Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Ewa Michna Sędziowie WSA Renata Czeluśniak (spr.) WSA Hanna Knysiak-Sudyka Protokolant specjalista Bernadetta Szczypka po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 maja 2019 r. sprawy ze skargi A. C. na decyzję Wojewody z dnia 27 września 2018 r. nr [...] w przedmiocie odmowy dołączenia wzmianki dodatkowej do aktu małżeństwa skargę oddala

Jak wynika z akt sprawy, w dniu 31 października 2017 r. A. C. (poprzednio F.) wystąpiła do Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego z wnioskiem o "ujawnienie (uznanie) aktu rozwodu wydanego przez Urząd Stanu Cywilnego Służby Rejestracyjnej [...] Miejskiego Urzędu Sprawiedliwości Obwodu [...] w dniu 3 grudnia 2013 roku, pod numerem [...] i wpisanie w akcie małżeństwa (...) sporządzonym przez Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w dniu 28 marca 2017 roku, oznaczenie aktu [...] wzmianki dodatkowej o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód pomiędzy Wnioskodawczynią a V. F.". We wniosku wskazano, iż wobec niezgodności treści sporządzonego przez Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego ww. aktu małżeństwa Wnioskodawczyni z istniejącym stanem rzeczy, zachodzi konieczność dołączenia do tego aktu wzmianki dodatkowej o rozwiązaniu małżeństwa w trybie art. 108 p.a.s.c. Wyjaśniła jednocześnie, że zwracała się już do Sądu Okręgowego, Wydział I Cywilny o uznanie aktu rozwodu, lecz w postępowaniu sądowym została poinformowana, iż ze stosownym wnioskiem winna wystąpić do Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego. Dalej - powołując się na art. 48 ust. 1 Umowy dwustronnej, który to przepis reguluje wzajemne uznawanie wydawanych przez Sądy Umawiających się Stron prawomocnych orzeczeń niemajątkowych w sprawach cywilnych, bez konieczności przeprowadzania postępowania o uznanie - stwierdzono, iż dopuszczalne jest nie tylko wykonywanie i uznawanie orzeczeń sądów zagranicznych ale również rozstrzygnięć w sprawach cywilnych, pochodzących od innych organów państw obcych, jeżeli według prawa państwa pochodzenia są one powołane do rozstrzygania spraw cywilnych we właściwym postępowaniu. Skoro więc kwestia uznawania rozstrzygnięć organów innych niż sąd nie została uregulowana we wskazanej Umowie, to zastosowanie znajdą krajowe przepisy ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego.

Do wniosku załączone zostały: kopie dwóch ukraińskich paszportów Wnioskodawczyni (strony ze zdjęciem i danymi osobowymi), tj. aktualnego - na nazwisko A. C. i poprzedniego - na nazwisko A. F.; "Duplikat aktu rozwodu", z którego treści wynika, że małżeństwo V. F. i A. F. "zostało rozwiązane przez rozwód, co zarejestrowano 3 grudnia 2013 r. pod Nr [...]" w Urzędzie Stanu Cywilnego Służby Rejestracyjnej [...] Miejskiego Urzędu Sprawiedliwości Obwodu [...] - dokument oryginalny w języku ukraińskim, opatrzony klauzulą apostille, do którego załączono - nie obejmujące klauzuli apostille - tłumaczenie przysięgłe na język polski (jakkolwiek z treści tłumaczenia wynika, iż dokonane zostało z oryginału dokumentu, to jednak z tłumaczeniem tym w sposób nierozerwalny połączona jest kopia dokumentu zagranicznego(bez klauzuli apostille) - także opatrzona pieczęcią tłumacza); kopia datowanego na 25 kwietnia 2017 r. pisma Sądu Okręgowego Wydział I Cywilny (sygn. akt [...]), wzywającego A. C. do podania czy cofa swój wniosek o "ustalenie czy wyrok sądu zagranicznego podlega uznaniu", jak również do złożenia oświadczenia czy występowała do Urzędu Stanu Cywilnego "o wpisanie orzeczenia sądu zagranicznego w akcie stanu cywilnego i jaka zapadła decyzja"; kopia postanowienia Sądu Okręgowego, Wydział I Cywilny z 29 maja 2017 r. (sygn. akt [...]) o oddaleniu wniosku A. C. "o uznanie orzeczenia sądu zagranicznego" wraz z jego uzasadnieniem.

Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego postanowieniem z dnia 2 listopada 2017 r., zawiesił postępowanie w sprawie uznania aktu rozwodu i dołączenia wzmianki dodatkowej do dotyczącego V. F. i A. F. aktu małżeństwa - do czasu przeprowadzenia przed sądem okręgowym procedury uznania ukraińskiego aktu rozwodu, wydanego przez inny organ niż sąd. W wyniku rozpoznania zażalenia, Wojewoda postanowieniem z dnia 18 grudnia 2017 r. znak [...] uchylił postanowienie Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w całości, uznając, że rozstrzygnięcie proceduralne w przedmiocie zawieszenia postępowania na podstawie przepisu art. 97 § 1 pkt 4 k.p.a., nie może być uznane za zasadne, a organ I instancji winien kompleksowo zbadać sprawę zainicjowaną wnioskiem A. C. - w zakresie o jakim mowa w art. 108 ust. 1 p.a.s.c. - i w zależności od poczynionych ustaleń podjąć dalsze działania, będące odniesieniem do żądania wniosku.

Wobec powyższego rozstrzygnięcia, Kierownik USC pismem z dnia 28 grudnia 2017 r. wezwał skarżącą do nadesłania w terminie 30 dni od otrzymania korespondencji - pełnego wyciągu z państwowego rejestru aktów stanu cywilnego o rejestracji rozwiązania małżeństwa wraz z urzędowym tłumaczeniem na język polski. Wyjaśniono przy tym, że na podstawie "Duplikatu aktu rozwodu" wydanego dnia 5 maja 2017 r. nie można stwierdzić czy przedmiotowe orzeczenie zapadło przed sądem czy przed organem administracji publicznej (tj. czy jest wydane przez sąd czy przez organ inny niż sąd w rozumieniu art. 48 ust. 2 Umowy dwustronnej). Wynika bowiem z niego jedynie, że małżeństwo V. F. i A. F. "zostało rozwiązane przez rozwód, co zarejestrowano 3 grudnia 2013 r. pod Nr [...]".

Pismem z dnia 30 stycznia 2018 r. skarżąca poinformowała, iż jest ona w trakcie uzyskiwania dokumentu, do przedłożenia którego została zobowiązana i przedłoży go niezwłocznie wraz z tłumaczeniem, gdy będzie w jego posiadaniu.

