Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Elżbieta Lemańska (spr.), Sędziowie sędzia WSA Grzegorz Dudar, asesor sądowy WSA Barbara Romanczuk, Protokolant st. sekretarz sądowy Katarzyna Derewońko, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 13 lipca 2023 r. sprawy ze skarg Rzecznika Praw Obywatelskich, Prokuratora Regionalnego w Białymstoku, Fundacji WWF Polska w Warszawie na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Białymstoku z dnia 3 października 2022 r. nr 408.25/F-21/VI/22 w przedmiocie ustalenia środowiskowych uwarunkowań przedsięwzięcia 1. odrzuca skargę Fundacji WWF Polska w Warszawie; 2. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą jej wydanie decyzję Burmistrza Krynek z dnia 2 sierpnia 2021 roku numer RG.6220.4.2018. ,

I. Zaskarżoną decyzją z 3 października 2022 r. znak 408.25/F-21/VI/22 Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Białymstoku utrzymało w mocy decyzję Burmistrza Krynek z 2 sierpnia 2021 r. znak RG.6220.4.2018, którą ustalono środowiskowe uwarunkowania dla przedsięwzięcia polegającego na budowie dwóch kurników wraz z infrastrukturą towarzyszącą na działce nr [...] obręb K., gmina Krynki.

Decyzje wydano w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy.

II. Wnioskiem z 3 września 2018 r. (data wpływu) A. P. (inwestor) zwrócił się do Burmistrza Krynek (dalej: Burmistrz, organ pierwszej instancji) o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięcia polegającego na budowie dwóch kurników o łącznej obsadzie 356 DJP (2 x 44 500 sztuk brojlerów) z zapleczem technicznym każdy wraz z infrastrukturą towarzyszącą w postaci dwóch baterii silosów, trzech szczelnych zbiorników na popłuczyny, szczelnego zbiornika na ścieki bytowe, czterech zbiorników naziemnych na gaz propan butan - na działce nr [...] obręb K., gmina Krynki. Z wniosku oraz dołączonej Karty Informacyjnej Przedsięwzięcia wynika, że przewidziano technikę chowu na ściółce płytkiej w wolnym wybiegu (bezkorytarzowo). Inwestor wskazał, że inwestycję planuje zrealizować w ramach zabudowy zagrodowej.

Postanowieniem z 8 października 2018 r. Burmistrz stwierdził obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko i obowiązek sporządzenia raportu oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko w pełnym zakresie zgodnym z wymogami art. 66 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (dalej: u.i.ś.). Burmistrz zakwalifikował przedsięwzięcie do mogących znacząco (kurniki) i mogących potencjalnie znacząco (zbiorniki naziemne na gaz propan butan) oddziaływać na środowisko na podstawie § 2 ust. 1 pkt 51 oraz § 3 ust. 1 pkt 37 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2016 r. poz. 71).

Inwestor przedłożył raport w październiku 2018 r. (k. 311, segregator VIII czerwony). W konkluzjach raportu stwierdzono, że istnieją podstawy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, gdyż inwestycja nie będzie negatywnie oddziaływać na żaden z elementów środowiska, w tym na obszar Natura 2000.

Następnie przeprowadzono procedurę uzgodnieniowo-opiniodawczą, w której:

- postanowieniem z 25 października 2018 r. RDOŚ uzgodnił pozytywnie realizację przedsięwzięcia. Wskazał, że teren inwestycji położony jest w obszarach Natura 2000: Puszcza K. kod [...] ustanowionym rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz.U. nr 25 poz. 133) a także Ostoja K. kod [...] ustanowionym decyzją Komisji Europejskiej z dnia 12 grudnia 2008 r., jak również położony jest w Obszarze Chronionego Krajobrazu "Wzgórza S." ustanowionym uchwałą Nr XX111/2O4/16 Sejmiku Województwa Podlaskiego z dnia 21 marca 2016 r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu "Wzgórza S." (Dz. Urz. Woj. Podl. z dnia 25 marca 2016 r., poz. 1505). Dalej RDOŚ wskazał, że dla obszaru ochrony Puszcza K. i Ostoja K. obowiązują plany zadań ochronnych wprowadzone zarządzeniami RDOŚ z 15 maja 2014 r. (Dz. Urz. Woj. Podl. z 2014 r., poz. 1967) oraz z 30 czerwca 2014 r. (Dz. Urz. Woj. Podl. z 2014 r. poz. 2431). Zdaniem RDOŚ teren inwestycji nie stanowi siedliska ptaków będących przedmiotem ochrony ani nie występują na nim chronione siedliska przyrodnicze, gatunki roślin i zwierząt, a inwestycja nie koliduje z obowiązującymi planami zadań ochronnych (dalej: pzo). Na działce sąsiedniej od wschodu z działką inwestycyjną odnotowano występowanie siedliska nr [...] "Torfowiska przejściowe i trzęsawiska", jednakże – w ocenie RDOŚ - ograniczenie przedsięwzięcia do działki inwestycyjnej oraz prowadzenie kurników zgodnie z dobrą praktyką rolniczą nie spowoduje degradacji cennego siedliska przyrodniczego;

- postanowieniem z 21 listopada 2018 r. Dyrektor RZGW uzgodnił pozytywnie realizację przedsięwzięcia. Wskazał, że inwestycja położona będzie w dorzeczu Niemna w jednolitej części wód podziemnych (JCWPd) o kodzie [...] oraz w jednolitej części wód powierzchniowych (JCWP) o nazwie "N. do granicy państwa" i kodzie [...]. Nie stwierdził ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych dla tych terenów, negatywnego wpływu inwestycji na środowisko gruntowo-wodne oraz ustalił brak transgranicznego oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko z uwagi na oddalenie od granicy państwa o 4,5 km;

- opinią z 19 listopada 2018 r. PPIS pozytywnie ustosunkował się do realizacji przedsięwzięcia.

Z uwagi na powzięcie wątpliwości co do treści raportu, Burmistrz wezwał inwestora do jego uzupełnienia, co nastąpiło w piśmie z 8 stycznia 2019 r. Zostało ono przesłane organom uzgadniająco-opiniującym, które w całości podtrzymały swoje stanowiska.

Uwagi w sprawie (pisma z 22 lutego i 8 marca 2019 r.) zgłosiło R. w K. "A.". Wskazało na występowanie zagrożonego gatunku - cietrzewia w bliskiej odległości od działki inwestycyjnej. Dołączyło 6 zdjęć na tę okoliczność oraz opinię M. D. z 26 lutego 2019 r., który wskazał na sporządzoną w 2018 r. inwentaryzację cietrzewi potwierdzającą ich występowanie w rejonie wsi K.

Decyzją z 11 marca 2019 r. Burmistrz ustalił środowiskowe uwarunkowania zgody na realizację przedsięwzięcia.

Odwołania złożyli P. (dalej: P.) i Centrum "A". Dołączono "Sprawozdanie z inwentaryzacji populacji cietrzewi w roku 2018 nadleśnictwo Krynki Puszcza K.".

Odwołania zostały uwzględnione decyzją SKO w Białymstoku z 17 kwietnia 2019 r. i sprawę przekazano na podstawie art. 138 § 2 k.p.a. do ponownego rozpoznania organowi pierwszej instancji.

III. W trakcie ponownie prowadzonego postępowania inwestor przy piśmie z 9 lipca 2019 r. złożył do akt "Opinię prywatną" na okoliczność wpływu inwestycji na "lokalny ekosystem i siedlisko i bytowanie cietrzewia zwyczajnego" sporządzoną przez lekarza weterynarii, inżyniera zootechnika i biegłego sądowego wpisanego na listę biegłych Sądu Okręgowego w Łodzi W. G. (segregator VII zielony, k. 249).

W dniu 18 lipca 2019 r. do akt sprawy wpłynął kontrraport. W jego konkluzjach wskazano, że inwestycja będzie negatywnie oddziaływała na obszar gminy Krynki, a szczególnie na środowisko przyrodnicze terenu inwestycyjnego i obszarów przyległych położonych na obszarze Natura 2000 (Puszcza K. i Ostoja K.), zuboży przyrodę niszcząc jedną z ostatnich ostoi cietrzewia, ograniczy populację innych chronionych gatunków roślin i zwierząt. Będzie negatywnie oddziaływać na stosunki społeczne, poczucie bezpieczeństwa i sprawiedliwości społecznej.

Następnie Burmistrz zainicjował ponownie procedurę uzgodnieniowo-opiniodawczą, w trakcie której przesłał organom współdziałającym posiadane dokumenty dotyczące inwestycji. Wszystkie te organy pozytywnie uzgodniły i zaopiniowały inwestycję.

Do akt wpłynęło kilkaset protestów przeciwko inwestycji.

Decyzją z 10 lutego 2020 r. Burmistrz ustalił środowiskowe uwarunkowania dla przedsięwzięcia.

Po rozpoznaniu odwołań W., Rzecznika Praw Obywatelskich, Fundacji D. i Stowarzyszenia D. – decyzją z 25 maja 2020 r. na podstawie art. 138 § 2 k.p.a. SKO w Białymstoku po raz kolejny uchyliło decyzję organu pierwszej instancji i przekazało sprawę do ponownego rozpoznania. Zdaniem Kolegium przedłożenie przez inwestora raportu i przez uczestnika postępowania kontrraportu nie zwalnia organu od zweryfikowania prawidłowości zawartych w tych dokumentach danych przy wykorzystaniu wiadomości specjalnych.

Sprzeciw od ww. decyzji kasacyjnej został oddalony wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z 24 lipca 2020 r. w sprawie II SA/BK 446/20.

IV. W trakcie po raz kolejny prowadzonego postępowania przed organem pierwszej instancji wezwano inwestora do złożenia wyjaśnień na okoliczności wskazane przez Kolegium w decyzji kasacyjnej z 25 maja 2020 r. Wyjaśnień udzielił autor raportu A. D. w pismach z 26 czerwca 2020 r. i z 13 lipca 2020 r.

W dniu 26 października 2020 r. do akt sprawy wpłynęła opinia biegłego sądowego A. S. z 20 października 2020 r. (dowód z której został dopuszczony z urzędu przez organ pierwszej instancji), który po przeprowadzeniu 27 sierpnia 2020 r. wizji lokalnej stwierdził, że przedstawione w raporcie informacje są wystarczające aby można było ocenić oddziaływanie inwestycji na środowisko. W ocenie biegłego przy należytym wypełnieniu warunków realizacji i eksploatacji przedsięwzięcia nie będzie ono negatywnie znacząco oddziaływać na środowisko, w tym nie wywoła transgranicznego oddziaływania na środowisko. Odnośnie kontrraportu wskazał, że zawiera on ogólną charakterystykę środowiska terenu gminy i powiatu, która nie pozwala na dokonanie właściwej analizy oddziaływania inwestycji na środowisko.

Po zapoznaniu się z opinią biegłego A. S. organy współdziałające (RDOŚ i Dyrektor RZGW) w pismach z 10 listopada 2020 r. wezwały inwestora do sprecyzowania raportu – w zakresie wskazanym w ww. opinii (k. 199 segregator VII czerwony). Swoje uwagi do opinii zgłosiło Stowarzyszenie D.(pismo z 30 listopada 2020 r.). Fundacja W. przedłożyła w grudniu 2020 r. dokument zatytułowany "Suplement" do opracowania "Prognozowane oddziaływanie przedsięwzięcia polegającego na budowie dwóch kurników o łącznej obsadzie 356 DJP wraz z infrastrukturą towarzyszącą na działce nr [...], obręb K., gmina Krynki na środowisko" autorstwa dr inż. J. K.

W odpowiedzi na wezwanie inwestor przy piśmie z 25 stycznia 2021 r. przedłożył wyjaśnienia oraz "Uściślenie raportu z X.2018", a także dokumentację badań podłoża gruntowego i umowy "zbycia nadwyżki nawozu naturalnego". Następnie przy piśmie z 4 lutego 2021 r. inwestor przedłożył kolejne "Uściślenie raportu nr 1", a po wezwaniu RDOŚ z 10 lutego 2021 r. o wskazanie w raporcie działań minimalizujących oddziaływanie inwestycji na środowisko – kolejne uściślenie nr 2 z 18 lutego 2021 r. Z kolei Stowarzyszenie D. przy piśmie z 23 lutego 2021 r. przedłożyło opinię biegłego F. J. z 10 grudnia 2020 r.

Postanowieniem z 11 lutego 2021 r. Dyrektor RZGW pozytywnie uzgodnił realizację przedsięwzięcia, w piśmie z 12 lutego 2021 r. swoją dotychczasową pozytywną opinię podtrzymał PPIS. Także RDOŚ pozytywnie uzgodnił realizację przedsięwzięcia postanowieniem z 16 marca 2021 r., a w piśmie z 31 marca 2021 r. pozytywną opinię o inwestycji sformułował Marszałek Województwa Podlaskiego w zakresie informacji o konieczności uzyskania pozwolenia zintegrowanego i spełniania wymagań IPPC oraz konkluzji BAT.

