Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Joanna Sieńczyło-Chlabicz Sędzia NSA Gabriela Jyż (spr.) Sędzia del. WSA Izabella Janson po rozpoznaniu w dniu 6 lipca 2021 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Gospodarczej przy udziale Prokuratora Prokuratury Regionalnej w Poznaniu skargi kasacyjnej Ł. W. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 17 maja 2018 r., sygn. akt III SA/Po 117/18 w sprawie ze skargi Ł. W. na decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Poznaniu z dnia [...] grudnia 2017 r., nr [...] w przedmiocie kary pieniężnej z tytułu urządzania gier na automatach poza kasynem gry 1. oddala skargę kasacyjną; 2. zasądza od Ł. W. na rzecz Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Poznaniu 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu wyrokiem z dnia 17 maja 2018 r., oddalił skargę Ł. W. na decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Poznaniu z dnia [...] grudnia 2017 r., w przedmiocie wymierzenia kary pieniężnej z tytułu urządzania gier na automatach poza kasynem gry.

Sąd I instancji orzekał w następującym stanie sprawy:

w wyniku przeprowadzonej kontroli w lokalu "B. W." przy ul. O. [...] w P., prowadzonym przez A. M., ujawniono dwa urządzenia o nazwach HOTSPOT nr [...] oraz MAX CASH nr [...]. Były one włączone do sieci elektrycznej i gotowe do gry, a ich oględziny wykazały, że nie były oznaczone numerami poświadczenia ich rejestracji. W drodze przeprowadzonego eksperymentu ustalono, że urządzenia oferowały gry na automatach w rozumieniu ustawy z dnia 19 listopada 2009 roku o grach hazardowych (Dz.U. 2016, poz. 471 ze zm., dalej: u.g.h.). Władająca lokalem okazała "umowę o wspólnym przedsięwzięciu", z której wynikało, że dysponującym automatami była firma "E.-R." Ł. W..

Ustalenia kontroli stały się podstawą decyzji Naczelnika Urzędu Celnego w Pile z dnia [...] grudnia 2016 roku, o wymierzeniu skarżącemu kary pieniężnej w wysokości 24.000 zł z tytułu urządzania gier na automatach poza kasynem gry.

Objętą skargą decyzją Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Poznaniu, utrzymał w mocy decyzję organu I instancji.

Sąd I instancji oddalając skargę na tą decyzję wskazał, że warunkiem przypisania odpowiedzialności na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 2 u.g.h. jest wykazanie, że dany podmiot aktywnie uczestniczył (podejmował działania) w procesie urządzania nielegalnych gier hazardowych, a więc podejmował określone czynności związane z procesem udostępniania automatów, w tym także z ich obsługą oraz stwarzaniem technicznych, ekonomicznych i organizacyjnych warunków umożliwiających sprawne i niezakłócone używanie urządzenia do celów związanych z komercyjnym procesem organizowania gier hazardowych. W ocenie Sądu o opisanych zachowaniach można było mówić w przypadku skarżącego, co potwierdzał zgromadzony w sprawie materiał dowodowy.

Sąd I instancji wskazał również, że prowadząc postępowanie w przedmiocie nałożenia kary pieniężnej za naruszenie przepisów ustawy o grach hazardowych, właściwy organ posiada ustawowo określoną kompetencję do czynienia ustaleń odnośnie charakteru danej gry. Rozstrzygnięcie ministra właściwego do spraw finansów publicznych, o którym mowa w art. 2 ust. 6 u.g.h., nie jest ani kwestią prejudycjalną dla wydania decyzji o nałożeniu kary, ani wyłącznym środkiem dowodowym rozstrzygającym kwestie tego czy sporne urządzenia oferowały gry losowe o wygrane pieniężne lub rzeczowe w rozumieniu ustawy o grach hazardowych. Decyzja, o której mowa w przepisie art. 2 ust. 6 u.g.h., dotyczy etapu planowania legalnego przedsięwzięcia w zakresie gier na automatach.

