Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi – Wydział II w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Magdalena Sieniuć (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Michał Zbrojewski Asesor WSA Tomasz Porczyński Protokolant Asystent sędziego Izabela Lewandowska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 listopada 2022 r. sprawy ze skargi K.S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Łodzi z dnia 25 maja 2022 r. nr SKO.4115.118.2022 w przedmiocie odmowy całkowitego zwolnienia z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta Łodzi z dnia 25 kwietnia 2022 r. nr WPS.4137.122.9.2022. dc

Zaskarżoną decyzją z dnia 25 maja 2022 r., nr SKO.4115.118.2022, Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Łodzi - na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz. U. z 2021 r., poz. 735 ze zm., dalej jako: "k.p.a.") oraz art. 8 ust. 3 i 4, art. 17 ust. 1 pkt 16, art. 59 ust. 1, art. 60, art. 61 ust. 2d, art. 62, art. 63, art. 64, art. 106 ust. 1, 4 i 6, art.107 i art. 109 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn. Dz. U. z 2021 r., poz. 2268 ze zm., dalej jako: "u.p.s.") utrzymało w mocy decyzję Prezydenta Miasta Łodzi z dnia 25 kwietnia 2022 r., nr WPS.4137.122.9.2022, o odmowie całkowitego zwolnienia K. S. z opłaty za pobyt dziadka, J. S. w Domu Pomocy Społecznej.

Jak wynika z akt sprawy, ww. decyzją z dnia 25 kwietnia 2022 r. Prezydent Miasta Łodzi odmówił K. S. całkowitego zwolnienia z opłaty za pobyt dziadka, J. S. w Domu Pomocy Społecznej w Ł., przy ul. [...]. Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia organ wskazał przepis art. 64 w zw. z art. 61 i art. 110 ust. 7 u.p.s.

W odwołaniu od powyższej decyzji K. S. wskazał, że jest ona dla niego krzywdząca, niesprawiedliwa i łamie prawo gwarantujące wszystkim obywatelom sprawiedliwość społeczną. Odwołujący wskazał, że nigdy nie poznał dziadka – J. S., który nie interesował się jego losem, jak i losem jego rodzeństwa. Odwołujący nie jest w stanie przedstawić dokumentów potwierdzających brak kontaktów z dziadkiem, bowiem takie dokumenty nie istnieją. Jedyny dokument, który odwołujący może przedstawić, to oświadczenia członków rodziny. Odwołujący nie jest w stanie przedstawić dokumentów potwierdzających ponoszenie wydatków na leki w kwocie 150 zł, bowiem - jak wyjaśnił - kwota ta nie jest wygórowana. Odwołujący partycypuje w kosztach utrzymania mieszkania, ale umowa najmu jest zawarta na jego współlokatorkę, która dokonuje opłat i figuruje na dokumentach. Kwota, którą odwołujący ma ponosić na utrzymanie dziadka, jest wygórowana, bowiem z dochodów odwołującego pozostaje mu do dyspozycji kwota niższa niż minimalna krajowa. W toku postępowania pierwszoinstancyjnego odwołujący dowiedział się, że został mocą aktu notarialnego pozbawiony prawa do zachowku po dziadku. Wcześniej odwołujący nie wiedział, że taki dokument został sporządzony, a także nie wiedział o rzekomych próbach nawiązania kontaktu ze strony dziadka. Rodzice odwołującego rozwiedli się, gdy ten miał 17 lat, ale także wówczas dziadek nie pojawił się w życiu wnuków, szczególnie że ojciec nadużywał alkoholu i zaniedbywał obowiązki rodzicielskie. Za niesprawiedliwe odwołujący uznał partycypowanie w kosztach utrzymania dziadka w domu pomocy społecznej, podczas gdy dziadek nigdy emocjonalnie ani materialnie (czego dowodem jest pozbawienie odwołującego prawa do zachowku) nie był obecny w jego życiu. W toku postępowania pierwszoinstancyjnego odwołujący złożył wniosek o przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego, m.in. z dziadkiem, w celu ustalenia relacji. Jednak wniosek ten został odrzucony, co odwołujący uznał za nierzetelne i niesprawiedliwe. W konkluzji odwołujący wskazał, że w sprawie zachodzą uzasadnione okoliczności do zwolnienia go z obowiązku ponoszenia kosztów pobytu dziadka w domu pomocy społecznej. Do odwołania dołączył oświadczenia członków rodziny potwierdzające rażące zaniedbania obowiązków rodzinnych przez dziadka oraz brak jakichkolwiek relacji na każdym etapie życia.