Dnia 5 marca 2018 r. do akt sprawy złożone zostały: - oryginał aktu rozwodu Nr 182, wydanego przez Urząd Stanu Cywilnego Służby Rejestracyjnej [...] Miejskiego Urzędu Sprawiedliwości Obwodu [...] w dniu 3 grudnia 2013 r. wraz z tłumaczeniem i dołączoną do niego kopią tego dokumentu; w jego treści zawarte są w szczególności następujące informacje: " (...) Małżeństwo Pana (...) F. V. (...) oraz Pani (...) F. A. (...) rozwiązano przez rozwód co zarejestrowano dnia 03 miesiąca grudnia roku 2013 pod Nr 182 ; Nazwiska przyjęte po rozwiązaniu związku małżeńskiego: Mężczyzny: F., Kobiety: F.; Miejsce rejestracji państwowej (nazwa i siedziba USC): Urząd Stanu Cywilnego Służby Rejestracyjnej [...] Miejskiego Urzędu Sprawiedliwości Obwodu [...]; Organ, który wydał akt (nazwa i siedziba USC): Urząd Stanu Cywilnego Służby Rejestracyjnej [...] Miejskiego Urzędu Sprawiedliwości Obwodu [...]; Akt wydano Pani (...) F. A. (...);/"Data wydania: 03 grudnia 2013 roku (...) "; - kopia pełnego wyciągu Nr [...] z Państwowego Rejestru Aktów Stanu Cywilnego Obywateli, dotyczącego wpisu aktowego o rozwiązaniu związku małżeńskiego, który został wydany przez [...] Miejski Urząd Stanu Cywilnego Głównego Terytorialnego Urzędu Sprawiedliwości Obwodu [...], wraz z tłumaczeniem na język polski; w treści tego dokumentu zawarto w szczególności następujące informacje: "(...) Rejestracja wpisu aktowego o rozwiązaniu związku małżeńskiego: Wpis aktowy został zarejestrowany w Rejestrze: dnia 03 grudnia 2013 r. (...) pod Nr [...] (...); Informacje o wpisie aktowym: Numer wpisu aktowego: 187; data sporządzenia: 03 grudnia 2013 r.; Urząd Stanu Cywilnego, który sporządził wpis aktowy: Urząd Stanu Cywilnego Służby Rejestracyjnej [...] Miejskiego Obwodu [...] (...)"; w dalszej części dokument zawiera szczegółowe informacje o obojgu małżonkach, tj. V. F. i A. F., a także "(...) Informacje dotyczące rozwiązania związku małżeńskiego: Numer wpisu aktowego związku małżeńskiego: 391; data sporządzenia: 25 maja 2012 r. Urząd Stanu Cywilnego: Urząd Stanu Cywilnego Służby Rejestracyjnej [...] Miejskiego Urzędu Obwodu [...]; Numer rejestracyjny wpisu aktowego [...] Podstawa państwowej rejestracji rozwiązania związku małżeńskiego : Wspólne oświadczenie małżonków z dnia 01 listopada 2013 r.; Informacje o ilości wspólnych niepełnoletnich dzieci: Brak (...) "

Na wezwanie Kierownika USC w dniu 21 marca 2018 r. do akt sprawy przedłożony został przez skarżącą także oryginał drugiego ze wskazanych wyżej dokumentów - w języku ukraińskim.

Następnie organ I instancji zwrócił się do Konsula Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej o wyjaśnienie czy dokument ten został wydany przez sąd czy też przez urząd stanu cywilnego (korespondencja email z 22 marca 2018 r.). W odpowiedzi, w pierwszej kolejności uzyskano informację - że przedstawiony dokument "(...) wydany został przez ukraiński odpowiednik polskiego urzędu stanu cywilnego, który na Ukrainie jest integralną częścią Ministerstwa Sprawiedliwości", a następnie - że "(...) zgodnie z prawodawstwem ukraińskim rozwiązanie małżeństwa przez Sąd odbywa się wyłącznie w przypadku, gdy małżeństwo posiada niepełnoletnie dzieci. W pozostałych przypadkach rozwiązanie małżeństwa odbywa się na podstawie złożonych przez obydwie strony podań do USC (...) i decyzję w przedmiotowej sprawie wydaje kierownik urzędu stanu cywilnego (...) ", przy czym z treści przedstawionego dokumentu wynika właśnie, że rozwiązanie małżeństwa nastąpiło na podstawie wniosków obu stron.

Organ I instancji pismem z 26 marca 2018 r. zawiadomił skarżącą o zakończeniu postępowania dowodowego w przedmiotowej sprawie oraz o możliwości zapoznania się z materiałem dowodowym w terminie 7 dni od otrzymania wezwania, a także o treści przepisu art. 79a k.p.a. Skarżąca nie skorzystała z możliwości wypowiedzenia się w sprawie.

Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego decyzją z dnia 5 kwietnia 2018 r. znak [...], na podstawie art. 2 ust. 6, art. 108 ust. 1 w związku z ust. 4 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 2064 z poźn.zm.), zwanej dalej p.a.s.c., w związku z art. 48 ust. 2 Umowy dwustronnej między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych podpisanej w Kijowie 24 maja 1993 r. (Dz.U. z 1994 r. Nr 96, poz. 465), zwanej dalej Umową dwustronną oraz art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2017 r. 1257 z późn. zm.), zwanej dalej k.p.a., odmówił dołączenia do aktu małżeństwa V. i A. F., zarejestrowanego pod oznaczeniem [...] wzmianki o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód, który zapadł przed państwowym organem rejestracji stanu cywilnego na Ukrainie i nie został uznany przez sąd za skuteczny na terenie Polski.

W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że zgodnie z prawodawstwem ukraińskim rozwiązanie małżeństwa przez Sąd odbywa się w przypadkach gdy małżeństwo posiada niepełnoletnie dzieci. W pozostałych przypadkach małżonkowie mają prawo złożyć wniosek do urzędu stanu cywilnego o rozwiązaniu małżeństwa. Urząd Stanu cywilnego podejmuje decyzję o rozwiązaniu małżeństwa po upływie miesiąca od daty złożenia wniosku w przypadku gdy nie został on wycofany (art. 106 kodeksu rodzinnego Ukrainy). Treść przedłożonego w niniejszej sprawie dokumentu, tj. pełnego wyciągu (Nr [...]) z Państwowego Rejestru Aktów Stanu Cywilnego Obywateli o rejestracji rozwiązania małżeństwa wskazuje zaś jednoznacznie, że "(...) rozwód V. i A. F. nastąpił na terytorium Ukrainy oraz zapadł przed innym organem niż sąd (...)" - co ma decydujący wpływ na sposób postępowania kierownika urzędu stanu cywilnego. Zastosowanie w niniejszej sprawie będą więc miały przepisy Umowy dwustronnej między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą, która to umowa na pierwszeństwo przed ustawą krajową jeżeli ustawy nie da się pogodzić z umową (art. 91 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej). Z racji tego, iż rozwiązanie przez rozwód małżeństwa Państwa F. nastąpiło przed innym organem niż sąd, właściwym sposobem postępowania jest procedura wskazana w art. 48 ust. 2 tejże umowy. Zgodnie z art. 48 ust. 2 Umowy dwustronnej prawomocne orzeczenia niemajątkowe w sprawach rodzinnych, które zostały wydane przez inny organ niż sąd jednej Umawiającej się Strony, podlegają uznaniu na terytorium drugiej umawiającej się Strony na zasadach określonych w art. 50-52 cytowanej umowy. Wykorzystanie tej procedury i uzyskanie na jej podstawie orzeczenia sądu polskiego o uznaniu za skuteczne na terytorium Polski orzeczenia wydanego na terytorium Ukrainy przez inny organ niż sąd umożliwi wykonanie przez kierownika urzędu stanu cywilnego czynności materialno-technicznej w postaci dołączenia wzmianki do aktu małżeństwa (...). Skoro przepisy umowy bilateralnej wskazują sąd jako jedyny podmiot posiadający kompetencje do uznania orzeczenia wydanego na terytorium Ukrainy przez inny organ niż sąd, to nie jest możliwe zamieszczenie w akcie małżeństwa wzmianki dodatkowej o jego rozwiązaniu, bez przeprowadzenia przez sąd postępowania o uznanie orzeczenia za skuteczne na terytorium Polski.

W decyzji podniesiono również, że Sąd Okręgowy, wydając postanowienie z dnia 29 maja 2017 r., sygn. akt [...] oddalające wniosek o uznanie orzeczenia sądu zagranicznego najprawdopodobniej oparł swoje rozstrzygnięcie na założeniu, że rozwód małżeństwa państwa F. nastąpił przed sądem na terenie Ukrainy, a nie przed innym organem. Gdyby bowiem w istocie tak było, wówczas - w myśl art. 48 ust. 1 Umowy dwustronnej - uznanie tego orzeczenia następowałoby ex lege przez kierownika urzędu stanu cywilnego.

