Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Dnia 3 marca 2021 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Tomasz Świstak (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Wiesława Batorowicz Sędzia WSA Danuta Rzyminiak-Owczarczak po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 3 marca 2021 r. sprawy ze skargi E. G. na czynność Prezydenta Miasta z dnia [...] września 2020 r., nr [...] w przedmiocie zapewnienia transportu do placówki oświatowej I. uznaje czynność za bezskuteczną, II. zasądza od Prezydenta Miasta na rzecz skarżącej kwotę [...]zł ([...] złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

E. G. (dalej jako strona lub skarżąca) w dniu [...] sierpnia 2020 r. zwróciła do Prezydenta Miasta z wnioskiem o zapewnienie jej niepełnosprawnemu synowi K. G. bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do ośrodka umożliwiającego realizację obowiązku nauki, tj. do Ośrodka Rewalidacyjno-Wychowawczego "C. " w W., w roku szkolnym [...], zgodnie z załączonym orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego.

Uzasadniając wniosek skarżąca wskazała, że wybrany przez nią ośrodek jest specjalistyczną placówką kształcenia specjalnego, która obejmuje wychowanka i jego rodzinę wsparciem w zakresie pomocy społecznej, zarówno finansowo jak i rzeczowo. Nadto wybrana placówka jest w stanie w pełni spełnić zalecenia wskazane w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego. Jej syn uczęszczał do tej placówki w roku szkolnym [...], wtenczas dowoziła go na własny koszt.

Do wniosku załączono orzeczenie o niepełnosprawności, z którego wynika, że K. G., urodził się [...] sierpnia 2010 r. Jest chłopcem z niepełnosprawnością sprzężoną: niepełnosprawność ruchową i niepełnosprawność intelektualną w stopniu umiarkowanym. Z wniosku wynika, że małoletni K. G. został przyjęty do Ośrodka Rewalidacyjno-Wychowawczego "C. " w W..

W odpowiedzi, pismem z [...] września 2020 r. nr [...], Prezydent Miasta poinformował wnioskodawczynię, iż w związku z opinią Zespołu Radców Prawnych art. V39 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U. z 2020 poz. 910) dotyczy dowozu dzieci i młodzieży w wieku szkolnym do publicznych placówek oświatowych, w tym do ośrodków rewitalizacyjno-wychowawczych (pisownia zachowana - uw. Sądu), w związku z czym w tej sprawie przedmiotowy przepis nie znajduje zastosowania. Ponadto zgodnie z informacją uzyskaną od dyrekcji Zespołu Szkół Specjalnych w O. W., iż w ww. placówce istnieje możliwość realizowania wszystkich zaleceń zawartych w orzeczeniu nr [...] o potrzebie kształcenia specjalnego, nie ma możliwości organizacji bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do Ośrodka Rewalidacyjno-Wychowawczego "C. " w W..

E. G., reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, wniosła skargę na powyższą czynność, tj. odmowę zapewnienia bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu dziecka Skarżącej małoletniemu K. G. z miejsca zamieszkania do Ośrodka Rewalidacyjno-Wychowawczego "C." w W., zarzucając naruszenie:

1. art. 70 ust. 1, 3 i 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej poprzez naruszenie prawa do nauki oraz prawa rodziców do wyboru szkoły;

2. naruszenie prawa materialnego - art. 39 ust. 4 pkt 2 i art. 39a ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe polegającego na bezpodstawnej odmowie zapewnienia synowi Skarżącej - małoletniemu niepełnosprawnemu K. G., bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego oraz przez brak zorganizowania przez gminę bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu syna skarżącej do ww. ośrodka.

Skarżąca wniosła o stwierdzenie bezskuteczności zaskarżonej czynności oraz uznanie obowiązku Miasta O. W. do zorganizowania bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu małoletniego K. G. z miejsca zamieszkania do Ośrodka Rewalidacyjno-Wychowawczego "C. " w W. koło K. i z powrotem - do końca roku szkolnego [...] oraz o zasądzenie od Miasta O. W. na rzecz Skarżącej zwrotu kosztów dojazdu małoletniego K. G. z miejsca zamieszkania do Ośrodka Rewalidacyjno-Wychowawczego "C. " w W. koło K. i z powrotem w okresie od dnia [...] września 2020 r. do dnia uznania obowiązku. Skarżąca wniosła również o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania.