W tym aspekcie Sąd stwierdził, że organ jednoznacznie wykazał, iż sporne automaty były urządzeniami umożliwiającymi wygrane pieniężne i rzeczowe, a przebieg dostępnych na nich gier miał charakter losowy w tym znaczeniu, że uzyskiwane wyniki były dla grającego nieprzewidywalne i niezależne od jego zręczności. Z zebranych dowodów wynikało, że gracz nie był w stanie przewidzieć rezultatu przeprowadzonej gry, jak również nie miał wpływu na odpowiednie ustawienie bębnów. Zatem rezultat gry był nieprzewidywalny dla grającego, a tym samym gra miała charakter losowy, zawierając jednocześnie element losowości. Wobec tego, Sąd zgodził się z organem, że gry na przedmiotowych automatach wypełniły definicję gier na automatach w rozumieniu u.g.h. Okoliczność tą potwierdzał przeprowadzony eksperyment.

Sąd I instancji, w świetle całokształtu ustalonych w sprawie okoliczności, stwierdził, że organ celny prawidłowo uznał skarżącego za urządzającego gry na automatach w rozumieniu art. 89 ust. 1 pkt 2 u.g.h..

W podstawie prawnej wyroku podano art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. 2017, poz. 1369 ze zm., dalej: p.p.s.a.).

Ł. W., skargą kasacyjną zaskarżył wyrok Sądu I instancji w całości zarzucając mu naruszenie przepisów postępowania, które to uchybienie miało istotny wpływ na wynik sprawy, a to:

- art. 151 w zw. z art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) oraz c) p.p.s.a. - poprzez ich zastosowanie w sytuacji oczywistego naruszenia przez organy obu instancji prawa procesowego — tj. art. 187 § 1 O.p. w zw. z art. 2 ust. 6 u.g.h. oraz art. 197 § 1 O.p. poprzez niezebranie całego materiału dowodowego, w szczególności poprzez brak pozyskania w toku postępowania opinii upoważnionej przez Ministra Finansów jednostki badającej, jako jedynego podmiotu ustawowo umocowanego do przeprowadzenia badań urządzeń do gier i oparcie się na wynikach eksperymentu przeprowadzonego przez funkcjonariuszy celnych oraz opinii biegłego, a zatem na innych dowodach aniżeli wynika to z przepisu art. 2 ust. 6 u.g.h. przez co organy obu instancji nie dopełniły obowiązku prawidłowego zgromadzenia materiału dowodowego, co w konsekwencji świadczy o prowadzeniu postępowania w sposób budzący wątpliwości, tj. z naruszeniem art. 121 § 1 O.p.; jednocześnie wobec faktu wadliwego zgromadzenia materiału dowodowego organy obu instancji nie wyjaśniły wątpliwości co do charakteru gier oferowanych przez zatrzymane urządzenia, niezasadnie przyjmując, że stanowią automaty, o których mowa w art. 2 ust. 3 i 5 u.g.h., co z kolei legło u podstaw nieuzasadnionego zastosowania przez nie przepisów art. 191 O.p. w zw. z art. 2 ust. 5 u.g.h. i art. 89 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 u.g.h. pomimo braku ku temu jakichkolwiek przesłanek.

Podnosząc ten zarzut skarżący kasacyjnie wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie decyzji Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Poznaniu z dnia [...].12.2017 r. oraz poprzedzającej ją decyzji Naczelnika Urzędu Celnego w Pile z dnia [...].12.2016r. - w całości; ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Poznaniu do ponownego rozpoznania. Strona wniosła również o zasądzenie od organu na rzecz skarżącego kosztów postępowania przed Sądami obu instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Poznaniu, w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie znajduje usprawiedliwionych podstaw albowiem podniesiony w niej zarzut nie podważa prawidłowości oceny rozstrzygnięć organów administracji jakiej dokonał Sąd I instancji.

Wywiedziony w petitum skargi kasacyjnej zarzut niezasadnego, zdaniem kasatora, oddalenia skargi sprowadza się w swojej istocie do zakwestionowania oceny przez Sąd I instancji zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, który w ocenie strony był niepełny z uwagi na zaniechanie organu w zakresie pozyskania dowodu mającego świadczyć o charakterze gier, jakie dostępne były na ujawnionych podczas kontroli automatach, a który to dowód w postaci opinii powinien pochodzić od upoważnionej przez Ministra Finansów jednostki badającej.

