Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Hieronim Sęk (spr.), Sędziowie Sędzia WSA Lidia Ciechomska-Florek, Sędzia WSA Alojzy Skrodzki, Protokolant Urszula Nowak, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 listopada 2009 r. sprawy ze skargi R. J. na postanowienie Ministra Finansów z dnia [...] lutego 2009 r. nr [...] w przedmiocie oddalenia skargi na czynności egzekucyjne 1) uchyla zaskarżone postanowienie, 2) stwierdza, że uchylone postanowienie nie może być wykonane w całości, 3) zasądza od Ministra Finansów na rzecz R. J. kwotę 100 zł (słownie: sto złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

1. Na podstawie tytułów wykonawczych z dnia [...] maja 2007 r., nr [...] do [...], wystawionych przez Burmistrza Miasta B. w zakresie obejmującym należności z tytułu podatku od nieruchomości, Naczelnik [...] Urzędu Skarbowego w O. prowadził wobec R. J. (dalej: zobowiązany lub Skarżący) postępowanie egzekucyjne. Zawiadomieniami z dnia [...] lipca 2007 r., odnoszącymi się do ww. tytułów wykonawczych, dokonał zajęcia prawa majątkowego stanowiącego wierzytelność z rachunku bankowego u dłużnika zajętej wierzytelności będącego bankiem. Odpisy zawiadomień o zajęciu wraz z tytułami wykonawczymi doręczono zobowiązanemu w dniu [...] lipca 2007 r.

2. Pismem z dnia [...] lipca 2007 r., uzupełnionym pismem z dnia [...] sierpnia 2007 r., zobowiązany złożył skargę na powyższe czynności zajęcia rachunków bankowych. Podniósł, że czynności egzekucyjne zostały skierowane do osoby nieistniejącej, tj. do R. J. jako wspólnika spółki nieposiadającej osobowości prawnej. Tymczasem, nigdy nie był i nie jest on wspólnikiem takiej spółki.

3. Postanowieniem z dnia [...] kwietnia 2008 r. Dyrektor Izby Skarbowej w O. oddalił skargę. Powołując się na art. 54 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 z późn. zm.; dalej: u.p.e.a.) wyjaśnił, że skarga jest środkiem zaskarżenia czynności wykonawczych i w ramach tego środka zaskarżenia można wnosić wyłącznie zarzuty formalnoprawne, odnoszące się do prawidłowości postępowania organu egzekucyjnego, bądź egzekutora, przez pryzmat przepisów regulujących sposób i formę dokonywania czynności egzekucyjnych. W ocenie Dyrektora Izby Skarbowej w O. w sprawie zajęcia nie doszło do naruszenia przepisów prawa. Organ egzekucyjny zastosował jeden ze środków egzekucyjnych, tj. egzekucję z rachunku bankowego, wymieniony w art. la pkt 12a u.p.e.a. W ramach zastosowanego środka egzekucyjnego przesłano do dłużników zobowiązanego zawiadomienia z dnia [...] lipca 2007 r. o zajęciu wierzytelności pieniężnej zobowiązanego. Zawiadomienia sporządzone zostały na właściwych wzorach i należycie podpisane. Odpis powyższych zawiadomień wraz z tytułami wykonawczymi doręczono także zobowiązanemu w dniu [...] lipca 2007 r.

4. W zażaleniu z dnia [...] kwietnia 2008 r. na powyższe postanowienie zobowiązany wniósł o jego uchylenie oraz umorzenie postępowania, a także o nakazanie uchylenia środka egzekucyjnego w postaci zajęcia konta bankowego i zakazie wypłaty środków pieniężnych. Wskazał, że Burmistrz Miasta B. wycofał tytuły wykonawcze w związku z wydaniem decyzji, którymi zmieniono decyzje stanowiące podstawę do wystawienia tytułów wykonawczych.

5. Postanowieniem z dnia [...] lutego 2009 r. Minister Finansów utrzymał w mocy postanowienie organu pierwszej instancji. Podobnie jak ten organ powołał się na art. 54 u.p.e.a. oraz wskazał, że zgodnie z postanowieniami zawartym w art. 7 § 1 u.p.e.a., organ egzekucyjny stosuje środki egzekucyjne przewidziane w ustawie. W analizowanej sprawie organ egzekucyjny zastosował jeden ze środków określonych w art. 1a pkt 12 u.p.e.a., tj. egzekucję z innych wierzytelności pieniężnych. Minister Finansów nie stwierdził uchybień formalnoprawnych w dokonanej czynności. W jego ocenie z akt sprawy wynika, iż druk zajęcia prawa majątkowego stanowiącego wierzytelność pieniężną odpowiada wzorowi określonemu dla tego rodzaju formularzy w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 22 listopada 2001 r. w sprawie wykonywania niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. Nr 137, poz. 1541 ze zm. ). Przedmiotowe zawiadomienia zostały przy tym podpisane przez upoważnionego pracownika organu egzekucyjnego.

