Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Danuta Rzyminiak-Owczarczak Sędziowie Sędzia WSA Barbara Drzazga (spr.) Sędzia WSA Edyta Podrazik po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu [...] czerwca 2020 r. sprawy ze skargi M. D. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] lipca 2019 r. Nr [...] w przedmiocie zasiłku stałego oddala skargę

Prezydent Miasta K. decyzją z [...] kwietnia 2019 r. nr [...] odmówił, M. D. przyznania pomocy w formie zasiłku stałego.

W uzasadnieniu wyjaśniono, iż podczas przeprowadzania rodzinnego wywiadu środowiskowego [...] kwietnia 2019 r. M. D. poinformował, że od miesiąca marca 2019 roku prowadzi samodzielne gospodarstwo domowe, zaś jego małżonka wraz z synem A. D., który uczęszcza do szkoły podstawowej, gospodarują oddzielnie. M. D. nie wystąpił z wnioskiem do sądu o rozwód lub separację. Oświadczył, że konflikt w małżeństwie występuje od ok. połowy roku z uwagi na problemy finansowe. Wskazano, że M. D. ma ustalony znaczny stopień niepełnosprawności czasowo do [...] kwietnia 2023r. (orzeczenie o stopniu niepełnosprawności nr [...] z [...].04.2018r.), a jego syn A. D. również zaliczony został do osób niepełnosprawnych czasowo do [...] czerwca 2021 r. M. D. poinformował, że jedynym jego dochodem jest zasiłek pielęgnacyjny w kwocie [...]zł i z tego tylko się utrzymuje. Strona nigdzie nie pracuje zawodowo ani dorywczo, jest zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego przy świadczeniu pobieranym przez żonę.

Organ uznał, że w świetle prawa M. D. nadal stanowi z żoną E. D. i synem A. D. rodzinę i brak jest dowodów prawnych na rozkład pożycia małżeńskiego. Zgodnie z art. 37 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1508 ze zm., dalej: u.p.s.) zasiłek stały przysługuje osobie pełnoletniej pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie. Zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 2 u.p.s. oraz § 1 pkt 1 lit. b) rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 lipca 2018 roku w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych i kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 528,00 zł. Dochodem rodziny w miesiącu lutym 2019 roku były: zasiłek pielęgnacyjny strony w wysokości [...] zł przyznany na okres od [...] listopada 2018r. do [...] października 2019r. i w kwocie [...]zł na okres od [...] listopada 2019r. do [...] kwietnia 2023r. zgodnie z decyzją z [...] listopada 2018 r., zasiłek pielęgnacyjny przyznany na A. D. w kwocie [...]zł na okres od [...] listopada 2018r. do [...] października 2019 r., i w kwocie [...]zł na okres od [...] listopada 2019 r. do [...] czerwca 2021 r. zgodnie z decyzją z [...] grudnia 2018r., dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego na A. D. w kwocie [...]zł przyznany na okres od [...] listopada 2018r. do [...] października 2019r. decyzją z [...] stycznia 2019r., zasiłek rodzinny w kwocie [...]zł przyznany decyzją z [...] stycznia 2019 r., świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w kwocie [...]zł przyznany na okres od [...] stycznia 2019r. do [...] czerwca 2021 r. zgodnie z decyzją z [...] stycznia 2019r. Łączny dochód rodziny w miesiącu lutym 2019r. wyniósł [...] zł, co na osobę stanowi [...] zł i przekracza kryterium dochodowe dla osoby w rodzinie, które wynosi 528,- zł. Ponieważ dochód strony jest wyższy od kryterium dochodowego dla osoby w rodzinie zasiłek stały nie przysługuje.

W odwołaniu M. D. podniósł, iż choć pozostaje w związku małżeńskim to nie pozostaje z żoną we wspólnym gospodarstwie domowym. Wskazał, że egzystuje samodzielnie, a jedyny jego dochód stanowi [...] zł i dlatego ubiega się o zasiłek stały.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze decyzją z [...] lipca 2019r. nr [...] utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję organu I instancji.

