Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Jolanta Rudnicka Sędziowie sędzia NSA Mirosław Wincenciak sędzia del. WSA Ewa Kręcichwost-Durchowska (spr.) po rozpoznaniu w dniu 6 lipca 2021 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej A. B. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 5 kwietnia 2019 r., sygn. akt I SA/Wa 2171/18 w sprawie ze skargi A. B. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z dnia [...] września 2018 r., nr [...] w przedmiocie ustalenia odpłatności za pobyt w domu opieki społecznej oddala skargę kasacyjną.

Wyrokiem z 5 kwietnia 2019 r., sygn. akt I SA/Wa 2171/18, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, po rozpoznaniu sprawy ze skargi A. B. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z [...] września 2018 r., nr [...], w przedmiocie ustalenia odpłatności za pobyt w domu opieki społecznej, oddalił skargę.

Wyrok został wydany w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy.

Decyzją z [...] września 2018 r., nr [...], Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. utrzymało w mocy decyzję Wójta Gminy R. z [...] kwietnia 2018 r., Nr [...], ustalającą miesięczną odpłatność za pobyt skierowanego decyzją z [...] lipca 2015 r., nr [...] do domu pomocy społecznej (dalej jako: "DPS") na pobyt stały A. B.:

- od niego samego w wysokości 70% dochodu, tj. 443,80 zł;

od jego córki, A. B. w wysokości 346,41 zł miesięcznie. Jednocześnie w decyzji zwolniono A. B. częściowo z tej opłaty, którą ustalono na kwotę 150,00 zł miesięcznie. Z opłaty organ odwoławczy zwolnił także syna A. B., P. B. i ustalił, że pozostałą część odpłatności będzie ponosić właściwa gmina.

Jako podstawę prawną opłaty określonej dla skarżącej organ odwoławczy wskazał art. 61 ust. 2 pkt b ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej ( Dz. U. z 2018 r., poz. 1508, powoływanej dalej jako: "u.p.s."), zaś jeśli chodzi o podstawę zwolnienia z jej części – art. 64 u.p.s. Organ przytoczył ww. przepisy i wyjaśnił, że pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny, a obowiązek wnoszenia opłaty określają przepisy ustawy, zaś średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca w DPS w Z. w 2018 r., zgodnie z zarządzeniem Starosty Powiatu Z. nr [...] z [...] marca 2018 r., wynosi 3 422,00 zł. Dalej organ podał, że jeżeli osoba umieszczona w domu pomocy społecznej nie jest w stanie sama ponosić kosztów pobytu w placówce, obowiązek wnoszenia opłat spoczywa na osobach wymienionych w art. 61 ust. 1 u.p.s., w ustalonej tam kolejności, w szczególności na jej dzieciach. Z obowiązku tego zwolnieni są małżonek, zstępni i wstępni, których dochód nie przekracza 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, tj. kwoty stanowiącej trzykrotność 514 zł (czyli 1 542 zł). Odnośnie do zarzutów wskazujących na trudne relacje rodzinne organ odwoławczy podniósł, że przepisy ustawy nie dają podstaw do ich uwzględnienia.

A. B. zaskarżyła ww. decyzję w całości, zarzucając jej naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 7, 77 § 1 oraz art. 80 k.p.a. przez niedostateczne wyjaśnienie stanu faktycznego polegające na zaniechaniu zbadania, czy nie zachodzą uzasadnione okoliczności przemawiające za całkowitym zwolnieniem jej z obowiązku ponoszenia opłaty. Zarzuciła też naruszenie art. 8 i 107 § 3 k.p.a. poprzez nienależyte uzasadnienie decyzji i zawarcie w niej zbyt ogólnych stwierdzeń, w szczególności brak odniesienia się do wniosku o całkowite zwolnienie z opłaty.

Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz decyzji Wójta Gminy R. z [...] kwietnia 2018 r i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania temu organowi, a także zasądzenie kosztów postępowania.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny, oddalając skargę, stwierdził, że nie zasługuje ona na uwzględnienie. Organ prawidłowo przeprowadził postępowanie wyjaśniające, a stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji – dotyczące podstaw obciążenia skarżącej obowiązkiem ponoszenia opłat – uzasadnił zgodnie z wymogami k.p.a.