W informacji z 7 kwietnia 2021 r. Burmistrz ogłosił na podstawie art. 33 ust. 1 u.i.ś. o rozpoczęciu procedury z udziałem społeczeństwa w dniach 8 kwietnia 2021 r. – 7 maja 2021 r.

Postanowieniami z 11 maja 2021 r. i z 31 maja 2021 r. Burmistrz odmówił dopuszczenia dowodu z opinii biegłego ornitologa oraz dowodu z opinii biegłego geologa i hydrologa. Następnie dwukrotnie zawiadamiał strony w trybie art. 10 § 1 k.p.a.

V. Decyzją z 2 sierpnia 2021 r. Burmistrz ustalił środowiskowe uwarunkowania zgody na realizację inwestycji w postaci budowy dwóch kurników o łącznej obsadzie 356 DJP wraz z infrastrukturą towarzyszącą na działce nr [...] obręb K., gmina Krynki. Decyzja zawiera 56 stron i "Charakterystykę przedsięwzięcia" jako załącznik. W kolejnych punktach decyzji organ wskazał następująco:

I. rodzaj i miejsce realizacji przedsięwzięcia: budowa dwóch kurników o łącznej obsadzie 356 DJP (2x 44500 sztuk brojlerów) o wymiarach 120,80 x 20,80m każdy, z zapleczem techniczno-socjalnym w formie dobudówki o wymiarach 8 x 5 m (w przypadku kurnika K1) i zapleczem technicznym o wymiarach 4 x 5 m (dla kurnika K2), o powierzchni zabudowy ogółem 5 085 m2 oraz powierzchni użytkowej każdej z hal inwentarzowych 2 400 m2 wraz z infrastrukturą towarzyszącą, którą stanowią: (-) dwie baterie silosów (po dwa silosy zbożowe 24 tony i po jednym paszowym 16 ton), (-) trzy szczelne zbiorniki na popłuczyny o pojemności 10 m3 każdy (pod warunkiem, że kurniki są czyszczone naprzemiennie), (-) szczelny zbiornik na ścieki bytowe o pojemności 6 m3; (-) cztery zbiorniki naziemne na gaz propan o pojemności 6,7 m3 każdy na płycie fundamentowej. Rodzaj utrzymania: ściółka płytka, wolny wybieg. Organ wskazał, że powierzchnia działki nr [...] wynosi 47 056 m2, jest własnością prywatną, nie obowiązuje na niej miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, nie jest wpisana do rejestru zabytków, nie jest terenem zagrożonym powodzią. Działkę stanowią grunty klasy RV, PsVI, Lz. Teren inwestycji jest użytkowany jako pole uprawne, posiada lekki spadek w kierunku południowym. Działka jest skomunikowana za pośrednictwem drogi żwirowej z drogą powiatową o nawierzchni asfaltowej relacji Krynki-K. (przebiegającą wzdłuż zachodniej granicy działki). Teren otaczający działkę inwestora stanowią pola uprawne, jedynie od strony zachodniej i północno-zachodniej (za drogą asfaltową) istnieją tereny leśne, chroniące zabudowę zagrodową wsi G. oddaloną o około 850 m od budynków kurników oraz 630 m od granicy działki nr [...] w kierunku północno-zachodnim, przed ewentualnym oddziaływaniem planowanej inwestycji. Ponadto w odległości około 400 m od budynków kurników oraz 160 m od granicy działki nr [...] także w kierunku północno-zachodnim (na działce nr [...]) stwierdzono obecność silosów do przechowywania i suszenia zboża oraz zrujnowanego budynku gospodarczego. Z uwagi na powierzchnię zabudowy równą 7 585 m2 (kurniki - 5 085 m2 oraz powierzchnia utwardzona i dojazdy - 2 500 m2), udział powierzchni czynnej biologicznie do wyłączenia z powierzchni terenu inwestycji ogółem wynosi: 7 585 / 47056 x 100% = 16,1%. Teren planowanej inwestycji jest uzbrojony w przyłącze energetyczne, zasilanie wodą następować będzie z istniejącego wodociągu wiejskiego. Brak jest sieci kanalizacyjnej. Inwestycja leży na terenie obszarów Natura 2000: OSO Puszcza K. (kod PLB[...]) oraz SOO Ostoja K. (kod [...]), a także w Obszarze Chronionego Krajobrazu - Wzgórza S.

II. istotne warunki korzystania ze środowiska w fazie realizacji i eksploatacji lub użytkowania przedsięwzięcia: określono te warunki w 45 punktach;

III. wymagania dotyczące ochrony środowiska konieczne do uwzględnienia w dokumentacji wymaganej do wydania decyzji, o których mowa w art. 72 ust. 1 u.i.ś.: określono warunki dla budynków kurników i infrastruktury towarzyszącej, nakazano wykonanie szczelnego ogrodzenia terenuo wysokości nie mniejszej niż 2 m, wprowadzenie nasadzeń wzdłuż ogrodzenia w postaci zieleni niskiej i wysokiej o szerokości 5 m, nakazano wyposażyć budynki kurników w automatyczny system pojenia zwierząt i szczelną oraz nienasiąkliwą posadzkę;

IV. stwierdzono, że przedsięwzięcie nie zalicza się do zakładów stwarzających zagrożenie wystąpienia poważnych awarii przemysłowych;

V. nie stwierdzono konieczności przeprowadzenia postępowania w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko ze względu na lokalny zasięg oddziaływania;

VI. nie stwierdzono konieczności wykonania kompensacji przyrodniczej;

VII. określono wymogi w zakresie realizacji działań dotyczących zapobiegania, ograniczenia oraz monitorowania oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko;

VIII. zobowiązano inwestora do wykonania analizy porealizacyjnej, która powinna obejmować: pomiary w zakresie emisji gazów i pyłów, pomiary emisji hałasu, określono sposób i metodykę prowadzenia badań;

IX. nie stwierdzono konieczności utworzenia obszaru ograniczonego zaufania;

X. nie stwierdzono konieczności przeprowadzenia ponownej oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko;

XI. wskazano na dołączoną charakterystykę przedsięwzięcia.

W uzasadnieniu decyzji Burmistrz wskazał, że wnioskowane przedsięwzięcie zalicza się do I grupy przedsięwzięć wymienionych w § 2 ust. 1 pkt 51 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2016 r. poz. 71), dla których sporządzenie raportu może być wymagane. Z uwagi na przepisy przejściowe (§ 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 2019 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2019 r. poz. 1839) – w sprawie znajdzie zastosowanie ww. rozporządzenie a nie zastępujące je rozporządzenie z 2019 r. Następnie wskazał, że wszystkie uzyskane uzgodnienia i opinie były pozytywne dla inwestycji, a ostateczne ich wersje zostały uwzględnione w punktach II i III decyzji. Odnośnie stanu populacji cietrzewia i zagrożenia dla tego gatunku ze strony spornej inwestycji Burmistrz wywiódł na podstawie dostępnych inwentaryzacji z lat 2018-2020, iż zagrożenie takie nie występuje. Jak wskazał, w trzech strefach znajdujących się w najbliższej odległości od planowanej inwestycji (1,3 km, 2 km i 1,7 km) tylko w jednej potwierdzono obecność cietrzewi w roku 2020, a zagrożenie w postaci planowanych i realizowanych inwestycji wymienia się dopiero w sprawozdaniu z 2019 i 2020, gdyż w sprawozdaniu z 2018 roku nie ma o tym mowy. Potwierdzono obecność pojedynczego osobnika w odległości około 1,3 km na północ od wsi K. i około 250 m od dojazdowej drogi żwirowej do zbiornika O., natomiast – zdaniem tego organu - jeden kogut widziany w okolicy działki inwestycyjnej nie stanowi populacji. Burmistrz przedstawił wnioski biegłego A. S. dotyczące raportu i kontrraportu oraz wywiódł, że biegły potwierdził wystarczający charakter raportu i wiarygodność jego wniosków o braku znaczącego negatywnego oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, w tym obszar Natura 2000, w tym biegły zbieżnie z pierwotnymi wnioskami organu wskazał, że kontrraport nie jest poparty żadnymi ekspertyzami i wyliczeniami podważającymi treść raportu a ogólna charakterystyka opisująca teren gminy i powiatu zawarta w kontrraporcie nie pozwala na dokonanie właściwej analizy oddziaływania inwestycji na środowisko. Zdaniem też Burmistrza, nie podważają powyższych wniosków dowody z dokumentów przedłożone przez strony postępowania inne niż inwestor, tj. "Suplement do opracowania pt. "Prognozowane oddziaływanie przedsięwzięcia polegającego na budowie dwóch kurników o łącznej obsadzie .." autorstwa dr inż. J. K., opinia biegłego sądowego przy Sądzie Okręgowym w Łomży z zakresu rolnictwa, biologii i ochrony przyrody F. J. z 10 grudnia 2020 r. Burmistrz także wskazał, że podczas procedury z udziałem społeczeństwa trwającej w okresie 8 kwietnia 2021 r. – 7 maja 2021 r. wpłynęły 921 sprzeciwy, wśród których 141 zgłosiły osoby zamieszkałe oraz niezamieszkałe a mające nieruchomości w gminie Krynki, co stanowi 15,3 % wszystkich osób protestujących oraz 4,8 % osób zameldowanych na okres stały i czasowy na terenie gminy Krynki. Po terminie wyznaczonego udziału społeczeństwa wpłynęło 209 sprzeciwów. Wszystkie przesłane sprzeciwy miały podobne treści, niektóre nie zawierały podpisu, bądź też podpisane były tylko imieniem. Znaczna większość sprzeciwów została przesłana drogą mailową z różnych części Polski - 84,7 % osób sprzeciwiających się. Formułowano głównie sprzeciw wobec pozwolenia na budowę i wnioski o utworzenie parku krajobrazowego. Przedstawione wyżej zarzuty nie były poparte analizami czy wyliczeniami, lecz stanowiły przypuszczenia autorów sprzeciwów, podczas gdy decyzja środowiskowa stawia warunki, które muszą zostać spełnione, aby zamierzenie nie stwarzało zagrożenia dla środowiska i zdrowia ludzi.

Zdaniem Burmistrza, sporna inwestycja będzie realizowana w oparciu o najlepsze dostępne techniki (BAT) ujęte w konkluzjach BAT (Decyzja Wykonawcza Komisji (UE) 2017/302 z dnia 15.02.2017 r. ustanawiająca konkluzje dotyczące najlepszych dostępnych technik (BAT) w odniesieniu do intensywnego chowu drobiu lub świń zgodne z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE), co przedstawiono w raporcie na s. 46-52. Jak wynika z opinii biegłego sądowego A. Szczęsnego, teren przedsięwzięcia nie stanowi siedliska ptaków będących przedmiotem ochrony OSO Puszcza K. PLB[...]. W odniesieniu do obszaru Natura 2000 Ostoja K. nie odnotowano na terenie inwestycji siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt oraz ich siedlisk istotnych z punktu widzenia tego obszaru. Inwestycja nie koliduje też z zapisami obowiązujących dla tych terenów planów zadań ochronnych. Co prawda na działce sąsiadującej od wschodu z nieruchomością objętą wnioskiem odnotowano występowanie siedliska 7140 "Torfowiska przejściowe i trzęsawiska", dla którego zgodnie w planem zadań ochronnych przewidziano działania ochronne, ale kształt inwestycji i sformułowane warunki jej realizacji nie spowodują degradacji ww. cennego siedliska przyrodniczego. Dodatkowo inwestor przedłożył dokumentację badań podłoża gruntowego i opinię geotechniczną z rozpoznania warunków gruntowo - wodnych.

Jak wskazał Burmistrz, z analizy przedłożonych dokumentów, w szczególności opinii biegłego wynika, że populacja cietrzewia jest skazana na zagładę jeśli nie będą podjęte działania na szeroką skalę tj. właściwe kształtowanie środowiska w ostojach występowania, redukcja drapieżników i dzików oraz introdukcja. Natomiast nie udowodniono, że funkcjonujące kurniki mogą przywabiać liczne drapieżniki jak i stworzyć ryzyko przenikania chorób od hodowlanego drobiu do środowiska naturalnego. W raporcie przedłożonym przez inwestora zawarte są działania minimalizujące oddziaływanie na środowisko. Są to m.in. szczelne ogrodzenia, zieleń izolacyjna, zabezpieczenia budynków, szczelne przechowywanie padłych sztuk oraz niezwłoczna ich utylizacja, nadzór przyrodniczy oraz szereg innych zabezpieczeń. Powyższe działania w sposób wystarczający powinny zniwelować zagrożenia jakie niesie za sobą realizacja inwestycji w kontekście wpływu na lokalną populację cietrzewia i innych gatunków zwierząt. Zwłaszcza że, jak stwierdził biegły, teren inwestycji oraz działki w bezpośrednim jej sąsiedztwie stanowią bardzo niekorzystne warunki do bytowania i tokowania cietrzewi (sąsiedztwo drogi powiatowej, sąsiedztwo elewatora zbożowego, hałasy eliminujące bytowanie cietrzewia). Nie zgodził się również Burmistrz ze stwierdzeniem, że inwestycja zagraża tradycyjnemu krajobrazowi wiejskiemu. Wskazał, że inwestor na terenie gminy Krynki prowadzi działalność rolniczą, posiada gospodarstwo rolne o dużej powierzchni a inwestycja jest działalnością rolniczą. Inwestor posiada działki, na których występuje słaba klasa ziemi (V i VI) i stosuje na nich rolnictwo ekologiczne. Burmistrz ustalił, że inwestycja będzie położona w odległości od: (-) strefy konserwatorskiej (wsi K.) - około 1,4 km, (-) mizaru - około 2,2 km, (-) meczetu - około 2,2 km. Określono również odległości (w linii prostej) od zarejestrowanych okolicznych gospodarstw agroturystycznych: wynoszą one od 2,2 km do 4,5 km.