Zarzut ten nie jest zasadny.

Wskazać należy, że powołane w ramach omawianego zarzutu przepisy ordynacji podatkowej – art. 122 oraz art. 187 § 1 – kładą główny ciężar dowodzenia na organ podatkowy, to nie oznacza to jednak, że obowiązek poszukiwania i przedstawiania dowodów, co do okoliczności istotnych w sprawie, spoczywa wyłącznie na organach podatkowych. Strona nie zgadzając się z ustaleniami organu podatkowego, może przedstawić dowody popierające swoje stanowisko (por. wyrok NSA z dnia 8 grudnia 2016 r., sygn. akt II FSK 3424/14). Wobec tego ciężar dowodu musi spoczywać na każdym, kto formułuje swoje twierdzenia.

Wbrew stanowisku autora skargi kasacyjnej, organy celne nie miały obowiązku dopuszczania dowodu z badania spornego urządzenia przeprowadzonego przez upoważnioną przez Ministra Finansów jednostkę badającą. Strona skarżąca zaś miała prawo przedstawienia odpowiedniego dowodu na poparcie swoich twierdzeń, czego jak wynika z analizy akt sprawy, nie uczyniła wskazując na zręcznościowy charakter gier dostępnych na należących do niej automatach.

Wskazania wymaga, że w sytuacji gdy zakwestionowany automat nie był rejestrowany, a takich dotyczy tryb przewidziany w art. 23b u.g.h., skarżący zaś nie posiadał zezwolenia na urządzanie gier na automacie o niskich wygranych, ani też koncesji na kasyno gry, organy celne miały kompetencję do samodzielnego rozstrzygania charakteru gier na spornym urządzeniu.

Za chybioną wobec tego uznać należy tą cześć rozpoznawanego zarzutu, w której strona podnosi niezasadne oddalenie skargi, w konsekwencji utrzymanie decyzji o nałożenia na stronę kary, w sytuacji braku decyzji ministra właściwego do spraw finansów publicznych rozstrzygającej czy gra lub zakład wzajemny posiadają cechy wymienione w art. 2 ust. 1 - 5 u.g.h.

Z art. 2 ust. 6 u.g.h. wynika, że Minister właściwy do spraw finansów publicznych rozstrzyga, w drodze decyzji, czy gra lub zakład posiadające cechy wymienione w ust. 1 - 5 są grą losową, zakładem wzajemnym albo grą na automacie w rozumieniu ustawy. Z dniem 14 lipca 2011 r. wszedł w życie ust. 7 art. 2 ustawy o grach hazardowych - dodany na mocy art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 maja 2011 r. o zmianie ustawy o grach hazardowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 134, poz. 779). Stanowi on, że do wniosku o wydanie decyzji, o której mowa w ust. 6, należy załączyć opis planowanego albo realizowanego przedsięwzięcia, zawierający w szczególności zasady jego urządzania, przewidywane nagrody, sposób wyłaniania zwycięzców oraz, w przypadku gry na automatach, badanie techniczne danego automatu, przeprowadzone przez jednostkę badającą upoważnioną do badań technicznych automatów i urządzeń do gier. Minister właściwy do spraw finansów publicznych może zażądać przedłożenia takich dokumentów przez stronę także w postępowaniu prowadzonym z urzędu.