Wskazaną na wstępie decyzją z dnia 25 maja 2022 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Łodzi, po rozpoznaniu powyższego odwołania, utrzymało w mocy decyzję organu pierwszej instancji. W motywach rozstrzygnięcia organ przedstawił dotychczasowy przebieg postępowania i odwołując się do treści art. 60 ust. 1, ust. 2 i ust. 3, art. 59 ust. 1, art. 61 ust. 1, ust. 2, ust. 2d, ust. 2e, art. 103 ust. 1, ust. 2, art. 61 ust. 3 oraz art. 64, art. 64a i art. 64b u.p.s. wyjaśnił, że decyzja w sprawie zwolnienia jest wydawana w granicach dyskrecjonalnych działań administracji, zatem w granicach uznania administracyjnego. Katalog okoliczności wskazanych w art. 64, art. 64a i art.64b u.p.s. nie ma charakteru zamkniętego, stąd wystąpienie innych przesłanek nie czyni niemożliwym zwolnienia z obowiązku wnoszenia opłat za pobyt osoby bliskiej w domu pomocy społecznej. Jednocześnie zwolnienie z powyższego obowiązku możliwe jest dopiero po zakończeniu postępowania w sprawie ustalenia opłaty. Organ w toku postępowania zobowiązany jest do poddania sytuacji podmiotu wnioskującego, w świetle przesłanek określonych w art. 64 u.p.s., jednak może uwzględnić także inne okoliczności niż wskazane w przepisie, uznając je za szczególnie uzasadnione. Muszą być to okoliczności szczególnie uzasadnione i związane z wyjątkową lub trudną sytuacją podmiotu ubiegającego się o zwolnienie. Okoliczności te powinny ponadto być związane z sytuacją rodzinną (pkt 1-3), osobistą (pkt 2 lub 4,7) lub majątkowo-dochodową (pkt 2 lub 3) osoby ubiegającej się o zwolnienie lub członka jej rodziny. W świetle regulacji art. 64 u.p.s. osoby wnoszące opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej mogą żądać zwolnienia od tej opłaty w całości lub w części, jeżeli w ich sytuacji życiowej występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstały w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych. Natomiast w przypadku wystąpienia szczególnych okoliczności związanych z sytuacją osoby zobowiązanej do ponoszenia opłaty, właściwy organ dokonuje oceny tych okoliczności zgodnie z wymaganiami art. 7 k.p.a., mając na względzie nie tylko słuszny interes strony wnioskującej o zwolnienie, ale także interes społeczny. To wnioskodawca ma obowiązek wykazania, że jego sytuacja jest wyjątkowa, szczególna, trudna, że uzasadnia uwzględnienie jego wniosku i w konsekwencji przerzucenie ciężaru utrzymania podopiecznego w domu pomocy społecznej z rodziny na gminę, jako organ prowadzący domy pomocy społecznej (art. 17 ust. 1 pkt 16 u.p.s.). Kolegium wskazując na treść art. 64a u.p.s. wyjaśniło, że w sprawie nie zachodzą przesłanki obligatoryjne do zwolnienia strony od obowiązku ponoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej.

Następnie Kolegium wskazało, że pismem z dnia 7 grudnia 2021 r. poinformowano K. S. o wysokości opłaty za pobyt dziadka – J. S. w Domu Pomocy Społecznej przy ul. [...] w Ł. oraz przesłano umowę z dnia 7 grudnia 2021 r. w sprawie ponoszenia odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej w wysokości 2.855,04 zł od dnia 29 lipca 2021 r. do 31 lipca 2021 r. oraz 1.038,99 zł od dnia 1 sierpnia 2021 r. W dniu 7 stycznia 2022 r. do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ł. wpłynęło pismo K. S. zatytułowane "odwołanie", które zostało potraktowane jako wniosek o zwolnienie z ww. opłaty. Pismem z dnia 21 stycznia 2022 r. poinformowano odwołującego o konieczności przeprowadzenia wywiadu środowiskowego i uzupełnienia wniosku o dokumenty potwierdzające okoliczności uniemożliwiające wniesienie ustalonej opłaty. W dniu 10 marca 2022 r. przeprowadzono w miejscu zamieszkania odwołującego wywiad środowiskowy. Wywiad środowiskowy zawiera tylko dokumenty potwierdzające dokonywanie opłat za bezumownie wynajmowane mieszkanie, nie zawiera innych dokumentów potwierdzających sytuację zdrowotną i ponoszenie przez odwołującego kosztów związanych z leczeniem, jak również nie zawiera dokumentów potwierdzających rażące naruszenie przez dziadka obowiązków rodzinnych wobec odwołującego. Na podstawie zawartych w wywiadzie środowiskowym informacji o sytuacji dochodowej strony, od lipca 2021 r. zweryfikowano wysokość opłaty odwołującego za pobyt dziadka w domu pomocy społecznej. Na początku kwietnia 2022r. podczas rozmowy telefonicznej z kierownikiem Wydziału Pomocy Stacjonarnej MOPS w Łodzi odwołujący został ponownie poinformowany o konieczności uzupełnienia wniosku o zwolnienie, w szczególności o dokumenty potwierdzające okoliczności, na jakie powołuje się we wniosku o zwolnienie, jak również z uwagi na wskazanie, że ponosi koszty zakupu leków w wysokości 150 zł - przedstawienie informacji o własnej sytuacji zdrowotnej oraz dokumentów dotyczących umowy najmu mieszkania. W toku rozmowy odwołujący oświadczył, że nie posiada żadnych dokumentów wskazujących na sytuację zdrowotną, kupuje samodzielnie leki na alergię, która nie została potwierdzona przez lekarza, jak również nie posiada umowy regulującej kwestię najmu mieszkania. Nie posiada również dokumentów potwierdzających zaniedbania obowiązków rodzinnych ze strony dziadka. W piśmie z dnia 11 kwietnia 2022 r. odwołujący wniósł o przeprowadzenie wywiadu środowiskowego z dziadkiem na okoliczność ustalenia relacji oraz kontaktów z dziadkiem powołując się na przesłankę zawartą w art. 64 pkt 7 u.p.s. W dniu 12 kwietnia 2022 r. organ poinformował (drogą elektroniczną) odwołującego, że art. 64 pkt 7 u.p.s. wskazuje, iż to na osobie zobowiązanej do wnoszenia opłaty ciąży obowiązek wykazania, w szczególności na podstawie dokumentów dołączonych do wniosku, rażące naruszenie przez osobę kierowaną do domu pomocy społecznej lub mieszkańca domu obowiązku alimentacyjnego lub innych obowiązków rodzinnych względem osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty. W związku z tym - jak stwierdziło Kolegium - brak jest podstaw do przeprowadzenia wywiadu z J. S. z uwagi na wskazaną okoliczność.