Sąd przypomniał, że ustawa o pomocy społecznej w art. 60 ust. 1 wprowadza generalną zasadę, zgodnie z którą pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca. Artykuł 61 ust. 1 u.p.s. określa podmioty zobowiązane do wnoszenia opłaty za ten pobyt oraz kolejność, w jakiej ten obowiązek na nich spoczywa, natomiast w ust. 2 art. 61 określone zostały zasady ustalania wysokości opłaty w zależności od sytuacji dochodowej osoby zobowiązanej. Obowiązek ponoszenia opłat powstaje od chwili umieszczenia osoby uprawnionej w DPS, obciąża określony w ustawie krąg osób, a wysokość ponoszonej opłaty zależna jest od kosztów miesięcznego utrzymania w DPS i sytuacji dochodowej osoby zobowiązanej.

Osoby zobowiązane do wnoszenia opłaty za pobyt w domu społecznej określone zostały w art. 61 ust. 1 ustawy. Są to w kolejności: 1) mieszkaniec domu, 2) małżonek, zstępni przed wstępnymi, 3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej, przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.

Zgodnie z art. 61 ust. 3 u.p.s. w przypadku niewywiązywania się osób, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2 oraz ust. 2a ustawy, z obowiązku opłaty za pobyt w DPS opłaty te zastępczo wnosi gmina, z której osoba została skierowana do DPS. Gminie przysługuje prawo dochodzenia zwrotu poniesionych na ten cel wydatków (art. 104 u.p.s.). Wydanie decyzji o zwrocie wydatków poniesionych zastępczo przez gminę na podstawie art. 104 ust. 3 w zw. z art. 61 ust. 3 u.p.s. wymaga uprzedniego wydania decyzji na podstawie art. 59 ust. 1 w zw. z art. 61 ust. 1 i 2 u.p.s. w sprawie ustalenia opłaty lub zawarcia umowy na podstawie art. 103 ust. 2 w zw. z art. 61 ust. 1 i 2 u.p.s. Innymi słowy, wynikający z mocy ustawy obowiązek ponoszenia opłaty za osobę przebywającą w domu pomocy społecznej, ciążący z mocy prawa na określonych podmiotach, wymaga swego skonkretyzowania i zindywidualizowania zarówno co do wysokości, jak i osoby nim obciążonej. Następuje to w decyzji, o której mowa w art. 59 ust. 1 u.p.s. Za takim zakresem decyzji ustalającej opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wskazuje również § 8 ust. 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 sierpnia 2012 r. w sprawie domów pomocy społecznej, w którym zawarto wymóg dołączania do wniosku o skierowanie do domu pomocy społecznej oświadczeń o wysokości dochodów nie tylko osoby ubiegającej się o skierowanie, ale także jej małżonka, zstępnych, wstępnych, a więc osób objętych ustawowym obowiązkiem wnoszenia opłat. Dane te są niezbędne do wydania, na podstawie art. 59 ust. 1 u.p.s., decyzji o treści obejmującej wskazany wyżej zakres rozstrzygnięcia.

W ocenie sądu wojewódzkiego, ustalony przez organy stan faktyczny sprawy nie budzi wątpliwości. Skarżąca jest córką, a zatem zstępną skierowanego do DPS, a w konsekwencji zobowiązaną na podstawie art. 61 ust. 1 u.p.s. do ponoszenia opłaty za jego pobyt w tej placówce. Organy prawidłowo ustaliły, że opłata ponoszona przez ojca skarżącej nie pokrywa średniego miesięcznego kosztu utrzymania go w DPS. W tej sytuacji organy słusznie przyjęły, że w sprawie znajduje zastosowanie art. 61 ust. 1 pkt 2 u.p.s., zgodnie z którym opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą zstępni, jeżeli posiadany przez nich dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego. Miesięczny dochód netto skarżącej przekracza 2 000 zł, jest zatem wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie (300% x 514 zł =1 542 zł). Opłata ustalona na 346,41 zł nie narusza zatem ww. przepisów.