6. W skardze z dnia 19 kwietnia 2009 r. wniesionej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie Skarżący wniósł o uchylenie postanowienia Ministra Finansów i umorzenie postępowania oraz o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania. Podkreślił, że w związku z wycofaniem tytułów wykonawczych przez wierzyciela organ egzekucyjny postanowieniem z dnia [...] maja 2008 r. umorzył postępowanie egzekucyjne. W konsekwencji postępowanie w przedmiocie skargi na czynności egzekucyjne stało się bezprzedmiotowe i powinno zostać umorzone. Skoro bowiem w toku postępowania prowadzonego na skutek wniesionego zażalenia zaszła zmiana stanu faktycznego i prawnego, która doprowadziła do wycofania z obrotu prawnego decyzji będącej źródłem zobowiązania oraz umorzenia postępowania egzekucyjnego, to organ rozpatrujący zażalenie powinien okoliczność te wziąć pod uwagę i umorzyć postępowania w sprawie.

7. W odpowiedzi na skargę Minister Finansów wniósł o jej oddalenie, podtrzymując argumentację podniesioną w postanowieniu. Dodatkowo stwierdził, że organ odwoławczy miał obowiązek zająć merytoryczne stanowisko co do zgodności z prawem działań organu egzekucyjnego w zakresie dokonanej czynności egzekucyjnej, niezależnie od tego, czy postępowanie egzekucyjne zostało zakończone, czy też jest w toku. Ponadto, zdaniem Ministra Finansów, strona nie uzyskawszy rozstrzygnięcia właściwego organu w zakresie skargi na czynność egzekucyjną, pozbawiona zostaje możliwości wykazania niezgodnego z prawem prowadzenia egzekucji administracyjnej, w tym dokonania zajęcia egzekucyjnego, w postępowaniu w przedmiocie dochodzenia odszkodowania za szkody wyrządzone wskutek niezgodnego z przepisami prawa wszczęcia lub prowadzenia egzekucji administracyjnej (art. 168b u.p.e.a.).

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Zaskarżone postanowienie należało uchylić.

Słusznie wywodzono w skardze, iż Minister Finansów naruszył prawo wobec nie uwzględnienia okoliczności w postaci umorzenia postępowania egzekucyjnego postanowieniami z dnia [...] maja 2008 r., które to umorzenie miało miejsce w czasie biegu postępowania zażaleniowego. Konsekwencją wniosku wierzyciela było bowiem także uchylenie zajęć u dłużników zajętych wierzytelności, tj. M. Bank oraz Banku [...] S.A. zawiadomieniami z dnia [...] maja 2008 r.

Zauważyć należało, że Skarżący złożył przewidzianą w art. 54 § 1 u.p.e.a. skargę na czynność egzekucyjną organu egzekucyjnego, tj. zajęcia wierzytelności z rachunków bankowych. Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji regulując poszczególne etapy postępowania egzekucyjnego umożliwia zobowiązanemu kwestionowanie podejmowanych w jego toku rozstrzygnięć. Skarga na czynności egzekucyjne wszczyna postępowanie, którego celem jest zbadanie prawidłowości dokonania przez organ egzekucyjny lub egzekutora konkretnej czynności (w niniejszej sprawie - zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego – art. 80 § 1 u.p.e.a.) zmierzającej do zastosowania określonego środka egzekucyjnego (w niniejszej sprawie - egzekucja z rachunku bankowego – art. 1a pkt 12 lit. a tiret 4 u.p.e.a.). Jest to zatem postępowanie obejmujące swoim zakresem jeden tylko, ograniczony wycinek postępowania egzekucyjnego prowadzonego wobec majątku zobowiązanego. Stanowi ono fragment postępowania egzekucyjnego. W postępowaniu tym nie orzeka się ani o zasadności wszczęcia postępowania egzekucyjnego, ani też nie ocenia się prawidłowości jego prowadzenia niejako w całości. Rozstrzygnięcie w przedmiocie skargi na czynności egzekucyjne co do zasady nie ma zatem wpływu na możliwość prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Uwzględnienie tego rodzaju skargi może mieć skutki jedynie w zakresie czynności, na którą ją złożono.

