Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Ewa Michna Sędziowie: Sędzia WSA Hanna Knysiak - Sudyka (spr.) Sędzia WSA Renata Czeluśniak po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 27 września 2021 r. sprawy ze skargi P. S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia 8 grudnia 2020 r. sygn. akt [...] w sprawie ustalenia odpłatności za pobyt w Domu Pomocy Społecznej 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Wójta Gminy nr [...] z dnia [...] 2019 r.; 2. zasądza od Samorządowego Kolegium Odwoławczego na rzecz skarżącego P. S. kwotę 480 (czterysta osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze decyzją z dnia 8 grudnia 2020 r. sygn. akt [...], wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U z 2020r., poz. 256, ze zm.), art. 60 ust. 1 i 2 pkt 2, art. 61 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 2004r o pomocy społecznej (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1876), § 1 pkt 1 lit. b rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 lipca 2018r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz.U. z 2018r., poz.1358) po rozpatrzeniu odwołania skarżącego P. S. od decyzji Wójta Gminy znak: [...] z dnia [...] 2019r. w sprawie ustalenia odpłatności za pobyt S. S. w Domu Pomocy Społecznej w kwocie 2.400,05 zł (w domyśle: miesięcznie) począwszy od dnia 1.03.2019 r. i nadaniu tej decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności uchyliło w całości zaskarżona decyzję i w tym zakresie orzekło, że odpłatność P. S. za pobyt jego ojca S. S. w Domu Pomocy Społecznej wynosi:

od dnia 1 marca 2019 r. do dnia 30 października 2019 r. - 2.400.05 zł miesięcznie,

od dnia 1 listopada 2019 r. - 2.064,69 zł miesięcznie.

Powyższe rozstrzygnięcia zapadły w następującym stanie faktycznym i prawnym:

Decyzją znak: [...] z dnia [...] 2019r. Wójt Gminy ustalił skarżącemu odpłatność za pobyt jego ojca S. S. w Domu Pomocy Społecznej w kwocie 2.400,05 zł miesięcznie, począwszy od dnia 1.03.2019 r. W uzasadnieniu decyzji podano, że S. S. przebywa w Domu Pomocy Społecznej od dnia 1.03.2019 r. i w dniu 15.03.2019 r. została wydana decyzja ustalająca odpłatność za jego pobyt w DPS w wysokości 3.226,00 zł miesięcznie, przy czym jemu została ustalona odpłatność od dnia 1.03.2019 r. w wysokości 631,34 zł miesięcznie, a różnicę w kwocie 2.594,66 zł miesięcznie pokrywała Gmina. Nadmieniono, że S. S. jest osobą rozwiedzioną, a jedynym jego dzieckiem jest skarżący, który prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z byłą żoną M. Z. i dwójką małoletnich dzieci. Następnie zaznaczono, że pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca. Organ wskazał treść art. 61 ustawy o pomocy społecznej. Dalej w uzasadnieniu decyzji stwierdzono, że na miesięczny dochód skarżącego składają się jego pobory w wysokości 1.700 EUR oraz byłej żony ok. 720 EUR, czyli łączny ich dochód wynosi 2.420 EUR, nie licząc przyznanych zasiłków na dzieci, ani wysokości kredytów. W przeliczeniu na PLN, licząc po kursie z dnia 8.10.2019r. dochód ten wynosi 10.481,02 zł. Organ ustalił, iż posiadany dochód na osobę w rodzinie skarżącego jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie i kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie jest niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie. Na koniec w uzasadnieniu decyzji organ wskazał, w jakich przypadkach w szczególności można osoby wnoszące opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej, na ich wniosek, zwolnić całkowicie lub częściowo z tej opłaty i stwierdził, iż w przedmiotowej sprawie brak jest podstaw do całkowitego lub częściowego zwolnienia z tej opłaty.

Od powyższej decyzji skarżący wniósł odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego. W odwołaniu zarzucił decyzji naruszenie art. 103 ust. 2 ustawy pomocy społecznej poprzez błędne naliczenie dochodu oraz niezgodne z prawem objęcie obowiązkiem alimentacyjnym dzieci skarżącego wobec jego ojca S. S., mimo ich niepełnoletności. Skarżący podniósł, że M. Z., nie będąc krewną S. S., nie jest zobowiązana do świadczeń alimentacyjnych w stosunku do niego i w związku z tym do dochodu rodziny nie liczy się zasiłek na dzieci, który ona otrzymuje. Dzieci skarżącego i M. Z. również są zwolnione z tego obowiązku z powodu ich niepełnoletności i niezdolności do uzyskiwania wynagrodzenia. A zatem jedyną osobą obowiązaną do świadczenia alimentacyjnego na rzecz S. S. jest jego syn - skarżący.