Organ odwoławczy zważył, iż pierwszą i zasadniczą przesłanką kwalifikującą do uzyskania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej jest spełnienie warunków określonych w art.8 ust. 1 u.p.s. przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednej z okoliczności wymienionych w art. 7 pkt 2-15 u.p.s. Ustawowe kryterium dochodowe dla osoby w rodzinie uprawniające do korzystania z świadczeń pomocy nie może przekraczać 528 zł. Jak wynika z przeprowadzonego w sprawie postępowania, odwołujący się prowadzi gospodarstwo domowe wraz z żoną i synem. Uzyskiwany przez rodzinę dochód wynosi łącznie [...] zł i przekracza kryterium dochodowe o [...] zł. Kolegium zauważyło, iż jedną z form pomocy społecznej jest zasiłek stały, którego przyznanie - zgodnie z art. 37 ust. 1 pkt 1 i 2 u.p. - jest zależne od spełnienia przesłanki nieprzekroczenia kryterium dochodowego. Organ I instancji zobligowany był odmówić M. D. przyznania zasiłku okresowego. Kolegium nie zakwestionowało sytuacji rodzinnej M. D., uznając ją za niewątpliwie trudną. Wskazało, że nie zmienia to faktu, że dochód rodziny [...] zł) przekracza kryterium dochodowe ustalone w u.p.s. (1.584 zł). W tak ustalonym stanie faktycznym, organ zobowiązany był odmówić przyznania wnioskowanego świadczenia. Ustawa o pomocy społecznej nie przewiduje bowiem możliwości przyznania zasiłku stałego osobom, których dochód przekroczył określone kryterium. Podkreślono, że odmowa pomocy w formie zasiłku stałego nie oznacza, że odwołujący się w razie pogorszenia się sytuacji życiowej nie może ubiegać się o przyznanie innego rodzaju pomocy, zarówno pieniężnej, jak i niepieniężnej. W ocenie Kolegium organ I instancji rzetelnie zbadał stan faktyczny sprawy oraz prawidłowo zastosował przepisy prawa, jak również nie naruszył granic wyznaczonych przez przepisy postępowania administracyjnego.

W skardze do tutejszego Sądu M. D. zarzucił naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, w postaci obrazy art. 7 k.p.a. w zw. z art. 77 § 1 k.p.a. w zw. z art. 78 § 1 k.p.a. poprzez niezgromadzenie w sposób wyczerpujący materiału dowodowego i nieustalenie wszystkich okoliczności faktycznych, na których powinno być oparte rozstrzygniecie oraz naruszenie prawa materialnego poprzez odmowę jego uwzględnienia i przyznania zasiłku stałego.

Skarżący podniósł, iż nie zgadza się z twierdzeniem organów, że prowadzi żoną wspólne gospodarstwo domowe. Zgodnie z oświadczeniem prowadzi samodzielne gospodarstwo domowe. Zamieszkuje z żoną. Pożycza od kolegów środki finansowe i utrzymuje się z nich i z zasiłków. Zauważył, iż wspólne gospodarowanie ma miejsce nie tylko wtedy, gdy małżonkowie zamieszkują w jednym mieszkaniu i tylko jedno z nich opłaca rachunki związane z utrzymaniem mieszkania. Wspólne gospodarowanie ma miejsce wtedy, gdy faktycznie małżonkowie współdecydują o przeznaczeniu dochodów osiąganych przez jej jedno z nich, gdy współdziałają przy załatwianiu codziennych spraw związanych z prowadzeniem domu. Definicję osoby samotnie gospodarującej zawiera art. 6 pkt 10 u.p.s., zaś definicję rodziny określa art. 6 pkt 14 u.p.s. W myśl wskazanych regulacji osobą samotnie gospodarującą jest osoba prowadząca jednoosobowe gospodarstwo domowe, zaś pod pojęciem rodziny należy rozumieć osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące. Faktyczny związek, o którym mowa w art. 6 pkt 14 u.p.s. oznacza codzienne współdziałanie osób zmierzające do lepszego zaspokojenia ich potrzeb życiowych mieszkaniowych, żywnościowych) i polegających na zapewnieniu dochodu stanowiącego źródło ich utrzymania. Ustawodawca uznanie za rodzinę uzależnił także od wymogu wspólnego zamieszkiwania i gospodarowania. Wspólne gospodarowanie oznacza wspólne prowadzenie gospodarstwa domowego. Skarżący podkreślił, iż to, że nie wystąpił z wnioskiem o rozwód lub separację nie jest to dowodem, na nieprowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego.