Opisany wyżej ograniczony zakres skargi na czynności egzekucyjne sprawia, że postępowanie wszczęte jej wniesieniem ma charakter incydentalny wobec postępowania egzekucyjnego, w którym dokonano zaskarżonej czynności. Okoliczność ta ma istotne znaczenie dla określenia ram czasowych, w których skarga na czynności egzekucyjne może być rozpatrzona w sposób merytoryczny, oznaczający ocenę jej zasadności poprzez zbadanie prawidłowości dokonania określonej czynności egzekucyjnej i jej skuteczności prawnej.

Zdaniem Sądu ramy te zakreślone są przez czas trwania postępowania egzekucyjnego. Skarga na czynności egzekucyjne może być złożona dopóki trwa postępowanie egzekucyjne, w którym dokonano zaskarżonej czynności. W takim też okresie może zapaść rozstrzygnięcie merytoryczne, tj. co do zasadności skargi. Innymi słowy, ani zobowiązany nie może skutecznie złożyć skargi na czynność egzekucyjną po zakończeniu postępowania egzekucyjnego, ani też organ nadzoru nie może rozpatrzyć złożonej skargi, jeżeli przed wydaniem postanowienia w tym przedmiocie postępowanie egzekucyjne zostanie zakończone (M. Romańska w: System egzekucji administracyjnej pod red. J. Nieczyporuka, S. Fundowicza i J. Radwanowicz; Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa 2004, s. 540 i nn.).

Jednym ze sposobów zakończenia postępowania egzekucyjnego jest jego umorzenie, którego przyczyny mogą być różne (np. uwzględnienie zarzutów zgłoszonych przez zobowiązanego w tym postępowaniu, żądanie wierzyciela). Postanowieniami z dnia [...] maja 2008 r. Naczelnik [...] Urzędu Skarbowego w O. umorzył postępowanie egzekucyjne. Prawidłowość tych postanowień nie może być przedmiotem oceny Sądu w niniejszej sprawie. Dla jej rozstrzygnięcia istotny jest jedynie ich skutek – umorzenie postępowania egzekucyjnego, w ramach którego dokonano zakwestionowanej przez Skarżącego czynności egzekucyjnej. Dyrektor Izby Skarbowej w O., który wydał swoje postanowienie [...] kwietnia 2008 r. (doręczone 25 kwietnia 2008 r.) uczynił to przed umorzeniem postępowania egzekucyjnego. Mógł zatem orzec co do zasadności złożonej przez Skarżącą skargi na czynności egzekucyjne. Zażalenie na to postanowienie Skarżąca złożyła przed umorzeniem postępowania egzekucyjnego.

Specyfika niniejszej sprawy polega na tym, że umorzenie postępowania egzekucyjnego nastąpiło już po wydaniu postanowienia przez Dyrektora Izby Skarbowej w O. i po złożeniu przez Skarżącą zażalenia, ale zanim zapadło rozstrzygnięcie w postępowaniu zażaleniowym.

Zażalenie jest przewidzianym w art. 54 § 5 u.p.e.a. środkiem zaskarżenia postanowienia organu nadzoru w sprawie skargi na czynności egzekucyjne. Skarżąca była podmiotem uprawnionym do jego złożenia i uczyniła to we właściwym terminie. Złożenie przez nią zażalenia było dopuszczalne i prawnie skuteczne.

Tym niemniej Minister Finansów nie mógł podjąć rozstrzygnięcia co do jego zasadności, będącego wynikiem badania prawidłowości dokonania zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego i postanowienia Dyrektora Izby Skarbowej w O. W toku postępowania zażaleniowego umorzone bowiem zostało postępowanie egzekucyjne, w którym – jako dotyczące skargi na czynność egzekucyjną – było ono postępowaniem incydentalnym. W tej sytuacji, gdy umorzone już zostało postępowanie egzekucyjne i jednocześnie przed wydaniem zaskarżonego postanowienia organ egzekucyjny zawiadomił o uchyleniu zajęć wierzytelności z rachunków bankowych w ww. Bankach w związku z wnioskiem wierzyciela, który to skutek w istocie był celem skargi na czynność egzekucyjną tego rodzaju, rozstrzygnięcie kwestii incydentalnej w tym postępowaniu stało się zbędne, innymi słowy – bezprzedmiotowe.

