchownych, diecezjalnych i zakonnych - 50 ha;

4) gospodarstw rolnych domów zgromadzeń zakonnych - 5 ha, chyba że domy te prowadzą działalność, o której mowa w art. 20 i 39; w tych przypadkach mogą być przekazane nieruchomości rolne o powierzchni do 50 ha.

Dodał, że decyzja Wojewody naruszyła także art. 106 § 1 kpa, bowiem zajęcie stanowiska w sprawie przez inny organ, tj. Prezesa Agencji Nieruchomości Rolnych nastąpiło nie na drodze postanowienia, na które przysługuje zażalenie, lecz w innej formie.

Diecezja [...] wnioskiem z [...] maja 2009 r. zwróciła się do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Zarzuciła Ministrowi naruszenie przepisu art. 7, art. 8 i art. 9 kpa, art. 156 §1 pkt 2 kpa w zw. z art. 195 kc, art.156 § 1 pkt 2 kpa w związku z art. 70a ust. 2 ustawy

z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, art. 156 § 1 pkt 2 kpa w związku z art. 70a ust. 2 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego i art. 106 § 1 kpa.

Po rozpoznaniu tego wniosku Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji decyzją z [...] stycznia 2011 r., nr [...] umorzył postępowanie administracyjne.

W uzasadnieniu wskazał, że Diecezja [...] nie była stroną postępowania zakończonego wydaniem przez Wojewodę [...] decyzji z dnia [...] maja

2000 r. i o wydaniu tej decyzji nie została powiadomiona.

Powołał się również na orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego wskazując, że dopuszczenie przez organ administracji publicznej jakiejś osoby do udziału w postępowaniu, nie czyni z niej automatycznie jego strony. O tym czy jest się stroną danego postępowania administracyjnego, nie decyduje sama wola lub subiektywne przekonanie danego podmiotu, bądź dopuszczenie go przez organ do udziału w postępowaniu, ale okoliczność, czy istnieje przepis prawa materialnego pozwalający zakwalifikować interes danej osoby jako interes prawny. Decyzja administracyjna przez sam fakt jej doręczenia określonej osobie, nie kreuje samoistnie zakresu prawnego jej adresata.

Organ zauważył, że zgodnie z art. 87 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej prawo kanoniczne, będące prawem wewnętrznym Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej nie jest źródłem powszechnie obowiązującego prawa. Przepisami prawa kanonicznego, które należy uwzględnić, wiążącymi inne niż kościelne podmioty, są tylko te przepisy prawa kanonicznego, do których odsyła Konkordat między Stolicą Apostolską a Rzeczypospolitą Polską podpisany w Warszawie w dniu 28 lipca 1993 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318). Konkordat nie odsyła w żadnym przypadku do przepisów prawa kanonicznego dotyczących dóbr doczesnych Kościoła.

Zdaniem Ministra kanon 1257 § 1 Kodeksu prawa Kanonicznego nie jest przepisem prawa materialnego wskazującym na interes prawny Diecezji [...] w sprawie zakończonej decyzją Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z [...] kwietnia 2009 r. Natomiast art. 23 Konkordatu, w zakresie nabywania i zbywania praw majątkowych kościelnych osób prawnych, odsyła wprost do przepisów prawa polskiego.

Ponadto przepisy prawa kanonicznego powinny być uwzględnione w powszechnym obrocie prawnym, jeżeli do tych przepisów odsyła ustawa z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej. Tymczasem żaden z przepisów tej ustawy nie odsyła do prawa kanonicznego w zakresie reprezentowania kościelnych osób prawnych.

Na powyższą decyzję skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego

w Warszawie złożyła Diecezja L.

Po jej rozpoznaniu Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 26 października 2011 r., sygn. akt I SA/Wa 454/11 stwierdził nieważność zaskarżonej decyzji.

W uzasadnieniu zapadłego orzeczenia Sąd stwierdził, że w osnowie zaskarżonej decyzji organ nadzoru wydał rozstrzygnięcie, które nie mieści się w katalogu zawartym w przepisie art. 138 kpa, jednocześnie wskazując jako podstawę rozstrzygnięcia właśnie przepis art. 138 § 1 pkt 3 kpa.