Jak dostrzegło Kolegium, jedynym dokumentem wskazującym na brak poprawnych relacji rodzinnych jest załączony przez inną z osób zobowiązanych akt notarialny z dnia 21 listopada 2019 r., rep. [...] nr [...] wskazujący na fakt wydziedziczenia, pozbawienia m.in. odwołującego prawa do zachowku przez J. S. Jednakże zapis aktu notarialnego wskazuje, że powodem podjętej przez J. S. decyzji było uporczywe niedopełnianie wobec niego obowiązków rodzinnych (to jest w szczególności braku kontaktu, braku odzewu na próby nawiązania kontaktu, braku zachowań rodzinnych wobec testatora, braku zainteresowania jego życiem i stanem zdrowia oraz braku jakiejkolwiek pomocy i opieki). Powyższe stoi w sprzeczności z reprezentowanym przez odwołującego stanowiskiem w sprawie.

Zdaniem Kolegium, odwołujący w swojej argumentacji przedstawia jedną okoliczność, która - w jego opinii - przemawia za zwolnieniem z opłaty, tj. brak kontaktu z dziadkiem i rażące naruszanie przez niego obowiązków rodzinnych. Jednakże, odwołujący nie przedstawił żadnych dokumentów potwierdzających wskazaną okoliczność. Wskazana okoliczność w odniesieniu do treści ww. aktu notarialnego poddaje w wątpliwość przedstawione przez odwołującego stanowisko. Odwołujący - jak stwierdziło Kolegium - nie przedstawił żadnych innych dokumentów potwierdzających okoliczności uniemożliwiające wniesienie przez niego opłaty w ustalonej wysokości.

Ponadto Kolegium podkreśliło, że zrozmumiałe jest, że strona kieruje się pewnym stosunkiem emocjonalnym, w jej ocenie sytuacja, w jakiej pozostaje, jest szczególna i zasługująca na uwagę. Organ zobowiązany do działania na podstawie przepisów prawa (art. 6 k.p.a.) musi wszystkie te problemy rozważyć pod kątem zarówno interesu społecznego, jak i słusznego interesu strony. Okoliczności wymienione w art. 64 ust. 1 u.p.s. mają tylko charakter przykładowy. Mimo, że art. 61 ust. 1 pkt 7 u.p.s. został do niego dodany przez art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 listopada 2021 r. (Dz.U.2022.66) zmieniającej ustawę z dniem 27 stycznia 2022 r., to zawarta tam okoliczność była przedmiotem analizy organu I instancji.

Wychodząc z tych ustaleń Kolegium wskazało, że mimo zrozumienia sytuacji strony organy nie mogą postępować zgodnie z życzeniem osób zainteresowanych, sprzecznych między innymi z przytoczonymi wyżej przepisami, na których straży ma obowiązek stać. Niezasadne zwolnienie jest sprzeczne z zasadą pomocniczości, bowiem przerzuca na jednostki samorządu terytorialnego i obywateli koszty utrzymania osób, które są samowystarczalne pod względem finansowym lub mogą być utrzymywane przez swoich krewnych. Wydanie decyzji uwzględniającej wniosek o zwolnienie z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej powinno mieć charakter zupełnie wyjątkowy, wyłącznie w przypadku gdy sytuacja zdrowotna, rodzinna, życiowa i losowa wnioskującego reprezentuje taki ładunek aksjologiczny, który przełamuje fiskalizm państwa.