W odwołaniu skarżący podniósł także, że od 1 stycznia 2018r. do chwili obecnej otrzymuje zasiłek dla bezrobotnych i w związku z tym jego miesięczny dochód wynosi 1.360,20 EUR, co w przeliczeniu na złote po kursie z daty wydania decyzji wynosi 5.862,80 zł, a na osobę w jego rodzinie odpowiada kwocie 1.465,70 zł i po odliczeniu 300% kryterium dochodowego, tj. 1.584,00 zł, nie spełnia on warunku ustawowego do pokrywania kosztów za pobyt jego ojca S. S. w Domu Pomocy Społecznej.

Skarżący podniósł również, że w ostatnim czasie zdrowie skarżącego uległo znacznemu pogorszeniu oraz że nie posiada on oszczędności ani składników majątkowych większej wartości, a poza tym spłaca zobowiązania finansowe zaciągnięte jeszcze przed umieszczeniem ojca w Domu Pomocy Społecznej, jak również na nim spoczywa ciężar utrzymania czteroosobowej rodziny, gdyż jego partnerka utrzymuje się tylko ze skromnego świadczenia socjalnego.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze po zapoznaniu się z treścią odwołania i aktami przedmiotowej sprawy, decyzją znak: [...] z dnia 6.12.2019r., utrzymało w mocy decyzję organu I instancji. Na decyzję tę skarżący złożył skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie, a tenże Sąd, po rozpoznaniu sprawy z tej skargi, wydał w dniu 23 września 2020 r. wyrok sygn. akt III SA/Kr 266/20, którym uchylił zaskarżoną decyzję.

W konkluzji uzasadnienia tego wyroku Sąd stwierdził, że na dzień orzekania przez organ II instancji inne były przychody ojca skarżącego, co wynika z dokumentu przedłożonego przez skarżącego wraz z pismem procesowym z dnia 31.08.2020 r. na etapie postępowania sądowoadministracyjnego. Dokument ten stwierdza, że ojciec skarżącego od października 2019 r. uzyskuje rentę inwalidzką wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym w wysokości 1.659,01 zł, a zatem na dzień orzekania przez organ II instancji inne były przychody ojca skarżącego, co mogło mieć wpływ na wynik rozstrzygnięcia, ponieważ bezpośrednio wpływa na wysokość określonej skarżącemu miesięcznej kwoty kosztów z tytułu pobytu jego ojca w DPS.

Biorąc zatem pod uwagę ten wyrok i zamieszczone w nim uzasadnienie Samorządowe Kolegium Odwoławcze, rozpoznając ponownie przedmiotową sprawę, wskazało, że S. S. przebywa w Domu Pomocy Społecznej od dnia 1 marca 2019 r. W zaskarżonej decyzji podano, że zgodnie z zarządzeniem Starosty Nr [...] z dnia 15 lutego 2019 r., średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca w Domu Pomocy Społecznej od dnia 1 marca 2019 r. wynosi 3.226,00 zł.

Organ odwoławczy podniósł, że w swojej decyzji organ pierwszej instancji ustalił, że zstępny S. S., jego syn P. S. winien wnosić opłaty za pobyt ojca w DPS w R, począwszy od dnia 1 marca 2019 r. w wysokości 2.400,05 zł miesięcznie. Z treści uzasadnienia tej decyzji wynika, że mieszkaniec DPS, S. S., od 1.04.2019 r. uzyskuje dochód z tytułu renty rolniczej wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym w kwocie 1.179,93 zł miesięcznie i od miesiąca czerwca 2019 r. pokrywa koszty swego pobytu w tym Domu w wysokości 825,95 zł miesięcznie, a więc w kwocie stanowiącej 70% tego dochodu. Kolegium zwróciło jednakże uwagę na to, że na etapie postępowania sądowoadministracyjnego został przedłożony w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Krakowie przez skarżącego dokument wraz z pismem procesowym z dnia 31.08.2020r., z treści którego wynika, że ojciec skarżącego od października 2019 r. uzyskuje dochód w wysokości 1.659,01 zł, na który składają się renta inwalidzka wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym. Wobec tego od listopada 2019 r. S. S. pokrywa koszty swego pobytu w tym Domu w wysokości 1.161,31 zł miesięcznie, a więc w kwocie stanowiącej 70% tego dochodu. A zatem jego syn powinien od listopada 2019r. wnosić opłatę za pobyt jego ojca w DPS w kwocie 2.064,69 zł miesięcznie, stanowiącą różnicę między średnim miesięcznym kosztem utrzymania mieszkańca w tym Domu (3.226,00 zł - 1.161,31 zł)