W uzasadnieniu wskazano, iż obowiązkiem gminy jest zapewnienie dzieciom z niepełnosprawnościami sprzężonymi, z których jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność intelektualna, bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego.

Obowiązki gminy w powyższym zakresie zostały sformułowane przez ustawodawcę jednoznacznie i w pierwszej kolejności gmina powinna zapewnić niepełnosprawnemu dziecku bezpłatny transport i opiekę w czasie przewozu. Jeśli jednak rodzice zdecydują się na dowożenie dziecka i zapewnienie opieki w czasie przewozu, to gmina zostaje zwolniona z obowiązku zapewnienia bezpłatnego transportu, pod warunkiem że między gminą a rodzicami dojdzie do zawarcia umowy.

W niniejszej sprawie, ani Prezydent, ani Skarżąca nie wyszli z inicjatywą zawarcia umowy. Brak umowy aktualizuje obowiązek gminy w zakresie zapewnienia bezpłatnego transportu i opieki, o których mowa w art. 39 ust. 4 pkt 2 Prawa oświatowego Zauważono też, iż przepis ten nie formułuje warunku, aby bezpłatny transport dotyczył wyłącznie najbliższego ośrodka rewalidacyjno–wychowawczego, ani by ten ośrodek musiał być publiczny.

Skarżąca podniosła, że Ośrodek Rewalidacyjno-Wychowawczy "C." w W. koło K. jest położony w odległości około [...] km od miejsca zamieszkania małoletniego K. G., a wybór tego ośrodka jest także podyktowany treścią orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego.

Odpowiadając na skargę Prezydenta Miasta wniósł o jej oddalenie.

Organ podniósł, że zgodnie z art. 32 ust. 6 Prawa oświatowego obowiązkiem gminy jest zapewnienie niepełnosprawnym dzieciom pięcioletnim i sześcioletnim oraz dzieciom objętym wychowaniem przedszkolnym na podstawie art. 31 ust. 2 bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższego przedszkola, oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej, innej formy wychowania przedszkolnego lub ośrodka rewalidacyjno- wychowawczego albo zwrot kosztów przejazdu dziecka i opiekuna na zasadach określonych w umowie zawartej między wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) a rodzicami, jeżeli dowożenie zapewniają rodzice.

Prezydent Miasta wskazał nadto, iż w dniu [...] września 2020 r. wpłynęło pismo dyrektora Zespołu Szkół Specjalnych w O. W.., którym potwierdzono możliwość realizacji zaleceń zawartych w orzeczeniu nr [...], wydanym przez Poradnię Psychologiczno- Pedagogiczną w O. W..

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu zważył, co następuje.

Skarga okazała się zasadna.

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2019 r., poz. 2167) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem. Uwzględnienie skargi, powodujące eliminację zaskarżonego aktu z obrotu prawnego, następuje jedynie w przypadku stwierdzenia przez sąd naruszenia przepisów prawa materialnego lub istotnych wad w przeprowadzonym postępowaniu, które mogły mieć wpływ na wynik sprawy (art. 145 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2019 r., poz. 2325 dalej P.p.s.a.).

Wskazać należy, że odmowa zapewnienia uczniom dojazdu do szkoły lub innej placówki wskazanej w ustawie z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U. z 2020 poz. 910, w tekście jako Prawo oświatowe), jest czynnością w rozumieniu art. 3 § 2 pkt 4 P.p.s.a., a zatem przysługuje na nią skarga do sądu administracyjnego.

Z akt sprawy wynika, że zaskarżoną czynnością Prezydent Miasta, powołując się na art. 39 ust. 4 pkt 2 Prawa oświatowego odmówił skarżącej E. G. zorganizowania bezpłatnego dowozu jej niepełnosprawnego syna K. G. do Ośrodka Rewalidacyjno- Wychowawczego "T. " w W. z dwóch powodów: po pierwsze Prezydent stwierdził, że art. 39 ust. 4 pkt 2 znajduje zastosowanie do publicznych ośrodków rewalidacyjno- wychowawczych, a ośrodek wskazany przez skarżąca jest placówką niepubliczną. Po drugie zaś wskazał, że istnieje możliwość realizacji zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego syna skarżącej w Zespole Szkół Specjalnych w O. W..

Bezspornym w niniejszej sprawie jest, iż małoletni K. G. jest chłopcem z niepełnosprawnością sprzężoną - niepełnosprawnością ruchową i niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym oraz to, że legitymuje się orzeczeniem nr [...] o potrzebie kształcenia specjalnego.