W kwestii obawy związanej z odorem ptasich odchodów organ pierwszej instancji wskazał, że przedstawione w raporcie wyniki wykazują, iż eksploatacja obiektu nie powinna spowodować przekroczeń dopuszczalnych norm w środowisku, nadto inwestor zobowiązuje się do wprowadzenia środków zaradczych. Podobnie nie występuje zagrożenie dla środowiska wodno-gruntowego, w tym w związku z przedstawionym przez inwestora sposobem zagospodarowania pomiotu (umowy).

Zdaniem organu pierwszej instancji raport zawiera wszystkie elementy określone w art. 66 u.i.ś., zaś wobec wyjaśnienia w toku postępowania, że osoby wpisane jako współautorzy kontrraportu nie brali udziału w jego tworzeniu - kontrraport nie może stanowić wiarygodnego dowodu, w tym podważać informacji zawartych w raporcie i jego uzupełnieniach. Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko (wraz z jego uzupełnieniami i wyjaśnieniami inwestora) zawiera wszystkie wymagane prawem materialnym elementy, jest kompletny, spójny i logiczny a pod względem formalnym prawidłowy. Wnioskodawca usunął wcześniej istniejące nieścisłości i braki. Raport, jak i zawarte w nim obliczenia są tworzone na etapie poprzedzającym realizację inwestycji (odnoszą się do inwestycji przyszłych), mogą mieć więc jedynie charakter przewidywanego oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, nie mogą zatem zawierać oceny faktycznego oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Ponadto dla dokonania weryfikacji omawianych ustaleń i ocen zawartych w raporcie ogromne znaczenie dowodowe mają stanowiska wyspecjalizowanych organów współdziałających zajmowane przez te organy w formie opinii i uzgodnień, czyli w tej sprawie: uzgodnienie dokonane przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku, opinia wydana przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Sokółce, Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Białymstoku oraz Marszałka Województwa Podlaskiego. Raport i jego uzupełnienia pozytywnie ocenił również biegły sądowy mgr inż. A. S. Burmistrz podkreślił związany charakter decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach oraz zamknięty katalog możliwości wydania decyzji odmownej. Wskazał, że nie stanowi normatywnej podstawy do odmowy wydania decyzji ustalającej środowiskowe uwarunkowania realizacji przedsięwzięcia sprzeciw lokalnej społeczności.

VI. Odwołania od decyzji z 2 sierpnia 2021 r. wnieśli: Prokurator Prokuratury Regionalnej, Fundacja W., Rzecznik Praw Obywatelskich, Stowarzyszenie D., R. w K. "A." oraz P.

Decyzją z 30 listopada 2021 r. nr 408.135/F-21/VI/21 Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Białymstoku uchyliło ww. decyzję Burmistrza Krynek i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia.

Wyrokiem z 28 stycznia 2022 r. w sprawie II SA/Bk 951/21 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku, po rozpoznaniu sprzeciwu A. P., uchylił decyzję kasacyjną Kolegium. Sąd wskazał, że powody wydania decyzji kasacyjnej przez organ odwoławczy dotyczyły znajdującej się w aktach sprawy opinii biegłego, w tym zastosowanej w niej metodologii oraz braku wypowiedzenia się przez biegłego w pewnych aspektach (m. in. występującej w pobliżu planowanej inwestycji fauny i flory), a w szczególności braku rzetelnej oceny tej opinii przez organ pierwszej instancji. Precyzyjnie wątpliwości Kolegium dotyczyły tego, jakimi badaniami, kiedy i w oparciu o jaką metodologię biegły weryfikował twierdzenia z raportu, kontrraportu i pozostałych dowodów. Z zaskarżonej decyzji wynikają zalecenia, by organ pierwszej instancji rozważył powołanie biegłych o węższej specjalizacji bądź też wyjaśnienie niejasności przez aktualnie powołanego biegłego. Sąd wskazał, że organ odwoławczy nie sprecyzował jednak, jakie względy stały na przeszkodzie, by to sam ten organ wystąpił z pytaniami do biegłego w zakresie wątpliwości wskazanych w uzasadnieniu decyzji czy też o przedłożenie opinii uzupełniającej. Dopiero wówczas Kolegium mogłoby się wypowiedzieć czy zakres sprawy został dostatecznie wyjaśniony i czy w dalszym ciągu należy w znacznym zakresie przeprowadzić postępowanie dowodowe. Zdaniem sądu Kolegium nie wykazało, by zakres zaleconego przez ten organ postępowania wyjaśniającego wykraczał poza uprawnienia organu drugiej instancji. Kolegium nie analizowało również, czy nie byłoby zasadnym zlecenie przeprowadzenia uzupełniającego postępowania wyjaśniającego organowi pierwszej instancji. Tym samym sąd ocenił jako przedwczesne zastosowanie art. 138 § 2 k.p.a., co stanowiło równocześnie uchybienie zasadzie szybkości postępowania (art. 12 § 1 k.p.a.).

VII. Ponownie rozpoznając odwołania wniesione od decyzji Burmistrza z 2 sierpnia 2021 r. oraz procedując po wyroku sądu w sprawie II SA/Bk 951/21 – Kolegium przeprowadziło uzupełniające postępowanie wyjaśniające na zasadzie art. 136 k.p.a. (zlecając czynności organowi pierwszej instancji). Do akt administracyjnych 31 sierpnia 2022 r. wpłynęła opinia uzupełniająca biegłego sądowego A. S. z 16 sierpnia 2022 r.

Następnie zawiadomieniem 5 września 2022 r. Kolegium poinformowało strony postępowania, że "został zebrany materiał dowodowy", z którym można się zapoznać w terminie 7 dni. Zawiadomienie podano do publicznej wiadomości przez obwieszczenie w trybie art. 49 k.p.a., natomiast do inwestora i organu pierwszej instancji Kolegium wysłało zawiadomienie drogą pocztową.

VIII. Zaskarżoną decyzją z 3 października 2022 r. SKO w Białymstoku utrzymało w mocy decyzję organu pierwszej instancji z 2 sierpnia 2021 r. O wydaniu decyzji odwoławczej obwieszczono w trybie art. 49 § 1 k.p.a.

Kolegium podkreśliło związany charakter decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach ustalając, że nie zachodzi w sprawie żadna z ustawowych przesłanek wydania decyzji odmownej. Wskazało, że głównym dowodem w sprawie jest raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, który jest dokumentem prywatnym ale o charakterze specjalistycznym - dla jego sporządzenia wymagana jest wiedza z zakresu ochrony środowiska i znajomości stosownych technik analitycznych. Sprawdzenie wiarygodności raportu wymaga sporządzenia dokumentu opartego na takiej samej wiedzy specjalnej co raport. Kolegium ustaliło położenie planowanej inwestycji na dwóch obszarach Natura 2000 Puszcza K. i Ostoja K. oraz w Obszarze Chronionego Krajobrazu "Wzgórza S.", jak również podzieliło ustalenia faktyczne w zakresie położenia w stosunku do najbliższej zabudowy. Podkreśliło, że inwestycja uzyskała pozytywne uzgodnienia i opinie organów, o których mowa w art. 77 ust. 1 u.i.ś., które to opinie i uzgodnienia były podtrzymywane także po przesyłaniu tym organom uzupełnianego materiału dowodowego.

Zdaniem Kolegium:

(-) z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko nie wynika zasadność realizacji przedsięwzięcia w innym wariancie lokalizacyjnym, jak też nie istnieją racjonalne warianty alternatywne, albowiem mogłyby one dotyczyć jedynie warunków technicznych, sposobu karmienia i pojenia ptaków, a co za tym idzie zmiany dostosowanej do tego konstrukcji budynku bądź zastosowania innego źródła energii (jak wskazało, porównanie obu wariantów znajduje się w raporcie s. 18 i n.). W postępowaniu wyjaśniającym rozważano też inne zlokalizowanie kurników na działce, jednakże ze względu na kształt działki, technologię podawania paszy i sprzątania budynków uznano, że wariant proponowany przez inwestora jest najkorzystniejszy. Zdaniem Kolegium, w raporcie dokonano analizy porównawczej wariantu alternatywnego z proponowanym w zakresie poboru wody, ogrzewania, emisji hałasu, zanieczyszczeń - ścieków, systemu karmienia, konstrukcji budynku (w tym dachu). Rozważano też wariant lokalizacyjny, tj. lokalizację budynku kurnika w innej miejscowości, ale wiązałoby się to z koniecznością zakupu gruntu i budowy drogi dojazdowej, co byłoby nieracjonalne ekonomicznie;

(-) z oceny oddziaływania na środowisko nie wynika, aby przedsięwzięcie mogło znacząco wpłynąć na obszar Natura 2000 przy zastosowaniu warunków realizacji inwestycji określonych w skarżonej decyzji, co zostało trzykrotnie (w pozytywnych uzgodnieniach) potwierdzone przez RDOŚ;

(-) z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko nie wynika, aby przedsięwzięcie mogło spowodować nieosiągnięcie celów środowiskowych na obszarze dorzecza. Dyrektor RZGW nie stwierdził konieczności przeprowadzenia ponownej oceny oddziaływania na środowisko oraz postępowania w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko.

Zdaniem Kolegium, w analizowanej sprawie nie zaistniały warunki do odmowy zgody na realizację przedsięwzięcia, co jest istotne zważywszy na związany charakter decyzji środowiskowej. Podkreśliło, że sprzeciw stron lub członków społeczeństwa nie może być podstawą odmowy wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Nie dopatrzyło się przy tym szczególnego konfliktu społecznego wobec faktu, iż biegły oceniający raport i kontrraport wskazał, iż "z informacji otrzymanej od przedstawiciela gminy wynika, że jedynie 2% mieszkańców gminy posiadających grunty wypowiedziało się w ramach udziału społeczeństwa w trybie ustawy o udostępnieniu informacji o środowisku negatywnie na temat planowanej inwestycji".

Kolegium podjęło próbę oceny we własnym zakresie raportu i kontrraportu oraz innych dowodów zebranych w sprawie. Nie stwierdziło niepoprawności raportu pod względem formalnym a także z punktu widzenia spójności, logiki wywodów, a więc w tym zakresie podzieliło pozytywną ocenę raportu sformułowaną przez biegłego A. S. Za najważniejsze wyjaśnione kwestie, w tym uwzględniające zarzuty odwołań, Kolegium uznało: zastosowaną przez biegłego metodologię badań oraz wnioski, zgodnie z którymi planowana inwestycja nie spowoduje znacznego wpływu ani na szlaki migracyjne zwierząt, ani na wymienione w odwołaniach gatunki zwierząt; stan populacji cietrzewia na analizowanym terenie (ustalony po skontaktowaniu się z Generalną Dyrekcją Lasów Państwowych w Warszawie, która zleca Nadleśnictwu prowadzenie badań), który jest krytycznie niski, a dodatkowo nie służy mu niedaleko położona baza wojskowa (przeloty śmigłowców) i prężny rozwój turystyki tego terenu; w zakresie wyliczeń emisji amoniaku, siarkowodoru, azotu i pozostałych gazów oraz pyłów (PM 2,5, PM 10) – Kolegium wskazało, że biegły wymienił źródła danych, które są aktualne i wskazał, że emisje i ich wyliczenia, w tym emisje niezorganizowane, pozostają w dopuszczalnych normach; zaakceptowało również ustalenia i ocenę biegłego odnośnie wielkości produkcji obornika wykorzystaną do obliczeń w raporcie jako pochodzącą z wiarygodnego i aktualnego źródła jakim jest "Program działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu"; uznało za wyjaśnioną kwestię emisji hałasu z systemu wentylacji mechanicznej – uwiarygodnioną sporządzeniem na podstawie specjalistycznego programu; uznało również za wyjaśnioną kwestię zagrożenia problemem drobnoustrojów chorobotwórczych, powstających odpadów.