Wskazano też, iż zgodnie z 91 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową. W związku z powyższym ma zastosowanie art. 1146 ust. 1 pkt 7 ustawy Kodeks postępowania cywilnego zgodnie z którym orzeczenie nie podlega uznaniu, jeżeli uznanie byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Jednocześnie poinformowano o możliwości wystąpienia na podstawie art. 1148 k.p.a. do Sądu Okręgowego z wnioskiem o ustalenie czy przedmiotowe orzeczenie podlega czy nie podlega uznaniu. W konkluzji stwierdzono, że wobec podniesionych okoliczności oraz z uwagi na brak podstaw do dokonania żądanej wzmianki zgodnie z art. 108 ust. 1 p.a.s.c. orzeczono jak w sentencji.

W odwołaniu A. C. (poprzednio F.) wniosła o uchylenie w całości decyzji Kierownika USC i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania organowi I instancji, zarzucając naruszenie:

- art. 91 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej - poprzez uznanie, że istnienie

ratyfikowanej umowy międzynarodowej między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych całkowicie wyklucza zastosowanie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego;

- art. 48 ust. 2 umowy wskazanej umowy między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą, poprzez jego zastosowanie i uznanie, że istnieje konieczność przeprowadzenia przed Sądem Okręgowym procedury uznania ukraińskiego aktu rozwodu wydanego przez inny organ niż sąd, pomimo iż wykazała, że owe postępowanie zostało już zainicjowane przez nią w sprawie przez Sądem Okręgowym, Wydział I Cywilny, sygn. akt [...], czego wynikiem było oddalenie wniosku z uwagi na fakt, iż zdaniem Sądu, przedłożony akt rozwodu podlega uznaniu z mocy prawa i nie wymaga do tego przeprowadzenia postępowania sądowego;

- art. 2 ust. 6 w związku z art. 108 ust. 1 i 4 p.a.s.c. poprzez odmowę przez Kierownika

Urzędu Stanu Cywilnego dołączenia wzmianki dodatkowej do aktu stanu cywilnego, pomimo iż orzeczenie organu państwa obcego podlega uznaniu z mocy prawa na podstawie przepisów ustawy kodeks postępowania cywilnego.

W uzasadnieniu wskazała, że znana jej jest doskonale zasada pierwszeństwa prawa międzynarodowego oraz umów międzynarodowych przed regulacją zawarta w art. 1145-11491 k.p.c., gdyż zarówno doktryna, jak i orzecznictwo sądowe stoi na zgodnym stanowisku, iż wskazane przepisy Kodeksu postępowania cywilnego znajdują zastosowanie wówczas, gdy kwestia uznania zagranicznych orzeczeń nie została uregulowana odmiennie w aktach prawa Unii Europejskiej ani w wiążących Polskę umowach międzynarodowych. Zdaniem odwołującej, w niniejszej sprawie, zastosowanie znajduje przepis art. 48 ust. 1 Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą, w którym jest mowa o uznawaniu ipso iure orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych, co oznacza, że orzeczenia pozasądowych organów państwa obcego w sprawach cywilnych w wyżej wymienionym pojęciu nie mieszczą się. Skoro więc przepis umowy dwustronnej nie reguluje odmiennie, zdaniem skarżącej, trybu postępowania w przypadku orzeczeń organów administracji w sprawach cywilnych, to w niniejszej sprawie zastosowanie znajdą przepisy prawa wewnętrznego - a ściślej art. 11491 k.p.c.

Skarżąca wyjaśniła nadto, że na Ukrainie małżonkowie mogą uzyskać rozwód nie tylko w trybie sądowym (art. 109 Kodeksu Rodzinnego Ukrainy), ale również w trybie administracyjnym (art. 106 i 107 Kodeksu rodzinnego Ukrainy) - o ile nie posiadają wspólnych małoletnich dzieci - i taki właśnie stan rzeczy miał miejsce w niniejszej sprawie. Sąd Okręgowy, Wydział I Cywilny, który rozpoznawał już wniosek skarżącej o uznanie aktu rozwodu wydanego przez Urząd Stanu Cywilnego Służby Rejestracyjnej [...] Miejskiego Urzędu Sprawiedliwości Obwodu [...] wyraźnie wskazał, że orzeczenie podlega uznaniu ex lege i nie wymaga ku temu przeprowadzenia postępowania sądowego, nie można zatem przyjąć, że zastosowanie w sprawie ma art. 48 ust. 2 umowy międzynarodowej, na który wskazuje organ. Co więcej - nie można zgodzić się z przypuszczeniami Kierownika USC, iż Sąd oparł swoje rozstrzygnięcie na założeniu, że rozwód skarżącej zapadł na Ukrainie przed Sądem a nie innym organem.

Z uwagi na błędne ustalenie przez organ I instancji, że przedłożony przez nią akt rozwodu nie spełnia przesłanek do jego uznania ex lege - odmowa zamieszczenia wzmianki o rozwodzie w akcie małżeństwa nie znajduje uzasadnienia.

Dodatkowo odwołująca się wyjaśniła, że pierwotnie do wniosku wszczynającego postępowanie dołączony został "Duplikat aktu rozwodu Nr [...]", następnie zaś - w toku postępowania - przedłożono "oryginał aktu rozwodu Nr [...]", który wcześniej znajdował się w Sądzie Okręgowym, w aktach sygn. [...] i został stronie zwrócony dopiero po kilku miesiącach.

Wojewoda decyzją z dnia 27 września 2018 r. znak: [...], działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. w związku z art. 11 ust. 2 p.a.s.c., utrzymał w mocy decyzję organu I instancji.

W pierwszej kolejności organ wskazał, że w polskim porządku prawnym zasady i tryb rejestracji stanu cywilnego oraz dokonywania czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego reguluje ustawa p.a.s.c. Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 22 p.a.s.c. rejestracji stanu cywilnego dokonuje się na podstawie dowodów potwierdzających prawdziwość zgłoszonych danych. W przypadku uznania tych dowodów za niewystarczające stan faktyczny ustala się w postępowaniu wyjaśniającym. Z kolei w myśl art. 24 p.a.s.c. wpis wpływający na treść lub ważność aktu stanu cywilnego dołącza się do aktu stanu cywilnego w formie wzmianki dodatkowej (ust. 1). Wzmiankę dodatkową dołącza się na podstawie: l) prawomocnych orzeczeń sądów; 2) ostatecznych decyzji administracyjnych i decyzji administracyjnych o zmianie imienia lub nazwiska; 3) odpisów aktów stanu cywilnego; 4) protokołów sporządzanych przez kierowników urzędów stanu cywilnego albo konsulów z czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego, które wymagają dołączenia wzmianek dodatkowych do aktów stanu cywilnego; 5) odpisów zagranicznych dokumentów stanu cywilnego lub innych dokumentów pochodzących od organów obcego państwa, niewymagających uznania; 6) innych dokumentów mających wpływ na treść lub ważność aktu (ust 2).

Wojewoda wskazał, że stosowna procedura dołączania wzmianki dodatkowej do aktu stanu cywilnego lub zamieszczenia przypisku przy akcie stanu cywilnego na podstawie dokumentów zagranicznych uregulowana jest natomiast w art. 108 p.a.s.c., zgodnie z którym dołączenia wzmianki (lub sporządzenia przypisku) dokonuje w formie czynności materialno-technicznej kierownik urzędu stanu cywilnego - na podstawie orzeczenia sądu państwa obcego lub rozstrzygnięcia innego organu państwa obcego - pod warunkiem, że podlegają one uznaniu na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2018 r. poz. 155 z późn. zm.), zwanej dalej k.p.c., wiążących Rzeczpospolitą Polską wielostronnych i dwustronnych umów międzynarodowych, lub prawa Unii Europejskiej.

