Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w składzie następującym: Przewodnicząca sędzia WSA Ewa Osipuk Sędziowie sędzia WSA Alicja Jaszczak-Sikora sędzia WSA Adam Matuszak (spr.) po rozpoznaniu w trybie uproszczonym w dniu 22 czerwca 2021 r. sprawy ze skargi B. P. na decyzję Wojewody z dnia "[...]" nr "[...]" w przedmiocie statusu bezrobotnego uchyla zaskarżoną decyzję oraz utrzymaną nią w mocy decyzję organu I instancji.

Decyzją z "[...]" r. "[...]" (dalej: "organ pierwszej instancji") orzekł o utracie przez B.P. (dalej: "skarżący") statusu osoby bezrobotnej z dniem 20 czerwca 2020 r. i utracie zasiłku z ww. dniem. Organ pierwszej instancji ustalił bowiem, że skarżący podjął zatrudnienie lub inną pracę zarobkową.

W złożonym od powyższej decyzji odwołaniu skarżący podał, że w maju 2020 r. po raz pierwszy w życiu został bez pracy i zarejestrował się jako bezrobotny. W tej dacie nie wiedział o konieczności zgłoszenia umowy o dzieło. Z uwagi na treść warunków zachowania statusu bezrobotnego i innych oświadczeń, był przekonany, że miał obowiązek zgłosić tylko ewentualną umowę o pracę lub zlecenie, ponieważ umowa o dzieło nie była wymieniona w udostępnionych skarżącemu pouczeniach. Przyznał, że 20 czerwca 2020 r. wykonał usługę "[...]". Wyjaśnił, że o jej wykonanie został poproszony telefonicznie

i wówczas nie wiedział czy jakiekolwiek wynagrodzenie zostanie mu wypłacone, gdyż w przeszłości wiele tego rodzaju czynności wykonywał na rzecz "[...]" non profit. Umowę podpisał dopiero 1 września 2020 r. i wówczas wystawił rachunek na kwotę 300 zł brutto. Przyznał, że nie zgłosił tej umowy do urzędu pracy, gdyż nie był świadomy takiego obowiązku. Była to jedyna usługa, jaką od maja 2020 r. wykonał i w żaden sposób nie wpływała na jego zdolność do podjęcia pracy. Skarżący ocenił, że skutek wykonania jednej kilkugodzinnej usługi za kwotę niewiele większą od 10% naj niższego wynagrodzenia jest niewspółmierny do pozbawienia statusu osoby bezrobotnej i konieczności zwrotu pobranych świadczeń. Zaznaczył, że o wykonaniu umowy powiedział doradcy zawodowemu 1 grudnia 2020 r., a następnego dnia złożył oświadczenie w tym przedmiocie.

Skarżący zarzucił ponadto, że organ pierwszej instancji wydał decyzję bez umożliwienia mu złożenia wyjaśnień w sprawie.

Wojewoda "[...]" (dalej "Wojewoda", "organ odwoławczy") decyzją z "[...]" r. utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję.

W uzasadnieniu decyzji wyjaśnił, że skoro 20 czerwca 2020 r. skarżący wykonywał pracę na podstawie umowy o dzieło, to nie spełniał przewidzianych w art. 2 ust. 1 pkt 2

i pkt 11 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy

(Dz. U. z 2020 r. poz. 1409, z późn. zm.), dalej: "ustawa", warunków do legitymowania się statusem osoby bezrobotnej, co w myśl art. 33 ust. 4 pkt 1 ustawy skutkowało utratą tego statusu. Dodał, że gdyby skarżący zawiadomił organ zatrudnienia o wykonywaniu umowy o dzieło (art. 74 ustawy), wówczas utraciłby status osoby bezrobotnej na okres wykonywania tej pracy, po czym mógłby dokonać ponownej rejestracji jako osoba bezrobotna.

Wyjaśnił również, że fakt zatrudnienia lub wykonywania jakiejkolwiek innej pracy zarobkowej, skutkuje brakiem możliwości uzyskania lub utratą statusu osoby bezrobotnej, bez względu na wysokość wynagrodzenia. Ponadto, słuszny interes skarżącego nie mógł w przedmiotowej sprawie mieć decydującego znaczenia wobec jednoznacznej treści

art. 33 ust. 4 pkt 1 ustawy.

Odnosząc się do zarzutu odwołania, że organ pierwszej instancji nie zapewnił skarżącemu udziału w postępowaniu i nie umożliwił wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów, Wojewoda wyjaśnił, że zarzut naruszenia zasady czynnego udziału strony w postępowaniu administracyjnym może odnieść skutek, jeżeli strona wykaże, że zarzucane uchybienie uniemożliwiło jej dokonanie konkretnych czynności procesowych.