Skarżący wraz z M. Z. oraz dwojgiem ich małoletnich dzieci, a to A. i L. Z., stanowią czteroosobową rodzinę w rozumieniu art. 6 pkt 14 ustawy, gdyż wspólnie zamieszkują i gospodarują. Miesięczny dochód tej rodziny wynosi 2.420 EUR, co w przeliczeniu na PLN, licząc po kursie z dnia 8.12.2020r. tj. z dnia wydania niniejszej decyzji (1EUR - 4,4745 zł ) odpowiada kwocie 10.828,29 zł, nie licząc przyznanych zasiłków na dzieci, ani wysokości kredytów. Na dochód ten składają się wynagrodzenie skarżącego w wysokości 1.700 EUR miesięcznie oraz zasiłek rodzinny M. Z. ok. 720 EUR miesięcznie. A zatem dochód na osobę w rodzinie skarżącego wynosi 2.707,08 zł (10.828,29 zł : 4 osoby), a zgodnie z § 1 pkt 1 lit. b rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 lipca 2018 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz.U. z 2018 r. poz.1358), kryterium dochodowe dla osoby w rodzinie odpowiada kwocie 528,00 zł. Niewątpliwie więc z punktu widzenia osiąganego dochodu na osobę w rodzinie skarżącego w wysokości 2.685,29 zł, w świetle art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. b ustawy, istniała podstawa do zobowiązania go do ponoszenia odpłatności za pobyt ojca w DPS, ponieważ dochód na osobę w jego rodzinie jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie wynoszące 1.584,00 zł (528,00 zł x 300%) i kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty, tj. 8.763,69 zł (10.828,29 zł - 2.064,69 zł), nie będzie niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, tj. od kwoty 6.336,00 zł (528,00 zł x 300% x 4 osoby).

Ustalenie skarżącemu decyzją organu pierwszej instancji opłaty za pobyt jego ojca w Domu Pomocy Społecznej nie nastąpiło zgodnie z przepisem art. 61 ust. 2 pkt 2 ustawy, czyli zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2 ustawy, ponieważ mimo iż organ doręczył mu projekt takiej umowy, to umowa nie została przez niego podpisana, a jego pełnomocnik radca prawny A. M. w zgłoszeniu swego pełnomocnictwa do toczącego się postępowania w przedmiotowej sprawie stwierdził, iż skarżący nie jest w stanie ponosić opłat wskazanych w projekcie tej umowy za pobyt swojego ojca w Domu Pomocy Społecznej. Kolegium zwróciło jednakże uwagę na to, że zawarcie umowy, o której wyżej mowa, służy jedynie określeniu wysokości opłaty wnoszonej za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej, natomiast sam obowiązek uiszczania opłat wynika z mocy ustawy, a nie z umowy.

Organ podniósł, że przyjęty w zaskarżonej decyzji miesięczny dochód rodziny skarżącego w wysokości 2.420 EUR, który w przeliczeniu na PLN, licząc po kursie z dnia 14.12.2020r. odpowiada kwocie 10.741,17 zł, wynika z załączonych dokumentów. Na dochód ten składają się wynagrodzenie skarżącego zatrudnionego w [...] GmbH w wysokości 1.700 EUR miesięcznie oraz zasiłek rodzinny M. Z. ok. 720 EUR miesięcznie, co zresztą sam pełnomocnik wykazał we wniosku o umorzenie postępowania administracyjnego.

Organ podkreślił także, że zasiłek rodzinny, który pobiera na dzieci, wchodzi w skład dochodu ich rodziny, a wysokość osiąganego dochodu przez ich rodzinę, przesądziła o tym, że skarżącemu, który jest zobowiązany do świadczeń alimentacyjnych wobec ojca, ustalono opłatę za pobyt ojca w DPS.

Informacji, że skarżący od 1 stycznia 2018r. do chwili obecnej otrzymuje zasiłek dla bezrobotnych i w związku z tym jego miesięczny dochód wynosi 1.360,20 EUR, co w przeliczeniu na złote po kursie z daty wydania decyzji wynosi 5.862,80 zł. organ nie uznał za wiarygodną, ponieważ jak wyżej wskazano, sam pełnomocnik wykazał we wniosku o umorzenie postępowania administracyjnego z dnia 12.06.2019r. że wynagrodzenie skarżącego zatrudnionego w [...] GmbH wynosi 1.700 EUR miesięcznie.

Skargę na powyższą decyzję wniósł do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie skarżący P. S., zarzucając zaskarżonej decyzji:

I. naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, a to:

1. art. 7 w zw. z art. 77 § 1 w zw. z art. 80 w zw. z art. 136 k.p.a. poprzez zaniechanie podjęcia wszelkich czynności niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy, a w konsekwencji brak zebrania całego materiału dowodowego, w tym zaniechanie: analizy okoliczności przedstawionych w pismach skarżącego załączonych do niniejszej sprawy, jak również do sprawy o znaku [...] (znak sprawy l Instancji [...]), a dotyczących nieprawidłowego ustalenia dochodu skarżącego oraz M. Z.; zmiany dochodu skarżącego oraz M. Z.; informacji w sprawie kolejnej zstępnej S. S. (dalej jako: "Ojciec", "Ojciec Skarżącego"), a to E. B. i nieprzeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w tym zakresie, w szczególności, iż informacja ta pochodzi od organu l instancji, a w konsekwencji niewzięcie ich pod uwagę przy wydawaniu zaskarżonej decyzji,