Odpowiadając na skargę SKO w K. wniosło o jej oddalenie. Organ wskazał, iż bez wątpienia skarżący i jego żona oraz syn wspólnie korzystają ze wszystkich pomieszczeń zajmowanego mieszkania, istnieje między nimi więź ekonomiczna. Skarżący jest niepełnosprawny i jedynym źródłem jego dochodu jest zasiłek pielęgnacyjny. Nie partycypuje w kosztach utrzymania mieszkania, a dochody uzyskiwane przez żonę są przeznaczone również na jego utrzymanie.

W piśmie procesowym z [...] czerwca 2020 r. pełnomocnik wyznaczony dla skarżącego z urzędu, podniósł, iż stan faktyczny sprawy nie został zbadany w sposób należycie wnikliwy i wszechstronny. Podniósł, że skarżący zamieszkuje wspólnie z żoną i synem w jednopokojowym mieszkaniu. Jego żona cierpiąc na depresję i nadczynność tarczycy całkowicie poświęciła się opiece nad niepełnosprawnym synem. Sama nie jest w stanie fizycznie opiekować się dwojgiem niepełnosprawnych członków rodziny. Przy tak wzmożonej ilości zadań małżonki skarżącego doszło do silnego konfliktu małżeńskiego, efektem czego jest faktyczna separacja i prowadzenie od marca 2019 r. przez skarżącego samodzielnego gospodarstwa domowego. Skarżący utrzymywał się z zasiłku pielęgnacyjnego, pomocy Caritas i pożyczek od kolegów i znajomych. Nie jest zaś w stanie samodzielnie przezwyciężyć swej trudnej sytuacji życiowej. Zdaniem pełnomocnika skarżącego organy orzekające nie dokonały rzetelnej oceny stanu faktycznego sprawy, czego efektem było wydanie wadliwych rozstrzygnięć.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu zważył, co następuje.

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępne wyjaśnić należy, iż sprawę rozpoznano na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 15zzs4 ust. 3 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 poz. 374 ze zm.). Zgodne z tym przepisem przewodniczący może zarządzić przeprowadzenie posiedzenia niejawnego, jeżeli uzna rozpoznanie sprawy za konieczne, a przeprowadzenie wymaganej przez ustawę rozprawy mogłoby wywołać nadmierne zagrożenie dla zdrowia osób w niej uczestniczących i nie można przeprowadzić jej na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku. Na posiedzeniu niejawnym w tych sprawach sąd orzeka w składzie trzech sędziów.

Stosownie do treści art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 roku Prawo o ustroju sądów administracyjnych (tekst jedn. Dz. U. z 2019 roku, poz. 2167) w zw. z art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2019 roku, poz. 2325 ze zm., dalej P.p.s.a.), sąd administracyjny sprawuje wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę działalności administracji publicznej. Wspomniana kontrola sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

Sąd uwzględniając skargę na decyzję uchyla decyzję w całości albo w części, jeżeli stwierdzi naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego lub inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy, o czym stanowi art. 145 § 1 pkt 1 P.p.s.a. W razie nieuwzględnienia skargi, sąd ją oddala (art. 151 P.p.s.a.).