Sąd wskazał, że inne są skutki prawne wydania decyzji o umorzeniu postępowania administracyjnego (art. 105 kpa) w porównaniu z decyzją o umorzeniu postępowania odwoławczego. W związku z tym uznał, że zaskarżona decyzja wydana została z rażącym naruszeniem art. 138 kpa i dotknięta jest wadą nieważności przewidzianą w art. 156 § 1 pkt 2 kpa. Ponadto podniósł, iż zaskarżona decyzja opatrzona została podpisem tej samej osoby funkcyjnej (dyrektora J. R.) upoważnionej przez Ministra do jej wydania, co decyzja ją poprzedzająca. Także z tej przyczyny wymagała usunięcia jej z porządku prawnego (por. wyrok WSA w Warszawie z 24 listopada 2009 r., sygn. akt I SA/Wa 1804/08, LEX nr 586854).

Ponownie rozpoznając przedmiotowy wniosek Minister Admisnitracji i Cyfryzacji decyzją z dnia [...] stycznia 2013 r., nr [...] umorzył postępowanie odwoławcze.

Organ stwierdził, że - zgodnie z kanonem 473 § 5 i kanonem 515 Kodeksu Prawa Kanonicznego promulgowanego 25 stycznia 1983 r. przez Jana Pawła II wskazuącymi na wzajemne, wewnętrzne powiązania diecezji i parafii oraz na swoistą podległość proboszcza parafii biskupowi diecezjalnemu - powiadomił Diecezję [...] o czynnościach administracyjnych dotyczących spraw majątkowych Parafii [...] p.w. Św. M.M. Kolbe w [...]. Nie była ona jednak stroną postępowania zakończonego przez Wojewodę [...] uprzednio wymienionym orzeczeniem z dnia [...] maja 2000 r. i o jego wydaniu nie została powiadomiona.

Minister wskazał, że zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia

10 sierpnia 2001 r., sygn. akt I SA 511/00 dopuszczenie przez organ administracji publicznej jakiejś osoby do udziału w postępowaniu przezeń prowadzonym, nie czyni z niej automatycznie strony tego postępowania. O tym bowiem, czy jest się stroną danego postępowania administracyjnego, nie decyduje sama wola lub subiektywne przekonanie danej osoby, bądź dopuszczenie jej przez organ do udziału w nim, ale okoliczność, czy istnieje przepis prawa materialnego pozwalający zakwalifikować interes danej osoby jako interes prawny. Podobnie stwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 18 października 2007 r., sygn. akt:

IV SA/Wa 1496/07 uznając, że fakt doręczenia danej stronie decyzji organu nie przesądza o tym, że staje się ona stroną postępowania administracyjnego. Także Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 9 lutego 2006 r., sygn. akt. II OSK 357/05 uznał, iż decyzja administracyjna, przez sam fakt jej doręczenia określonej osobie, nie kreuje samoistnie statusu prawnego jej adresata.

W dalszej części uzasadnienia organ zauważył, że zgodnie z art. 87 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Z powyższego ewidentnie wynika, że prawo kanonicze, będące prawem wewnętrznym Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej nie jest źródłem powszechnie obowiązującego prawa.

Zatem przepisami prawa kanonicznego, które należy uwzględnić, wiążącymi inne niż kościelne podmioty, są tylko te przepisy prawa kanonicznego, do których odsyła Konkordat między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską podpisany w Warszawie w dniu 28 lipca 1993 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318). Przy czym akt ten nie odsyła w żadnym przypadku do przepisów prawa kanononicznego dotyczących dóbr doczesnych Kościoła, a w szczególności do przywoływanego przez Diecezję [...] kanonu 1257 § 1 wskazującego, że dobra doczesne Kościoła rządzą się, poza przepisami prawa kanonicznego, przepisami statutów odpowiednich publicznych osób w Kościele. Diecezja [...] tych statutów nie wskazała.