Okoliczność, iż umorzenie postępowania egzekucyjnego oraz wynikające stąd uchylenie zajęć wierzytelności z rachunków bankowych wystąpiły na drugim z etapów postępowania instancyjnego w sprawie skargi na czynność egzekucyjną, tj. prowadzonego przez Ministra Finansów, sprawia, że bezprzedmiotowym stał się wyłącznie ten właśnie etap postępowania. Bezprzedmiotowość postępowania ma zaś ten skutek, iż podlega ono umorzeniu. W konsekwencji Minister Finansów powinien był umorzyć postępowanie zażaleniowe na podstawie art. 138 § 1 pkt 3 Kodeksu postępowania administracyjnego, stosowanego w postępowaniu egzekucyjnym z mocy art. 18 u.p.e.a.

Fakt umorzenia przez organ egzekucyjny postępowania egzekucyjnego prowadzonego wobec Skarżącego oraz uchylenia dokonanych czynności egzekucyjnych (zajęć wierzytelności z rachunków bankowych) znany był Ministrowi Finansów, który powoływał się nań w zaskarżonym postanowieniu. Nieuwzględnienie tego faktu przy podejmowaniu rozstrzygnięcia skutkowało naruszeniem art. 138 § 1 pkt 1 K.p.a. Przepis ten nie może stanowić podstawy prawnej rozstrzygnięcia w postępowaniu, które stało się bezprzedmiotowe. Naruszeniem przepisów postępowania, które tak jak powyższe, miało istotny wpływ na wynik sprawy było niezastosowanie właściwego w takim przypadku art. 138 § 1 pkt 3 K.p.a.

Rezultatem ponownego rozpatrzenia sprawy przez Ministra Finansów będzie więc wydanie postanowienia o umorzeniu postępowania zażaleniowego, a zatem podejmie on rozstrzygnięcie o charakterze formalnym, nie oceniając zasadności zarzutów podniesionych przez Skarżącego w zażaleniu i prawidłowości postanowienia Dyrektora Izby Skarbowej w O.

Sąd rozważył, czy uchylenie postanowienia Ministra Finansów i wskazanie organowi na konieczność umorzenia postępowania zażaleniowego nie spowoduje naruszenia wynikającego z art.134 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.; dalej: P.p.s.a.) zakazu orzekania na niekorzyść strony skarżącej. Zdaniem Sądu skutek taki w sprawie niniejszej nie nastąpi, a to z uwagi na rezultat wcześniejszego umorzenia postępowania egzekucyjnego i uchylenie zakwestionowanych przez Skarżącą czynności egzekucyjnych. Tego zaś Skarżąca w istocie oczekiwała wnosząc skargę na zajęcie wierzytelności z rachunków bankowych. Bez względu na powody i tryb, w którym to nastąpiło - uchylenie czynności egzekucyjnej wywołuje te same skutki.

Uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie sąd uchyla decyzję lub postanowienie w całości albo w części, jeżeli stwierdzi naruszenie przepisów postępowania inne niż dające podstawę do wznowienia postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy, o czym stanowi art. 145 § 1 pkt 1 lit. c P.p.s.a. W razie uwzględnienia skargi Sąd w wyroku określa, czy i w jakim zakresie zaskarżony akt lub czynność nie mogą być wykonane, a rozstrzygnięcie to traci moc z chwilą uprawomocnienia się wyroku, co wynika z art. 152 P.p.s.a.

W przedstawionym stanie faktycznym i prawnym, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie działając na podstawie wskazanych przepisów orzekł jak w sentencji.

Odnośnie do wniosku o zwrot kosztów, Sąd wskazuje, że zgodnie z art. 200 P.p.s.a. w razie uwzględnienia skargi przez sąd pierwszej instancji przysługuje skarżącemu od organu, który wydał zaskarżony akt lub podjął zaskarżoną czynność albo dopuścił się bezczynności, zwrot kosztów postępowania niezbędnych do celowego dochodzenia praw. Do kosztów tych zalicza się między innymi koszty sądowe, w tym wpis, o czym stanowi art. 205 § 1 oraz art. 212 § 1 P.p.s.a.

Wniosek o zwrot kosztów Sąd rozstrzygnął zatem w oparciu o wskazane przepisy, zasądzając na rzecz Skarżącej kwotę 100 zł, stanowiącą uiszczony w sprawie wpis sądowy.