W ocenie organu II instancji, nie budzi zatem wątpliwości słuszność zawartego w złożonym odwołaniu twierdzenia, że "(...) Dopuszczalne jest (...) uznawanie nie tylko orzeczeń sądów zagranicznych, lecz również rozstrzygnięć w sprawach cywilnych, pochodzących od innych organów państw obcych, jeśli według prawa państwa obcego są one powołane do rozstrzygania spraw cywilnych we właściwym postępowaniu (...)". Istotą sporu w niniejszej sprawie są jednak odmienne stanowiska skarżącej oraz organu I instancji co do tego czy - warunkujące dołączenie wzmianki dodatkowej do aktu małżeństwa - uznanie skuteczności na terenie Rzeczypospolitej Polskiej zagranicznego orzeczenia o rozwiązaniu małżeństwa A. C. (poprzednio F.) przez rozwód, następuje z mocy prawa, czy też wymaga przeprowadzenia postępowania delibacyjnego przez właściwy sąd.

Wojewoda wskazał, że dla ułatwienia i usprawnienia międzynarodowego obrotu prawnego stworzone zostały reguły uznawania i wykonywania orzeczeń wydanych w jednym państwie na terytorium innego państwa. W konsekwencji, w obecnym stanie prawnym istnieją w istocie trzy rodzaje uregulowań dotyczących uznawania w Polsce orzeczeń zagranicznych, wprowadzone przez:

1) krajowe przepisy Kodeksu postępowania cywilnego (art. 1145-11491 k.p.c.);

2) unormowania wiążących Polskę wielostronnych i dwustronnych umów międzynarodowych;

3) od 1 maja 2004 r., tj. z chwilą kiedy Polska stała się pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej - unormowania prawa wspólnotowego.

Stosownie do treści art. 91 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.), która - jako "ustawa zasadnicza" - jest aktem najwyżej usytuowanym w hierarchii powszechnie obowiązujących w kraju źródeł prawa: ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy (ust. 1). Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową (ust. 2). Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczypospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami (ust. 3). Z powyższego wynika, że - w praktyce - przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, w których ustawodawca zrezygnował z wymagania przeprowadzenia przed właściwym sądem postępowania delibacyjnego badającego formalną dopuszczalność uznania orzeczenia zagranicznego, na rzecz automatycznego jego uznania, mają zastosowanie jako ostatnie, tj. w przypadkach nieobjętych zakresem stosowania ratyfikowanych za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie umów międzynarodowych oraz aktów Unii Europejskiej.

W takim stanie rzeczy, jak podał organ II instancji, wobec uregulowania zawartego w przepisie art. 108 ust. 1 p.a.s.c. dla stwierdzenia czy przedłożony dokument zagraniczny może stanowić podstawę naniesienia w akcie stanu cywilnego wzmianki dodatkowej lub sporządzenia pod nim przypisku, w każdej konkretnej sprawie konieczne jest zatem ustalenie w sposób niebudzący wątpliwości:

- po pierwsze - z jakim dokumentem zagranicznym w istocie mamy do czynienia -

tzn. czy jest to orzeczenie sądu, czy też rozstrzygnięcie innego organu państwa obcego (co nie zawsze musi bezpośrednio wynikać z treści dokumentu zagranicznego), a ponadto również - czy zawiera on wszystkie dane niezbędne do prawidłowego odnotowania wzmianki dodatkowej lub naniesienia przypisku przy akcie;

- po drugie - z jakiego państwa ów dokument pochodzi i w zależności od tego - jakie

konkretnie przepisy znajdą zastosowanie do jego uznania (czy będą to przepisy prawa wspólnotowego UE, czy dwustronnej lub wielostronnej umowy międzynarodowej, czy wreszcie - krajowe przepisu Kodeksu postępowania cywilnego);

- po trzecie - jak we właściwych przepisach kwestia uznania dokumentu jest uregulowana (tj. czy następuje to ex lege, czy też - wymaga przeprowadzenia postępowania sądowego).

Jako, że na terytorium Ukrainy rozwiązanie małżeństwa może zostać przeprowadzone zarówno przez organ państwowej rejestracji stanu cywilnego, jak i przez sąd, w praktyce mogą powstawać - i nader często powstają - problemy z odróżnieniem wydawanych w tym przedmiocie orzeczeń administracyjnych od wyroków sądowych. W przypadku wątpliwości uniemożliwiających ustalenie, w oparciu o przedłożony dokument, przez jaki organ orzeczenie rozwodowe w istocie zostało wydane, kierownik urzędu stanu cywilnego - w ramach dodatkowych czynności wyjaśniających - ma jednak możliwość zwrócenia się do wnioskodawczy o przedłożenie pełnego wyciągu z państwowego rejestru aktów stanu cywilnego o rejestracji rozwiązania małżeństwa, który to dokument zawiera w szczególności informacje o podstawach państwowej rejestracji rozwiązania małżeństwa, zaś wszelkie trudności z ewentualną oceną dokumentów może konsultować z polskim konsulem na Ukrainie. To właśnie w wyniku takich działań - Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego - ustalił w ramach prowadzonego postępowania, że orzeczenie o rozwiązaniu małżeństwa A. C. (poprzednio F.) zapadło na Ukrainie przed państwowym organem rejestracji stanu cywilnego.

W ocenie Wojewody uznawanie wzajemnych dokumentów urzędowych i wyroków sądowych pomiędzy Polską a Ukrainą reguluje ww. Umowa dwustronna. Przepis art. 48 ust. 1 tej Umowy stanowi, że prawomocne orzeczenia niemajątkowe w sprawach cywilnych, a w sprawach dotyczących władzy rodzicielskiej również orzeczenia nieprawomocne, o ile są wykonalne - wydane przez sądy jednej Umawiającej się Strony, podlegają uznaniu na terytorium drugiej Umawiającej się Strony bez przeprowadzenia postępowania o uznanie, jeżeli sądy drugiej Umawiającej się Strony nie wydały wcześniej prawomocnego orzeczenia w tej samej sprawie ani też nie były wyłącznie właściwe na podstawie niniejszej umowy, a w wypadku braku takiego uregulowania w umowie - na podstawie prawa wewnętrznego tej Umawiającej się Strony. Powołując się na ten właśnie przepis - dotyczący uznawania orzeczeń sądowych - skarżąca wywodzi, że w rozpatrywanej sprawie, do uznania przedstawionego jej orzeczenia rozwodowego, które orzeczeniem sądowym nie jest, będą miały w istocie zastosowanie krajowe przepisy Kodeksu postępowania cywilnego regulujące uznawanie orzeczeń zagranicznych z mocy prawa. Zgodnie bowiem z dyspozycją art. 11491 k.p.c. przepisy art. 1145-1149 k.p.c. stosuje się odpowiednio do rozstrzygnięć innych organów państw obcych wydanych w sprawach cywilnych.

Jak podkreślił organ, słuszne jest twierdzenie, że gdy dana kwestia nie została uregulowana odmiennie w wiążących Polskę umowach międzynarodowych ani w aktach prawa Unii Europejskiej, zastosowanie znajdują przepisy krajowe. W realiach niniejszej sprawy jednak Umowa dwustronna reguluje także tryb uznawania orzeczeń, które zostały wydane przez organ inny niż sąd. I tak: art. 48 ust. 2 tej Umowy stanowi, że prawomocne orzeczenia niemajątkowe w sprawach rodzinnych, wydane przez organy inne niż sądy jednej Umawiającej się Strony, podlegają uznaniu na terytorium drugiej Umawiającej się Strony na zasadach określonych w artykułach 50-52. Organ wskazał, że art. 50 i 51 Umowy dwustronnej określają przesłanki uznania orzeczenia oraz wymogi, jakie powinien spełniać wniosek o uznanie. Przepis art. 52 Umowy w ust. 1 wprost stanowi, że do uznania i wykonania orzeczenia właściwy jest sąd tej Umawiającej się Strony, na której terytorium orzeczenie ma być uznane i wykonane.