Kolegium zaakceptowało w całości ocenę organu pierwszej instancji w zakresie pozostałych aspektów warunków wydania decyzji środowiskowej. Dodatkowo wskazało, że żaden z organów nie potwierdził transgranicznego oddziaływania inwestycji na środowisko. Nie doszło do zaniechania uwzględnienia norm prawa międzynarodowego, tj. Konwencji Berneńskiej, Konwencji z Aarhus, Dyrektywy siedliskowej – bowiem przepisy te zostały transponowane do prawa polskiego w Prawie ochrony środowiska i u.i.ś.

Kolegium nie znalazło również uzasadnionej podstawy do wyłączenia biegłego z uwagi na – jak twierdzą odwołujący się – wątpliwości co do jego bezstronności. W opinii Kolegium nie budzą wątpliwości kompetencje zawodowe rzeczoznawcy (biegłego sądowego) w dziedzinie ochrony przyrody.

IX. Skargi na powyższą decyzję wywiedli Rzecznik Praw Obywatelskich, Prokurator Regionalny w Białymstoku, Fundacja W. w W. oraz Stowarzyszenie D. w K.

Postanowieniem z 21 kwietnia 2023 r. sąd odrzucił skargę Stowarzyszenia D. w K. z uwagi na nieuzupełnienie braków formalnych skargi. Postanowienie jest prawomocne.

Rzecznik Praw Obywatelskich zarzucił w skardze naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy, tj.:

I. art. 10 w związku z art. 39 k.p.a. przez niezawiadomienie stron - w tym Rzecznika występującego w sprawie na prawach strony - o postępowaniu uzupełniającym, o jakim mowa w art. 136 §1 k.p.a., jego zakończeniu i możliwości zapoznania się ze zgromadzonym materiałem dowodowym, ani też o wydaniu decyzji w sprawie;

II. art. 10 w zw. z art. 81 k.p.a. przez uniemożliwienie stronom (w tym Rzecznikowi) zapoznania się ze zgromadzonym w postępowaniu odwoławczym uzupełniającym materiałem dowodowym i wypowiedzenia się co do niego, w rezultacie czego nie można uznać istotnych okoliczności sprawy za udowodnione;

III. art. 7, art. 11 §1, art. 80 k.p.a. przez brak rzetelnej weryfikacji zgromadzonego materiału dowodowego i całościowej jego oceny, a w szczególności - oceny opinii biegłego z 20 października 2020 r. oraz jego wyjaśnień uzupełniających i przyjęcie tychże jako dowodów w sprawie, pomimo wyraźnego braku ich wartości dowodowej - a co za tym idzie utrzymanie w mocy wadliwej decyzji organu pierwszej instancji;

IV. art. 84 § 1 k.p.a. i art. 84 § 2 k.p.a. w zw. z art. 24 § 3 k.p.a. przez niepowołanie w ramach postępowania uzupełniającego nowego biegłego dla usunięcia braków postępowania wyjaśniającego w zakresie istotnych okoliczności sprawy, a oparcie się na opinii biegłego A. S. pomimo istnienia i zgłoszenia wątpliwości co do jego bezstronności, stanowiących podstawę do wyłączenia go z postępowania;

V. art. 153 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej: p.p.s.a.) przez częściowe nieuwzględnienie oceny prawnej i wskazań co do dalszego postępowania wyrażonych w orzeczeniu Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z 28 stycznia 2022 r. sygn. akt II SA/Bk 951/21 w zakresie możliwości przeprowadzenia przez Kolegium postępowania uzupełniającego, o jakim mowa w art. 136 k.p.a.

Zdaniem Rzecznika, Kolegium zastosowało przepisy u.i.ś. znowelizowane we wrześniu 2019 r. i w drugiej instancji zawiadomiło strony przez obwieszczenie, podczas gdy powinny być zastosowane przepisy sprzed nowelizacji, które uzasadniały tryb obwieszczenia wyłącznie przy liczbie stron większej niż 20 (ten warunek w sprawie nie jest spełniony). Dodatkowo, mimo kilkukrotnych decyzji kasacyjnych Kolegium, nadal organy podeszły do sprawy formalnie, zebrały materiał dowodowy, w tym opinię biegłego ale bez wnikliwej, rzetelnej weryfikacji jakości zebranych dowodów z uwzględnieniem zasady przezorności tj. rozstrzygania wątpliwości co do wpływu inwestycji na środowisko "na korzyść środowiska". Wyrok kasacyjny zalecał "nadrobienie braków postępowania wyjaśniającego" bez wskazania w jaki sposób ma to nastąpić, natomiast Kolegium bez uzasadnienia zleciło wyjaśnienie i uzupełnienie materiału dowodowego organowi pierwszej instancji, a nie uzasadniło dlaczego nie powołało nowego biegłego i dlaczego nie zebrało innych dowodów uzupełniających. Rzecznik wskazał, że bezstronność biegłego ma kluczowe znaczenie, bowiem ocena wpływu inwestycji na środowisko opiera się na zwrotach niedookreślonych np. "znaczący wpływ", "pogorszenie stanu siedlisk".

Prokurator Regionalny w Białymstoku zarzucił:

1) obrazę przepisów postępowania mającą istotny wpływ na wynik sprawy tj. art. 6, 7, 8, 77 i 80 k.p.a. przez przewartościowanie raportu oddziaływania na środowisko przedłożonego przez inwestora i niedowartościowanie innych dowodów przeprowadzonych w toku postępowania oraz dokumentów uzyskanych od stron,

2) obrazę przepisów postępowania mającą istotny wpływ na wynik sprawy tj. art. 6, 7, 8, 77 i 80 k.p.a. przez zaniechanie wszechstronnego wyjaśnienia okoliczności sprawy i naruszenie zasady słusznego interesu obywateli oraz nieprzeprowadzenie postępowania co do wszystkich istotnych okoliczności faktycznych, dokonanie wadliwej oceny materiału dowodowego, dokonanie błędnych oraz sprzecznych ze stanem faktycznym ustaleń, a w konsekwencji co najmniej przedwczesne i oparte na dowolnych ustaleniach faktycznych utrzymanie w mocy decyzji z 2 sierpnia 2021 r.;

3) obrazę przepisów postępowania mającą istotny wpływ na wynik sprawy tj. art. 6, 7, 8,77 i 80 k.p.a. w zw. art. 144 k.c. i art. 28 k.p.a. przez zaniechanie prawidłowej oceny zakresu oddziaływania odorów na najbliższe nieruchomości w zabudowie zagrodowej i tereny chronione przy uwzględnieniu wielkości planowanej inwestycji, co skutkowało brakiem właściwego zakreślenia stron postępowania w wyniku zagrożenia nieruchomości immisjami pośrednimi o charakterze materialnym, jak i niematerialnym z uwzględnieniem charakteru wskazanych obiektów jako dziedzictwa kulturowego, ich znaczenia kompozycyjno-estetycznego, ich gospodarczo-społecznego przeznaczenia oraz elementów mających wpływ na charakter miejsca,

4) obrazę przepisów postępowania mającą istotny wpływ na wynik sprawy tj. art. 6, 7, 8,77 i 80 k.p.a. w zw. z art. 66 ust. 1 pkt 15 i art. 80 ust. 1 pkt 3 u.i.ś. przez brak wszechstronnego, obiektywnego i rzetelnego odniesienia się w raporcie do analizy możliwych konfliktów społecznych związanych z przedsięwzięciem, z uwzględnieniem wielkoprzemysłowego charakteru projektowanych kurników, wykraczania ich poza tradycyjne rolnictwo i turystykę funkcjonujące na terenie miejscowości K. i miejscowości sąsiednich, przy uwzględnieniu protestów lokalnej społeczności, które to zaniechanie zostało następnie przeniesione na treść decyzji Burmistrza i Kolegium,

5) obrazę przepisów postępowania mającą istotny wpływ na wynik sprawy tj. art. 6, 7, 8 , 77 i 80 k.p.a. w zw. art. 144 k.c. przez powielenie zaniechania organu pierwszej instancji i brak wszechstronnego, obiektywnego i rzetelnego wyjaśnienia oddziaływania projektowanych kurników na nieruchomości sąsiednie uwzględnieniem ich wielkoprzemysłowego charakteru i wykraczania poza tradycyjne rolnictwo funkcjonujące na terenie miejscowości K. i miejscowości sąsiednich, w szczególności objęte formami ochrony zabytków oraz działające w pobliżu gospodarstwa agroturystyczne i w rezultacie nieuwzględnienie zagrożenia tych nieruchomości immisjami pośrednimi zarówno o charakterze materialnym jak i niematerialnym z uwzględnieniem charakteru wskazanych obiektów jako dziedzictwa kulturowego, ich znaczenia kompozycyjno-estetycznego, ich gospodarczo-społecznego przeznaczenia oraz elementów mających wpływ na charakter miejsca.

Zdaniem Prokuratora, obawy mieszkańców miejscowości K. nie są bezpodstawne. Uciążliwości dla środowiska przyrodniczego i kulturowego wywołane funkcjonowaniem wielkoprzemysłowych ferm drobiu w pobliżu zabytkowego układu przestrzennego wsi K., którego najważniejszymi elementami są meczet i mizar, stanowią realne zagrożenie wartości kulturowych i estetycznych obszaru, wpływając na jego obraz, estetykę i nastrój. Organ w ogóle nie odniósł się do obniżenia walorów turystycznych terenu. Prokurator wskazał, że wprawdzie na spornym obszarze nie ma zakazu inwestycji rolniczych o charakterze wielkoprzemysłowym, ale inwestycje o takim charakterze winny być ograniczone do niezbędnego minimum z uwzględnieniem charakterystyki rolniczej terenu, np. przez akceptację rozbudowy już istniejących gospodarstw rolnych a nie budowę od podstaw wielkoprzemysłowych działów specjalnych rolnictwa. Zdaniem tego skarżącego, czynnik społeczny jest jednym z głównych kryteriów do uwzględnienia przy planowaniu inwestycji. O ile organ podzieliłby zasadne obawy lokalnej społeczności co do charakteru inwestycji, to ma oczywiste uprawnienie do odmowy ustalenia środowiskowych uwarunkowań. W kwestii problemu odorowego Prokurator wskazał, że Kolegium nie dość rozważyło ten problem, a także przy tego typu oddziaływaniu nie chodzi o oddziaływanie nadzwyczajne ale w ogóle o oddziaływanie, co miałoby wpływ na ustalenie kręgu stron postępowania z uwagi na regulację art. 144 k.c.

Fundacja W. w W. zaskarżyła decyzje organów obydwu instancji oraz zakwestionowała postanowienia uzgadniające RDOŚ i PPIS. Zarzuciła:

a) naruszenie prawa materialnego, tj. (-) art. 6 ust. 2 i 3 i art. 12 dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz.U.UE.L. 1992.206.7- dalej: dyrektywa siedliskowa); (-) art. 4 ust. 4 i art. 5 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (Dz.U. 2010, L 20, s. 7 – dalej: dyrektywa ptasia),; (-) art. 6 i 7 Konwencji o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk, sporządzonej w Bemie 19 września 1979 r. (Dz. U. z 1996 r. Nr 58, poz. 263 ze zm. – dalej: Konwencja Berneńska), (-) art. 33 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody; (-) art. 81 ust. 2 u.i.ś.; (-) art. 49 u.o.p. w zw. z § 6 rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (t. j. Dz. U. z 2016 r., poz. 2183) przez wydanie decyzji zezwalającej na realizację przedsięwzięcia skutkującego rażąco negatywnym wpływem na SOO Ostoja K. i OSO Puszcza K. oraz chronione przez powyższe akty prawne gatunki zwierząt, w szczególności cietrzewia;

b) istotne naruszenie przepisów prawa procesowego, tj.

1) art. 6, art. 7, art. 15, art. 77 § 1, art. 78 §1, art. 80, art. 107 § 3 w zw. z art. 140 k.p.a. przez brak merytorycznego rozpoznania zarzutów odwołania wskazujących na wady zaskarżonej decyzji oraz zaskarżonego zażaleniem postanowienia, w szczególności na skutek zaniechania dokonania całościowej oceny materiałów postępowania, w tym dokumentów o charakterze eksperckim w postaci kontrraportu, ekspertyzy pod nazwą "Prognozowane oddziaływanie przedsięwzięcia, polegającego na budowie dwóch kurników o łącznej obsadzie 356 DJP wraz z infrastrukturą towarzyszącą na działce o nr geod. [...], obręb K., gmina Krynki na środowisko przyrodnicze, w tym gatunki i obszary chronione" sporządzonej przez dr inż. J. K. oraz ekspertyzy pod nazwą "SUPLEMENT do opracowania "Prognozowane ...", a w konsekwencji naruszył zasady praworządności, dwuinstancyjności, zaniechał wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy, nie zebrał i nie rozpatrzył pełnego materiału dowodowego, naruszył zasadę swobodnej oceny dowodów oraz niewłaściwie sporządził uzasadnienia decyzji;

2) art. 142 k.p.a. przez zaniechanie merytorycznego rozpoznania wniesionych w odwołaniu Fundacji zażaleń na postanowienie RDOŚ z 16 marca 2021 r. oraz PPIS z 19 listopada 2018 r.

W odpowiedzi na wszystkie skargi organ wniósł o ich oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku zważył, co następuje.