Biorąc pod uwagę tak zakreśloną kognicję oraz przyczyny wzruszenia aktów organów administracji, Sąd nie stwierdził, by zaskarżona decyzja naruszała przepisy prawa w stopniu opisanym w powołanych wyżej przepisach.

Podstawę materialoprawną zaskarżonego rozstrzygnięcia stanowiły przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1508, dalej: u.p.s.. Zgodnie z art. 36 ust. 1 pkt 1 lit. a u.p.s. świadczeniami z pomocy społecznej są świadczenia pieniężne w tym m.in. zasiłek stały. Zgodnie z art. 37 ust. 1 u.p.s. Zasiłek stały przysługuje:

1) pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej;

2) pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.

Z kolei stosownie do art. 8. ust. 1 u.p.s. prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, z zastrzeżeniem art. 40, art. 41, art. 53a i art. 91, przysługuje:

1) osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 701 zł , zwanej dalej "kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej",

2) osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 528 zł , zwanej dalej "kryterium dochodowym na osobę w rodzinie",

3) rodzinie, której dochód nie przekracza sumy kwot kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, zwanej dalej "kryterium dochodowym rodziny"

- przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednego z powodów wymienionych w art. 7 pkt 2-15 lub innych okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy społecznej.

W rozpoznanej sprawie spór zogniskował się wokół ustalenia, czy skarżący M. D. jest osobą samotnie gospodarująca, czy też tworzy wraz swoja żoną i synem rodzinę w rozumieniu art. 37 ust. 1 pkt 2 w wz. z art. 6 pkt 14 u.p.s., a w konsekwencji, czy przy ustaleniu jego prawa do wnioskowego zasiłku stałego winne być brane pod uwagę tylko jego dochody, czy także dochody uzyskiwane przez jego żonę E. D. oraz syna A. D..

Art. 6 pkt 14 u.p.s. stanowi, iż na gruncie tej ustawy pod pojęciem "rodzina" rozumie się osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące. W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego wielokrotnie wyjaśniono, iż faktyczny związek, o jakim mowa w powołanym przepisie, oznacza codzienne współdziałanie osób zmierzające do lepszego zaspokojenia ich potrzeb bytowych, w tym mieszkaniowych, żywnościowych i polegających na zapewnieniu dochodu stanowiącego źródło utrzymania (zarobkowych). Wspólne zamieszkiwanie jest przesłanką uznania za rodzinę osób zamieszkujących ze sobą, jeżeli równocześnie z tym zamieszkiwaniem występuje element wspólnego gospodarowania. Polega ono na dzieleniu lokalu mieszkalnego w sposób pozwalający stwierdzić, że koncentruje się w nim aktywność życiowa osoby zamieszkującej. Wspólne gospodarowanie opiera się zaś na podziale zadań związanych z właściwym prowadzeniem gospodarstwa domowego, a także – jeżeli występuje w funkcjonalnym związku z tym gospodarstwem – gospodarstwa rolnego. Za wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 1996 r. (sygn. akt II URN 56/95) wskazuje się, iż cechami charakterystycznymi dla prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego może być udział i wzajemna ścisła współpraca w załatwianiu codziennych spraw związanych z prowadzeniem domu, niezarobkowanie i pozostawanie w związku z tym na całkowitym lub częściowym utrzymaniu osoby, z którą się gospodarstwo domowe prowadzi, a wszystko dodatkowo uzupełnione cechami stałości, które tego typu sytuację charakteryzują. Pojęcie wspólnego gospodarowania nie oznacza zatem wyłącznie, przyczyniania się do funkcjonowania wspólnoty poprzez wykonywanie na jej rzecz jakichkolwiek czynności, współdecydowania o przeznaczeniu dochodu rodziny oraz wykonywania czynności związanych z codziennymi zajęciami. Istotną cechą wspólnego gospodarowania jest również pozostawanie na utrzymaniu osoby, z którą takie gospodarstwo się tworzy. Wspólne zamieszkiwanie finansowane z dochodu tylko jednej osoby zawsze będzie oznaczać wspólne gospodarowanie (por. wyroki NSA z 11 czerwca 2013 r., I OSK 1947/12; z 9 lipca 2013 r., I OSK 2287/12; z 5 września 2013 r., I OSK 2836/2012 z 28 listopada 2014 r., I OSK 1326/13, z 13 czerwca 2017 r. o sygn. akt I OSK 156/17, z 13 października 2017r. o sygn. akt I OSK 1274/16 oraz 29 sierpnia 2019 r. o sygn. akt I OSK 4273/18 – wszystkie dostępne na: http://orzeczenia.nsa.gov.pl).