Zdaniem Wojewody, skarżąca zdaje się nie zauważać tej regulacji, powołując się przy tym na fakt, że Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 29 maja 2017 r., sygn. akt [...] oddalił jej wniosek "o uznanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej aktu rozwodu, wydanego przez Urząd Stanu Cywilnego Służby Rejestracyjnej [...] Miejskiego Urzędu Sprawiedliwości Obwodu [...] z dnia 3 grudnia 2013 r. do Nr 182". Z uzasadnienia rozstrzygnięcia Sądu wynika jednak iż zostało ono oparte na ustaleniu, że Wnioskodawczyni "nie występowała o ujawnienie orzeczenia sądu zagranicznego (aktu rozwodu) w polskich aktach stanu cywilnego". To właśnie wobec takiego ustalenia, Sąd - powołując przepisy art. 1145 k.p.c. oraz art. 108 p.a.s.c. wskazał na "pierwszeństwo procedury przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego wobec postępowania o uznanie orzeczenia sądu zagranicznego" a jednocześnie - opierając się wyłącznie na przepisie art. 48 ust. 1 Umowy dwustronnej (który jak już wskazano wyżej dotyczy orzeczeń w sprawach cywilnych wydawanych wyłącznie przez sądy jednej z Umawiających się Stron), wywiódł, że przedstawione przez A. C. (F.) orzeczenie o rozwodzie podlega uznaniu z mocy prawa. Jednocześnie wyraźnie wskazano, że w razie odmowy uznania orzeczenia przez Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w powodu istnienia przeszkód, Wnioskodawczyni będzie miała prawo zwrócenia się do Sądu o ustalenie czy przedłożone przez nią orzeczenie rozwodowe podlega czy nie podlega uznaniu. Jak podkreślił organ II instancji, w treści uzasadnienia nie odniesiono się natomiast w żaden sposób do istnienia w umowie dwustronnej przepisu art. 48 ust. 2 i następnych, które określają tryb postępowania właściwy dla orzeczeń niemajątkowych w sprawach rodzinnych, wydanych przez organy inne niż sądy jednej Umawiającej się Strony, wskazując wprost, że do uznania i wykonania tego rodzaju orzeczeń właściwy jest sąd tej Umawiającej się Strony, na której terytorium orzeczenie ma być uznane i wykonane.

Sytuacja ta została dostrzeżona przez Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego, czego konsekwencją było wydanie ww. decyzji, odmawiającej

dołączenia do aktu małżeństwa wzmianki o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód na podstawie orzeczenia, które zapadło przed państwowym organem rejestracji stanu cywilnego na Ukrainie i nie zostało uznane przez sąd za skuteczne na terenie Polski. W treści wydanej decyzji poinformowano wnioskodawczynię o możliwości zwrócenia się do Sądu Okręgowego - na podstawie przepisu art. 1148 k.p.c. - o ustalenie, czy będące przedmiotem sprawy orzeczenie rozwodowe podlega, czy też nie podlega uznaniu.

Wojewoda podkreślił, że w toku postępowania odwoławczego wpłynęła pisemna informacja skarżącej, iż zainicjowała ona - przed Sądem Okręgowym, Wydział I Cywilny - postępowanie po myśli art. 1148 k.p.c. "o ustalenie że akt rozwodu Nr 182 z dnia 3 grudnia 2014 r., - wydany przez Urząd Stanu Cywilnego Służby Rejestracyjnej [...] Miejskiego Urzędu Sprawiedliwości Obwodu [...], podlega uznaniu" oraz że sądowa sygnatura sprawy nie jest jeszcze znana (pismo z dnia 19 czerwca 2018 r., data wpływu do Urzędu: 27 czerwca 2018 r.). Z treści wskazanego pisma nie wynika jednak by intencją skarżącej było wycofanie wniesionego w sprawie odwołania.

W odniesieniu do zarzutów odwołania organ wskazał, że obowiązująca pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą Umowa dwustronna ma pierwszeństwo zastosowania przed przepisami krajowymi. Jednocześnie umowa ta zawiera - co zostało już wyżej wskazane - odrębne uregulowania dotyczące wzajemnego uznawania przez Rzeczpospolitą Polską i Ukrainę nie tylko orzeczeń sądowych, ale również orzeczeń wydanych przez organy inne niż sądy. Z poczynionych ustaleń wynika, że orzeczenie o rozwiązaniu małżeństwa A. C. zapadło na Ukrainie nie przed sądem, lecz właśnie przed państwowym organem rejestracji stanu cywilnego. W tym stanie rzeczy Wojewoda podzielił zawarte w decyzji Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego stanowisko, że do uznania skuteczności tego orzeczenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej winny mieć zastosowanie przepisy art. 48 ust. 2 i następnych Umowy dwustronnej - co w praktyce sprowadza się do stwierdzenia, że uznanie to powinno nastąpić przed właściwym sądem. Fakt, że wraz z wnioskiem w niniejszej sprawie w Urzędzie Stanu Cywilnego przedłożona została kopia postanowienia Sądu Okręgowego, Wydział I Cywilny z 29 maja 2017 r. (sygn. akt [...]) o oddaleniu wniosku skarżącej nie zmienia, w opinii organu II instancji, dokonanej przez niego oceny sytuacji, z opisanych już wyżej względów. Ocena ta jest, jego zdaniem, tym bardziej trafna, że z uzasadnienia wydanego przez Sąd rozstrzygnięcia nie wynika, by przy jego podejmowaniu w jakikolwiek sposób brane były pod uwagę przepisy umowy dwustronnej regulujące uznawanie orzeczeń wydawanych przez organy inne niż sądy.

Organ odwoławczy odniósł się nadto do formy, w jakiej zostało wydane przedmiotowe rozstrzygniecie Kierownika USC, tj. do formy decyzji administracyjnej. Jak wyjaśnił, umowa dwustronna, stanowiąc w odpowiednich przepisach o trybie uznawania zarówno orzeczeń wydanych przez sąd jednego z Umawiających się państw (art. 48 ust. 1 p.a.s.c. - uznanie ex lege), jak i orzeczeń pochodzących od innych niż sąd organów jednej z Umawiających się Stron (art. 48 ust. 2 i następne - uznanie w trybie postępowania sądowego), nie zawiera uregulowań odnośnie sposobu postępowania w przypadku odmowy uznania danego orzeczenia przez właściwy do tego organ. W takiej sytuacji w zakresie nieobjętym regulacjami Umowy dwustronnej stosować należy przepisy prawa krajowego, tj. w praktyce - odpowiednie przepisy Kodeksu postępowania cywilnego oraz ustaw szczególnych. W pierwszej kolejności wskazać więc należy, że przepis art. 1148 § 1 k.p.c. daje osobie zainteresowanej możliwość złożenia wniosku o ustalenie pozytywne lub negatywne, tj. dochodzenie stwierdzenia na drodze sądowej, że orzeczenie sądu państwa obcego podlega albo nie podlega uznaniu. Stanowi on bowiem, że każdy, kto ma w tym interes prawny, może wystąpić do sądu z wnioskiem o ustalenie, że orzeczenie sądu państwa obcego podlega albo nie podlega uznaniu. Jednocześnie art. 108 p.a.s.c. - regulujący tryb dołączania wzmianki dodatkowej do aktu stanu cywilnego lub zamieszczenia przypisku przy akcie stanu cywilnego na podstawie dokumentów zagranicznych, stanowi w ust. 4, że kierownik urzędu stanu cywilnego, który odmawia na podstawie art. 1146 k.p.c. dokonania czynności na podstawie orzeczenia organu państwa obcego, zawiadamia wnioskodawcę pisemnie o przyczynach odmowy, informując o prawie wystąpienia w trybie art. 1148 k.p.c. do sądu powszechnego o rozstrzygnięcie, czy orzeczenie organu państwa obcego podlega albo nie podlega uznaniu. Regulacja ta - z której wynika, że sporządzane przez kierownika urzędu stanu cywilnego pisemne zawiadomienie o przyczynach odmowy uznania orzeczenia zagranicznego nie jest decyzją administracyjną, lecz ma charakter informacyjny - jest w ocenie Wojewody - wyjątkiem od zasady określonej w art. 2 ust. 6 p.a.s.c., zgodnie z którym odmowa dokonania czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego następuje w formie decyzji administracyjnej. W tym miejscu organ wyjaśnił, że przepis art. 108 ust. 4 odnosi się tylko do formy, w jakiej następuje odmowa dokonania czynności w oparciu o przepis art. 1146 k.p.c., gdyż – co do zasady - prawo krajowe nie może precyzować kwestii, będących przedmiotem regulacji prawa międzynarodowego lub prawa Unii Europejskiej. Jeżeli jednak także w Umowie dwustronnej tryb postępowania w przypadku odmowy uznania orzeczenia zagranicznego i dokonania odpowiedniego wpisu w akcie stanu cywilnego nie jest określony, to wydaje się zasadne, by kierownik urzędu stanu cywilnego odpowiednio - w drodze analogii – stosował także przepis art. 108 ust. 4 p.a.s.c.

