Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Art. 4a ust. 2 u.p.s.d. nie ma zastosowania do przypadku, w którym nabywca własności rzeczy i praw majątkowych przez swe zaniedbania uchybił terminowi 6 miesięcy, o którym mowa w art. 4a ust. 1 pkt 1 u.p.s.d., liczonym od dnia uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Stefan Babiarz (sprawozdawca), Sędziowie: NSA Andrzej Jagiełło, WSA del. Bogusław Woźniak, Protokolant Szymon Mackiewicz, po rozpoznaniu w dniu 1 września 2016 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej Z. K.-A. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 stycznia 2014 r. sygn. akt III SA/Wa 2090/13 w sprawie ze skargi Z. K.-A. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 27 czerwca 2013 r. nr [...] w przedmiocie ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego w podatku od spadków i darowizn 1) oddala skargę kasacyjną, 2) zasądza od Z. K.-A. na rzecz Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie kwotę 1.800 (jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

1. Wyrokiem z dnia 8 stycznia 2014 r., III SA/Wa 2090/13, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę Z. K.-A. (zwanego dalej skarżącym) na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie

z dnia 27 czerwca 2013 r. w przedmiocie ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego w podatku od spadków i darowizn.

2. Ze stanu sprawy przyjętego przez sąd pierwszej instancji wynika, że zgodnie z prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego Wydział Cywilny

w Warszawie z dnia 22 marca 2012 r., I Ns 631/11, spadek po zmarłej w dniu 13 maja 2011 r. H. K. na podstawie testamentu notarialnego nabył jej syn – skarżący w całości. Postanowienie to uprawomocniło się w dniu 13 kwietnia 2012 r. W tej dacie powstał obowiązek podatkowy.

W dniu 24 grudnia 2012 r. do urzędu skarbowego wpłynęło zeznanie podatkowe skarżącego o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych złożone na formularzu SD-3.

Z uwagi na niespełnienie przez skarżącego warunku określonego w art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768 ze zm. – dalej: u.p.s.d.) odliczając od podstawy opodatkowania kwotę wolną w I grupie podatkowej organ ustalił skarżącemu zobowiązanie podatkowe w podatku od spadków i darowizn w kwocie 21.315 zł.

3. W odwołaniu skarżący podniósł, że o fakcie nabycia spadku dowiedział się dopiero w dniu 20 listopada 2012 r. w momencie otrzymania od Prezesa Sądu Okręgowego w Warszawie odpowiedzi na pismo z dnia 7 listopada 2012 r.

4. Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie decyzją z dnia 27 czerwca 2013 r. utrzymał w mocy decyzję organu pierwszej instancji. Zaznaczył, że obowiązek podatkowy powstał w dniu 13 kwietnia 2012 r. Aby miało zastosowanie całkowite zwolnienie od podatku od spadków i darowizn, zgłoszenie o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych SD-Z2 powinno być złożone do organu podatkowego pierwszej instancji najpóźniej w dniu 13 października 2012 r. Tymczasem zeznanie podatkowe skarżący złożył dopiero w dniu 24 grudnia 2012 r. – zatem 2 miesiące po upływie wskazanego ustawą terminu.

Odnosząc się do zarzutu dotyczącego nieprawidłowego poinformowania przez sąd o wydanym postanowieniu o stwierdzeniu nabycia praw do spadku, organ II instancji podkreślił, że nie może to stanowić przesłanki do zastosowania zwolnienia podatkowego, albowiem rzeczą samych podatników jest dochowanie należytej staranności w celu uzyskania korzyści podatkowej.

5. W skardze na powyższą decyzję skarżący powtórzył swoją argumentację zawartą w odwołaniu i wskazał na naruszenie art. 4a ust 2 i 3 u.p.s.d. Wyjaśnił, że opóźnienie w złożeniu zgłoszenia o nabyciu praw do spadku po zmarłej matce było spowodowane tym, że postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku zostało wydane na rozprawie w dniu 22 marca 2012 r., na którą skarżący nie został wezwany.

O fakcie tym dowiedział się dopiero w dniu 20 listopada 2012 r. – w momencie otrzymania od Prezesa Sądu Rejonowego Warszawa-Śródmieście odpowiedzi na pismo z dnia 7 listopada 2012 r.