Z treści przytoczonej regulacji wynika zatem, że ustawodawca przewidział wprawdzie dowód konieczny dla ustalenia charakteru gry na automatach w postaci badania technicznego danego automatu, przeprowadzonego przez określoną tym przepisem jednostkę badającą, jednakże literalne brzmienie zdania pierwszego art. 2 ust. 7 ustawy o grach hazardowych wskazuje jednoznacznie, że obowiązek przeprowadzenia tego dowodu dotyczy postępowań wszczynanych na wniosek strony, przy czym to na wnioskodawcy spoczywa wówczas wymóg przedłożenia takiego badania. Odnośnie do postępowań w tym przedmiocie wszczynanych z urzędu ustawodawca przewidział jedynie uprawnienie organu żądania przedłożenia badania technicznego automatu. Trzeba pamiętać, że wprowadzenie odstępstwa od zasady otwartego katalogu dowodów i równorzędności środków dowodowych (art. 180 § 1 ordynacji podatkowej w zw. z art. 8 u.g.h.) musi być - jak w przypadku każdego wyjątku - interpretowane ściśle. Nie można nie dostrzegać, że art. 2 ust. 7 u.g.h. w zdaniu pierwszym stanowi o obowiązku załączenia do wniosku stosownego badania technicznego automatu, zaś w zdaniu drugim o uprawnieniu organu w postępowaniu wszczętym z urzędu do żądania przedstawienia takiego dokumentu. Tym samym z treści zdania drugiego art. 2 ust. 7 u.g.h. - przewidującego owo uprawnienie organu żądania przedłożenia badania technicznego automatu upoważnionej jednostki badającej, także w postępowaniu prowadzonym z urzędu - nie można wyprowadzać wniosku, że dokument ten jest dowodem koniecznym także w postępowaniach nie inicjowanych przez strony (por. wyrok NSA z dnia 4 listopada 2015 r, II GSK 1487/15).

Niezależnie od powyższego, na uwadze mieć również należy konsekwencje wynikające z unormowań zawartych w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej. Służbie tej - zgodnie z art. 2 przywołanej ustawy – powierzono tej Służbie kompleks zadań wynikających z u.g.h., a mianowicie od kompetencji w kwestiach podatkowych (wymiaru, poboru) do związanych z udzielaniem koncesji i zezwoleń, zatwierdzaniem regulaminów i rejestracją urządzeń. W zadaniach Służby Celnej mieści się też wykonywanie całościowej kontroli w wymienionych powyżej dziedzinach, a także - co istotne w realiach rozpatrywanej sprawy - w zakresie przestrzegania przepisów regulujących urządzanie i prowadzenie gier hazardowych. Kontrola ta przebiega w myśl przepisów rozdziału 3 omawianej ustawy (art. 30 ust. 1 pkt 3), a w jej ramach, funkcjonariusze celni są uprawnieni do podjęcia określonych czynności, w tym do przeprowadzania w drodze eksperymentu, doświadczenia lub odtworzenia, możliwości gry m.in. na automacie (art. 32 ust. 1 pkt 13). W świetle więc i tych argumentów brak jest podstaw, aby twierdzić o istnieniu potrzeby rozstrzygania w odrębnym trybie przewidzianym w art. 2 ust. 6 u.g.h., czy gra jest grą na automatach w rozumieniu u.g.h. W świetle powyższego, zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, w postępowaniu o nałożenie kary pieniężnej organ administracji celnej - aby zastosować sankcję wynikającą z u.g.h.- nie jest więc zobligowany dysponować rozstrzygnięciem Ministra właściwego do spraw finansów publicznych wydanym na podstawie art. 2 ust. 6 tej ustawy, a brak tego rozstrzygnięcia nie stanowi o naruszeniu wymienionego przepisu (por. wyrok NSA z 6 czerwca 2017 r., sygn. akt II GSK 621/17).

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe, przede wszystkim zaś przeprowadzony w trakcie kontroli eksperyment, wykazało, że kontrolowane urządzenia umożliwiały prowadzenie gier o wygrane pieniężne lub rzeczowe, w których gra zawierała element losowości w rozumieniu ustawy o grach hazardowych – wynik gry był niezależny od zdolności psychomanualnych i zręcznościowych gracza. Tych ustaleń skarga kasacyjna skutecznie nie podważyła, co w efekcie czyni niezasadnymi tenże zarzut.

Mając powyższe na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny, uznając skargę kasacyjną za niezasadną, na podstawie art. 184 p.p.s.a., orzekła jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

O zwrocie kosztów postępowania, jak w punkcie 2 sentencji postanowiono na podstawie art. 204 pkt 1 p.p.s.a. i art. 205 § 2 p.p.s.a. w związku z § 14 ust. 1 pkt 2 lit. b i ust. 1 pkt 1 lit. a) w zw. § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. poz. 1804 ze zm.).