Dodał, że wskazany kanon nie tylko nie jest powszechnie obowiązującym przepisem prawa w rozumieniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, ale też nie jest przepisem prawa materialnego wskazującym na interes prawny Diecezji [...] w sprawie zakończonej zaskarżoną decyzją Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] kwietnia 2009 r.

Na podkreślenie zasługuje natomiast fakt, iż art. 23 Konkordatu, w zakresie nabywania i zbywania praw majątkowych kościelnych osób prawnych, odsyła wprost do przepisów prawa polskiego.

Minister nie zgodził sie też z twierdzeniem Diecezji [...], że przepisem prawa materialnego uzasadniającym jej udział w przedmiotowej sprawie jest art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r., zgodnie z którym w skład struktury organizacyjnej Kościoła wchodzą osoby prawne wymienione w art. 6-10. Okoliczność, że Diecezja [...] i Parafia Katolicka p.w. [...] w L. wchodzą w skład struktury organizacyjnej Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej są w omawianej sprawie bez znaczenia prawnego. Dodał, że przepisy prawa kanonicznego powinny być uwzględnione w powszechnym obrocie prawnym, jeżeli do tych przepisów prawa kanonicznego odsyła, poza Konkordatem, ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej. Tymczasem żaden z przepisów ustawy z dnia 17 maja 1989 r. nie odsyła do prawa kanonicznego w zakresie reprezentowania kościelnych osób prawnych.

Zgodnie z art. 2 ww. ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Kościół rządzi się w swoich sprawach własnym prawem, swobodnie wykonując władzę duchowną i jurysdykcyjną oraz zarządza swoimi sprawami. Odesłanie w omawianym przepisie do prawa kanonicznego ma zatem miejsce jedynie w zakresie spraw Kościoła, rozumianych jako sprawy wewnętrzne Kościoła. Nie należą jednak do zakresu tych spraw, zagadnienia dotyczące reprezentacji kościelnych osób prawnych wobec osób trzecich. Właśnie ze względu na występowanie osób trzecich, zagadnienia reprezentacji przynależą do sfery państwowego porządku prawnego. Zaś ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej w rozdziale 2 precyzyjnie określa kościelne osoby prawne oraz organy tych kościelnych osób prawnych. Przy czym uprawnienia proboszcza - jako organu parafii - nie zostały w sprawach majątkowych ograniczone, dlatego należy uznać je za pełne.

Skargę na powyższą decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warsawie wniosła Diecezja [...], zaskarżając powyższą decyzję w całości i zarzucając jej naruszenie:

1. przepisu art. 28 kpa w związku z art. 26 ust. 4 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze.zm.), w związku z art. 5 Konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzeczpospolitą Polską z dnia 28 lipca 1993 r., w związku z art. 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 29, poz. 154 ze zm.) w związku z kanonem 22 prawa kanonicznego, kanonem 1281, kanonem 1290, kanonem 1292 prawa kanonicznego - poprzez przyjęcie, iż Diecezji L. nie przysługuje status strony w przedmiotowej sprawie z uwagi na brak interesu prawnego Diecezji [...] w sprawie zakończonej zaskarżoną decyzją Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] kwietnia 2009 r.;

2. przepisu art. 61 § 4 w związku z art. 28 kpa, poprzez wszczęcie postępowania z urzędu w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji Wojewody [...] z dnia [...] maja 2000 r., Nr [...] i zawiadomienie o tym Diecezji [...] jako strony wszczętego postępowania, przy równoczesnym przyjęciu - w następstwie złożenia przez Diecezję [...] wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy - iż nie przysługuje jej status strony w tym postępowaniu;

3. przepisu art. 8 kpa w związku z przepisem art. 61 § 4 kpa - poprzez prowadzenie postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji Wojewody [...] z dnia [...] maja 2000 r. z naruszeniem zasady pogłębiania przez organy administracji publicznej zaufania obywateli do organów Państwa, polegającej na zmianie stanowiska przez MSWiA w zakresie, w jakim organ ten wszczynając postępowanie w przedmiotowej sprawie z urzędu ustalił i zawiadomił strony tego postępowania - w tym Diecezję [...] - o jego wszczęciu, a następnie zakwestionował prawo występowanie tejże Diecezji we wszczętym postępowaniu w charakterze strony.