X. Skarga Fundacji W. podlega odrzuceniu, bowiem nie została opłacona. Z akt sprawy wynika, że zarządzeniami Przewodniczącego Wydziału II WSA w Białymstoku z 24 stycznia 2023 r. adwokat A. Z. jako pełnomocnik skarżącej Fundacji został wezwany do uzupełnienia braków formalnych skargi przez złożenie jedenastu odpisów skargi, pełnomocnictwa lub uwierzytelnionego odpisu pełnomocnictwa do wstępowaniu w imieniu Fundacji oraz dokumentu lub jego uwierzytelnionego odpisu określającego umocowanie do reprezentowania skarżącej (statut, odpis KRS lub inny dokument). Został także wezwany do opłacenia skargi. Na wykonanie powyższych obowiązków zakreślono termin 7 dni i rygor odrzucenia skargi (k. 53, 59). Wezwania wysłano 30 stycznia 2023 r. na wskazany w skardze adres pełnomocnika – Kancelaria Adwokacja A. Z., Aleja [...] W. Zwrotne potwierdzenie odbioru operator pocztowy zwrócił do sądu z informacją o niepodjęciu przesyłki. Z uwagi na nieprawidłowe wypełnienie formularza "zwrotnego potwierdzenia odbioru" (brak informacji o miejscu pozostawienia zawiadomienia o awizowaniu przesyłki) – korespondencję wysłano ponownie na ten sam adres (k. 124). Tym razem została ona doręczona osobiście adresatowi, który pokwitował zwrotne potwierdzenie odbioru 22 marca 2023 r. (k. 132). W dniu 3 kwietnia 2023 r. do tutejszego sądu wpłynęło pismo adwokata A. Z. datowane na 29 marca 2023 r., zatytułowane "Uzupełnienie braków formalnych skargi" oraz wyjaśniające, że jest to odpowiedź na wezwanie z 30 stycznia 2023 r. w przedmiocie złożenia 11 odpisów skargi, złożenia dokumentu odkreślającego umocowanie do reprezentowania strony oraz pełnomocnictwo wraz dowodem uiszczenia opłaty skarbowej. Wymienione w piśmie przez pełnomocnika dokumenty zostały dołączone do pisma (k. 134 i następne). Wśród nich nie znalazło się potwierdzenie uiszczenia wpisu sądowego od skargi w kwocie 200 zł.

Zgodnie z art. 220 § 1 i 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2023 r., poz. 259 z późn. zm.), dalej: p.p.s.a., sąd nie podejmie żadnej czynności na skutek pisma, od którego nie zostanie uiszczona należna opłata, zaś skarga, od której pomimo wezwania nie został uiszczony należny wpis, podlega odrzuceniu. Skoro skarżąca Fundacja była wzywana do uzupełnienia braku skargi w postaci uiszczenia wpisu, a termin wykonania obowiązku upłynął 29 marca 2023 r. i obowiązek nie został wykonany, sąd jest zobligowany do odrzucenia skargi nieopłaconej. Dlatego na podstawie art. 220 § 3 p.p.s.a. orzeczono jak w punkcie pierwszym sentencji wyroku w odniesieniu do skarżącej Fundacji W.

XI. Skargi Rzecznika Praw Obywatelskich i Prokuratora Regionalnego w Białymstoku podlegają uwzględnieniu, jednak z powodów innych niż w nich wskazane.

Zgodnie z art. 134 § 1 p.p.s.a. sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, z zastrzeżeniem art. 57a (które to zastrzeżenie nie dotyczy sprawy niniejszej). Oznacza to, że dokonując oceny zgodności z prawem zaskarżonego aktu administracyjnego sąd nie jest skrępowany sposobem sformułowania skargi, użytymi argumentami, a także podniesionymi wnioskami, zarzutami i żądaniami. Brak związania zarzutami i wnioskami skargi oznacza, że sąd bada w pełnym zakresie zgodność z prawem zaskarżonego aktu. Sąd może więc (i powinien) uwzględnić skargę z powodu innych uchybień niż te, które w niej przytoczono, jak również stwierdzić nieważność zaskarżonego aktu, pomimo że skarżący wnosił o jego uchylenie. Inaczej rzecz ujmując, przepis art. 134 § 1 p.p.s.a. wyrażający zasadę oficjalności oznacza, że sąd ma nie tylko uprawnienie ale i obowiązek zastosować wynikającą z niego normę, gdy w postępowaniu administracyjnym popełniono uchybienie na tyle istotne i oczywiste zarazem, że bez względu na treść zarzutów stawianych w skardze powinno być dostrzeżone i uwzględnione przez sąd (tak np. II FSK 1466/22, III OSK 3417/21, I SA/Łd 436/22, orzeczenia.nsa.gov.pl).

A) Z wyżej opisaną sytuacją mamy do czynienia w sprawie niniejszej. Zdaniem bowiem sądu ani w raporcie, ani w jego uzupełnieniach nie zostało prawidłowo zrealizowane wariantowanie inwestycji. Organy obydwu instancji nie dostrzegły tej nieprawidłowości akceptując jako prawidłowy, a w istocie niedostateczny sposób przedstawienia wariantów przez inwestora. Stanowi to o naruszeniu obowiązku wszechstronnego wyjaśnienia sprawy, wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego (art.7 i art. 77 § 1 k.p.a.).

Jako że zakres postępowania wyjaśniającego determinują przepisy prawa materialnego, wskazać należy na art. 66 ust. 1 u.i.ś. określający w punktach 1- 20 obowiązkową treść raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko. Wśród tych obowiązkowych elementów ustawodawca wymienił: pkt 5) opis wariantów uwzględniający szczególne cechy przedsięwzięcia lub jego oddziaływania, w tym: a) wariantu proponowanego przez wnioskodawcę oraz racjonalnego wariantu alternatywnego, b) racjonalnego wariantu najkorzystniejszego dla środowiska - wraz z uzasadnieniem ich wyboru; pkt 6) określenie przewidywanego oddziaływania analizowanych wariantów na środowisko; pkt 6a) porównanie oddziaływań analizowanych wariantów na m.in. ludzi, rośliny, zwierzęta, grzyby i siedliska przyrodnicze, wodę i powietrze, powierzchnię ziemi dobra materialne, zabytki i krajobraz kulturowy, formy ochrony przyrody, a także wzajemne oddziaływanie między elementami, uzasadnienie proponowanego przez wnioskodawcę wariantu, z uwzględnieniem informacji, o których mowa w pkt 6 i 6a.

A zatem zgodnie z przepisem art. 66 ust. 1 pkt 5 u.i.ś. raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko powinien zawierać opis co najmniej trzech wariantów realizacji przedsięwzięcia: wariant proponowany przez wnioskodawcę, racjonalny wariant alternatywny, wariant najkorzystniejszy dla środowiska, a także uzasadnienie ich wyboru. Raport musi także określać przewidywane oddziaływanie na środowisko każdego z analizowanych wariantów (art. 66 ust. 1 pkt 6) oraz zawierać opis przewidywanych skutków dla środowiska, jeżeli dane przedsięwzięcie w ogóle nie zostanie zrealizowane (art. 66 § 1 pkt 4). Niepodejmowanie przedsięwzięcia nie jest przy tym wariantem realizacji przedsięwzięcia, o którym mowa w art. 66 ust. 1 pkt 5.

Wariantowanie inwestycji w raporcie jest zagadnieniem szeroko omawianym w orzecznictwie sądów administracyjnych. Jako jedną z wyczerpujących wypowiedzi należy przytoczyć stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawie II OSK 1871/17, zgodnie z którym: "Warianty realizacji przedsięwzięcia stanowią jeden z najważniejszych instrumentów prawidłowej oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Przedstawienie minimum trzech wariantów pozwala na utworzenie siatki porównawczej, na gruncie której organ weryfikuje proponowany wariant, który może być zaakceptowany przez organ. [...] Ilość wymaganych do przedstawienia w raporcie wariantów realizacji przedsięwzięcia nie zależy zatem od woli i uznania, a także oceny inwestora. Inwestor jest obowiązany przedłożyć taki raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, w którym zostanie rzetelnie przedstawiona analiza wszystkich wariantów, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 5 ustawy środowiskowej (por. wyroki NSA: z dnia 17 stycznia 2018 r., sygn. II OSK 813/16; z dnia 17 stycznia 2017 r., sygn. II OSK 89/16, publ.orzeczenia.nsa.gov.pl). Celem wariantowania jest niedopuszczenie do podjęcia działalności mogącej negatywnie oddziaływać na środowisko. Skuteczność działań prewencyjnych w indywidualnej ocenie konkretnego przedsięwzięcia uzależniona jest w dużej mierze od jakości opracowanych w raporcie wariantów oraz prawidłowej ich oceny przez organ wydający decyzję środowiskową. Zasada prewencji w ocenie oddziaływania na środowisko wymaga stosowania odpowiednich rozwiązań technicznych i technologicznych, które powinny znaleźć się w opisie wariantów. [...] Warianty przedsięwzięcia powinny się różnić przede wszystkim pod względem sposobu, w jaki przedsięwzięcie w każdym z tych wariantów będzie oddziaływać na środowisko, ponieważ ich rolą jest wskazanie alternatywnych rozwiązań pozwalających to środowisko chronić w jak najpełniejszym wymiarze. Ustawodawca w żaden sposób nie definiuje racjonalnego wariantu alternatywnego. Pewne jest jednak, że opis analizowanych wariantów powinien być na tyle rzetelny i dokładny, by organ rozpatrujący sprawę mógł zbadać, czy przedsięwzięcie powinno być realizowane w wariancie proponowanym przez inwestora, czy też w wariancie alternatywnym. Przygotowanie opisu racjonalnego wariantu alternatywnego wymaga każdorazowo przeprowadzenia indywidualnej oceny danego przedsięwzięcia pod kątem jego oddziaływania na środowisko w sytuacji, gdyby ten wariant miał być zrealizowany. "Racjonalność" wariantu oznacza, że wariant taki faktycznie mógłby zostać wybrany przez organ dokonujący oceny raportu zamiast wariantu zaproponowanego przez inwestora. Racjonalny wariant alternatywny nie może mieć więc charakteru abstrakcyjnego czy też teoretycznego. Nie należy więc przedstawiać wariantu, którego faktyczna realizacja jest technicznie lub faktycznie niemożliwa albo jego realizacja jest skazana na niepowodzenie (np. ze względów finansowych). Z kolei "alternatywność" oznacza, że wariant ten musi się różnić od wariantu proponowanego przez inwestora w zakresie oddziaływania na środowisko. "Alternatywność" wymaga, co do zasady, zaproponowania wariantu różnego pod względem kryteriów przestrzennych (jak np. lokalizacja, skala i rozmiar inwestycji) lub technologicznych (jak np. rodzaj użytych materiałów, moc i produktywność zainstalowanych urządzeń). Nie jest też wykluczone odwoływanie się do innych różnic, wynikających np. z kryteriów ekonomicznych i społecznych. Bezsprzecznie wariant racjonalny nie może mieć charakteru pozornego, tj. nie może się sprowadzać do zaproponowania realizacji przedsięwzięcia w tej samej lokalizacji przy niewielkich różnicach technologicznych".

Sąd w sprawie niniejszej powyższe stanowisko, obszernie zacytowane z uwagi na jego wagę i znaczenie, w tym wnikliwe wyjaśnienie sposobu rozumienia wariantowania wymaganego przez ustawodawcę, w całości podziela i przyjmuje za własne. W konsekwencji jednak zaproponowane w sporządzonym raporcie o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko racjonalne warianty alternatywne nie mogą zostać uznane za spełniające kryteria art. 66 ust. 1 pkt 5 lit. a u.i.ś. Jak również nie spełniają standardów tego przepisu, wypracowanych przez orzecznictwo sądów, uzupełnienia wariantowania zawarte w uściśleniach raportu.