Przechodząc do merytorycznej oceny zasadności wniesionej skargi wskazać należy, że zgodnie z treścią art. 39 ust. 4 pkt 2 Prawa oświatowego obowiązkiem gminy jest: zapewnienie dzieciom i młodzieży, o których mowa w art. 36 ust. 17, a także dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnościami sprzężonymi, z których jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność intelektualna, bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym kończą:

a) 24 rok życia - w przypadku uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi, z których jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność intelektualna,

b) 25 rok życia - w przypadku uczestników zajęć rewalidacyjno-wychowawczych.

Obowiązki gminy w powyższym zakresie zostały sformułowane przez ustawodawcę jednoznacznie i w pierwszej kolejności gmina powinna zapewnić niepełnosprawnemu dziecku bezpłatny transport i opiekę w czasie przewozu. Zdaniem Sądu powyższy przepis art. 39 ust. 4 pkt 2 Prawa oświatowego, nie formułuje warunku aby bezpłatny transport dotyczył wyłącznie najbliższego ośrodka rewalidacyjno–wychowawczego. Ustawodawca wyraźnie wskazuje sytuacje, w których obowiązek dotyczy ośrodka najbliższego (tak w art. 39 ust. 4 pkt 1 Prawa oświatowego, jeśli chodzi o bezpłatny transport uczniów niepełnosprawnych do najbliższej szkoły podstawowej lub najbliższej szkoły ponadpodstawowej). Warunku odległości nie sformułowano natomiast w przepisie art. 39 ust. 4 pkt 2 Prawa oświatowego.

Oznacza to, że realizacja obowiązku gminy w zakresie zapewnienia bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do ośrodka rewalidacyjno–wychowawczego nie jest uzależniona od odległości ośrodka do miejsca zamieszkania niepełnosprawnego dziecka. A zatem nie musi to być ośrodek najbliższy.

Powołując się zaś na art. 70 ust. 1 i 3 Konstytucji RP należy wskazać, że podejmowane decyzji w imieniu ucznia w wykonaniu konstytucyjnie gwarantowanego prawa do nauki i wyboru szkoły należy do rodziców, a nie do gminy. Wobec tego E. G. mogła wybrać dla swojego syna ten konkretny ośrodek rewalidacyjno- wychowawczy, w którym odbywać będzie on dalsze kształcenie. Nie musiała być to szkoła najbliższa chłopcu, gdyż jak wyżej wskazano tego warunku ustawa w art. 39 ust. 4 Prawa oświatowego nie formułuje, ani tym bardziej nie musi być to szkoła wskazana przez gminę.

Sąd nie podziela również argumentu Prezydenta, iż przepis ten dotyczy wyłącznie publicznych placówek. Miernik "publiczny" w ogóle nie został użyty w ust. 4, który wyłącznie wypowiada się o tym, że obowiązkiem gminy jest zapewnienie transportu do ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego.

Inaczej mówiąc obowiązek zapewnienia dowozu niepełnosprawnego dziecka do ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego o którym mowa w art. 39 ust. 4 pkt 2 nie jest obwarowany wymogiem publicznego charakteru tej placówki. W ocenie Sądu ratio legis powołanych przepisów sprowadza się do tego, aby dzieciom niepełnosprawnym zapewnić możliwość kształcenia stosownie do wymagań i zaleceń wskazanych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego w dedykowanych do tego ośrodkach rewalidacyjno- wychowawczych. Po stronie gminy zaś ustanowiono obowiązek organizacji dowozu do tych placówek, nie wprowadzając ani kryterium bliskości, ani kryterium publicznego charakteru ośrodka.

Sąd podziela stanowisko WSA w Krakowie sformułowane w sprawie III SA/Kr 1230/15, że uwzględniając ciężkie przypadki niepełnosprawności, jako nieuzasadnione należy potraktować obawy gminy, iż wybór rodziców zawsze padnie na ośrodek położony daleko i obowiązki gminy w zakresie transportu pod opieką będą w związku z tym szczególnie uciążliwe i kosztowne. Celowi konstytucyjnemu w postaci zapewnienia wsparcia rodzicom osoby niepełnosprawnej nie odpowiadałaby wykładnia ograniczająca prawa przyznane osobom niepełnosprawnym, najciężej dotkniętym przez los, a uzasadniona potrzebą ochrony majątkowych interesów gminy.