Sąd wojewódzki podkreślił, że obowiązki zstępnego osoby skierowanej do domu pomocy społecznej, zgodnie z art. 61 ust. 2 u.p.s., uzależnione są wyłącznie od jego sytuacji dochodowej. Okoliczności dotyczące sytuacji rodzinnej, majątkowej czy wzajemnej relacji skarżącej z ojcem nie mogą mieć znaczenia dla ustalenia samego obowiązku ponoszenia opłaty przez osobę zobowiązaną. Co do zasady, nie mogą one stanowić też podstawy do wydania przez organ decyzji o zwolnieniu z ponoszenia w całości lub w części ustalonej opłaty na podstawie art. 64 u.p.s., a pomimo to w tej sprawie miało to miejsce. Organy zwolniły bowiem skarżącą z części opłaty w kwocie 150 zł miesięcznie. Sąd stwierdził, że organ nie uzasadnił, dlaczego nie zwolnił skarżącej z ww. opłaty w całości, jednak uchybienie to, wskazujące na naruszenie art. 107 § 3 k.p.a., nie miało wpływu na wynik sprawy.

Sąd wojewódzki dodał też, że skarżąca co do zasady nie kwestionuje samej podstawy obciążenia jej opłatą, wywodzi natomiast, że powinna być z niej zwolniona w całości, nie wskazując jednak, na jakiej konkretnie podstawie prawnej domaga się tego od organu.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniosła A. B., zaskarżając go w całości i na podstawie art. 174 pkt 1 i 2 p.p.s.a., zarzucając mu naruszenie przepisów:

I. prawa materialnego, tj. art. 64 pkt 1 i 2 u.p.s. przez jego błędną wykładnię polegająca na:

a. uznaniu, że okoliczności wynikające z relacji pomiędzy skarżącą oraz jej ojcem, a w szczególności stopień cierpień, których doznała z jego strony, nie stanowią szczególnie uzasadnionych okoliczności uprawniających do zwolnienia skarżącej z opłat za pobyt jej ojca w DPS,

b. ustalenie, że odwołująca nie spełnia wymogów do zwolnienia jej z odpłatności za pobyt ojca w DPS, podczas gdy odwołująca powinna z ww. opłaty zostać zwolniona w całości, albowiem występują uzasadnione okoliczności, w tym jej stan zdrowia, fakt, że utrzymuje się z jednego wynagrodzenia, które przeznacza na swoje utrzymanie i nie jest w stanie partycypować w kosztach utrzymania ojca bez uszczerbku dla utrzymania swojego i swojej matki, jak również z uwagi na dotychczasowy stosunek ojca do odwołującej, przemawiający za brakiem podstaw do obciążania odwołującej kosztami jego pobytu w DPS;

II. postępowania, mających istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 3 § 1 p.p.s.a. i art. 134 § 1 p.p.s.a. w zw. z art. 57 § 1 pkt 3 p.p.s.a. oraz w zw. z art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c p.p.s.a. i art. 151 p.p.s.a. w zw. z art. 7 k.p.a., art. 77 § 1 k.p.a. i art. 80 k.p.a. przez niewykonanie przez sąd pierwszej instancji prawidłowo obowiązku kontroli legalności decyzji SKO, zaniechanie wszechstronnego rozpoznania skargi i zaakceptowanie stanowiska organu poprzez oddalenie skargi w sytuacji, gdy organ zaniechał zebrania i rozpatrzenia zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w sposób wyczerpujący i wskutek powyższego bezzasadne przyjęcie, że:

a. odwołująca, A. B., powinna partycypować w kosztach pobytu ojca (tj. A. B.) w DPS w kwocie 364,41 zł miesięcznie (przy jednoczesnym częściowym zwolnieniu jej z tej opłaty w kwocie 150,00 zł miesięcznie), podczas gdy prawidłowo ustalony stan faktyczny sprawy wskazuje, że jej sytuacja życiowa i materialna (w tym stan jej zdrowia oraz jej matki) nie pozwala na ponoszenie przez nią tej odpłatności (nawet z uwzględnieniem częściowego zwolnienia),

b. odwołująca, A. B., powinna partycypować w kosztach pobytu ojca (tj. A. B.) w DPS w kwocie 364,41 zł miesięcznie (przy jednoczesnym częściowym zwolnieniu jej z tej opłaty w kwocie 150,00 zł miesięcznie) wobec całkowitego pominięcia w procesie podejmowania zaskarżonej decyzji dotychczasowych relacji pomiędzy skarżącą oraz jej ojcem, a w szczególności stopnia cierpień, których doznała z jego strony,