W skierowanej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi skardze na powyższą decyzję K. S. wskazał na naruszenie:

1) art. 7, "art. 77 § 111" i "art. 8012 k.p.a." polegające na niewyczerpującym zebraniu i rozpatrzeniu całego materiału dowodowego i niepodjęciu wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego i załatwienia sprawy, w tym zignorowanie dokumentów potwierdzających brak jakichkolwiek relacji między skarżącym a dziadkiem, dostarczonych wraz z odwołaniem oraz pomylenie stron sprawy w decyzji wydanej przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze;

2) art. 9 i art. 11 k.p.a. poprzez niedostateczne wyjaśnienie podstaw i przesłanek do uchylenia decyzji o obowiązku ponoszenia opłat za pobyt dziadka w domu pomocy społecznej;

3) art. 138 § 1 pkt 1 w zw. z art. 144 k.p.a. poprzez utrzymanie w mocy wadliwego "postanowienia" organu I instancji;

4) art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. polegające na bezzasadnym utrzymaniu w mocy zaskarżonej decyzji w sytuacji, gdy prawidłowe było uchylenie tej decyzji i orzeczenie o zwolnieniu z obowiązku ponoszenia opłat;

5) przepisów Konstytucji RP, a zwłaszcza art. 2 gwarantującego obywatelom sprawiedliwość społeczną;

6) art. 64 pkt 2 oraz 7 u.p.s.;

7) art. 64 u.p.s. w kwestii ustalenia wysokości opłaty za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej.

W uzasadnieniu skargi K. S. powtórzył argumenty podniesione w odwołaniu, wskazując ponadto, iż kwestionowane decyzje obu instancji poza tym, że naruszają prawo, są także niespójne i pełne absurdów. Organy obu instancji dopuściły się niedociągnięć oraz zaniedbań w toku postępowania. Wywiad przeprowadzony przez pracownika socjalnego miał charakter jedynie wywiadu finansowego mającego ustalić wysokość opłaty. Podczas wywiadu skarżący wniósł o całkowite zwolnienie z opłaty z uwagi na fakt, że dziadek jest mu osobą kompletnie obcą, nigdy nie miał z nim kontaktu, co stanowi przesłankę z art. 64 pkt 2 oraz 7 u.p.s. Samorządowe Kolegium Odwoławcze zignorowało dołączone do odwołania dokumenty potwierdzające brak kontaktów między skarżącym a dziadkiem. W toku postępowania skarżący dowiedział się o istnieniu aktu notarialnego z dnia 21 listopada 2019 r. Dokument ten - w ocenie skarżącego - stanowi niepodważalny dowód na brak relacji między skarżącym a dziadkiem, a także na brak chęci ich nawiązania z jego strony. Argumentacja użyta w akcie notarialnym jest kłamstwem, ponieważ to na dziadku spoczywał obowiązek nawiązania oraz utrzymania relacji rodzinnych, kiedy skarżący był dzieckiem. Zaniedbania ze strony dziadka oraz fakt wydziedziczenia stanowią kolejny argument za zwolnieniem skarżącego z opłaty za pobyt dziadka w domu pomocy społecznej zgodnie z art. 64 pkt 2 u.p.s. oraz w związku z Konstytucją RP, która gwarantuje zasadę sprawiedliwości społecznej. Ponadto w decyzji, którą skarżący otrzymał, wymienione są imiona oraz nazwiska osób, które nie są stronami w sprawie, co sugeruje, że Samorządowe Kolegium Odwoławcze pomyliło akta, bądź dopuściło się rażących zaniedbań przy wydawaniu decyzji, analizując niewłaściwe akta sprawy. To zaniedbanie oraz brak profesjonalizmu ze strony urzędników nie może prowadzić do utrzymania w mocy decyzji wydanych w sprawie.

W odpowiedzi na skargę Kolegium wniosło o jej oddalenie, podtrzymując argumenty zaprezentowane w motywach kwestionowanego rozstrzygnięcia. W ocenie organu, strona nie przedstawiła w skardze nowych zarzutów, które w jakikolwiek sposób kwestionowałoby podjęte przez Kolegium rozstrzygnięcie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi zważył, co następuje:

Skarga podlega uwzględnieniu.

Zgodnie z treścią art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r., poz. 137) w związku z art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r. poz. 329), powoływanej dalej jako: "p.p.s.a.", sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. W ramach owej kontroli sąd administracyjny nie przejmuje sprawy administracyjnej do jej końcowego załatwienia, lecz ocenia, czy przy wydawaniu zaskarżonego aktu (decyzji lub postanowienia) nie naruszono reguł postępowania administracyjnego i czy prawidłowo zastosowano prawo materialne.