Raport (w pierwotnej wersji) zawiera opis proponowanych wariantów oraz porównanie oddziaływania wariantów na środowisko (s. 25-37). Wskazano w nim, że racjonalny wariant alternatywny może dotyczyć sposobu karmienia i pojenia zwierząt lub konstrukcji budynku, jednak zaznaczono że "w tym wypadku nie będzie miało to znaczących skutków dla wpływu przedsięwzięcia na środowisko"; rozważano też lokalizację budynków w innej miejscowości, ale z uwagi na konieczność zakupu przez inwestora ziemi byłoby to nieracjonalne ekonomicznie"; brano pod uwagę zmianę orientacji budynków kurników na działce, jednakże ze względu na technologię zadawania paszy i uprzątanie pomiotu uznano ten wariant za niezasadny; podobnie odrzucono zainstalowanie jedynie wentylatorów ściennych z uwagi na niekorzystne parametry wynoszenia i rozpraszania zanieczyszczeń w powietrzu; także jako nieuzasadnione ekonomicznie uznano zrealizowanie przedsięwzięcia o mniejszej obsadzie. W konkluzji wskazano, że wariantem właściwym i podlegającym wyborowi jest wariant inwestorski, bowiem spowoduje on nieznaczne zwiększenie wpływu na środowisko (zwiększenie emisji do powietrza atmosferycznego, zwiększenie hałasu, zużycia wody i powstających ścieków), ale zdaniem autora raportu nie będzie to zmiana znacząca. Następnie na s. 37 raportu w formie tabelarycznej porównano oddziaływanie wariantu inwestorskiego z wariantem alternatywnym w zakresie oddziaływania na różne elementy środowiska. Końcowa punktacja jest następująca: wariant inwestorski 3,5 punktu, racjonalny wariant alternatywny 2,5 punktu, przy czym różnica polega na nieprzyznaniu punktów wariantowi alternatywnemu za wersję z wentylatorami wyłącznie ściennymi w sytuacji, gdy wariant inwestorski otrzymał za wentylatory ścienne i dachowe – 1 punkt. Z kolei na s. 41-42 raportu porównano oddziaływanie różnych wariantów alternatywnych (zakup gruntu w innej miejscowości, zamontowanie tylko wentylatorów ściennych, zmniejszenie obsady, zastosowanie dachu płaskiego) z wariantem inwestorskim przyznając następującą punktację: wariant inwestorski 7, wariant alternatywny z zakupem gruntu, wentylatorami wyłącznie ściennymi i płaskim dachem – 4 punkty, zmniejszenie obsady - 6 punktów.

Zdaniem sądu, powyższe wskazuje na pozorowanie wariantów. W zasadzie między wariantem inwestorskim a proponowanymi wariantami alternatywnymi nie istnieje znacząca różnica technologiczna w sposobie oddziaływania na środowisko. Tymczasem wariantowanie jest wymagane po to, aby w różnych wariantach przedsięwzięcie różniło się pod względem newralgicznego (a nie jakiegokolwiek, w tym zaledwie nieznacznego) oddziaływania na środowisko. Porównanie wariantów jakie wykonano w raporcie wskazuje, że: pozorny jest wybór wariantu zmniejszającego obsadę, skoro jest ekonomicznie nieopłacalny (przy czym nie wskazano nawet jakiej ilości zmniejszenie DJP rozważano): pozorny jest wybór wariantu z wentylatorami ściennymi – skoro jest to niekorzystne z uwagi na sposób rozpraszania zanieczyszczeń; pozorny jest wariant zakupu gruntu w innej miejscowości – skoro oczywiste jest, że jeśli inwestor posiada działkę o powierzchni prawie 5 ha na której znajdują się uprawy rolne otoczone nieużytkami bądź innymi uprawami, to trudno wymagać od niego zakupu podobnej działki w innej miejscowości. Sąd ma przy tym na uwadze, że w zasadzie prewencji środowiskowej (której realizacji służy właśnie wariantowanie inwestycji w raporcie) to nie czynnik ekonomiczny jest decydujący, bowiem nie chodzi w niej o to, by jak najmniejsze koszty poniósł inwestor ale o to, by jak najmniejsze koszty poniosło środowisko. Jednak rozważenie ekonomicznych obciążeń inwestora musi mieć również pewne uzasadnione doświadczeniem życiowym proporcje.

Obecny etap sądowy nie jest przy tym pierwszym momentem, w którym w sprawie dostrzeżona zostaje nieprawidłowość wariantowania. Zwrócił już na to uwagę biegły A. S. w opinii z 20 października 2020 r. Mimo że wariantowanie w raporcie najpierw skwitował sformułowaniem "Jest informacja", to jednak we wnioskach końcowych wskazał następująco: "Należałoby uzupełnić raport ooś o dokonanie pełnej analizy wariantowej planowanego przedsięwzięcia i jego oddziaływania na poszczególne elementy środowiska" (pkt 9, s. 20 opinii).

W ramach uzupełnienia raportu na skutek ww. opinii przedstawiono trzy jego uściślenia: ze stycznia 2021 r. i dwa z lutego 2021 r. Rozwinięcie wariantowania znalazło się na s. 8-11 uściślenia styczniowego (k. 153, segregator VI niebieski). Zaproponowano dwa racjonalne warianty alternatywne: (-) lokalizacyjny w dwóch wersjach: oceniony a priori jako nieekonomiczny polegający na zakupie ziemi w innej miejscowości oraz polegający na zmianie orientacji budynków na działce (odwrócone położenie), który również odrzucono z uwagi na brak jego optymalności ze względu na sposób swobodnego przemieszcza się samochodów związanych z obsługą kurników i wymaganą do pokonania drogę; (-) technologiczny również w dwóch wersjach – z wentylacją grawitacyjną – który odrzucono z uwagi na brak możliwości kontroli procesu produkcji (pomieszczenia mogą być przewentylowane lub niedowentylowane, podczas gdy wentylacją mechaniczną steruje komputer) oraz z zastosowaniem do ogrzewania budynków innego niż gaz nośnika energii, np. węgla kamiennego, jednak ten wariant oceniono jako ekonomicznie korzystny dla inwestora z uwagi na niższe koszty zakupu węgla niż gazu - ale jednocześnie zwiększający emisje do środowiska. Dokonano również tabelarycznego porównania ww. wariantów, z tym że brak jest w tym porównaniu jakichkolwiek obliczeń i szczegółowych analiz, a emisje amoniaku, pyłów i siarkowodoru pozostają w każdym wariancie na tym samym poziomie. Trudno przyjąć na tej podstawie, że przedstawiono co najmniej jeden wariant alternatywny, w przypadku wyboru którego inwestycja będzie w sposób znacząco odmienny oddziaływała na środowisko, tj. w zakresie newralgicznym dotyczącym emisji odorów, hałasu. Z kolei uściślenia raportu (dwa z lutego 2021 r.) już do wariantowania się nie odnoszą. Natomiast w opinii uzupełniającej z sierpnia 2022 r. sporządzonej w postępowaniu odwoławczym po wyroku kasacyjnym w sprawie II SA/Bk 951/21 biegły również szerzej tej problematyki nie analizuje.

Zdaniem sądu, ani organ pierwszej, ani drugiej instancji nie dostrzegły powyższego, zasadniczego braku raportu i jego uzupełnień, podobnie jak nie dostrzegły go organy uzgadniające. Tymczasem raport jest najważniejszym dowodem w sprawie o ustalenie środowiskowych uwarunkowań, a przedstawione w nim "warianty realizacji przedsięwzięcia stanowią jeden z najważniejszych instrumentów prawidłowej oceny oddziaływania na środowisko" (II OSK 1871/17). Wariantowanie powinno polegać na przeprowadzeniu pełnej analizy wielokryterialnej. Wszechstronna ocena czy przedstawione w raporcie warianty alternatywne są "racjonalnymi wariantami alternatywnymi" powinna być obowiązkową, kluczową i elementarną częścią uzasadnienia decyzji środowiskowej, opartą na weryfikowalnych informacjach. Ocena ta, wszechstronna, wyczerpująca, z uwagi właśnie na jej kluczowy charakter powinna się znaleźć już w uzasadnieniu decyzji pierwszoinstancyjnej. Innymi słowy, brak jakiejkolwiek oceny racjonalności i alternatywności wariantów wskazanych obok inwestorskiego (przy 56 stronach decyzji Burmistrza) jest naruszeniem przez organ pierwszej instancji przepisów postępowania (art. 7 K.p.a.) powodującym, że istotny zakres sprawy nie został wyjaśniony, co niewątpliwie ma wpływ na jej rozstrzygnięcie.

Kolegium natomiast poświęciło ocenie wariantowania zaledwie jeden kilkunastowersowy akapit na s. 10 decyzji, co w okolicznościach sprawy niniejszej jest zdecydowanie niewystarczające. Wymóg prawidłowego wariantowania nie jest okolicznością wyłącznie z zakresu wiedzy specjalnej ale jest wymogiem formalnym, prawnym decyzji środowiskowej. Organ wydający taką decyzję nie może uniknąć rzetelnej oceny spełnienia warunku wariantowania inwestycji, w której to ocenie mieści się nie tylko sprawdzenie czy inwestor wskazał wymaganą ilość wariantów ale i to, czy racjonalny wariant alternatywny i wariant najkorzystniejszy dla środowiska różnią się od wariantu inwestorskiego w sposób istotny jeśli chodzi o oddziaływanie przedsięwzięcia na środowisko (oddziaływanie w zakresie newralgicznych aspektów). Orzecznictwo sądów administracyjnych w tej dziedzinie (także uwzględniając że chodzi konkretnie o chów brojlerów) jest bardzo obszerne. Wskazuje się w nim, że "Nie można uznać za wariant jakiejkolwiek modyfikacji pobocznych elementów samego przedsięwzięcia, nie wpływający na jego istotne elementy [...]" (vide wyrok w sprawie III OSK 2376/21 z 6 czerwca 2023 r.).

Podkreślić trzeba, że dla uznania danego wariantu za racjonalny wariant alternatywny winien on zawierać analizę wpływu na środowisko ze szczegółowością porównywalną do tej, jaką zastosowano do wariantu inwestorskiego. W szczególności twierdzenia co do różnic wpływu inwestycji na środowisko w różnych wariantach winny być poparte konkretnymi danymi oraz wyliczeniami. Raport nie może ograniczać się do analizy oddziaływania na środowisko wariantu zaproponowanego przez wnioskodawcę i w marginalny sposób traktować pozostałe warianty. Proporcje przedstawienia poszczególnych wariantów muszą być porównywalne. Co nie mniej ważne, warianty te winny różnić się w sposób istotny w zakresie wpływu na środowisko z uwzględnieniem emisji tych zanieczyszczeń, które są zwykle generowane przez dany typ przedsięwzięcia. W odniesieniu do przemysłowego chowu świń lub drobiu chodzi tu przede wszystkim o ilość generowanych odchodów, sposób ich zagospodarowania oraz emisję odorów, a także zużycie wody. Wskazuje się też na zmniejszenie planowanej obsady zwierząt lub znaczne odsunięcie lokalizacji kurników lub chlewni od terenów zamieszkałych przez ludzi, ewentualnie zastosowanie takich technologii, które w sposób zasadniczy zredukują emisję zanieczyszczeń. W odniesieniu do emisji odorów twierdzenia o ich istotnym zmniejszeniu winny być poparte odpowiednimi analizami opartymi na modelowaniu matematycznym. Z wyżej wskazanych powodów w orzecznictwie uznaje się, że np. zmiana sposobu ogrzewania w odniesieniu do tego rodzaju przedsięwzięć nie stanowi racjonalnego wariantu alternatywnego (ponownie vide wyrok w sprawie II OSK 1871/17).

Przypomnieć należy, że inwestor w sprawie niniejszej jako jeden z wariantów technologicznych racjonalnego wariantu alternatywnego wskazał ogrzewanie przy użyciu węgla kamiennego, co nie może zostać zaakceptowane. Wariant przedsięwzięcia oparty na wykorzystaniu wysokoemisyjnych źródeł energii lub innych rozwiązań w sposób oczywisty powodujących zwiększenie emisji wywołuje bowiem tzw. efekt tła, czyli wrażenie przedstawienia wariantu inwestorskiego jako mniej szkodliwego dla środowiska na tle innych rozwiązań (vide wyrok w sprawie III OSK 2926/22 z 14 lutego 2023 r.). Uniknięciu tego właśnie efektu służy m. in. obowiązek przedstawienia oraz wnikliwego przeanalizowania w raporcie, jako odrębnego, wariantu najkorzystniejszego dla środowiska. Wariantu takiego w sprawie niniejszej inwestor również nie przedstawił, czego organy nie zauważyły.

Przy czym nie można zapominać, że uwarunkowania środowiskowe nie są jedynymi, które mogą przesądzać o ostatecznym wyborze wariantu przewidzianego do realizacji. Zgodnie bowiem z zasadą zrównoważonego rozwoju w opisie, a następnie w analizie wariantów należy uwzględnić kwestie ekonomiczne, społeczne, techniczne i prawne (zob. wyrok NSA z 21 lutego 2015 r., II OSK 1472/15 czy z 15 grudnia 2022 r., III OSK 1747/21).

Wyżej sformułowane wymagania dla wariantowania inwestycji są niezbędne z uwagi na treść art. 81 ust. 1 u.i.ś., zgodnie z którym organ wydający decyzję środowiskową powinien mieć realną możliwość wyboru jednego z wariantów realizacji inwestycji spośród przedstawionych w raporcie. Przepis ten stanowi bowiem, że jeżeli z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko wynika brak możliwości realizacji przedsięwzięcia w wariancie proponowanym przez wnioskodawcę, organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, za zgodą wnioskodawcy, wskazuje w decyzji, spośród wariantów, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 5, wariant dopuszczony do realizacji. W przypadku braku możliwości realizacji przedsięwzięcia w wariantach, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 5, oraz w przypadku braku zgody wnioskodawcy na wskazanie w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach wariantu dopuszczonego do realizacji, organ odmawia zgody na realizację przedsięwzięcia.