Skarżąca podtrzymała także zarzuty wskazane w treści wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy i wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia [...] stycznia 2013 r. oraz poprzedzającej ją decyzji z dnia [...] kwietnia 2009 r.

W uzasadnieniu skargi Diecezja stwierdziła, że zgodnie z literalnym brzmieniem art. 2 ustawy z 1989 r. kościół rządzi się w swych sprawach własnym prawem, swobodnie wykonuje władzę duchowną i jurysdykcyjną oraz zarządza swoimi sprawami. Przy czym przez "swe sprawy" należy rozumieć analogicznie - jak na tle art. 5 Konkordatu - nie tylko sprawy ściśle religijne, ale także sprawy majątkowe wewnątrzkościelne. Przepis art. 2 cytowanej ustawy jest zatem normą wyznaczającą relacje pomiędzy prawem polskim a prawem kanonicznym, a zarazem normą wyznaczającą zakres autonomii prawa kanonicznego. Powyższe potwierdził SN w wyroku z dnia 27 lipca 2000 r., sygn. akt IV CKN 88/00 (OSP 2003, z. 9), w którym przyjął autonomię prawa kanonicznego w stosunku do prawa państwowego i uznał, że podstawą skuteczności norm kanonicznoprawnych jest art. 2 ustawy z 1989 r. Zagadnienie skuteczności norm prawa kanonicznego w prawie polskim było przedmiotem dyskusji oraz zainteresowania SN (także wyrok SN z dnia 24 marca

2004 r. sygn. akt IV CK 108/03, OSNC 2004, nr 4, poz. 65) w kontekście obrotu nieruchomościami przez parafię. Analiza przedmiotowej kwestii pozwoliła na sformułowanie następujących wniosków: zbycie nieruchomości bez pisemnej zgody biskupa, zgodnie z kanonem 1281 k.p.k., jest nieważne. Zachowanie przeciwne powyższemu oznaczałoby dokonanie tego rodzaju czynności niezgodnie z prawem kanonicznym. Zbywający nieruchomość ksiądz przekraczałby swoje kompetencje proboszcza i działał jako jak falsus procurator. Nie uznanie zaś sankcji nieważności oznaczałoby, że państwo polskie nie zapewnia Kościołowi swobodnego i publicznego zarządzania i administrowania swoimi sprawami na podstawie prawa kanonicznego, co z kolei stanowiłoby naruszenie art. 5 Konkordatu jako umowy międzynarodowej oraz art. 25 ust.4 Konstytucji RP. Pominięcie norm prawa kanonicznego w przypadku zbycia nieruchomości byłoby sprzeczne z art. 5 konkordatu i art. 2 ustawy z 1989 r., zaś nabycie nieruchomości od osoby nieuprawnionej narażałoby nabywcę na proces sądowy. Skoro zbycie tych nieruchomości mogło nastąpić i nastąpiło wyłącznie za zgodą biskupa diecezjalnego, zaś dokonanie alienacji nieruchomości bez tej zgody skutkowałoby na gruncie prawa świeckiego (prawa cywilnego) nieważnością czynności prawnej, należy stwierdzić, iż Diecezja [...] ma status strony w przedmiotowym postępowaniu.

Niezależnie od powyższego skarżąca podtrzymała dotychczasowe stanowisko odnośnie stwierdzenia nieważności decyzji Wojewody [...] z dnia [...] maja 2000 r. oraz podniosła szereg zarzutów dotyczących zastosowania w decyzji organu

I instancji art. 156 § 1 pkt 2 kpa, w związku przepisem art. 70a ust. 1 i 2 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej, tj. przyjęcie, że decyzja Wojewody [...] z dnia 24 maja 2000 r. naruszała treść przepisu art. 70a ust.2 ww. ustawy w zakresie ustalonych przez ustawodawcę wielkości norm obszarowych nieruchomości rolnych, przekazywanych osobom prawnym Kościoła Katolickiego na ich wniosek.