Uchylenie zaskarżonej decyzji w całości albo w części następuje w przypadku stwierdzenia przez sąd naruszenia przepisów prawa materialnego, jeżeli miało ono wpływ na wynik sprawy lub naruszenia przepisów prawa procesowego, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a także dając podstawę do wznowienia postępowania (art. 145 § 1 pkt 1 p.p.s.a.). Natomiast w razie nieuwzględnienia skargi, sąd skargę oddala odpowiednio w całości albo w części (art. 151 p.p.s.a.). Ponadto należy wskazać, że zgodnie z art. 134 § 1 p.p.s.a., sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Uchylenie zaskarżonej decyzji w całości albo w części następuje w przypadku stwierdzenia przez sąd naruszenia przepisów prawa materialnego, jeżeli miało ono wpływ na wynik sprawy lub naruszenia przepisów prawa procesowego, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a także dając podstawę do wznowienia postępowania (art. 145 § 1 pkt 1 p.p.s.a.). Natomiast w razie nieuwzględnienia skargi, sąd skargę oddala odpowiednio w całości albo w części (art. 151 p.p.s.a.). Ponadto należy wskazać, że zgodnie z art. 134 § 1 p.p.s.a., sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

W niniejszej sprawie przedmiotem skargi jest decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Łodzi z dnia 25 maja 2022 r. utrzymująca w mocy decyzję organu pierwszej instancji w przedmiocie odmowy całkowitego zwolnienia skarżącego z opłaty za pobyt jego dziadka w domu pomocy społecznej.

Dokonując kontroli zaskarżonej decyzji w zakreślonych powyżej granicach Sąd stwierdził, że przedmiotowa decyzja oraz poprzedzająca ją decyzja organu pierwszej instancji o odmowie całkowitego zwolnienia skarżącego z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej jego dziadka naruszają prawo w stopniu, który w świetle powołanego art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) i c) p.p.s.a. uzasadnia ich uchylenie w całości.

Zaskarżona decyzja została wydana w oparciu o przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r. poz. 2268 ze zm.), powoływanej w niniejszym uzasadnieniu także jako: "u.p.s.". Zgodnie z art. 64 tej ustawy, osoby wnoszące opłatę lub obowiązane do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej można zwolnić z tej opłaty częściowo lub całkowicie, na ich wniosek, po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego, w szczególności jeżeli:

1) wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub innej placówce;

2) występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych;

3) małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia;

4) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko;

5) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty lub jej rodzic przebywała w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka lub placówce opiekuńczo-wychowawczej, na podstawie orzeczenia sądu o ograniczeniu władzy rodzicielskiej osobie kierowanej do domu pomocy społecznej lub mieszkańcowi domu;

6) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty przedstawi wyrok sądu oddalający powództwo o alimenty na rzecz osoby kierowanej do domu pomocy społecznej lub mieszkańca domu;

7) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty wykaże, w szczególności na podstawie dokumentów dołączonych do wniosku, rażące naruszenie przez osobę kierowaną do domu pomocy społecznej lub mieszkańca domu obowiązku alimentacyjnego lub innych obowiązków rodzinnych względem osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty.

Katalog osób zobowiązanych do ponoszenia przedmiotowej opłaty i kolejność, w jakiej ich ona obciąża, zostały ustalone w art. 61 u.p.s., zgodnie z którym w przypadku niepokrycia pełnych kosztów utrzymania przez mieszkańca domu pomocy społecznej, obowiązek ów obciąża małżonka mieszkańca, zstępnych przed wstępnymi (art. 61 ust. 1 pkt 2 u.p.s.).

Brzmienie przywołanego powyżej art. 64 u.p.s. potwierdza uznaniowy charakter wydawanego na jego podstawie rozstrzygnięcia o zwolnieniu osoby z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej w całości lub w części. Oznacza to, że wybór sposobu załatwienia tego rodzaju wniosku zależy wyłącznie od woli organu właściwego do ustalenia tej opłaty, co nie może jednak oznaczać dowolności wydanego w wyniku jego rozpatrzenia rozstrzygnięcia. Wyjaśnić przy tym należy, że sądowa kontrola decyzji w sprawie zwolnienia z przedmiotowej opłaty, a więc opartych na uznaniu administracyjnym, jest ograniczona wyłącznie do oceny, czy w sprawie zachodzą warunki materialnoprawne uzasadniające skorzystanie przez organ administracji z przysługujących mu uprawnień oraz czy wydanie decyzji zostało poprzedzone prawidłowo przeprowadzonym postępowaniem, z zachowaniem przepisów procedury administracyjnej. W wypadku postępowań prowadzonych w oparciu o art. 64 u.p.s. wydanie rozstrzygnięcia na podstawie tego przepisu powinno być bowiem poprzedzone wyjaśnieniem okoliczności sprawy w zakresie sytuacji rodzinnej i dochodowej wnioskodawcy, w szczególności zaś przesłanek wymienionych w pkt 1-7 tego przepisu, oraz jej analizą z zachowaniem wymogów proceduralnych przewidzianych w Kodeksie postępowania administracyjnego. Organ powinien zatem szczegółowo rozważyć kwestię istnienia bądź nieistnienia w konkretnej sprawie szczególnych okoliczności uzasadniających skorzystanie z omawianej instytucji oraz okoliczności uzasadniające zakres jej ewentualnego zastosowania, co następnie powinno znaleźć odzwierciedlenie w uzasadnieniu decyzji.