Reasumując powyższe rozważania należy stwierdzić, że na gminie ciąży obowiązek zapewnienia uczniowi o określonym typie niepełnosprawności, w tym niepełnosprawności sprzężonej, bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do ośrodka umożliwiającego wypełnienie obowiązku szkolnego i obowiązku nauki. Przy tym nie musi to być ośrodek położony najbliżej, ani nie musi to być ośrodek publiczny. Wybór ośrodka nie stanowi uprawnienia gminy, lecz osób, do których należy podejmowanie decyzji w imieniu ucznia w wykonaniu konstytucyjnie gwarantowanego prawa do nauki i wyboru szkoły (art. 70 ust. 1 i 3 Konstytucji).

Niezależnie od powyższego stwierdzenie bezskuteczności zaskarżonej czynności z zakresu administracji publicznej wyrażonej w piśmie z dnia [...] września 2020 r. ma swoje źródło w tym, że Prezydent Miasta w sposób niezwykle lakoniczny przedstawił swoje stanowisko, które w związku z tym musi być uznane za gołosłowne i arbitralne. Oprócz powołania się na okoliczność, że Zespół Szkół Specjalnych w O. W. daje możliwość realizowania wszystkich zaleceń zawartych w orzeczeniu K. G., organ to nie podał żadnych konkretnych argumentów przemawiających za tym, iż szkoła ta spełnia wszystkie zalecenia wskazane w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego K. G.. Nie można bowiem uznać za wystarczające w tej mierze pisma Dyrektora w/w placówki nr [...] (opatrzonego datą [...] września 2019 r.), w którym wskazano równie lakonicznie, że "istnieje możliwość realizacji zaleceń zawartych w orzeczeniu nr [...]", bez odniesienia się do konkretnych zaleć wskazanych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego.

W przeciwieństwie do organu, skarżąca przedstawiła natomiast konkretne dokumenty jak i szczegółowo uzasadniła wniosek, z którego wynika, że wybrana przez nią placówka zajmuje się kształceniem dzieci m.in. z niepełnosprawnościami sprzężonymi z jakimi zmaga się jej syn. Nadto ośrodek w W. został wprost wskazany w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego również z tego względu, że w poprzednim roku szkolnym syn skarżącej tam uczęszczał.

Z pisma Prezydenta Miasta nie wynika zatem czy rzetelnie i wnikliwie przeanalizowano orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego i uwzględniono wszystkie potrzeby i zalecenia względem małoletniego syna skarżącej. Nadto w swoim piśmie Prezydent odniósł się do nieznanego ustawie ośrodka rewitalizacyjno-wychowawczego. Biorąc pod uwagę, że pismo to składa się z dwóch zdań, dodatkowo wskazuje to na lekceważący i zdawkowy charakter odpowiedzi organu na wniosek skarżącej.

Tej negatywnej dla organu oceny nie może także zmienić odpowiedź na skargę, która jest kopią odpowiedzi na skargę złożonej w innej sprawie skarżącej (o sygn. II SA/Po [...], zakończonej wyrokiem z dnia [...] czerwca 2020 r.), kiedy ubiegała się ona o zapewnienie dowozu dziecka do przedszkola. W odpowiedzi na skargę organ rozwodzi się na temat zapewnienia dowozu do przedszkola, jak i przedstawia rozważania dotyczące pojęcia "bliskości" w odniesieniu do szkoły, przedszkola i ośrodka. Nawet więc w odpowiedzi na skargę organ nie podjął żadnej próby sanowania swojej czynności, ani przedstawienia konkretnych argumentów przemawiających za odmową zapewnienia dowozu małoletniemu K. G. do ośrodka "T. " w W..

Z powyższych względów należało uchylić zaskarżoną czynność Prezydenta. Rozpoznając na nowo powyższą sprawę, organ weźmie pod uwagę poczynione powyżej rozważania Sądu i uwzględni je jako wskazania, co do wydania właściwej czynności z zakresu administracji publicznej.

W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 146 § 1 oraz art. 132 P.p.s.a. Sąd orzekł jak w pkt 1 wyroku o bezskuteczności zaskarżonej czynności. W przedmiocie kosztów postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 200, art. 205 § 2 P.p.s.a, na które składały się uiszczony przez stronę wpis [...] zł, wynagrodzenie pełnomocnika [...] zł oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa [...] zł, łącznie [...] zł.