W niniejszej sprawie decydujące znaczenie dla podjętego rozstrzygnięcia miał bezsporny fakt wykonywania przez skarżącego innej pracy zarobkowej. Argumentacja odwołania ma zaś wyłącznie charakter polemiki z organem zatrudnienia co do oceny tego faktu, a więc

w sprawie nie zapadłoby odmienne rozstrzygnięcie.

Skarżący wywiódł skargę do tut. Sądu na ww. decyzję Wojewody, podtrzymując zarzuty i argumenty w niej zawarte.

Dodał, że z uwagi na pandemię, rejestracja w urzędzie pracy odbywała się online - bez udziału pracownika organu pierwszej instancji, który wyjaśniłby skarżącemu zawiłości związane z odpowiednim zrozumieniem zwrotu "podjęcie zatrudnienia". Podniósł, że pomimo ponownej rejestracji, nie przysługuje mu zasiłek dla bezrobotnych. Skarżący ocenił, że pozbawienie go od 20 czerwca 2020 r. statusu bezrobotnego, w sytuacji gdy tylko przez kilka godzin w ciągu jednego dnia świadczył pracę na podstawie ustnego porozumienia, a uzyskany dochód wyniósł 259 zł, jest nieludzkie i nieadekwatne do celu, jaki powinien zostać osiągnięty w wyniku podjęcia decyzji na podstawie art. 33 ust. 4 pkt 1 ustawy. Wywiódł, powołując się na orzecznictwo sądów administracyjnych, że przyczyną utraty statusu osoby bezrobotnej powinno być pozostawanie nie w jakimkolwiek stosunku cywilnoprawnym, ale tylko w takim, który koliduje z gotowością do podjęcia pracy.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji i argumentację tam przedstawioną.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności należy wyjaśnić, że złożona skarga została przez Sąd rozpoznana na posiedzeniu niejawnym w trybie uproszczonym, stosownie do art. 119 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2019 r. poz. 2325, z późn. zm.), dalej jako: "p.p.s.a.", zgodnie z którym sprawa może być rozpoznana w trybie uproszczonym, jeżeli strona zgłosi wniosek o skierowanie sprawy do rozpoznania w trybie uproszczonym, a żadna z pozostałych stron w terminie czternastu dni od zawiadomienia o złożeniu wniosku nie zażąda przeprowadzenia rozprawy. Strona skarżąca wniosła 13 kwietnia 2021 r. o rozpoznanie sprawy w trybie uproszczonym, a organ administracji nie zażądał przeprowadzenia rozprawy

w zakreślonym terminie.

Ponadto, zgodnie z art. 134 § 1 p.p.s.a., sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, natomiast art. 135 p.p.s.a. obliguje sąd do wzięcia pod uwagę z urzędu wszelkich naruszeń prawa.

Przeprowadzona przez Sąd kontrola legalności zaskarżonej decyzji według wskazanych wyżej kryteriów wykazała, że skarga zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 33 ust. 4 pkt 1 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia

i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1409, z późn. zm.), dalej: "ustawa", starosta pozbawia statusu bezrobotnego osobę, która nie spełnia warunków, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy. Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. h ustawy, ilekroć

w ustawie jest mowa o bezrobotnym - oznacza to osobę, o której mowa w art. 1 ust. 3 pkt 1 i 2 lit. a-g, i, j, l oraz osobę, o której mowa w art. 1 ust. 3 pkt 2 lit. ha, która bezpośrednio przed rejestracją jako bezrobotna była zatrudniona nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres co najmniej 6 miesięcy, oraz osobę, o której mowa w art. 1 ust. 3 pkt 3 i 4, niezatrudnioną i niewykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną

i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub w danej służbie albo innej pracy zarobkowej albo jeżeli jest osobą niepełnosprawną, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy, nieuczącą się w szkole, z wyjątkiem uczącej się w szkołach dla dorosłych lub przystępującej do egzaminu eksternistycznego z zakresu programu nauczania tej szkoły oraz uczącej się w branżowej szkole II stopnia i szkole policealnej, prowadzącej kształcenie w formie stacjonarnej lub zaocznej, lub w szkole wyższej, gdzie studiuje na studiach niestacjonarnych, zarejestrowaną we właściwym dla miejsca zameldowania stałego lub czasowego powiatowym urzędzie pracy oraz poszukującą zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, jeżeli nie uzyskuje miesięcznie przychodu

w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę, z wyłączeniem przychodów uzyskanych z tytułu odsetek lub innych przychodów od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych.