art. 10 § 1 k.p.a. poprzez uniemożliwienie skarżącemu wypowiedzenia się w stosunku do kolejnych ustaleń organu dokonanych po ponownym rozpoznaniu sprawy, co w konsekwencji doprowadziło do wydania zaskarżonej decyzji zawierającej wady,

art. 138 § 1 pkt 2 w zw. z art. 105 § 1 k.p.a. poprzez uchylenie w całości decyzji organu l instancji i orzeczenie co do istoty sprawy, pomimo, iż istniała konieczność uchylenia tej decyzji i umorzenia postępowania, a to ze względu na śmierć ojca skarżącego przed wydaniem zaskarżonej decyzji i braku możliwości wydania tej decyzji na przeszłość,

art. 7 w zw. z art. 77 § 1 w zw. z art. 80 w zw. z art. 7b k.p.a. poprzez niewzięcie pod uwagę śmierci ojca skarżącego przed wydaniem zaskarżonej decyzji, a w konsekwencji wydania jej "na przeszłość" oraz nieokreślenia w niej ram czasowych,

art. 78 § 1 k.p.a. poprzez nieprzeprowadzenie dowodu z orzeczeń sądowych wskazanych w pismach pełnomocnika skarżącego w sprawie pod znakiem [...] (znak sprawy l instancji [...]) na okoliczność ustalenia: sytuacji materialnej, osobistej i rodzinnej skarżącego; braku otrzymywania przez M. Z. zasiłku rodzinnego w kwocie 720 EUR; posiadania przez ojca skarżącego zstępnej E. B.; a w konsekwencji przyjęcie, że zostały wyjaśnione wszystkie istotne fakty w niniejszej sprawie i wydanie zaskarżonej decyzji, w sytuacji, gdy w/w okoliczności nie zostały wyjaśnione, chociaż były znane organowi,

II. naruszenie przepisów prawa materialnego mające istotny wpływ na wynik sprawy, a to:

art. 59 w zw. z art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (dalej powoływanej jako: "u.p.s.") poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na ustaleniu odpłatności za pobyt ojca skarżącego w Domu Pomocy Społecznej (dalej jako: "DPS") wyłącznie dla skarżącego, a nie dla wszystkich zstępnych, w tym E. B.,

art. 59 w zw. z art. 61 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 61 ust. 3 u.p.s. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i wydanie zaskarżonej decyzji obejmującej odpłatność za okresy sprzed daty jej wydania, w sytuacji, gdy decyzja w sprawie ustalenia opłaty za pobyt ojca skarżącego w DPS może być wydana wyłącznie na przyszłość - ex nunc - co ze względu na jego śmierć przed jej wydaniem nie jest możliwe i powoduje konieczność umorzenia postępowania ze względu na jego bezprzedmiotowość,

art. 61 ust. 1 i 2 w zw. z art. 61 ust. 3 w zw. z art. 61 ust. 1 i 2 w zw. z art. 8 ust. 4 pkt 2 i 7 oraz art. 8 ust. 3 pkt 2 i 3 u.p.s. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że skarżący spełnia kryterium dochodowe pozwalające organowi zobowiązać go do opłacania pobytu jego ojca w DPS, podczas gdy na chwilę wydania zaskarżonej decyzji skarżący nie spełniał kryterium dochodowego, a jego dochód został błędnie obliczony, a ponadto błędne określenie kwoty, jaką skarżący ma zwrócić i niewzięcie pod uwagę zmian opłat wnoszonych zastępczo przez Gminę oraz zmian w dochodzie ojca skarżącego, które miały miejsce podczas całego jego pobytu w DPS,

art. 61 ust. 1 i 2 u.p.s. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że M. Z. (osoba w rodzinie) uzyskuje zasiłek rodzinny w kwocie 720 EUR miesięcznie, w sytuacji, w której na dzień wydania zaskarżonej decyzji zasiłek ten nie przysługuje i zignorowania w/w okoliczności pomimo posiadania informacji w tym zakresie przez organ,

art. 61 ust. 3 u.p.s. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, iż skarżący nie wywiązuje się z obowiązku opłaty za pobyt jego ojca w DPS, w sytuacji, gdy do chwili wydania zaskarżonej decyzji, która jest decyzją konstytutywną, w/w obowiązek wobec skarżącego nie został zindywidualizowany, w związku z czym wydatki ponoszone zastępczo przez Gminę nie powinny podlegać zwrotowi przez skarżącego,

art. 8 ust. 13 u.p.s. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na obliczeniu dochodu rodziny skarżącego na dzień poprzedzający wydanie zaskarżonej decyzji, w sytuacji, gdy powinien zostać on obliczony na dzień wydania zaskarżonej decyzji,