Dokonując analizy akt kontrolowanej sprawy z perspektywy powołanych regulacji, Sąd przede wszystkim nie podziela stanowiska Kolegium, że w okolicznościach rozpatrywanej sprawy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy motywował wydanie decyzji o odmowie zwolnienia skarżącego z opłaty za pobyt jego dziadka – J. S. w Domu Pomocy Społecznej i w związku z tym zachodziły podstawy do utrzymania w mocy tej decyzji przez organ odwoławczy na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a.

Podkreślić należy, że na tle art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie przyjęto, że tego rodzaju rozstrzygnięcie zapada wówczas, gdy organ odwoławczy w wyniku ponownego rozpoznania sprawy, stosownie do art. 15 k.p.a., uzna, że decyzja organu pierwszej instancji jest zgodna z prawem. Innymi słowy – wtedy, gdy podziela stanowisko organu pierwszej instancji co do prawidłowości rozstrzygnięcia sprawy (zob. np. W. Chróścielewski, J. P. Tarno, P. Dańczak, Postępowanie administracyjne i postępowanie przed sądami administracyjnymi, Warszawa 2021, s. 233).

Jednocześnie zauważyć należy, że w postępowaniu odwoławczym obowiązują te same zasady co w postępowaniu przed organem pierwszej instancji, w zakresie zebrania całego materiału dowodowego i jego pełnej oceny (art. 7 i art. 77 § 1 k.p.a.), uwzględniającej znaczenie i wartość dowodów dla toczącej się sprawy wskazując, którym dowodom organ przyznał rację, a którym odmówił (art. 80 k.p.a.). Organ zobowiązany jest przy tym odnieść się do zarzutów i argumentacji strony zawartych w odwołaniu. Nieodniesienie się do tych argumentów jest naruszeniem art. 7 k.p.a., zgodnie z którym organy administracji publicznej w toku postępowania stoją na straży praworządności, z urzędu lub na wniosek stron podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli (por. wyrok WSA w Gliwicach z dnia 22 października 2018 r., sygn. akt IV SA/Gl 384/18, www.orzeczenia.nsa.gov.pl, dalej jako: "CBOSA").

Dokonując oceny zaskarżonej decyzji z punktu widzenia powyższych podstawowych zasad postępowania administracyjnego (zasad kształtujących właściwy przebieg postępowania wyjaśniającego) Sąd stwierdził, że w kontrolowanej sprawie organy nie sprostały powyższym obowiązkom, a w konsekwencji w sprawie doszło do naruszenia art. 64 u.p.s. w wyniku niewłaściwego rozpatrzenia, a w pewnej mierze także i pominięcia, okoliczności podnoszonych przez skarżącego w toku postępowania.

Z uzasadnienia zaskarżonej decyzji wynika, że organy rozważały jako podstawę zwolnienia skarżącego z przedmiotowej opłaty okoliczności wskazane art. 64 pkt 2 u.p.s., dotyczące sytuacji, w której występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych, a ponadto okoliczności wskazane w art. 64 pkt 7 u.p.s. odnoszące się do sytuacji, gdy osoba obowiązana do wnoszenia opłaty wykaże, w szczególności na podstawie dokumentów dołączonych do wniosku, rażące naruszenie przez osobę kierowaną do domu pomocy społecznej lub mieszkańca domu obowiązku alimentacyjnego lub innych obowiązków rodzinnych względem osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty.

Odmawiając zwolnienia organy orzekające przyjęły zaś, że skarżący nie wykazał, iż w sprawie zostały spełnione powyższe przesłanki. W ich ocenie, skarżący nie posiada żadnych dokumentów wskazujących na swą sytuację zdrowotną, samodzielnie kupuje leki na alergię (niepotwierdzoną przez lekarza), nie posiada również umowy regulującej kwestię najmu mieszkania ani też dokumentów potwierdzających zaniedbania obowiązków rodzinnych ze strony dziadka. Jednocześnie zdaniem Kolegium, jedynym dokumentem wskazującym na brak poprawnych relacji rodzinnych jest załączony przez inną z osób zobowiązanych akt notarialny z dnia 21 listopada 2019 r., rep. [...] nr [...], wskazujący na "fakt wydziedziczenia – pozbawienia prawa do zachowku" przez J. S. m.in. K. S. Jednakże, wedle Kolegium, zapis aktu notarialnego wskazuje, że powodem podjętej przez J. S. decyzji było uporczywe niedopełnienie wobec niego obowiązków rodzinnych (tj. w szczególności brak kontaktu, brak odzewu na próby nawiązania kontaktu, brak zachowań rodzinnych wobec testatora, brak zainteresowania jego życiem i stanem zdrowia, oraz brak jakiejkolwiek pomocy i opieki). Powyższe, jak przyjęło Kolegium, stoi w sprzeczności z reprezentowanym przez skarżącego stanowiskiem w przedmiotowej sprawie. Wskazana przez skarżącego okoliczność dotycząca braku kontaktu z dziadkiem i rażące naruszanie przez niego obowiązków rodzinnych w zderzeniu z załączonym aktem notarialnym z dnia 21 listopada 2019 r. poddaje w wątpliwość przedstawione przez skarżącego stanowisko w sprawie, a żadnych innych dokumentów potwierdzających okoliczności uniemożliwiające mu wniesienie przedmiotowej opłaty skarżący nie przedstawił.