Jak wynika z akt sprawy skarżący oraz jego żona E. D. oraz syn A. D. zamieszkują razem w lokalu mieszkalnym składającym się z kuchni i jednego pokoju. Oboje nie pracują, E. D. pobiera świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania opieki nad niepełnosprawnym synem A. . Organ ustalił, iż na dochód M. D. składa się zasiłek pielęgnacyjny w kwocie [...]Natomiast jego syn i małżonka uzyskują dochód w kwocie [...]z tytułu świadczenia pielęgnacyjnego, zasiłku pielęgnacyjnego, dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego, zasiłku rodzinnego. Z ustaleń poczynionych w toku wywiadu środowiskowego wynika nadto, iż skarżący legitymuje się orzeczeniem (nr [...] z [...].04.2018 r.) o niepełnosprawności w stopniu znacznym ustalonym do [...] kwietnia 2023 r.

Odnosząc się do tej ostatniej okoliczności zauważyć należy, iż zgodnie z art. 4 ust 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Jak wynika z wywiadu środowiskowego do października 2018 r. E. D. pobierała specjalny zasiłek opiekuńczy w wysokości [...] zł z tytułu sprawianej opieki nad niepełnosprawnym mężem. Z akt sprawy oraz oświadczeń skarżącego nie wynika, aby wobec stwierdzonej u niego niepełnosprawności w stopniu znacznym, małżonka E. D. zaprzestała wspierania go w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Skarżący nie wskazał, aby takie stałe wsparcie otrzymywał od innych osób.

Powyższy stan faktyczny ustalony przez organy, niekwestionowany w tym zakresie przez skarżącego, pozwala na stwierdzenie, iż skarżący wraz z żoną i synem tworzą rodzinę w rozumieniu art. 6 pkt 14 u.p.s. W świetle zasad logiki i doświadczenia życiowego prawidłowa była zatem ocena, że warunki mieszkaniowe oraz zależność finansowa istniejąca między skarżącym i jego żoną oraz synem, a także sytuacja zdrowotna skarżącego, który wymaga "stałej lub długotrwałej opieki" stwarzają obiektywnie stan wskazujący na to, że prowadzą oni wspólne gospodarstwo domowe. Ustalając istnienie obydwu przesłanek z art. 6 pkt 14 u.p.s., a więc wspólne zamieszkiwanie i gospodarowanie trzeba mieć na uwadze istniejący w chwili orzekania stan faktyczny, a nie tylko oświadczenia (deklaracje) członków rodziny co do prowadzenia lub nie prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego.

W rozpoznanej sprawie organu słusznie zatem badały, czy dochód rodziny M. D. jest niższy od kryterium dochodowego rodziny – art. 37 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 8 ust. 1 pkt 2 i 3 u.p.s.

Wobec ustalenia, iż łączny dochód rodziny przekracza kryterium, które dla trzyosobowej rodziny wynosi [...],- zł, organy prawidłowo odmówiły przyznania wnioskowanego świadczenia.

W tym stanie sprawy Sąd na podstawie art. 151 P.p.s.a. oddalił skargę jako niezasadną.