W ocenie Wojewody, w niniejszej sprawie mamy jednak do czynienia z sytuacją szczególną. W obrocie prawnym funkcjonuje już bowiem postanowienie Sądu Okręgowego, Wydział I Cywilny z 29 maja 2017 r. (sygn. akt [...]) o oddaleniu wniosku skarżącej "o uznanie orzeczenia sądu zagranicznego", stwierdzające, że przedmiotowe orzeczenie podlega uznaniu z mocy prawa (ex lege), wskazujące na "pierwszeństwo procedury przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego wobec postępowania sądowego o uznanie orzeczenia zagranicznego" a jednocześnie zastrzegające, że "w razie odmowy uznania orzeczenia przez Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego z powodu istnienia przeszkód, Wnioskodawczyni będzie miała prawo zwrócenia się do Sądu o ustalenie czy przedłożone przez nią orzeczenie rozwodowe podlega czy nie podlega uznaniu". W tym stanie rzeczy nie ulega wątpliwości, że Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego - wskazany przez Sąd w wydanym postanowieniu jako organ właściwy do uznania orzeczenia rozwodowego skarżącej - zobowiązany był do merytorycznego rozpatrzenia tej sprawy, co zostało uczynione. Całościowa ocena stanu faktycznego i prawnego doprowadziła jednak organ I instancji do odmiennego niż wynikające z postanowienia Sądu Okręgowego stwierdzenia, że orzeczenie rozwodowe mające stanowić podstawę naniesienia stosownej wzmianki w akcie małżeństwa wnioskodawczyni winno jednak zostać uznane w trybie sądowym (jak o tym stanowi przepis art. 48 ust. 2 i następne Umowy dwustronnej). Z tego właśnie względu Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego, nie mogąc załatwić pozytywnie złożonego w niniejszej sprawie wniosku o naniesienie w akcie małżeństwa wzmianki dodatkowej o rozwodzie, na podstawie orzeczenia, które zapadło przed państwowym organem rejestracji stanu cywilnego na Ukrainie - także w ocenie organu II instancji - zasadnie odmówił dokonania tej czynności. Organ podkreślił, że mamy tu w istocie do czynienia z sytuacją w której skarżąca dowodząc swoich racji powołuje się na stanowisko sądu zajęte już w postanowieniu oddalającym wniosek o uznanie orzeczenia zagranicznego, zaś organ I instancji - po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego oraz analizie stanu faktycznego i prawnego sprawy - stanowiska tego nie podziela. W takiej sytuacji spornej zdaniem Wojewody, właściwe wydaje się być wydanie decyzji administracyjnej w oparciu o przepis art. 2 ust. 6 p.a.s.c., który stanowi że - co do zasady - odmowa dokonania czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego następuje właśnie w tej formie. W opisanych realiach rozstrzygnięcie o odmowie dokonania czynności w drodze decyzji administracyjnej stwarza bowiem stronie możliwość realizacji przysługującego jej prawa do procesu m. in. przez skorzystanie z uprawnień, jakie daje określona w art. 15 k.p.a. zasada dwuinstancyjności postępowania, niezależnie od tego, że wiążąca ocena czy orzeczenie zagraniczne podlega, czy też nie podlega uznaniu należy do rozstrzygnięcia sądu, w trybie o którym mowa w art. 1148 k.p.c.

Wobec powyższego Wojewoda uznając że w opisanym stanie faktycznym i prawnym nie istnieją podstawy do wyeliminowania decyzji Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego z obrotu prawnego, orzekł jak w sentencji.

W skardze do WSA w Krakowie A. C. zarzuciła naruszenie:

- art. 91 ust. 2 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, poprzez uznanie, że istnienie ratyfikowanej umowy międzynarodowej między Rzeczpospolitą Polską, a Ukrainą o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych całkowicie wyklucza zastosowanie przepisów kodeksu postępowania cywilnego;

- art. 48 ust. 2 umowy między Rzeczpospolitą Polską, a Ukrainą o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych, poprzez jego zastosowanie i uznanie, że istnieje konieczność przeprowadzenia przed Sądem Okręgowym procedury uznania ukraińskiego aktu rozwodu wydanego przez inny organ niż sąd, pomimo, iż skarżąca wykazała, że owe postępowanie zostało już zainicjowane wcześniej w sprawie przed Sądem Okręgowym, Wydział l Cywilny, sygn. akt: [...], czego wynikiem było oddalenie wniosku A. C. z uwagi na fakt, iż zdaniem Sądu przedłożony akt rozwodu podlega uznaniu z mocy prawa i nie wymaga do tego przeprowadzenia postępowania sądowego;

- art. 2 ust. 6 w zw. z art. 108 ust. 1 oraz ust. 4 ustawy o aktach stanu cywilnego, poprzez odmowę przez Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego dołączenia wzmianki dodatkowej do aktu stanu cywilnego i utrzymanie tego stanowiska przez Wojewodę, pomimo iż orzeczenie organu państwa obcego podlega uznaniu z mocy prawa na podstawie przepisów ustawy kodeks postępowania cywilnego;

W oparciu o ww. zarzuty skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej jej decyzji organu l instancji oraz o zasądzenie kosztów postępowania. Ponadto wniosła o skierowanie sprawy do rozpoznania w trybie uproszczonym.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie.

W dniu 29 marca 2019 r. Sąd postanowił zdjąć sprawę z posiedzenia niejawnego i przekazać ją do rozpoznania na rozprawę.

W piśmie z dnia 18 kwietnia 2019 r. Sąd Okręgowy poinformował, że sprawa o sygn. [...] o "ustalenie czy orzeczenia sądu zagranicznego podlega uznaniu" została zawieszona do czasu rozstrzygnięcia sprawy w przedmiocie odmowy dołączenia wzmianki dodatkowej do aktu małżeństwa.

Do pisma z dnia 24 kwietnia 2019 r. stanowiącego odpowiedź na wezwanie Sądu, organ przedłożył otrzymane z USC akta sprawy transkrypcji zagranicznego aktu małżeństwa zawartego przez A. V. z V. F., zakończonej sporządzeniem przez Kierownika USC w dniu 28 marca 2017 r. aktu małżeństwa oznaczonego numerem [...], zawierające: wniosek o transkrypcję z dnia 28 marca 2017 r., prośbę A. F. z dnia 28 marca 2017 r., potwierdzenie uiszczenia opłaty skarbowej, zagraniczny akt małżeństwa, tłumaczenie uwierzytelnione z języka ukraińskiego, kopię dokumentu podróży, odpis zupełny aktu małżeństwa, pismo informacyjne Kierownika USC z dnia 28 marca 2017 r.