Tak prezentujące się stanowisko organów w niniejszej sprawie nie zasługuje na aprobatę. W szczególności zastrzeżenia Sądu budzi kwestia stwierdzenia, że skarżący nie przedstawił żadnych dokumentów potwierdzających zaniedbania obowiązków rodzinnych ze strony dziadka J. S. Dokonana w tym kontekście analiza akt kontrolowanej sprawy bezspornie dowodzi bowiem, że w toku postępowania skarżący wnioskował o przeprowadzenie wywiadu środowiskowego z dziadkiem na okoliczność ich wzajemnych relacji i kontaktów. Jednakże złożony wniosek dowodowy załączony do pisma skarżącego z dnia 11 kwietnia 2022 r. nie został przez organ pierwszej instancji w istocie należycie rozpoznany, trudno bowiem uznać za formę jego załatwienia załączoną do akt sprawy wiadomość mailową, dodatkowo nieprzesłaną za pośrednictwem epuap, wskazującą, że z wobec treści art. 64 pkt 7 u.p.s. zachodzi brak podstaw do przeprowadzenia wywiadu z J. S. z uwagi na wskazaną przez skarżącego okoliczność.

Ponadto na etapie postępowania odwoławczego skarżący przedstawił wraz z odwołaniem oświadczenia członków jego rodziny stanowiące, w jego ocenie, dowód na rażące zaniedbywanie obowiązków rodzinnych przez J. S. oraz brak jakichkolwiek relacji na każdym etapie jego życia. W szczególności były to oświadczenia: G. S., A. S., E. B.

W tej sytuacji z uwagi na treść powyższego aktu notarialnego i złożone oświadczenia osób bliskich skarżącemu obowiązkiem organu prowadzącego postępowanie było zweryfikowanie mocy dowodowej każdego z tych dokumentów, co niewątpliwie wiązało się z choćby z obowiązkiem odebrania zeznań od osób składających owe oświadczenia. Dodatkowo nie sposób zgodzić się z argumentacją organów, wedle której to na skarżącym jako dziecku spoczywał obowiązek nawiązania i utrzymywania kontaktów z dziadkiem J. S. (w tym interesowania się jego życiem i stanem zdrowia oraz niesienia pomocy i opieki), którego w ogóle nie poznał. Trudno bowiem wymagać od dziecka, aby poszukiwało kontaktów z dorosłym członkiem rodziny, w tym przypadku dziadkiem – J. S., o którego istnieniu nie wiedziało.

Na kanwie powyższych rozważań należało przyjąć, że organy orzekające w sprawie przedwcześnie przyjęły, że skarżący nie wykazał spełnienia przesłanki zwolnienia, o której mowa w art. 64 pkt 7 u.p.s. Zdaniem Sądu, ocena dostępnego w aktach materiału dowodowego w tym zakresie przekroczyła granice swobodnego uznania w tej sprawie. Stąd też uznać należało, że dokonane przez organ pierwszej instancji ustalenia, które utrzymując w mocy decyzję tego organu podzieliło Kolegium, nie wyjaśniły powyższych kwestii mających istotne znaczenie dla prawidłowości rozstrzygnięcia sprawy, na co zresztą trafnie zwrócił uwagę skarżący w toku postępowania administracyjnego, jak i również w skardze. Ponadto prawidłowość i rzetelność powyższych ustaleń organu wymagała konfrontacji z argumentacją skarżącego.

Reasumując, przedstawiona postawa organów prowadzących postępowanie w istocie ignorująca stanowisko strony postępowania i składane przez nią wnioski dowodowe, dobitnie świadczy o niedopełnieniu obowiązku wszechstronnego rozpatrzenia materiału dowodowego sprawy, brak zaś konfrontacji z twierdzeniami strony, stanowi o wadliwym dokonaniu oceny materiału dowodowego w warunkach przekroczenia zasady swobodnej oceny dowodów w niniejszej sprawie, o której mowa w art. 80 k.p.a.

