Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Obowiązek informowania strony przez organ administracji o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie jej praw i obowiązków /art. 9 Kpa/, ciąży na organach administracji państwowej zwłaszcza w sprawach, których okoliczności dają podstawę do wniosku, że strona pierwszy raz zetknęła się z takimi problemami faktycznymi i prawnymi.

Naczelny Sąd Administracyjny uznał zasadność skargi Bożeny C. na decyzję Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 11 maja 1984 r. w przedmiocie wymiaru podatku od spadku i na podstawie art. 207 par. 2 pkt 3 Kpa uchylił zaskarżoną decyzję, a także - zgodnie z art. 208 Kpa - zasądził od Izby Skarbowej w Warszawie kwotę złotych jedenaście tysięcy osiemset tytułem zwrotu kosztów postępowania na rzecz skarżącej.

Bożena C. nabyła na podstawie testamentu w całości spadek po zmarłej 11 listopada 1979 r. Helenie W. i zeznanie podatkowe o nabyciu majątku w drodze spadku złożyła w dniu 11 czerwca 1982 r.

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn /Dz.U. nr 45 poz. 207/, którą stosuje się do niniejszej sprawy z mocy jej art. 21, Urząd Skarbowy w P. dokonał wymiaru podatku od spadków i darowizn decyzją z dnia 14 września 1983 r.

Od tej decyzji Bożena C. złożyła odwołanie, a Izba Skarbowa w Warszawie decyzją z dnia 11 maja 1984 r. nr IS/PL-LM/RO.99/T/83 wymiar tego podatku obniżyła do 528.620 zł, przyjmując za podstawę opodatkowania masę spadkową o wartości 3.398.000 zł i odliczając koszty pogrzebu w wysokości 10.000 zł oraz kwotę 300.000 zł wolną od podatku, przy zastosowaniu skali podatkowej dla osób zaliczonych do I grupy podatkowej. ustalając powyższą masę spadkową, w zaskarżonej decyzji przyjęto wartość określoną w wycenie nieruchomości dokonanej przez biegłych dnia 13 sierpnia 1983 r., to jest:

- budynku gospodarczego w wysokości 18.500 zł,

- budynku mieszkalnego w wysokości 1.500.000 zł, uwzględniając stan techniczny i stopień zużycia na 50 procent,

- działki gruntu o powierzchni 667 m2 i pozostałych budynków gospodarczych oraz garażu na łączną sumę 2.189.500 zł.

W skardze do Naczelnego Sądu Administracyjnego na tę decyzję Bożena C. wnosiła o uchylenie zaskarżonej decyzji i zarzucała, że ustalony nią podatek jest za wysoki. Wynika to ze złej wyceny poszczególnych składników masy spadkowej czego dowodem są różnice pomiędzy wycenami dokonanymi przez każdą z instancji podatkowych i przez biegłych. Oprócz tego nie uwzględniono złego stanu technicznego budynków i konieczności ich remontów, a ponadto nie odliczono kwoty 900.000 zł jako wyłączonej od opodatkowania w myśl art. 16 ust. 1 pkt 1 cytowanej ustawy, skoro nie dysponuje ona żadnym lokalem mieszkalnym ani prawem do takiego lokalu.

W odpowiedzi na skargę Izba Skarbowa wnosiła o jej oddalenie i podtrzymała stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji, dodając, że w czasie powstania obowiązku podatkowego podatniczka mieszkała i zamieszkuje nadal w lokalu nr 10 przy ul. S. nr 3 w P., a nie w budynku nabytym w drodze spadku, wobec czego brak jest podstaw do zastosowania wyłączenia wymienionego w art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Na wstępie trzeba wskazać, że przed wydaniem zaskarżonej decyzji organ podatkowy nie zebrał na tyle wyczerpującego materiału dowodowego, aby można było w sposób niewątpliwy ustalić okoliczności faktyczne i prawne, będące podstawą dokonania wymiaru podatku. Do niedostatecznie wyjaśnionych okoliczności faktycznych i prawnych należy zaliczyć takie, od których zależy ustalenie, czy skarżąca spełnia warunki do wyłączenia przewidzianego w art. 16 ust. 1 pkt 1 cytowanej ustawy oraz stopień zniszczenia niektórych budynków gospodarczych.