Jednocześnie organ wyjaśnił, że skarżąca zmieniła nazwisko z F. na C. w wyniku zawarcia w dniu 3 czerwca 2017 r. na terenie Republiki Austrii związku małżeńskiego z R. C. Akt ten został na wniosek skarżącej przeniesiony w drodze transkrypcji przez Kierownika USC do polskiej księgi stanu cywilnego w dniu 11 lutego 2019 r. oznaczenie aktu: [...]. Podstawą transkrypcji był dokument wydany przez austriacki urząd stanu cywilnego na formularzu wielojęzycznym (formularz B), honorowany w RP bez konieczności tłumaczenia zgodnie z Konwencją nr 16 dotyczącą wydawania wielojęzycznych odpisów skróconych aktów stanu cywilnego, sporządzoną w Wiedniu dnia 8 września 1976 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 166, poz. 7135), w którym w części oznaczonej poz. nr 10 określone zostało nazwisko skarżącej noszone przez nią po zawarciu małżeństwa. Powyższe wyjaśnienie zostało oparte na otrzymanym z USC odpisie zupełnym aktu małżeństwa R. C. i A. F. sporządzonym w wyniku transkrypcji w dniu 11 lutego 2019 r., wskazującym w pkt 3 na nazwiska małżonków po zawarciu małżeństwa.

Do przedmiotowego pisma organ załączył otrzymane z USC w formie elektronicznej pismo Kierownika USC, otrzymane z USC akta sprawy transkrypcji zagranicznego aktu małżeństwa zawartego przez A. V. z V. F., otrzymany z USC odpis zupełny aktu małżeństwa R. C. i A. F.

W piśmie z dnia 24 kwietnia 2019 r. skierowanym do Wojewody Kierownik USC stwierdził, że w chwili dokonywania transkrypcji zagranicznego aktu małżeństwa zawartego przez A. V. z V. F., organ nie posiadał informacji na temat rozwiązania małżeństwa.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie zważył, co następuje:

Podstawowa zasada polskiego sądownictwa administracyjnego została określona w art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. z 2018 r., poz. 2107), zgodnie z którym sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę legalności działalności administracji publicznej oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego, samorządowymi kolegiami odwoławczymi i między tymi organami a organami administracji rządowej. Zasada, że sądy administracyjne dokonują kontroli działalności administracji publicznej i stosują środki określone w ustawie, została również wyartykułowana w art. 3 § 1 p.p.s.a.

Zgodnie z art. 134 § 1 p.p.s.a., Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. W świetle art. 134 § 1 p.p.s.a., Sąd nie ma obowiązku, do badania tych zarzutów i wniosków, które nie mają znaczenia dla oceny legalności zaskarżonego aktu (tak NSA w wyroku z dnia 11 października 2005 r., sygn. akt: FSK 2326/04).

Orzekanie - w myśl art. 135 p.p.s.a. - następuje w granicach sprawy będącej przedmiotem kontrolowanego postępowania, w której został wydany zaskarżony akt lub czynność i odbywa się z uwzględnieniem wówczas obowiązujących przepisów prawa. Z istoty bowiem kontroli wynika, że zasadność zaskarżonej decyzji podlega ocenie przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego w dacie podejmowania zaskarżonego rozstrzygnięcia. Niezwiązanie zarzutami i wnioskami skargi oznacza, że sąd administracyjny bada w pełnym zakresie zgodność z prawem zaskarżonego aktu, czynności, czy bezczynności organu administracji publicznej.

Wady skutkujące koniecznością uchylenia decyzji, stwierdzenia jej nieważności bądź wydania decyzji z naruszeniem prawa, przewidziane są w art. 145 § 1 p.p.s.a. Zgodnie z art. 145 § 1 pkt 1 p.p.s.a. Sąd, uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie, uchyla ten akt w całości albo w części, jeżeli stwierdzi naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego lub inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy. W przypadku nieuwzględnienia skargi sąd ją oddala - art. 151 p.p.s.a.

W ocenie Sądu zgromadzony materiał dowodowy na podstawie wskazanych przepisów prawa dał organom uzasadnione podstawy do odmowy dołączenia do aktu małżeństwa V. i A. F., zarejestrowanego w polskich księgach stanu cywilnego pod nr [...] wzmianki o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód, który zapadł przed państwowym organem rejestracji stanu cywilnego na Ukrainie i nie został uznany przez sąd za skuteczny na terenie Polski.

Stan faktyczny sprawy nie budzi wątpliwości i nie jest kwestionowany.

Istota sporu dotyczy rozstrzygnięcia, czy do umieszczenia wzmianki o rozwodzie udzielonym przez organ (a nie przez sąd na Ukrainie) konieczne jest uznanie orzeczenia o rozwodzie przez sąd polski, czy też uznanie następuje ex lege. Zdaniem Sądu, wykładnia zastosowanych przez organy administracji publicznej przepisów prawnych, szczegółowo i wyczerpująco omówionych w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, jak i uzasadnieniu organu I instancji, jest prawidłowa.

Skoro bezsporne jest, że strony aktu małżeństwa zawartego na Ukrainie w dniu 25 maja 2012 r., który na wniosek skarżącej z dnia 28 marca 2017 r., został wpisany – w drodze transkrypcji – do polskich ksiąg stanu cywilnego, są obywatelami Ukrainy, to zasadnie organy przyjęły, że należy poddać analizie przepisy umowy łączącej Polskę i Ukrainę, tj. przepisy Umowy dwustronnej między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych podpisanej w Kijowie 24 maja 1993 r. (Dz.U. z 1994 r. Nr 96, poz. 465), zwanej dalej Umową dwustronną.

Nie budzi bowiem wątpliwości, co podkreśliła już w odwołaniu pełnomocnik skarżącej, że przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, ze względu na zasadę pierwszeństwa prawa międzynarodowego oraz umów międzynarodowych przed regulacją zawartą w art. 1145-11491 k.p.c. mają zastosowanie wówczas, gdy kwestia uznania zagranicznych orzeczeń nie została uregulowana odmiennie w aktach prawa Unii Europejskiej ani w wiążących Polskę umowach międzynarodowych.

Spór zatem dotyczy oceny, czy ww. Umowa dwustronna reguluje kwestię uznania zagranicznych orzeczeń, czy też nie, a ściślej, czy reguluje tą kwestię art. 48 Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą.

Zgodnie z art. 48 ust. 1 Umowy dwustronnej - Prawomocne orzeczenia niemajątkowe w sprawach cywilnych, a w sprawach dotyczących władzy rodzicielskiej również orzeczenia nieprawomocne, o ile są wykonalne - wydane przez sądy jednej Umawiającej się Strony, podlegają uznaniu na terytorium drugiej Umawiającej się Strony bez przeprowadzenia postępowania o uznanie, jeżeli sądy drugiej Umawiającej się Strony nie wydały wcześniej prawomocnego orzeczenia w tej samej sprawie ani też nie były wyłącznie właściwe na podstawie niniejszej umowy, a w wypadku braku takiego uregulowania w umowie - na podstawie prawa wewnętrznego tej Umawiającej się Strony, a zgodnie z ust. 2 - Prawomocne orzeczenia niemajątkowe w sprawach rodzinnych, wydane przez organy inne niż sądy jednej Umawiającej się Strony, podlegają uznaniu na terytorium drugiej Umawiającej się Strony na zasadach określonych w artykułach 50-52.

Z ww. przepisu wyraźnie zatem wynika, że ust. 1 dotyczy orzeczeń wydanych przez sądy, a ust. 2 - orzeczeń wydanych przez organy inne niż sądy.

W przedmiotowej sprawie nie budzi wątpliwości, że rozwód skarżącej z V. F. został orzeczony nie przez sąd, ale przez inny niż sąd organ, co oznacza, zgodnie z art. 48 ust. 2 Umowy, że orzeczenie o rozwodzie podlega uznaniu na terytorium RP na zasadach określonych w artykułach 50-52 Umowy.