art. 107 ust. 1 w zw. z art. 103 ust. 2 u.p.s. w zw. z § 2 ust. 1, 3, 4 i 5 Rozporządzenia Ministra Rodziny Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 sierpnia 2016 r. w sprawie rodzinnego wywiadu środowiskowego poprzez zaniechanie przeprowadzenia wywiadu środowiskowego w miejscu zamieszkania skarżącego, a w konsekwencji brak zrelatywizowania uzyskiwanych w Austrii dochodów, w stosunku do kosztów życia w tym kraju, co doprowadziło do uznania, że dochody i koszty utrzymania w Austrii odpowiadają wartościom uzyskiwanym w Polsce, podczas gdy koszty życia w tym kraju są o wiele wyższe, jak również brak ustalenia faktycznej sytuacji finansowej, rodzinnej, jak i zdrowotnej skarżącego.

Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości i umorzenie postępowania administracyjnego,

Zdaniem skarżącego organ dokonał błędnego wyliczenia zarówno dochodu skarżącego, jak również M. Z., ustalając, że skarżący wraz z rodziną uzyskuje dochód w wysokości 2.420 EUR, co w przeliczeniu na polską walutę na dzień wydania decyzji (8 grudnia 2020 r.) wyniosło według organu 10.828,29 zł. Niezależnie od tego, że skarżący kwestionuje wysokość dochodu, należy już w tym miejscu wskazać, że organ dokonał wyliczenia po kursie z dnia 7 grudnia 2020 r. a nie z 8 grudnia 2020 r., czym naruszył art. 8 ust. 13 u.p.s.

Wysokość dochodu uzyskiwana przez skarżącego jest całkowicie odmienna od przyjętej przez organ (1.700 EUR). Organ ustalił dochód wyłącznie na podstawie informacji zawartych we wniosku o umorzenie postępowania administracyjnego z 12 czerwca 2019 r. (a więc niemal półtorej roku wcześniej), uznając za niewiarygodne twierdzenia zawarte w odwołaniu złożonym w niniejszej sprawie oraz całkowicie ignorując późniejsze pisma w sprawie - w tym skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie aktualizujące wysokość dochodu. Skarżący, ze względu na charakter pracy - branża budowlana - w sezonie zimowym z powodu braku zatrudnienia co najmniej przez 4 miesiące otrzymywał dużo niższe wynagrodzenie oscylujące w granicach 1158,90 EUR. Należy wskazać, że od 24 grudnia 2020 r. skarżący jest bezrobotny uzyskując świadczenie z tytułu utraty pracy w wysokości 41.50 EUR dziennie, tj. około 1.245,00 EUR (41,50 EUR x 30).

Ponadto M. Z. nie otrzymuje już świadczenia rodzinnego w wysokości 720 EUR - o czym organ został poinformowany w odwołaniu i uzupełnieniu odwołania od decyzji wykonawczej. M. Z. otrzymuje obecnie od państwa wsparcie finansowe dla osób nieuprawnionych do zasiłku dla bezrobotnych, które wynosi 33,50 EUR dziennie, co w stosunku miesięcznym daje kwotę ok. 1.005,00 EUR (33,50 EUR x 30). Świadczenie to jest świadczeniem wyjątkowym (zasiłkiem celowym w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej - art. 39 u.p.s.), które nie powinno zostać wliczone do dochodu rodziny, zgodnie z art. 8 ust. 4 pkt 2 u.p.s.

Skarżący wskazał, że jego rodzina składa się z 4 osób, w związku z tym dochód na osobę w rodzinie wynosi odpowiednio: ad 1: 329,77 zł, ad 2: 114,83 zł. Taka kwota nie pozwala na obciążenie obowiązkiem wnoszenia opłat za pobyt ojca skarżącego w DPS, a tym bardziej ściąganie jakichkolwiek należności z tego tytułu. Nawet gdyby kwota 1.005,00 EUR otrzymywana przez M. Z. została zaliczona jako dochód rodziny, to nadal dochód na osobę w rodzinie byłby niższy niż kwota 1.584,00 zł. Mając na względzie powyższe należy wskazać, że sytuacja majątkowa skarżącego jest niezwykle trudna. Ponadto ciąży na nim wiele wydatków.

Zdaniem skarżącego powyższe niewątpliwie potwierdza bardzo ciężką sytuację materialną skarżącego, która w przypadku braku uchylenia zaskarżonej decyzji stanie się jeszcze trudniejsza - co wręcz uniemożliwi mu zaspokajanie swoich podstawowych potrzeb bytowych, jak również podstawowych potrzeb rodziny. Ponadto należy wskazać, że organ nie wziął pod uwagę, iż koszty życia w Austrii są znacząco wyższe niż analogiczne koszty życia w Polsce - m.in. czynsz, podatki, koszty opieki zdrowotnej i usług w ogólności.