W odpowiedzi na skargę Minister Administracji i Cyfryzacji wniósł o jej oddalenie i podtrzymał argumenty wyrażone w zaskarzonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości, poprzez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Sąd w zakresie swojej właściwości ocenia zaskarżoną decyzję z punktu widzenia jej zgodności z prawem materialnym i przepisami postępowania administracyjnego według stanu faktycznego i prawnego obowiązującego w dacie wydania tej decyzji. Ponadto, co wymaga podkreślenia, sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.).

Dokonując pod wskazanym powyżej kątem kontroli zaskarżonej decyzji Sąd uznał skargę za oczywiście bezzasadną.

W niniejszej sprawie decyzją z dnia [...] stycznia 2013 r. Minister Administracji i Cyfryzacji umorzył postępowanie odwoławcze od decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] kwietnia 2009 r., stwierdzającej nieważność decyzji Wojewody [...] z dnia [...] maja 2000 r. - w części dotyczącej przekazania nieodpłatnie na współwłasność Parafii [...] w L. udziału w wysokości [...] części nieruchomości rolnych o powierzchni całkowitej [...] ha, położonych w obrębie [...].

W orzeczeniu wydanym w II instancji organ podniósł, że odwołująca się Diecezja [...] nie była stroną postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji i nie ma interesu prawnego w tym postępowaniu.

Na wstępie Sąd pragnie wskazać, że postępowanie o stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej jest postępowaniem nadzwyczajnym i może być wszczęte na żądanie strony lub z urzędu.

W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, że stroną postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji jest nie tylko strona postępowania zwykłego zakończonego wydaniem kwestionowanej decyzji, lecz także każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku mogą dotyczyć skutki stwierdzenia nieważności decyzji (por. wyrok NSA z dnia 12 stycznia 1994 r., II SA 2164/92, ONSA 1995 nr 1, poz. 32, wyrok 7 sędziów NSA z dnia 13 października 2003 r., OSA 4/03, ONSA 2004, nr 1, poz. 3).

Pojęcie interesu prawnego mimo, że nie zostało zdefiniowane w przepisach kpa, było przedmiotem orzeczeń sądowych i tematem wypowiedzi doktryny. Istotę interesu prawnego należy upatrywać w jego związku z konkretną normą prawa materialnego, na podstawie której w postępowaniu administracyjnym określony podmiot, w określonym stanie faktycznym może domagać się konkretyzacji jego uprawnień lub obowiązków, a także na tej samej zasadzie może żądać przeprowadzenia kontroli określonego aktu lub czynności w celu ochrony jego praw i obowiązków przed naruszeniami dokonanymi tym aktem i doprowadzenia tego aktu do stanu zgodnego z prawem. Stwierdzenie istnienia interesu prawnego wymaga więc ustalenia związku o charakterze materialnoprawnym pomiędzy obowiązującą normą prawa, a sytuacją prawną konkretnego podmiotu prawa, polegającego na tym, że akt stosowania tej normy (decyzja administracyjna) może mieć wpływ na sytuację prawną tego podmiotu w zakresie prawa materialnego (wyrok NSA z dnia 11 grudnia 2002 r., II SA 4000/01 niepublik.). Podkreśla się, że interes prawny powinien być indywidualny, konkretny, realny i znajdować potwierdzenie w okolicznościach faktycznych, które uzasadniały zastosowanie normy prawa materialnego.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, iż kwestię interesu prawnego Diecezji [...] należy zbadać mając na względzie prawne uregulowania dotyczące Kościoła Rzymskokatolickiego w Polsce, tj.: normy zawarte w Konstytucji RP (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.), umowie międzynarodowej

- Konkordacie podpisanym w dniu 28 lipca 1993 r. zawartym między Stolicą Apostolską a Rzeczpospolitą Polską (Dz. U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318) i w ustawie z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej

Dz. U. Nr 29, poz. 154 ze zm.).

W ustawie zasadniczej ustawodawca w art. 25 ust. 2 wskazał, że stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego, zaś w ust. 4 uregulował, że stosunki między Rzeczypospolitą Polską a Kościołem Katolickim określa umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy.