A zatem powinna istnieć możliwość wyboru wariantu innego niż inwestorski, która to możliwość również – podobnie jak warianty – nie może mieć charakteru pozornego. Inaczej rzecz ujmując, wariant racjonalny oznacza wariant, który "faktycznie mógłby zostać wybrany przez organ dokonujący oceny raportu i zrealizowany zamiast wariantu zaproponowanego przez inwestora" (vide wyrok w sprawie II SA/Bk 102/21).

Sąd zwraca dodatkowo uwagę, że kwestia braku należytego wariantowania została podniesiona w opinii dostarczonej przez Stowarzyszenie D. w K. – sporządzonej przez F. J. (biegłego z zakresu rolnictwa, biologii i ochrony przyrody). Niezależnie od wątpliwości, które powstały na tle tytułowania się przez tę osobę biegłym sądowym, merytoryczne jego uwagi odnośnie wariantowania są trafne. Na s. 2 "Opinii" wskazał bowiem, że "W przedłożonym raporcie poszczególne warianty alternatywne (lokalizacja w innej miejscowości oraz zmniejszenie liczby stanowisk w kurnikach) scharakteryzowano jednym zdaniem i nie przedstawiono żadnych szczegółów, wykluczając alternatywne warianty bliżej nieokreśloną nieopłacalnością ekonomiczną. Jednocześnie z niczym nieuzasadnionych względów za wariant najkorzystniejszy dla środowiska wybrano ten z większą obsadą kur, co jest sprzeczne z zasadami logiki" (k. 99, segregator VI niebieski). Nawet mając na uwadze, że "Opinię" sporządzono 10 grudnia 2020 r. a więc jeszcze przed uściśleniem raportu – jej wnioski pozostają aktualne także po analizie trzech uściśleń raportu sporządzonych w styczniu i lutym 2021 r. W uściśleniach tych nie wyeliminowano bowiem braków wariantowania. W efekcie pozostawiono raport z pozornym wariantowaniem, nie zorientowały się w tym organy czym uniemożliwiły też sobie wybór, o którym mowa w art. 81 ust. 1 u.i.ś., a który jest prawnie wymagany przez ustawodawcę. Wybór zaś, którego organy dokonały, nie jest wyborem, o którym mowa w art. 66 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 81 ust. 1 u.i.ś.

W konsekwencji niezbędne jest powtórzenie postępowania wyjaśniającego w znacznej części. To zaś wymaga powrotu sprawy do organu pierwszej instancji z uwagi na uniknięcie naruszenia zasady dwuinstancyjności postępowania (art. 15 k.p.a.).

W sposób oczywisty nie da się wykluczyć wpływu powyższego uchybienia na wynik sprawy. Prawidłowo zrealizowane wariantowanie jawi się w niniejszej sprawie jako tym bardziej niezbędne, że ujawniło się szerokie zainteresowanie społeczne inwestycją (tak ze strony organizacji społecznych i ekologicznych jak i podmiotów prywatnych) oraz wpłynęło kilkaset sprzeciwów. Niezależnie od tego, czy zainteresowanie to jest czy nie jest konfliktem społecznym (kwalifikacja ta jest sporna między skarżącymi a organami) kluczowe dla wydania zgodnego z prawem rozstrzygnięcia w przedmiocie środowiskowych uwarunkowań realizacji przedsięwzięcia jest wypełnienie wszystkich prawnych, formalnych i merytorycznych warunków przewidzianych dla decyzji środowiskowej. A do takich należy prawidłowo zrealizowane wariantowanie inwestycji, o którym mowa w art. 66 ust. 1 pkt 5 i następne u.i.ś.

B) Zdaniem sądu, w sposób istotny naruszona też została zasada zaufania uczestników postępowania do władzy publicznej.

Zgodnie z art. 8 § 1 k.p.a. organy administracji publicznej prowadzą postępowanie w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej, kierując się zasadami proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania. Stosownie zaś do treści art. 10 § 1 k.p.a., organy administracji publicznej obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.

Z akt wynika, że Kolegium w sposób nieuzasadniony a w szczególności zaskakując strony i nie uprzedzając o zmianie sposobu procedowania – zrezygnowało z dotychczas stosowanej w postępowaniu formy indywidualnego zawiadamiania stron o czynnościach procesowych "przechodząc" w stosunku do niektórych stron na zawiadomienie przez obwieszczenie. Zmiana ta nie dotknęła inwestora. Budzi to poważne zastrzeżenia, zwłaszcza że nastąpiło po uzupełnieniu postępowania wyjaśniającego na etapie odwoławczym.

Wniosek inwestora o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach wpłynął do organu 3 września 2018 r. Wówczas obowiązujący art. 74 ust. 3 pkt 1 i 3a u.i.ś. stanowił, że jeżeli liczba stron postępowania o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach przekracza 20, stosuje się przepis art. 49 k.p.a., przy czym stroną postępowania o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach jest wnioskodawca oraz podmiot, któremu przysługuje prawo rzeczowe do nieruchomości znajdującej się w obszarze, na który będzie oddziaływać przedsięwzięcie. Obszar ten zdefiniowano w art. 74 ust. 3a u.i.ś. W takim stanie prawnym decyzje organów obydwu instancji były doręczane ustalonym stronom osobiście (inwestorowi i podmiotom spełniającym, zdaniem organów, przesłanki z ww. ust. 3a – w sumie 14 podmiotom), a pozostałe strony były zawiadamiane przez obwieszczenie.

Stan prawny zmienił się 24 września 2019 r. wraz z wejściem w życie nowego brzmienia art. 74 ust. 3 i ust. 3a u.i.ś., zgodnie z którym jeżeli liczba stron postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach lub innego postępowania dotyczącego tej decyzji przekracza 10, stosuje się art. 49 k.p.a.; stroną postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach jest wnioskodawca oraz podmiot, któremu przysługuje prawo rzeczowe do nieruchomości znajdującej się w obszarze, na który będzie oddziaływać przedsięwzięcie w wariancie zaproponowanym przez wnioskodawcę, z zastrzeżeniem art. 81 ust. 1. Obszar ten zdefiniowano na nowo w art. 74 ust. 3a u.i.ś.

Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1712 z późn. zm.), do spraw wszczętych na podstawie ustaw zmienianych w art. 1 oraz w art. 3 i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe. Oznacza to, że w sprawie niniejszej wszczętej we wrześniu 2018 r. i niezakończonej do września 2019 r. zastosowanie znajdował art. 74 ust. 3 i 3a u.i.ś. w brzmieniu sprzed nowelizacji. Możliwe więc było zastosowanie art. 49 k.p.a. wyłącznie gdy liczba stron przekraczała 20.

Trafnie zwrócił uwagę na powyższą zmianę prawa Rzecznik Praw Obywatelskich. Skoro bowiem liczba stron w postępowaniu wszczętym we wrześniu 2018 r. wynosiła 14 (tylu podmiotom organ pierwszej instancji doręczył indywidualnie decyzję z 2 sierpnia 2021 r.) – nie było podstaw do zastosowania art. 49 k.p.a. na zasadzie art. 74 ust. 3 i 3a u.i.ś. w brzmieniu tego ostatniego przepisu obowiązującym po 24 września 2019 r. Nie stosując prawidłowo ww. przepisów Kolegium wywołało sytuację, w której strony – pozostające do tej pory w uzasadnionym przekonaniu, że o wszystkich istotnych czynnościach i rozstrzygnięciach będą zawiadamiane indywidualnie, zgodnie z dotychczasowym postępowaniem organów – zostały zaskoczone wydaniem decyzji. Narusza to nie tylko zasadę budzenia zaufania uczestników postępowania do władzy publicznej (art. 8 k.p.a.), ale też obowiązek zapewnienia stronom czynnego udziału w postępowaniu (art. 10 § 1 k.p.a.).

Trafnie w związku z tym argumentuje Rzecznik, że skoro po wyroku w sprawie II SA/Bk 951/21 Kolegium przeprowadziło postępowanie wyjaśniające dopuszczając dowód z uzupełniającej opinii biegłego sądowego, która wpłynęła do Kolegium 31 sierpnia 2022 r. - to należało zawiadomić strony postępowania w trybie art. 10 § 1 k.p.a. w sposób jak praktykowały organy dotychczas, tzn. indywidualnie podmioty dotychczas zawiadamiane indywidualnie a przez obwieszczenie pozostałe strony. Jak wynika tymczasem z akt 5 września 2022 r. Kolegium wystosowało zawiadomienie przez obwieszczenie (przy zastosowaniu art. 49 k.p.a.) o tym że "został zebrany materiał dowodowy", z którym można się zapoznać w terminie 7 dni. O ile nie sposób sformułować wobec Kolegium wymagania, aby w zawiadomieniu w trybie art. 10 § 1 k.p.a. informowało o wpływie opinii uzupełniającej, o tyle niezbędne było kontynuowanie dotychczasowej praktyki zawiadamiania. Jej zmiana mogłaby nastąpić wyłącznie po skutecznie doręczonym uprzedzeniu stron o zamiarze zmiany. Natomiast indywidualne zawiadomienie w trybie art. 10 § 1 k.p.a., zresztą tak samo jak i decyzję drugoinstancyjną, wysłano indywidualnie wyłącznie inwestorowi pomijając ten indywidualny tryb informowania odnośnie pozostałych stron postępowania. Nie ulega wątpliwości, że doszło w ten sposób do naruszenia art. 10 § 1 i art. 8 k.p.a., bowiem uniemożliwiono stronom zapoznanie się z opinią uzupełniającą biegłego i zgłoszenia ewentualnych zastrzeżeń.

Nie usprawiedliwia takiego postępowania wskazanie przez Kolegium, że strony powinny były weryfikować na bieżąco czy nie doszło do wydania decyzji (śledząc obwieszczenia). Za prawidłowe informowanie stron odpowiedzialny jest organ prowadzący postępowanie. Jeśli zmienia on swoją dotychczasową praktykę – kierując się zasadą zaufania powinien o tym przynajmniej zawiadomić strony tak aby mogły się dostosować i nie być zaskakiwane wydaniem rozstrzygnięcia kończącego, zwłaszcza gdy doszło do uzupełnienia materiału dowodowego.

W ponownie prowadzonym postępowaniu organy nie mogą powtórzyć wyżej stwierdzonych nieprawidłowości.

W świetle zaś powodów uchylenia decyzji organów obydwu instancji, tj. naruszenia art. 66 ust. 1 pkt 5 u.i.ś. w związku z art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a. – choć trafny, to jednak drugoplanowy jest zarzut Rzecznika dotyczący wystąpienia podstawy do wznowienia postępowania administracyjnego (art. 145 § 1 pkt 1 lit. "b" p.p.s.a. w związku z art. 145 § 1 pkt 4 k.p.a.) oraz dotyczący tego czy naruszenie art. 10 § 1 k.p.a. miało wpływ na wynik sprawy. Niezależnie bowiem od tych zarzutów postępowanie zostaje przekazane przez sąd do organu pierwszej instancji z zaleceniem uzupełnienia materiału dowodowego w znacznej części (wykonanie prawidłowego wariantowania). Podobnie z uwagi na powody uchylenia przez sąd decyzji środowiskowych wydanych w sprawie niniejszej, nie ma znaczenia czy Kolegium naruszyło czy też nie naruszyło zasadę dwuinstancyjności postępowania, art. 136 k.p.a. oraz art. 153 p.p.s.a. w zakresie związania oceną prawną sądu sformułowaną w sprawie II SA/Bk 951/21. Powrót sprawy do organu pierwszej instancji otwiera możliwość zgłoszenia uwag do uzupełniającej opinii biegłego czy przedstawienia kontrdowodu opartego na wiedzy specjalistycznej. Natomiast niewątpliwie w ponownie prowadzonym postępowaniu nie powinno dojść do naruszenia zasady dwuinstancyjności postępowania, art. 136 k.p.a. czy art. 153 p.p.s.a.

C) Zdaniem natomiast sądu, w okolicznościach tej konkretnej sprawy pewnej ostrożności i zbalansowania różnych wartości oraz zasad rządzących administracyjnym postępowaniem jurysdykcyjnym wymaga rozpoznanie zarzutu Rzecznika dotyczącego naruszenia art. 84 § 1 i art. 84 § 2 w związku z art. 24 § 3 k.p.a. przez oparcie się przez organy na opinii biegłego mgr inż. A. S. pomimo – zdaniem tego skarżącego - istnienia i zgłoszenia wątpliwości co do bezstronności biegłego stanowiących podstawę do wyłączenia go z postępowania.