Skarżący podkreślił, iż organy nie wzięły pod uwagę, iż jego ojciec nie żyje. W związku z tym organy l oraz II Instancji miały możliwość nałożenia na skarżącego obowiązku partycypacji w kosztach pobytu jego ojca w DPS, czego jednak poprawnie nie zrobiły, a co zostało potwierdzone w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 23 września 2020 r. sygn. akt III SA/Kr 266/20. Aby nałożenie obowiązku stało się skuteczne względem skarżącego, musiałby on zostać skonkretyzowany za pomocą decyzji ostatecznej przed śmiercią ojca skarżącego, ewentualnie za pomocą umowy (art. 103 u.p.s.), co w niniejszym stanie faktycznym nie nastąpiło - zatem obowiązek nie został ustalony dla skarżącego. Skoro w chwili wydania zaskarżonej decyzji brak było przedmiotu postępowania - ze względu na śmierć ojca skarżącego - decyzja ta nie powinna zostać wydana, natomiast postępowanie powinno zostać umorzone jako bezprzedmiotowe. Nie było bowiem możliwe wydanie decyzji administracyjnej ustalającej wysokość opłaty oraz krąg osób objętych obowiązkiem na przyszłość.

Niezależnie od argumentów przemawiających za umorzeniem postępowania administracyjnego skarżący wskazał, że organ dysponował informacjami o możliwości posiadania przez S. S. córki – E. B. - w szczególności, iż skarżący dowiedział się o tej okoliczności z pisma organu l instancji do Prokuratury Rejonowej z 15 lipca 2020 r., a ponadto bezpośrednio wskazał na tą okoliczność w odwołaniu oraz uzupełnieniu odwołania dotyczącego decyzji wykonawczej. Okoliczność ta ma niezwykle istotne znaczenie z punktu widzenia niniejszej sprawy. Organ dokonując ustalenia wysokości opłat ponoszonych przez zstępnych nie może dowolnie wybrać, która z tych osób zostanie obciążona, w przypadku, gdy w tej samej grupie jest więcej osób. Niewątpliwie oboje powinni być stroną niniejszego postępowania, bowiem ustalenie odpłatności z pobyt ojca skarżącego w DPS powinno dotyczyć wszystkich zstępnych, jedyną możliwością odstąpienia od powyższego i poprzestanie na ustaleniu obowiązku dla jednego z nich jest sytuacja dochodowa drugiego zgodnie z art. 61 ust. 2 lit a lub b u.p.s. W niniejszej sprawie zarówno organ l jak i II Instancji nie dążył do prawidłowego wyjaśnienia sprawy, bowiem nie dokonał żadnych czynności w stosunku do E. B., nie sprawdził, gdzie ta osoba przebywa, jaki ma dochód oraz czy dochód ten pozwala na partycypację w opłatach za pobyt ojca skarżącego w DPS. Skarżący zarzucił, że organ l instancji ustalił w/w okoliczność (czemu oficjalnie dał wyraz w w/w piśmie do Prokuratury).

Podtrzymując uwagi poczynione powyżej w kwestii braku obowiązku partycypacji przez skarżącego w kosztach utrzymania jego ojca w DPS, skarżący wskazał, że pomimo ponownego rozpoznania sprawy, organ po raz kolejny błędnie wyliczył kwotę, jaką skarżący byłby ewentualnie zobowiązany do zwrotu, bowiem powinna ona odpowiadać wydatkom rzeczywiście poniesionym na poczet opłat za pobyt jego ojca w DPS od 1 marca 2019 r. do dnia jego śmieci. W związku z powyższym należy stwierdzić, iż organ błędnie ustalił wysokość kwot, nie wskazując sposobu ich obliczenia, jak również błędnie przyjął, iż S. S. od marca 2020 r. pokrywał opłaty za jego pobyt w DPS w kwocie odpowiadającej 70 % jego dochodu.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 3 § 1 oraz art. 145 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2019 r., poz. 2325 ze zm., powoływanej dalej jako "p.p.s.a."), wojewódzkie sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, co oznacza, że w zakresie dokonywanej kontroli sąd zobowiązany jest zbadać, czy organy administracji w toku postępowania nie naruszyły przepisów prawa materialnego i przepisów postępowania w sposób, który miał lub mógł mieć wpływ na wynik sprawy. Należy również pamiętać, że sądowa kontrola legalności zaskarżonych orzeczeń administracyjnych sprawowana jest wyłącznie w granicach danej sprawy, a sąd nie jest związany zarzutami, wnioskami skargi, czy też powołaną w niej podstawą prawną (art. 134 § 1 p.p.s.a.). Regułą przyjętą w przepisie art. 133 § 1 p.p.s.a. jest, że sąd administracyjny orzeka na podstawie akt sprawy, co oznacza, że sąd rozpatruje sprawę na podstawie stanu faktycznego i prawnego istniejącego w dniu wydania zaskarżonego aktu (czynności). Zmiana stanu faktycznego lub prawnego, która nastąpiła po wydaniu zaskarżonego aktu (czynności) co do zasady nie podlega uwzględnieniu. Inaczej ujmując – kontrola legalności zaskarżonej decyzji następuje według stanu faktycznego i prawnego istniejących w dacie jej wydania.