c. nie istnieją przesłanki zwolnienia odwołującej z ponoszenia odpłatności za pobyt ojca w DPS, podczas gdy prawidłowo ustalony stan faktyczny w oparciu o prawidłowo przeprowadzone postępowanie dowodowe wskazuje, że odwołująca powinna zostać zwolniona z ponoszenia tych kosztów całości z uwagi na stan zdrowia, fakt, że utrzymuje się z jednego wynagrodzenia, które przeznacza w całości na uzasadnione koszty utrzymania swojego i swojej matki, jak również z uwagi na dotychczasowe relacje pomiędzy skarżącą oraz jej ojcem, a w szczególności stopień cierpień, których doznała z jego strony,

c. "Skarżąca winna jednoznacznie określić, który konkretnie przepis z ustawy, jej zdaniem, został w tym przypadku naruszony", a w konsekwencji pominięcie okoliczności dotyczących zdrowia matki skarżącej, mającej dla niej niebagatelne znaczenie z uwagi na obowiązek i konieczność świadczenia matce pomocy osobistej i materialnej.

Na podstawie przywołanych zarzutów, skarżąca kasacyjnie wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie do ponownego rozpoznania, zasądzenie od organu na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przypisanych z uwzględnieniem opłaty za pełnomocnictwo w kwocie 17 zł oraz o rozpoznanie skargi kasacyjnej na rozprawie.

Zarządzeniem z [...] maja 2021 r., sygn. akt I OSK 3377/19, Przewodniczący Wydziału I Izby Ogólnoadministracyjnej, na podstawie art. 15 zzs4 ust. 3 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. 2020 r. poz. 374 ze zm.), zarządził skierowanie sprawy na posiedzenie niejawne celem rozpoznania skargi kasacyjnej (pkt 1 zarządzenia).

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

W związku z wnioskiem o rozpoznanie skargi kasacyjnej na rozprawie na wstępie należy wskazać, że zarządzeniem Przewodniczącego Wydziału I Izby Ogólnoadministracyjnej rozpoznawana sprawa została skierowana do rozpoznania na posiedzeniu niejawnym, na podstawie art. 15 zzs⁴ ust. 3 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r., poz. 1842, dalej jako "uCOVID-19"). Wyjaśnić trzeba, że prawo do publicznej rozprawy nie ma charakteru absolutnego i może podlegać ograniczeniu, w tym także ze względu na treść art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, w którym jest mowa o ograniczeniach w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw, gdy jest to unormowane w ustawie oraz tylko wtedy, gdy jest to konieczne w demokratycznym państwie m.in. dla ochrony zdrowia. Nie ulega wątpliwości, że celem stosowania konstrukcji przewidzianych przepisami uCOVID-19 jest m.in. ochrona życia i zdrowia ludzkiego w związku z zapobieganiem i zwalczaniem zakażenia wirusem COVID-19, a w obecnym stanie faktycznym istnieją takie okoliczności, które w zarządzonym stanie pandemii, w pełni nakazują uwzględnianie rozwiązań powyższej ustawy w praktyce działania organów wymiaru sprawiedliwości. Z perspektywy zachowania prawa do rzetelnego procesu sądowego najistotniejsze jest zachowanie prawa przedstawienia przez stronę swojego stanowiska w sprawie (gwarancja prawa do obrony). Dopuszczalne przepisami szczególnymi odstępstwo od posiedzenia jawnego sądu administracyjnego na rzecz formy niejawnej winno bowiem następować z zachowaniem wymogów rzetelnego procesu sądowego. Ten standard ochrony praw stron i uczestników został zachowany, skoro zarządzeniem Przewodniczącego Wydziału strony zostały powiadomione o skierowaniu sprawy na posiedzenie niejawne i miały możliwość zajęcia stanowiska w sprawie (pkt 2 ww. zarządzenia). W konsekwencji skład Sądu rozpoznający niniejszą sprawę uznał, że dopuszczalne jest rozpoznanie wniesionej skargi kasacyjnej na posiedzeniu niejawnym albowiem przeprowadzenie wymaganej przez ustawę rozprawy mogłoby wywołać nadmierne zagrożenie dla zdrowia osób w niej uczestniczących.