Zdaniem skarżącej, w niniejszej sprawie zastosowanie znajduje jednak przepis art. 48 ust. 1 ww. Umowy, w którym jest mowa o uznawaniu ipso iure orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych, co oznacza, że orzeczenia pozasądowych organów państwa obcego w sprawach cywilnych w wyżej wymienionym pojęciu nie mieszczą się, a skoro przepis ten nie reguluje odmiennie, trybu postępowania w przypadku orzeczeń organów administracji w sprawach cywilnych, to w niniejszej sprawie zastosowanie znajdą przepisy prawa wewnętrznego - a ściślej art. 11491 k.p.c. w zw. z art. 1145 k.p.c. (uznanie ex lege). Na poparcie takiej wykładni powołała się na orzeczenie Sądu Okręgowego z dnia 29 maja 2017 r. i na jego podstawie wywiodła, że nie można przyjąć, że zastosowanie w sprawie ma art. 48 ust. 2 umowy międzynarodowej, na który wskazuje organ.

Jedynie ze względu na zasadę wynikającą z art. 365 k.p.c. Sąd rozpoznający nin. skargę rozważał, czy rzeczywiście organy nie mogły zastosować w sprawie art. 48 ust. 2 Umowy dwustronnej i doszedł do wniosku, że orzeczenie Sądu Okręgowego nie stoi temu na przeszkodzie.

Podkreślić należy, że zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c., orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby ale związanie to dotyczy jedynie samego rozstrzygnięcia, a nie przesłanek jakimi kierował się sąd. W przedmiotowej sprawie wiążące jest zatem rozstrzygnięcie – oddalenie wniosku skarżącej o odmowie uznania orzeczenia sądu zagranicznego. Właśnie ze względu na brak sądowego uznania orzeczenia o rozwodzie Kierownik USC, a następnie Wojewoda odmówiły dokonania wzmianki o rozwodzie w akcie małżeństwa skarżącej z V. F., co oznacza, że organy uwzględniły postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 29 maja 2017 r. sygn. akt [...].

Odnosząc się natomiast do niewiążącego organów uzasadnienia ww. postanowienia, podniosły one prawidłowo, że Sąd Okręgowy nie tylko nie wykluczył, ale wprost wskazał, że w przypadku odmowy dokonania czynności przez kierownika Urzędu Stanu Cywilnego z powodu stwierdzenia przeszkód powstanie interes prawny w ustaleniu, czy orzeczenie o rozwodzie podlega uznaniu. Prawidłowo też zwrócono uwagę, że z uzasadnienia wydanego przez Sąd rozstrzygnięcia nie wynika, by przy jego podejmowaniu w jakikolwiek sposób brane były pod uwagę przepisy umowy dwustronnej regulujące uznawanie orzeczeń wydawanych przez organy inne niż sądy.

Zwrócić należy uwagę, że w uzasadnieniu ww. orzeczenia Sąd zakładając "pierwszeństwo procedury przed kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego wobec postępowania sądowego o uznanie orzeczenia zagranicznego" i po stwierdzeniu, że wnioskodawczyni nie występowała do USC o wpisanie do akt stanu cywilnego orzeczenia zagranicznego o rozwodzie, uznał, że "Wnioskodawczyni nie dysponuje także interesem prawnym w żądaniu ustalenia uznania czy ustaleniu, że orzeczenie (akt) podlega uznaniu, ponieważ przysługuje jej w tym zakresie droga postępowania przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego. Dopiero w razie odmowy dokonania czynności przez kierownika Urzędu Stanu Cywilnego z powodu stwierdzenia przeszkód – powstanie interes prawny w powyższym ustaleniu". Właśnie ze względu na to pouczenie Sądu zawarte w jego uzasadnieniu (oraz wskazany w podstawie prawnej - art. 189 k.p.c.) nie można przyjąć, aby postanowienie z dnia 29 maja 2017 r. sygn. akt [...] było, wiążącym dla stron, organów administracji i sądu rozpoznającego nin. skargę, orzeczeniem wydanym w trybie art. 1148 k.p.c., rozstrzygającym, czy orzeczenie zagraniczne podlega, czy też nie podlega uznaniu.

Nie jest zatem prawdą twierdzenie skarżącej, że Sąd Okręgowy, Wydział I Cywilny, który rozpoznawał już wniosek skarżącej o uznanie aktu rozwodu "wyraźnie" wskazał, że orzeczenie podlega uznaniu ex lege i nie wymaga ku temu przeprowadzenia postępowania sądowego. Jak słusznie bowiem zwróciły uwagę organy, Sąd w ogóle nie analizował art. 48 ust. 2 Umowy dwustronnej.

Zgodnie z art. 108 ust. 1 p.a.s.c. jeżeli orzeczenie sądu państwa obcego lub rozstrzygnięcie innego organu państwa obcego podlega uznaniu na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2018 r. poz. 1360, z późn. zm.), zwanej dalej "Kodeksem postępowania cywilnego", wiążących Rzeczpospolitą Polską wielostronnych i dwustronnych umów międzynarodowych lub prawa Unii Europejskiej, kierownik urzędu stanu cywilnego dołącza wzmiankę dodatkową do aktu stanu cywilnego lub zamieszcza przypisek przy tym akcie.

Skoro zatem w przedmiotowej sprawie rozstrzygnięcie innego organu państwa obcego (państwowego organu rejestracji stanu cywilnego - Urzędu Stanu Cywilnego Służby Rejestracyjnej [...] Miejskiego Urzędu Sprawiedliwości Obwodu [...]) podlega uznaniu na podstawie przepisów wiążących Rzeczpospolitą Polską dwustronnej umowy międzynarodowej kierownik urzędu stanu cywilnego nie mógł dołączyć wzmianki dodatkowej do aktu stanu cywilnego bez wymaganego tą umową uznania polskiego sądu.

Prawidłowo też Kierownik urzędu stanu cywilnego, zgodnie z art. 108 ust. 4 p.a.s.c., odmawiając dokonania czynności na podstawie orzeczenia organu państwa obcego, zawiadomił wnioskodawczynię o przyczynach odmowy, informując o prawie wystąpienia w trybie art. 1148 k.p.c. do sądu powszechnego o rozstrzygnięcie, czy orzeczenie organu państwa obcego podlega albo nie podlega uznaniu (z czego, jak Sądowi wiadomo, strona skorzystała).

Wobec powyższego, zaskarżona decyzja utrzymująca w mocy decyzję ją poprzedzającą, wydana została zgodnie z prawem.

Odnosząc się zatem do zarzutów skargi stwierdzić należy, że organy nie naruszyły przepisów prawa. Gdyby bowiem kwestia uznania nie została uregulowana odmiennie w wiążącej Polskę umowie z Ukrainą zastosowanie znalazłyby przepisy krajowe, ale Umowa dwustronna w art. 48 ust. 2 reguluje także tryb uznawania orzeczeń, które zostały wydane przez organ inny niż sąd na zasadach określonych w artykułach 50-52. W takiej sytuacji, zgodnie z art. 91 ust. 1 i 2 w zw. z art. 241 ust. 1, 89 ust. 1 pkt 2 Konstytucji RP, postanowienia tej umowy mają pierwszeństwo, co wyłącza stosowanie trybu uznania ex lege przewidzianego w art. 1145 i nast. K.p.c.

Odnosząc się do zarzutu, że w aktach stanu cywilnego istnieje akt małżeństwa skarżącej z V. F., co - jak podkreślono we wniosku – "nie jest zgodne z istniejącym stanem rzeczy", wskazać należy, że z wyjaśnień organu I instancji i nadesłanych akt o transkrypcję, wynika, że dokonując transkrypcji aktu małżeństwa w dniu 28 marca 2017 r., na wniosek skarżącej, organ nie posiadał informacji nt. rozwiązania tego małżeństwa. Składając w dniu 28 marca 2017 r. wniosek o transkrypcję aktu małżeństwa zawartego 25 maja 2012 r. skarżąca nie zgłosiła jednocześnie, że małżeństwo to zostało już rozwiązane przez rozwód w dniu 3 grudnia 2013 r.

Ponadto obowiązkiem Wojewody jest zwrócenie uwagi, że obecnie w polskich księgach stanu cywilnego wpisane są dwa akty małżeństwa skarżącej.

Orzeczono zatem jak w sentencji na podstawie art. 151 P.p.s.a.