W niniejszej sprawie poza sporem pozostaje, że skarżący wykonał jednorazowo,

20 czerwca 2020 r. kilkugodzinną usługę "[...]", za którą we wrześniu 2020 r. otrzymał kwotę 259 zł netto.

Kwestią sporną pozostaje, czy w tej sytuacji zasadnie organy obu instancji stwierdziły, że wykonanie ww. umowy o dzieło powinno skutkować utratą statusu bezrobotnego i tym samym prawa do zasiłku dla bezrobotnych.

W ocenie Sądu, organy administracji powinny dokonywać wykładni cytowanych przepisów art. 33 ust. 4 pkt 1 i art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. h ustawy, mając na uwadze nie tylko ich literalne brzmienie, ale również wykładnię celowościową i funkcjonalną oraz zasadę proporcjonalności wynikającą z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, zgodnie z którym ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw. Niewątpliwie, status bezrobotnego nie zależy od uznania organów orzekających, gdyż treść art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy jest kategoryczna i żadne inne okoliczności, poza wymienionymi w ustawie, nie mogą mieć znaczenia przy określaniu tego statusu. Powyższe nie przekreśla jednak możliwości naruszenia zasady proporcjonalności przy pozbawianiu statusu bezrobotnego. Może to mieć miejsce

w realiach konkretnej sprawy, z którego wynika, że ingerencja w sferę praw jednostki nie pozostaje w racjonalnej i właściwej proporcji do celów, których ochrona uzasadnia dokonane ograniczenie praw. Nie można bowiem pomijać, że celem ustawy jest zwiększenie zatrudnienia i zahamowanie wzrostu bezrobocia, w tym rozwiązywanie problemów społecznych, zwłaszcza takich jak bezrobocie, ubóstwo i wykluczenie społeczne (zob. m.in. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 25 lipca 2018 r., I OSK 1020/18, dostępny pod adresem: http://orzeczenia.nsa.gov.pl, dalej: CBOSA). Istotą powołanego przepisu jest to, że zasiłek dla bezrobotnych ma zapewnić środki do życia w okresie przejściowym między utratą pracy, a znalezieniem nowej. Jeśli strona posiada stosowne środki z innych źródeł, to odpada uzasadnienie dla ich wypłacania ze środków publicznych. W sytuacji gdy przychód jest jednorazowy, cel przyznania zasiłku dalej istnieje. Ponadto odwołując się do literalnej treści cytowanego przepisu podkreślić należy, iż posługuje się on czasownikiem "uzyskuje" (tryb niedokonany, w domyśle – wielokrotnie) a nie "uzyskał" (tryb dokonany, jednorazowo). Ponadto, należy mieć na uwadze, że konsekwencją utraty statusu bezrobotnego jest nie tylko utrata prawa do zasiłku, ale także również utrata prawa do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego i to z mocą wsteczną, kiedy skarżący mógł z nich korzystać. Konstytucyjne prawo do zabezpieczenia społecznego w powiązaniu z zasadą działania w zaufaniu do organów państwa w przytoczonych powyżej okolicznościach, powinno przeważać nad zasadą legalizmu i praworządności, gdyż w przeciwnym razie zachwiana zostałaby zasada proporcjonalności wyrażona w art. 31 ust. 3 Konstytucji RP (zob. wyrok WSA w Gorzowie Wlkp. z 22 kwietnia 2021 r., II SA/Go 144/21, CBOSA).

Uwzględniając powyższe należy stwierdzić, że narusza zasadę proporcjonalności

(art. 31 ust. 3 Konstytucji RP) pozbawienie skarżącego za okres wsteczny statusu osoby bezrobotnej, a w dalszej konsekwencji prawa do zasiłku i prawa do zabezpieczenia społecznego, w sytuacji gdy tylko przez kilka godzin wykonał usługę na podstawie umowy o dzieło, uzyskując niewielki dochód, jest nieadekwatna do celu, jaki powinien zostać osiągnięty w wyniku podjęcia decyzji na podstawie art. 33 ust. 4 pkt 1 ustawy.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy organ pierwszej instancji winien ocenić materiał dowodowy zgodnie z przedstawionymi wskazaniami Sądu, a następnie w oparciu o całość zgromadzonego w sprawie materiału, w oparciu o powołane przepisy prawa materialnego, rozstrzygnąć sprawę, a wyniki tego rozstrzygnięcia przedstawić w uzasadnieniu decyzji, spełniającym wymogi art. 107 § 3 k.p.a.

W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) p.p.s.a., Sąd uchylił zaskarżoną decyzję oraz utrzymaną nią w mocy decyzję organu pierwszej instancji.