Zapisy Konstytucji sformułowały zatem zasadę autonomii związków wyznaniowych. Wynika z niej, że władze mają zachowywać bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, a także zapewnić swobodę ich wyrażania w życiu publicznym. Jednocześnie wobec równoprawnego traktowania wszystkich związków wyznaniowych, określonego w ust. 1 ww. – należy uznać, że w konstytucji została wyrażona, choć nie bezpośrednio zasada rozdziału Państwa od Kościoła (por. W. Skrzydło, Komentarz do art. 25 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, LEX).

Regulacje te zawiera również powołana uprzednio, ratyfikowana umowa międzynarodowa i ustawa z 1989 r. Zgodnie z art. 1 Konkordatu Rzeczpospolita Polska i Stolica Apostolska potwierdzają, że Państwo i Kościół Katolicki są - każde w swej dziedzinie - niezależne i autonomiczne oraz zobowiązują się do pełnego poszanowania tej zasady we wzajemnych stosunkach i we współdziałaniu dla rozwoju człowieka i dobra wspólnego. Natomiast zgodnie z art. 4 ust. 2 i 3 tego aktu Rzeczpospolita Polska uznaje osobowość prawną wszystkich instytucji kościelnych terytorialnych i personalnych, które uzyskały taką osobowość na podstawie przepisów prawa kanonicznego. Władza kościelna dokonuje stosownego powiadomienia kompetentnych organów państwowych. Inne instytucje kościelne mogą na wniosek władzy kościelnej uzyskać osobowość prawną na podstawie prawa polskiego.

Natomiast w ustawie o stosunku państwa do Kościoła Katolickiego uregulowania dotyczące autonomii kościoła zostały wyrażone w art. 2. Przy czym w art. 3 ust. 2 tego aktu ustawodawca wskazał, że w sprawach odnoszących się do Kościoła, nieuregulowanych niniejszą ustawą, stosuje się powszechnie obowiązujące przepisy prawa, o ile nie są sprzeczne z wynikającymi z niej zasadami. Ustawodawca określił tez w art. 5 ust. 1, że w skład struktury organizacyjnej kościoła wchodzą osoby prawe wymienione w art. 6-10, tj. między innymi diecezje i parafie. Przy czym organem parafii jest proboszcz lub jej administrator (art. 7 ust. 3 pkt 5). Uznanie zatem osobowości prawnej tych podmiotów oraz wskazanie ich organów w ustawie oznacza, że zgodnie z regulacjami zawartymi w kodeksie cywilnym, posiadają one zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych. Nie są one tzw. ułomnymi osobami prawnymi, tj. nie mogą być ograniczone w kształtowaniu stosunków prawnych (w tym własnościowych) na gruncie polskiego systemu prawa, a ich oświadczenia woli wywołują przewidziane przepisami skutku.

Strona skarżąca wywodzi swój interes prawny z uregulowań zawartych w Kodeksie kanonicznym i z zasady autonomii Kościoła wskazując, iż organy administracji publicznej powinny uwzględnić jej wewnętrzne stosunki organizacyjne.

W tym miejscu Sąd pragnie jednak zwrócić uwagę na glosę Adama Pawluka do uchwały SN z dnia 19 grudnia 2008 r., sygn. akt III CZP 122/08 (Teza nr 4 120910/4), iż artykuł 4 Konkordatu stanowi wystarczającą podstawę do uznania przepisów prawa kanonicznego za statut kościelnej osoby prawnej (Rejent. 2010, 7-8,138). Sąd podzielając to stanowisko podkreśla, że powyższe nie oznacza jednak, iż można uznać skuteczność regulacji prawa kanonicznego w polskim systemie prawa. Zamknięty katalog źródeł prawa został bowiem wyczerpująco określony w Konstytucji RP (art. 87), tj. Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Wskazane wyliczenie ma charakter wyczerpujący i nie wymienia wewnętrznych regulacji prawnych Kościoła.