W odpowiedzi na skargę Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie podtrzymał stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji i wniósł o oddalenie skargi.

Na rozprawie w dniu 8 stycznia 2014 r. przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Warszawie skarżący wyjaśnił, że na pierwszej rozprawie sąd poinformował go o konieczności wyznaczenia kolejnej rozprawy i poinformował skarżącego o terminie, w którym rozprawa ma się odbyć (k-25 akt sądowych).

6. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalając skargę podniósł, że z niekwestionowanych przez skarżącego ustaleń organu nie wynika, aby skarżący dowiedział się o nabyciu spadku dopiero w dniu 20 listopada 2012 r. Wręcz przeciwnie. Z akt sprawy wynika niezbicie, że skarżący posiadał wiedzę

o prowadzonym postępowaniu spadkowym po zmarłej matce, które wszczęte zostało na jego wniosek i brał w nim czynny udział. Dodatkowo – mimo że w skardze podnosił, iż nie był wezwany na rozprawę w dniu 22 marca 2012 r., na której zostało wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku - na rozprawie w dniu 8 stycznia 2013 r. wyjaśnił, iż jednak był powiadomiony przez sąd o terminie kolejnej rozprawy.

Sąd mając na uwadze powyższe wskazał, że okoliczność, iż skarżący nie stawił się na rozprawę w dniu 22 marca 2012 r., o której był powiadomiony i dopiero w listopadzie 2012 r. zainteresował się sprawą, pisząc skargę do Prezesa Sądu, świadczy tylko o braku dbałości w prowadzeniu spraw przez skarżącego. Nie świadczy to o tym, że skarżący nie wiedział o nabyciu spadku.

Sąd podzielił stanowisko organu podatkowego. Wskazał, że brak jest podstaw do zastosowania art. 4a ust. 2 u.p.s.d. Skoro skarżący złożył po terminie zgłoszenie o nabyciu rzeczy i praw majątkowych w drodze dziedziczenia, to uzasadniało to stwierdzenie braku podstaw do prawa do zwolnienia od podatku przewidzianego

w art. 4a) u.p.s.d.

7. Powyższy wyrok skarżący zaskarżył w całości skargą kasacyjną, zarzucając sądowi pierwszej instancji naruszenie art. 4a ust. 1 u.p.s.d. w związku z art. 2 oraz art. 31 Konstytucji RP poprzez uznanie, że nie ma on zastosowania w sprawie, gdyż skarżący nie zachował terminu do zgłoszenia spadku na skutek własnej niestaranności.

Mając na uwadze powyższe, skarżący wniósł o:

– uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i merytoryczne rozpoznanie skargi,

ewentualnie

– uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania,

– w każdym przypadku – zasądzenie zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw i dlatego podlega oddaleniu.

8. Z art. 4a ust. 1 i ust. 2 u.p.s.d. wynika, że:

"1. Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:

1) zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2–8 i ust. 2,

a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku,

z zastrzeżeniem ust. 2 i 4, oraz

2) udokumentują – w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 – ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.

2. Jeżeli nabywca dowiedział się o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych po upływie terminów, o których mowa w ust. 1 pkt 1, zwolnienie,

o którym mowa w ust. 1, stosuje się, gdy nabywca zgłosi te rzeczy lub prawa majątkowe naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu, oraz uprawdopodobni fakt późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu".

Z regulacji tych i wzajemnego stosunku obu ustępów art. 4a wynika, że ust. 2 ma zastosowanie do takich przypadków, gdy spadkobierca nie wie o nabyciu spadku i uprawomocnieniu się postanowienia o stwierdzeniu nabycia z przyczyn od siebie niezależnych bo nie brał – a powinien brać udział w postępowaniu o stwierdzeniu nabycia spadku, albo nie brał w nim udziału bo nie został o terminach rozprawy sądowej zawiadomiony. Zgodnie bowiem z art. 669 k.p.c. sąd spadku wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po przeprowadzeniu rozprawy, na którą wzywa obligatoryjnie wnioskodawcę (tu skarżącego) oraz osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi. Taką osobą wezwaną (postanowienie z dnia 28 lutego 2012 r. I Ns 631/11 – o wezwaniu do udziału w sprawie jako uczestnika M. B.) był M. B. Postanowienie to mogło być - zgodnie z art. 510 § 2 k.p.c. - wydane na posiedzeniu niejawnym. Postanowienie z dnia 22 marca 2012 r. I Ns 631/11 o stwierdzeniu nabycia spadku po H. K. na rzecz Z.K.-A. (skarżącego) syna spadkobierczyni zostało wydane na rozprawie. O terminie rozprawy w dniu 22 marca 2013 r. skarżący – jak sam przyznał - był zawiadomiony. To, że na niej się nie stawił - mimo zawiadomienia - trafnie zostało ocenione przez sąd pierwszej instancji jako własna niestaranność. Niestaranność ta uniemożliwiła skarżącemu uzyskanie wiedzy