W dalszej kolejności odnosząc się do kwestii poprawności uzasadnienia zaskarżonej decyzji należało stwierdzić, że nie odpowiada ono wymogom określonym w art. 107 § 3 k.p.a. Zgodnie z tym przepisem, uzasadnienie faktyczne decyzji powinno w szczególności zawierać wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, zaś uzasadnienie prawne - wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa.

Podkreślić przy tym należy, że na tle powołanego przepisu w orzecznictwie sądów administracyjnych zostały sformułowane cechy prawidłowo sporządzonego uzasadnienia decyzji (dobrego uzasadnienia), do których zaliczono: logiczny związek oraz zgodność z rozstrzygnięciem i jego treścią, brak wywodów sprzecznych lub rozbieżnych z rozstrzygnięciem, ścisłość i dokładność wywodów, ich zwięzłość i prostota ujęcia oraz kompletność motywów (zob. np. wyrok WSA w Gdańsku z dnia 13 kwietnia 2005 r., II SA/Gd 3959/01, LEX nr 220265, a także wyrok WSA w Poznaniu z dnia 30 listopada 2010 r., III SA/Po 499/10, CBOSA).

Podzielając powyższy pogląd Sąd w składzie niniejszym zwraca uwagę, że organ prowadzący postępowanie nie może zapominać, że w motywach decyzji zgodnie z wymogami powołanego art. 107 § 3 k.p.a. powinien przedstawić ustalony stan faktyczny i prawny sprawy, przeanalizować i ocenić dowody, którymi dysponuje, wskazać, które z nich posiadają wartość dowodową, a którym odmawia wiarygodności i mocy dowodowej. Funkcją uzasadnienia jest bowiem przekonanie strony, że wyrażone przez nią stanowisko w sprawie, w tym stanowisko zawarte w odwołaniu, zostało wzięte pod uwagę, a jeżeli zapadło inne rozstrzygniecie, to że przyczyną tego są istotne powody. Prawidłowe uzasadnienie rozstrzygnięcia powinno umożliwiać stronie zapoznanie się z motywami, którymi kierował się organ. Jednocześnie treść uzasadnienia powinna obrazować szczegółowy tok rozumowania organu, które doprowadziło do wydania konkretnego rozstrzygnięcia, oraz wskazywać i wyjaśniać przesłanki faktyczne, jakimi kierował się organ podejmując konkretne rozstrzygnięcie. Uzasadnienie decyzji wydawanej przez organ odwoławczy powinno nadto zawierać szczegółowe ustosunkowanie się do zarzutów zawartych w odwołaniu.

Tymczasem przedstawione w decyzji Kolegium stanowisko nie odzwierciedla toku rozumowania organu, a wręcz przeciwnie wskazuje na brak spójności i swoistego rodzaju chaos w toku owego rozumowania. W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji znalazły się przy tym ustalenia dotyczące innych osób i ich relacji rodzinnych (vide: str. 7 decyzji), pozostawione niejako przez "zapomnienie" organu. Te uchybienia powodują, że nie sposób oprzeć się wrażeniu, iż uzasadnienie zaskarżonej decyzji w znaczących fragmentach odnosi się do sprawy o innym stanie faktycznym niż rozpatrywana przez organ odwoławczy.

Biorąc pod uwagę powyższe należało stwierdzić, że organ pierwszej instancji, a w ślad za nim organ odwoławczy, naruszyły przepisy postępowania administracyjnego, tj. art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a., przez niewystarczające ustalenie okoliczności istotnych dla prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy i związaną z nim błędną ocenę materiału dowodowego, co z kolei spowodowało, że stanowisko organu pierwszej instancji nie zostało uzasadnione w sposób odpowiadający wymogom art. 107 § 3 k.p.a., a stanowisko Kolegium w sposób odpowiadający standardom art. 107 § 3 k.p.a. w związku z art. 15 k.p.a. Błędne zaś ustalenie stanu faktycznego sprawy w konsekwencji doprowadziło do naruszenia przepisów prawa materialnego w niniejszej sprawie, w tym zwłaszcza art. 64 u.p.s., które niewątpliwie miało wpływ na jej wynik.

Przy ponownym rozpoznawaniu sprawy organ zobowiązany będzie w należyty sposób wyjaśnić okoliczności sprawy istotne dla jej rozstrzygnięcia, w szczególności dotyczące sytuacji rodzinnej skarżącego (braku relacji z dziadkiem) i dokona prawidłowej oceny zgromadzonego niezbędnego materiału dowodowego sprawy w kontekście przesłanki określonej w art. 64 pkt 7 u.p.s.a., następnie wyda rozstrzygnięcie odpowiadające przepisom prawa znajdującym w niej zastosownie, ustosunkowując się przy tym w sposób szczegółowy do argumentacji skarżącego prezentowanej w toku rozpoznawania sprawy i uzasadniając jej zgodnie z wymogami art. 107 § 3 k.p.a.

Mając na uwadze powyższe Sąd, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) i c) w związku z art. 135 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji wyroku.

ał