Wewnętrzna struktura organizacyjna kościoła katolickiego została uwzględniona przez ustawodawcę polskiego, który wyczerpująco określił w ustawie i umowie międzynarodowej, jakie kościelne osoby prawne posiadają osobowość prawną na gruncie prawa polskiego. Skoro zatem przyjmuje się osobowość prawną parafii i jej organu – nie można jednocześnie wskazywać na normy statutowe wewnątrzkościelne, jako mogące mieć bezpośredni wpływ na to prawo podmiotowe na gruncie polskich przepisów prawnych. Parafia w obrocie prawnym może zarządzać należącym do niej mieniem samodzielnie, bowiem ona ponosi za nie odpowiedzialność - co nie narusza prawa. Kościoła - jako organizacji - do dowolnego kształtowania swoich stosunków wewnętrznych. Tymczasem strona skarżąca utożsamia zagwarantowaną ustawowo autonomię kościelnej osoby prawnej, w zakresie stosunków wewnętrznych, z działaniami podejmowanymi przez te osoby na zewnątrz tej organizacji. Autonomia ta kreuje jedynie możliwość swobodnego układania stosunków wewnętrznych kościoła - a nie wprowadzanie nimi zmian w stosunkach dotyczących ogólnego obrotu prawnego.

W tych okolicznościach Sąd uznał, że nie istnieje żaden przepis prawa materialnego, z którego wynikałby interes prawny Diecezji [...] w niniejszym postępowaniu.

Proboszcz, jako organ parafii, która posiada osobowość prawną, może podejmować skuteczne prawnie działania na gruncie prawa polskiego. Przy czym nie jest rolą organu administracji dokonanie oceny, czy parafia uczyniła zadość prawu wewnętrznemu Kościoła. Skoro parafia uzyskała prawo własności nieruchomości w części ułamkowej, to proboszcz w jej imieniu jest władny realizować uprawnienia właścicielskie. Posiada zatem określony normą prawa matererialnego interes prawny. Należy także wskazać, że parafia jako właściciel nieruchomości posiada na gruncie prawa polskiego obowiązki (np. ewentualny zobowiązaniowy, podatkowy, etc...). Wobec czego zaprezentowane przez stroną skarżącą rozumienie autonomii kościoła mogłoby powodować sytuacje, w których diecezja posiadałaby jedynie prawa (np. quasi-właścicielskie), nie mając jednocześnie odpowiadających tym prawom obowiązków. Takie rozumienie autonomii jest sprzeczne z konstytucyjną zasadą równości podmiotów.

Reasumując Sąd uznał, że Diecezja [...], jako podmiot nadrzędny w wewnętrznej strukturze Kościoła, posiada jedynie interes faktyczny w postępowaniu administracyjnym dotyczącym nieruchomości, stanowiącej własność parafii.

Odnosząc się do zarzutów skargi należy wskazać, że z działań faktycznych organu, takich jak zawiadomienie Diecezji [...], strona nie może wywodzić swojego interesu prawnego, bowiem interes ten istnieje obiektywnie i jest kreowany przez przepis prawa materialnego, a nie faktyczne działania organu.

W tym stanie rzeczy Sąd nie odniósł się do zarzutów podniesionych przez stronę, a dotyczących prawidłowości decyzji organu I instancji - co wynika z faktu, że zarzuty te mogłyby zostać zbadane jedynie w przypadku uznania, iż skarżąca posiada interes prawny, a nie jedynie faktyczny w postępowaniu zakończonym decyzją Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z [...] kwietnia 2009 r. stwierdzającą nieważność decyzji Wojewody [...] z [...] maja 2000 r., w części dotyczącej przekazania nieodpłatnie na współwłasność Parafii [...] w L. udziału w wysokości [...] części nieruchomości rolnych o powierzchni całkowitej [...] ha, położonych w obrębie [...].

Ewentualne uwzględnienie tych zarzutów doprowadziłoby do sytuacji, w której zarzuty podmiotu, który nie ma interesu prawnego w postępowaniu zostałyby rozpoznane - a to naruszyłoby art. 16 kpa. W przedmiotowej sprawie interes prawny skarżącego ogranicza się bowiem do zbadania prawidłowości przeprowadzenia postępowania odwoławczego.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r.,

poz. 270, ze zm.), Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.