Biorąc pod uwagę tak zakreśloną kognicję oraz przyczyny wzruszania zaskarżanych aktów organów administracji, w rozpoznawanej sprawie Sąd stwierdził, że przy wydaniu decyzji organów obu instancji doszło do naruszenia przepisów postępowania mogących mieć wpływ na wynik sprawy.

Przedmiot kontroli sądu stanowi ostateczna decyzja utrzymująca w mocy decyzję organu I instancji w sprawie ustalenia opłaty za pobyt ojca skarżącego w domu pomocy społecznej.

Rozstrzygnięcia organów obu instancji w przedmiocie ustalenia odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej podjęto w trybie i na zasadach określonych w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2020 r. poz. 1876 ze zm.; powoływanej dalej jako "u.p.s."). Zgodnie z art. 60 ust.1 ustawy pobyt w DPS jest odpłatny. Zgodnie z art. 59 ust. 1 u.p.s. - decyzję o skierowaniu do domu pomocy społecznej i decyzję ustalającą opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wydaje organ gminy właściwej dla tej osoby w dniu jej kierowania do domu pomocy społecznej.

Według art. 61 u.p.s. obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:

1) mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka,

2) małżonek, zstępni przed wstępnymi,

3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej

- przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.

Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą:

1) mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70% swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70% tego dochodu;

2) małżonek, zstępni przed wstępnymi - zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2:

a) w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli dochód jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% tego kryterium,

b) w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie;

3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej - w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa w pkt 1 i 2.

Z art. 103 ust. 1 u.p.s. wynika z kolei, że kierownik ośrodka pomocy społecznej i kierownik powiatowego centrum pomocy rodzinie może, w drodze umowy, ustalić z małżonkiem, zstępnymi lub wstępnymi wysokość świadczonej przez nich pomocy na rzecz osoby ubiegającej się o przyznanie świadczenia. W tym przypadku nie stosuje się art. 96 ust. 1 pkt 3 u.p.s. W przypadku, gdy organ stwierdzi, iż dana osoba winna ponosić odpłatność, a osoba ta nie wyraża zgody na podpisanie umowy, może zostać wydana na tę osobę decyzja o odpłatności, o której mowa w art. 104 ust. 3 i art. 59 ust. 1 w związku z art. 60 ust. 1 i art. 61 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 lit. b i ust. 3 u.p.s. Stosownie do treści art. 107 u.p.s. przed wydaniem ww. decyzji u zobowiązanego przeprowadza się rodzinny wywiad środowiskowy.

Z kolei za dochód - zgodnie z art. 8 u.p.s. - uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o:

1) miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych i koszty uzyskania przychodu,

2) składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach;

3) kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób.

W przypadku uzyskiwania dochodu w walucie obcej, wysokość tego dochodu ustala się według średniego kursu Narodowego Banku Polskiego z dnia wydania decyzji administracyjnej w sprawie świadczenia z pomocy społecznej (art. 8 ust. 13 u.p.s.).

Z przytoczonych wyżej regulacji wynika, że ustawodawca przewidział określoną kolejność osób zobowiązanych do ponoszenia odpłatności za pobyt osoby bliskiej w domu pomocy społecznej w sytuacji, gdy 70% jej dochodu nie jest wystarczające dla pokrycia tych kosztów w pełnym zakresie. Przyjmuje się, że - w przypadku, gdy osób zobowiązanych jest więcej - organ winien objąć sprawę ustalenia wysokości odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej jednym postępowaniem i w jego toku poczynić ustalenia dotyczące ich sytuacji dochodowej i możliwości ponoszenia kosztów z tego tytułu. Rzeczą organu jest wówczas ustalenie wysokości kwoty stanowiącej różnicę pomiędzy średnim miesięcznym kosztem utrzymania mieszkańca i wnoszoną przez niego opłatą, stanowiącą nie więcej niż 70% jego dochodów. Następnie organ winien ustalić krąg osób zobowiązanych do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej i podjąć działania zmierzające do ustalenia ich sytuacji dochodowej i w konsekwencji wysokości opłaty, przy czym nie jest wykluczone, że osoba zobowiązana wyrazi chęć ponoszenia pozostałych kosztów w całości.

Odnosząc się do realiów niniejszej sprawy należy w pierwszej kolejności wskazać, że organy obu instancji pominęły informację zawartą w piśmie z dnia 15 lipca 2020 r. skierowanym do Prokuratury Rejonowej, iż S. S. ma dwoje dzieci – E. B. i P. S. W piśmie tym został także wskazany numer telefonu E. B. Organy winny zatem podjąć ustalenia w kwestii istnienia obok P. S. jeszcze jednej zstępnej S. S., gdyż osoba ta powinna być stroną postępowania. Powyższe sprawia, że decyzje wydane w sprawie przez organy obu instancji są wadliwe.