Zgodnie z art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2019 r., poz. 2325 ze zm. - dalej jako "p.p.s.a."), Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. W sprawie nie występują, enumeratywnie wyliczone w art. 183 § 2 p.p.s.a., przesłanki nieważności postępowania sądowoadministracyjnego. Z tego względu, przy rozpoznaniu sprawy, Naczelny Sąd Administracyjny związany był granicami skargi kasacyjnej.

Skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach:

1) naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie;

2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 174 p.p.s.a.).

Granice skargi kasacyjnej wyznaczają wskazane w niej podstawy. Oznacza to, że przytoczone w skardze kasacyjnej przyczyny wadliwości prawnej zaskarżonego wyroku determinują zakres kontroli dokonywanej przez sąd drugiej instancji, który w odróżnieniu od sądu pierwszej instancji nie bada całokształtu sprawy, lecz tylko weryfikuje zasadność zarzutów podniesionych w skardze kasacyjnej.

Skarga kasacyjna oparta została na obu podstawach kasacyjnych wymienionych w art. 174 p.p.s.a, jednak podniesiony w niej zarzut naruszenia przepisów postępowania stanowi pochodną zarzutu naruszenia prawa materialnego, stąd ocena zarzutu naruszenia prawa materialnego determinowała ocenę zarzutu procesowego.

W skardze kasacyjnej jej autor nie kwestionuje ustalonej przez Wójta Gminy R. w decyzji z [...] kwietnia 2018 r. wysokości miesięcznej odpłatność za pobyt A. B. w domu pomocy społecznej, przypadającej na skarżącą.

Natomiast w skardze kasacyjnej wskazuje, że skarżąca z uwagi na jej sytuację rodzinną, zdrowotną, jak również jej relacje z ojcem, powinna być na podstawie art. 64 u.p.s. zwolniona w całości od ponoszenia tej opłaty.

Należy zatem wskazać, że uchwałą 7 Sędziów z 11 czerwca 2018 r., sygn. akt I OPS 7/17 (uchwała dostępna w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych pod adresem internetowym: orzeczenia.nsa.gov.pl), Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że obowiązek wnoszenia, przez osoby wskazane w art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2017 r. poz. 1769 z późn. zm.), opłat za pobyt w domu pomocy społecznej umieszczonej w nim osoby, a w konsekwencji wydanie decyzji o zwrocie kosztów poniesionych zastępczo przez gminę na podstawie art. 104 ust. 3 w związku z art. 61 ust. 3 tej ustawy, wymaga uprzedniego skonkretyzowania i zindywidualizowania tego obowiązku począwszy od dnia jego powstania w stosunku do każdej ze zobowiązanych osób w decyzji administracyjnej o ustaleniu opłaty wydanej na podstawie art. 59 ust. 1 w związku z art. 61 ust. 1 i 2 tej ustawy lub w drodze umowy zawartej na podstawie art. 103 ust. 2 w związku z art. 61 ust. 1 i 2 oraz art. 64 ustawy o pomocy społecznej.