Jak wynika z opinii biegłych z dnia 13 sierpnia 1983 r., przy wycenie wartości poszczególnych budynków gospodarczych przyjęli oni stan ich zużycia na 64-70 procent, z wyjątkiem budynku gospodarczego V, dla którego zużycie faktyczne ustalili na 40 procent i budynku gospodarczego VI, przy którym oceny stopnia zużycia brak. Tymczasem skarżąca przedstawiła kserokopię decyzji z dnia 16 kwietnia 1984 r., wydanej z upoważnienia Prezydenta Miasta P., zezwalającej na rozbiórkę budynku gospodarczego /bliżej nie oznaczonego/, co stanowić musi podstawę do zastrzeżeń dotyczących oceny stanu zużycia /a więc wartości/ tego budynku gospodarczego, dokonanej przez biegłych. Ta kwestia więc, mając znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, wymaga sprawdzenia i - w miarę poczynionych ustaleń - weryfikacji wyceny.

W kwestii ustalenia ewentualnych uprawnień Bożeny C. do wyłączenia określonego w art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy należy podkreślić przede wszystkim, że zgodnie z art. 9 Kpa organy podatkowe były zobowiązane do wyczerpującego poinformowania podatniczki o okolicznościach faktycznych i prawnych, które w niniejszym wypadku mają wpływ na ustalenie takich uprawnień, Obowiązek wynikający z tego przepisu ciąży na organach administracji państwowej szczególnie w tych wypadkach, które mają charakter jednostkowych, niepowtarzalnych sytuacji, z których należy wnioskować, że strona pierwszy raz zetknęła się z takimi problemami faktycznymi i prawnymi. W niniejszej sprawie sytuacja taka niewątpliwie zachodzi, toteż przed wydaniem zaskarżonej decyzji organy podatkowe zobowiązane były do poinformowania podatniczki o warunkach przewidzianych w art. 16 ust. 2 cytowanej ustawy i - w miarę potrzeby - do poczynienia stosownych ustaleń przy uwzględnieniu, że podatniczka w odziedziczonym budynku mieszkalnym nie mogła zamieszkać w chwili powstania obowiązku podatkowego, gdyż nie było w nim wolnego lokalu mieszkalnego.

Jest bezsporne, że na podstawie decyzji wydanej dnia 14 czerwca 1983 r. przez Prezydenta Miasta P. skarżącej został przekazany lokal nr 2 w tym budynku i prowadzony jest tam remont kapitalny. W tej sytuacji niezbędne jest poczynienie ustaleń, czy skarżąca ma rzeczywiście możliwości zamieszkania w tym lokalu i czy w związku z tym zachodzi sytuacja przewidziana w art. 16 ust. 2 pkt 3 cytowanej ustawy, to jest czy biegnie 5-letni termin do spełnienia warunków określonych w art. 16 ust. 2 tej ustawy. Podkreślić przy tym należy, że okres 5-letni obejmuje wszystkie warunki przewidziane w art. 16 ust. 2 ustawy, to jest łącznie ze złożeniem oświadczenia o zamieszkiwaniu w odziedziczonym budynku.

Dokonanie omówionych wyżej ustaleń jest niezbędne dla wyjaśnienia i ustalenia rzeczywistej podstawy opodatkowania.

W związku z koniecznością dokonania uzupełniających ustaleń odnośnie do wartości budynków gospodarczych, należy również wziąć pod uwagę zastrzeżenia i informacje zawarte w piśmie skarżącej z dnia 29 listopada 1984 r., które wpłynęło już po rozpoznaniu niniejszej sprawy przez Sąd.

Wobec stwierdzenia braków materiału dowodowego sprawy /art. 77 Kpa/, a także wobec niedokładnego wyjaśnienia sprawy /art. 7 Kpa/ i niedostatecznego poinformowania strony o okolicznościach mających istotny wpływ na jej obowiązek podatkowy /art. 9 Kpa/, należało uznać, że jest to naruszenie przepisów postępowania administracyjnego mające istotny wpływ na wynik sprawy. Toteż na podstawie art. 207 par. 2 pkt 3 Kpa należało zaskarżoną decyzję uchylić, orzekając o kosztach w myśl art. 208 Kpa.