W orzecznictwie sądów administracyjnych podkreśla się, że organ ustalając w drodze decyzji opłatę za pobyt mieszkańca domu pomocy społecznej ma powinność zarówno określenia kręgu osób zobowiązanych do pokrycia pozostałej części opłaty, jak i ustalenia warunków finansowo-majątkowych tychże osób, pozwalających na stwierdzenie, czy w świetle ww. wymogów, są one wystarczające do obciążenia tych osób stosownymi opłatami. W przypadku, gdy osób zobowiązanych jest więcej, organ winien objąć sprawę ustalenia wysokości odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej jednym postępowaniem i w jego toku poczynić ustalenia dotyczące ich sytuacji dochodowej i możliwości ponoszenia kosztów z tego tytułu. Rzeczą organu jest wówczas ustalenie wysokości kwoty stanowiącej różnicę pomiędzy średnim miesięcznym kosztem utrzymania mieszkańca i wnoszoną przez niego opłatą, stanowiącą nie więcej niż 70% jego dochodów. Następnie organ winien ustalić krąg osób zobowiązanych do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej i podjąć działania zmierzające do ustalenia ich sytuacji dochodowej i w konsekwencji wysokości opłaty (por.m.in. WSA w Szczecinie, sygn. akt II SA/Sz 770/19, LEX nr 2825366; WSA w Białymstoku, sygn. akt II SA/Bk 321/20, LEX nr 3029042). Organ nie może zatem arbitralnie dokonać wyboru spośród zstępnych osoby, którą stać na uiszczenie wymaganej części opłaty, bez należytego rozważenia możliwości finansowych pozostały zstępnych.

Z akt sprawy wynika, że informacja o istnieniu córki S. S. była znana organowi I instancji już w lipcu 2020 r. Oznacza to, w razie potwierdzenia powyższej okoliczności, że w kręgu osób zobowiązanych do ponoszenia odpłatności za pobyt S. S. w DPS jest więcej osób niż tylko skarżący. Sytuacja taka obligowała do objęcia w sprawie dotyczącej ustalenia wysokości odpłatności za pobyt w DPS jednym postępowaniem, w którym poczynione zostałyby ustalenia dotyczące sytuacji dochodowej i możliwości ponoszenia opłaty za pobyt w DPS wszystkich zstępnych S. S., jako osób znajdujących się w kręgu podmiotów zobowiązanych do ponoszenia opłaty za jego pobyt w DPS. W podjętych decyzjach (ich uzasadnieniach) brak jakichkolwiek danych dotyczących innych niż skarżący osób zobowiązanych do wnoszenia przedmiotowej opłaty. Stanowi to o istotnej wadliwości podjętych w sprawie decyzji.

Nie jest natomiast zasadne twierdzenie, iż postępowanie administracyjne winno zostać umorzone z uwagi na śmierć S. S., gdyż ta nastąpiła w trakcie jego pobytu w DPS, a obowiązek uiszczenia opłaty za pobyt w DPS ma charakter majątkowy i nie wygasa wraz ze śmiercią osoby przebywającej w DPS. Oczywiście obowiązek ten ustaje w dacie śmierci tejże osoby, zatem w obecnych realiach osoby zobowiązane do ponoszenia opłaty za pobyt S. S. w DPS winny ponosić tę opłatę jedynie do daty jego śmierci (powyższe wynika pośrednio z uzasadnienia wyroku WSA we Wrocławiu z dnia 4.12.2013 r., IV SA/Wr 653/13).

W kwestii ustalenia wysokości dochodów skarżącego aktualne pozostaje stanowisko WSA w Krakowie wyrażone w uzasadnieniu wyroku z dnia 23 września 2020 r. wydanego w sprawie o sygn. III SA/Kr 266/20.

Ponownie prowadząc postępowanie administracyjne organy zastosują się do wyżej poczynionych uwag. W szczególności organy ustalą, czy S. S. miał córkę, a jeśli tak, to czy taże jest w stanie ponosić wraz ze skarżącym koszty pobytu ojca w DPS.

Mając powyższe na uwadze, stwierdzając naruszenia prawa materialnego (art. 61 ust. 1 pkt 2 u.p.s.) i przepisów postępowania - art. 7 k.p.a. w zw. z art. 77 § 1 k.p.a. oraz 80 k.p.a., Sąd na podstawie art. 145 § 1 lit. a i c w zw. z art. 135 p.p.s.a. orzekł o uchyleniu decyzji organów obu instancji. W przedmiocie kosztów orzeczono na podstawie art. 200 w zw. z art. 205 p.p.s.a.