o wydanym na rozprawie postanowieniu i w konsekwencji o terminie jego uprawomocnienia. Zgodnie bowiem z art. 316 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. postanowienie wydaje się po zamknięciu rozprawy i ogłasza publicznie. Natomiast zgodnie z art. 327 § 1 w związku z art. 13 § 2 i art. 5 k.p.c. - sąd po ogłoszeniu postanowienia udziela stronom występującym w sprawie bez adwokata, radcy prawnego niezbędnych pouczeń co do sposobu i terminów wniesienia środka zaskarżenia. Oznacza to, że skarżący z powodu tej nieobecności na rozprawie z tego pouczenia nie skorzystał. Skoro kwestią wydania/niewydania orzeczenia na tej ostatniej rozprawie skarżący nie interesował się aż do czasu sporządzenia pisma do Prezesa Sądu Okręgowego w Warszawie (w dniu 7 listopada 2012 r.) i otrzymania na nie odpowiedzi (w dniu 20 listopada 2012 r.), to była to oczywista niestaranność

w dbałości o swoje własne interesy. Sąd po wydaniu i ogłoszeniu postanowienia

o stwierdzeniu nabycia spadku nie działa z urzędu, nie doręcza z urzędu odpisu tego postanowienia, a nawet postanowienia z klauzulą prawomocności. Czyni to tylko na wniosek (art. 327 § 1, art. 328 § 1, art. 329, art. 331 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.). Także na wniosek strony sąd stwierdza prawomocność postanowienia (art. 364 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.). Oznacza to, że w sprawie trafnie przyjął sąd pierwszej instancji, iż nie miał do opisywanej sytuacji zastosowania art. 4a ust. 2 u.p.s.d., gdyż przepis ten możliwy jest do zastosowania tylko wówczas, gdy z istoty danego przypadku nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych wynika, iż nabywca dowiedział się o fakcie nabycia później niż w przypadkach określonych

w art. 4a ust. 1 pkt 1 u.p.s.d. Reguluje on więc sytuacje o wyjątkowym

charakterze i nie może być interpretowany rozszerzająco, a więc przepis

art. 4a ust. 2 u.p.s.d. nie może obejmować takich przypadków, w których to nabywca – przez swe zaniedbania – uchybił terminowi, o którym mowa w art. 4a ust. 1 pkt 1 u.p.s.d. Ten termin zaś biegł od dnia uprawomocnienia się postanowienia

o stwierdzeniu nabycia spadku. Tym samym art. 4a ust. 2 u.p.s.d. nie ma zastosowania do przypadku, w którym nabywca własności rzeczy i praw majątkowych przez swe zaniedbania uchybił terminowi 6 miesięcy, o którym mowa w art. 4a ust. 1 pkt 1 u.p.s.d., liczonym od dnia uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Oznacza to, że sąd pierwszej instancji nie naruszył art. 4a ust. 1 u.p.s.d. w związku z art. 2 i art. 31 Konstytucji RP. Regulacja zawarta w art. 4a u.p.s.d. w żadnym razie nie narusza wolności i praw zagwarantowanych w Konstytucji RP.

9. W tym stanie sprawy Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji na podstawie art. 184 p.p.s.a., a w zakresie zasądzenia zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego na podstawie art. 204 pkt 1, art. 205 § 2, art. 210 § 1 p.p.s.a. w związku z § 14 ust. 2 pkt 2 lit. c) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490).