Zgodnie z art. 84 k.p.a., gdy w sprawie wymagane są wiadomości specjalne, organ administracji publicznej może zwrócić się do biegłego lub biegłych o wydanie opinii (§ 1); biegły podlega wyłączeniu na zasadach i w trybie określonym w art. 24. Poza tym do biegłych stosuje się przepisy dotyczące przesłuchania świadków (§ 2). Stosownie do treści art. 24 § 3 k.p.a. bezpośredni przełożony pracownika jest obowiązany na jego żądanie lub na żądanie strony albo z urzędu wyłączyć go od udziału w postępowaniu, jeżeli zostanie uprawdopodobnione istnienie okoliczności niewymienionych w § 1, które mogą wywołać wątpliwość co do bezstronności pracownika. Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w sprawie II OSK 1587/18, na podstawie ww. przepisów można kwestionować bezstronność tylko imiennie wskazanej osoby będącej biegłym. Przedmiotem oceny bezstronności biegłego mogą być zarówno okoliczności faktyczne, jak i prawne albo pojedyncze fakty lub zdarzenia czy też sytuacje istniejące przez dłuższy czas, których wystąpienie uzasadnia wątpliwości co do bezstronności biegłego. NSA wskazał, że "[...] mogą istnieć wątpliwości co do bezstronności biegłego, natomiast nie ma potrzeby wykazywania, że biegły rzeczywiście jest stronniczy w sprawie zawisłej przed organem administracyjnym. Właściwie może być podniesiona każda okoliczność mająca związek ze stosunkiem biegłego do sprawy, w której prowadzone jest postępowanie administracyjne z jego udziałem. Kwestią otwartą pozostaje natomiast, czy będzie to skuteczne jako przyczyna wyłączenia, co wiąże się z wiarygodnością zgłoszonych wątpliwości co do bezstronności konkretnego biegłego (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 maja 2018 r., sygn. akt I OSK 1589/16, Baza NSA)". Jak natomiast wskazał sąd kasacyjny w sprawie I OSK 613/16 przywoływanej przez Rzecznika, "Wyłączenie biegłego na podstawie art. 24 § 3 k.p.a. wymaga przynajmniej uprawdopodobnienia, że istnieją okoliczności, które mogą wywołać wątpliwość, co do jego bezstronności. Nie chodzi przy tym o uprawdopodobnienie istnienia okoliczności powodujących stronniczość biegłego, lecz jedynie wywołujących wątpliwość, co do jego bezstronności. Nie jest zatem konieczne uprawdopodobnienie, że biegły będzie stronniczy w załatwieniu sprawy ze względu na daną okoliczność, lecz wystarczy, że okoliczność ta powoduje powstanie wątpliwości co do jego bezstronności, a zatem nie jest pewne i jasne, czy biegły wykona swoje uprawnienia procesowe w sposób bezstronny. Wymaga podkreślenia, że przepisy nie wyjaśniają pojęcia "bezstronności". Nakaz bezstronnego wykonywania obowiązków jest jednym z podstawowych wymogów adresowanych do biegłego, powiązany z obowiązkiem rzetelnego i sumiennego ich wykonywania". Jak dodał NSA w ww. sprawie, " Przede wszystkim nie należy utożsamiać wydania przez biegłego niekorzystnej opinii dla jednej ze stron, a nawet jej merytorycznej wadliwości z brakiem bezstronności osoby ją sporządzającej".

W sprawie niniejszej w ponad cztery lata trwającym procedowaniu na skutek wniosku inwestora z 3 września 2018 r. biegły A. S. wypowiadał się dwukrotnie (pierwsza opinia datowana na 20 października 2020 r., ponowna z 16 sierpnia 2022 r. sporządzona w postępowaniu odwoławczym po wyroku w sprawie II SA/Bk 951/21). Sformułowania ocenne stanowiące, zdaniem Rzecznika, uprawdopodobnienie wątpliwości co do braku bezstronności biegłego (s. 13-15 skargi) pochodzą z pierwotnej wersji opinii biegłego z października 2020 r. Do treści tej opinii zastrzeżenia w pierwszej kolejności zgłosiło Stowarzyszenie D. w K. w piśmie z 30 listopada 2020 r. (k. 188 segregator VII czerwony), które na s. 4 pisma w części "Niemerytoryczne komentarze w Opinii Biegłego" wskazało na niestosowność tych komentarzy. Poza tym wskazaniem pismo zawiera zarzuty dotyczące merytorycznej części opinii biegłego – kwestionując jej ustalenia i wnioski. Zarzutu braku bezstronności expressis verbis wówczas nie sformułowano. Opinia biegłego w jej wersji pierwotnej (z października 2020 r.) stała się asumptem do uzupełnienia raportu oraz postanowień i opinii organów współdziałających, tj. Dyrektora RZGW z 10 listopada 2020 r. i RDOŚ z 12 listopada 2020 r., co wyegzekwował następnie Burmistrz w piśmie z 19 listopada 2020 r. kierowanym do inwestora (k. 196, 198, 199, segregator VII czerwony). W wyniku przedłożonych uściśleń raportu w styczniu 2021 r. i dwukrotnie w lutym 2021 r. doszło do wydania (po raz kolejny pozytywnych) postanowień uzgodnieniowych (Dyrektora RZGW z 11 lutego 2021 r., PPIS z 18 lutego 2021 r., RDOŚ z 16 marca 2021 r., k. 142, 141, 119 segregator VI niebieski).

Z analizy akt sprawy wynika też, że Rzecznik wstąpił do postępowania przy piśmie z 17 września 2019 r. (k. 195, segregator VII zielony). Następnie przy piśmie z 20 stycznia 2021 r. organ pierwszej instancji, na wniosek z 4 stycznia 2021 r., przesłał Zastępcy Rzecznika pismo PPIS z 10 września 2020 r., opinię PPIS z 19 listopada 2018 r. oraz opinię biegłego sądowego z 20 października 2020 r. (k. 155, segregator VI niebieski). Korespondencję doręczono 20 stycznia 2021 r. Z kolei przy piśmie z 19 maja 2021 r. Rzecznik upoważnił pracownika do zapoznania się z aktami sprawy (k. 44, segregator II niebieski). Zarzut braku bezstronności biegłego został sformułowany przez Rzecznika w odwołaniu od decyzji Burmistrza z 2 sierpnia 2021 r. (pismo z 17 sierpnia 2021 r.)

Dla pełnego obrazu sytuacji wskazać należy, że w rozpoznającej odwołania (w tym odwołanie Rzecznika z 17 sierpnia 2021 r.) decyzji kasacyjnej SKO w Białymstoku z 30 listopada 2021 r. nie kwestionowano bezstronności biegłego i nie sformułowano jakichkolwiek zastrzeżeń do tego, aby ten konkretny biegły sporządził opinię uzupełniającą czy odpowiedział na dodatkowe pytania Kolegium. Także sąd w sprawie II SA/Bk 951/21 wskazał, że usunięcie wątpliwości zgłoszonych przez Kolegium w ww. decyzji kasacyjnej może nastąpić w postępowaniu odwoławczym w trybie art. 136 k.p.a., przy czym zarzucił Kolegium niewyjaśnienie dlaczego we własnym zakresie nie zwróciło się z pytaniami do biegłego (już powołanego), nie wystąpiło o przedłożenie opinii uzupełniającej, nie zleciło przeprowadzenie postępowania uzupełniającego organowi pierwszej instancji w trybie art. 136 k.p.a. Sąd nie sformułował zalecenia powołania nowego biegłego z uwagi na brak bezstronności biegłego dotychczas wypowiadającego się w sprawie a powołanego z urzędu przez organ pierwszej instancji.

Dodatkowo wskazać należy, że zarzuty odnośnie opinii biegłego dotyczące braku bezstronności zasadzają się głównie na kwestionowaniu sformułowań ocennych zawartych w opinii (w jej wersji pierwotnej z 20 października 2020 r.) bądź na tym, że biegły w rozwoju turystyki a nie ferm hodowlanych widzi zagrożenie dla obszarów przyrodniczo chronionych, na których jest położona działka inwestycyjna (w wersji uzupełniającej tej opinii z 16 sierpnia 2022 r.). Ani w odwołaniu, ani w skardze zarzuty Rzecznika nie dotyczą konkretnych wyliczeń, podanych źródeł literaturowych, analiz opinii co do spełnienia przez inwestycję wymagań BAT czy innych ustaleń i konkluzji sformułowanych w opinii biegłego, w tym jej uzupełnionej wersji z sierpnia 2021 r.

Mając całokształt powyższych okoliczności na uwadze sąd stwierdza, że choć przyznać trzeba niefortunność niektórych sformułowań wartościujących biegłego – to jednak już na tym etapie sprawy nie sposób przyjąć uprawdopodobnienia przyczyn jego wyłączenia w wyżej wskazanym rozumieniu art. 24 § 3 k.p.a. Nie może ujść uwadze, że na skutek zapoznania się z merytorycznymi tezami opinii biegłego przez wyspecjalizowane organy uzgadniające i opiniujące - doszło do kilkukrotnego uzupełnienia raportu. Świadczy to o tym, że organy te uwzględniły jako istotne, mające znaczenie dla treści raportu i ustalenia warunków środowiskowych inwestycji, merytoryczne uwagi biegłego. Nie uprawdopodobniono więc, że wartościujące wypowiedzi biegłego przełożyły się w jakiś sposób na zawartość merytoryczną jego opinii oraz poprawność jej konkluzji. Zdezaktualizowało to z upływem czasu prawdopodobieństwo istnienia wątpliwości co do bezstronności biegłego wyprowadzane w skardze Rzecznika z ocennych jego wypowiedzi. Zresztą, do pierwotnej wersji opinii (zawierającej ww. ocenne sformułowania) Rzecznik nie zgłosił zastrzeżeń po jej otrzymaniu w styczniu 2021 r., co już wówczas mogło nastąpić. Sąd akcentuje, że następnie opinia biegłego stała się podstawą do weryfikacji przez wyspecjalizowane organy własnego stanowiska w sprawie i do kilkukrotnego uzupełniania raportu odnośnie wersji inwestorskiej. Podstaw do wyłączenia biegłego i powoływania nowego nie stwierdził sąd w sprawie II SA/Bk 951/21. Dlatego, w ocenie sądu w sprawie niniejszej, kwestionowanie bezstronności biegłego na obecnym etapie postępowania, przy ponad czteroletnim okresie trwania procedury oceny środowiskowej, kilkukrotnych wypowiedziach organów wyspecjalizowanych podejmowanych po zapoznaniu się z opinią biegłego i jej uzupełnieniami – pozostaje już też w kolizji z zasadą szybkości i ekonomii postępowania (art. 12 k.p.a.). Trzeba bowiem mieć na uwadze, że wyważeniu w postępowaniu środowiskowym podlegają różne zasady i wartości: oprócz zasady przezorności (której znaczenie w takim postępowaniu jest niepodważalne) także zasada szybkości postępowania oraz prawo inwestora do uzyskania prawomocnego rozstrzygnięcia o żądaniu uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (ustalającej bądź odmownej).

Sąd nie uznaje za skuteczny w okolicznościach sprawy niniejszej argumentu o tym, że podnoszony brak bezstronności biegłego ma istotne znaczenie z uwagi na to, iż ocena wpływu inwestycji na środowisko opiera się na przepisach posługujących się pojęciami niedookreślonymi takimi jak "znaczący wpływ", "pogorszenie stanu siedlisk". Ów "znaczący wpływ" ("znaczący negatywny wpływ" jak stanowi expressis verbis art. 81 ust. 2 u.i.ś.) jest warunkiem podlegającym ocenie przez organ orzekający w przedmiocie środowiskowych uwarunkowań na podstawie nie tylko opinii biegłego, ale przede wszystkim z uwzględnieniem całokształtu okoliczności sprawy, w tym w szczególności wypowiedzi organów uzgadniających i opiniujących. Opinia biegłego podlega więc ocenie tak jak każdy inny dowód w sprawie, w oparciu o całokształt materiału dowodowego, na który zwłaszcza w postępowaniu o środowiskowe uwarunkowania składają się wypowiedzi innych niż biegły wyspecjalizowanych podmiotów (RDOŚ, Dyrektora RZGW, PPIS, Marszałka Województwa).

XII. Zdaniem zatem sądu w okolicznościach sprawy niniejszej, uwzględniając dotychczasowy czas trwania postępowania, organ zobowiązany będzie do niezwłocznego wykonania zaleceń sądu o konieczności wykonania przez inwestora prawidłowego wariantowania w raporcie. Po zrealizowaniu tego zalecenia, zapewniając stronom postępowania czynny w nim udział, oceni organ pierwszej instancji niezbędność dodatkowego zweryfikowania uzupełnionego raportu przez biegłego, uzyska organ wypowiedzi organów uzgadniających i opiniujących, a następnie wyda decyzję, której treść uzasadni zgodnie z wymaganiami art. 85 u.i.ś. Uwzględni organ brzmienie art. 81 u.i.ś. mając na uwadze natężenie uwagi społeczeństwa jakie wzbudziła planowana inwestycja. Decyzję wyda kierując się wymogami prawnymi przewidzianymi przez ustawodawcę dla decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, tj. uwzględniając, że jest to decyzja związana.

Mając powyższe na uwadze na podstawie art. 220 § 3 p.p.s.a. w stosunku do skarżącej Fundacji W., a na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. "a" i "c" p.p.s.a. w stosunku do pozostałych skarżących - orzekł jak w sentencji.