W uzasadnieniu powyższej uchwały Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnił, że przekształcenie obowiązku ponoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej przez osoby wskazane w art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy, w zobowiązanie konkretnej osoby wymaga odpowiedniego aktu stosowania prawa, tj. wydania decyzji administracyjnej, lub zawarcia umowy, przemawia rozwiązanie zawarte w art. 64 ustawy, które daje osobom zobowiązanym wnoszącym opłatę możliwość wystąpienia do organu z wnioskiem o częściowe lub całkowite zwolnienie z tej opłaty, gdy zachodzą przesłanki o których mowa w tym przepisie. Przyjęcie odmiennego rozwiązania, zgodnie z którym, obowiązek ponoszenia opłat powstaje z mocy prawa, a jego źródłem jest art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy, a więc bez konieczności wydania decyzji lub zawarcia umowy, powodowałoby między innymi niemożliwość skorzystania z rozwiązania zawartego w art. 64 ustawy. Z treści art. 64 wynika bowiem, że zwolnienie z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej może dotyczyć sytuacji, w której osoba zobowiązana wnosi opłatę, czyli zarówno osoba zobowiązana jak i wysokość opłaty została już wcześniej ustalona w odpowiednim akcie stosowania prawa zgodnie z przepisami ustawy. Zwolnienie musi się bowiem odnosić do skonkretyzowanego obowiązku strony. Dlatego też rozstrzygnięcie w przedmiocie zwolnienia z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej może zostać wydane dopiero po ostatecznym ustaleniu osoby zobowiązanej i określeniu wysokości opłaty miesięcznej za pobyt. Instytucja zwolnienia z wnoszonej opłaty może być stosowana tylko na wniosek osoby zobowiązanej, zwolnienie następuje w formie decyzji administracyjnej, jest to istotne rozwiązanie, albowiem w określonych sytuacjach umożliwia osobie zobowiązanej zwolnienie w całości lub w części z wnoszenia opłat. Uzyskanie zwolnienia na podstawie decyzji administracyjnej wydanej w trybie art. 64 ustawy sprawia, że osobie, która je uzyskała, nie będzie można postawić zarzutu niewykonania zobowiązania z tytułu opłat, a w konsekwencji gminie nie będzie przysługiwało, prawo dochodzenia od tej osoby zwrotu poniesionych na ten cel wydatków o którym mowa w art. 61 ust. 3 ustawy. Naczelny Sąd Administracyjny wskazał również, że bez ustalania osoby zobowiązanej do wnoszenia opłat i wysokości opłaty w konkretnym akcie stosowania prawa, tj. decyzji administracyjnej lub umowy, dodatkowo powodowałoby, że instytucja zwolnienia z opłat uregulowana w art. 64 ustawy praktycznie nie mogłaby być stosowana. Jak podnosi I. Sierpowska, w komentarzu do ustawy o pomocy społecznej (wydanie IV z 2017 r.), z treści art. 64 wynika, że zwolnienie z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej może dotyczyć sytuacji, w której określona opłata została ustalona w sposób przewidziany przepisami prawa. Zwolnienie takie musi się bowiem odnosić do skonkretyzowanego obowiązku strony. Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził także, że przed skonkretyzowaniem tej wartości nie jest możliwe wydanie decyzji na podstawie art. 64 u.p.s.

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie orzekającym w niniejszej sprawie podziela w całości pogląd zawarty w powyższej uchwale. Okoliczności dotyczące sytuacji rodzinnej, majątkowej czy wzajemnej relacji skarżącej z ojcem, a mające znaczenie przy rozpoznaniu wniosku złożonego na podstawie art. 64 u.p.s., nie mogą mieć znaczenia w niniejszej sprawie, gdyż rozstrzyganie na podstawie art. 64 u.p.s. nie mieści się w przedmiocie postępowania o ustalenie opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej na podstawie art. 59 ust. 1, art. 60 ust. 1 i art. 61 ust. 1 i ust. 2 u.p.s.).

Zatem organ pierwszej instancji nie może orzekać na podstawie art. 64 u.p.s. ani Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. nie było związane wnioskiem skarżącej zawartym w odwołaniu z [...] kwietnia 2018 r. o całkowite zwolnienie jej z odpłatności za pobyt ojca w domu opieki społecznej.

Jednakże z uwagi na zakaz reformationis in peius zawarty w art.134 § 2 p.p.s.a., a więc orzekania na niekorzyść skarżącej kasacyjnie, dostrzeżone uchybienie nie miało wpływu na wynik sprawy.

Z wyżej wskazanych powodów niezasadny jest zarzut naruszenia art. 64 u.p.s., a w konsekwencji nie jest również zasadny zarzut naruszenia art. 3 § 1 p.p.s.a. i art. 134 § 1 p.p.s.a. w zw. z art. 57 § 1 pkt 3 p.p.s.a. oraz w zw. z art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c p.p.s.a. i art. 151 p.p.s.a. w zw. z art. 7 k.p.a., art. 77 § 1 k.p.a. i art. 80 k.p.a.

Na marginesie należy wskazać, że jeżeli skarżąca utrzymuje, iż powinna być zwolniona w całości o ponoszenia opłat może złożyć w tym zakresie wniosek do organu, na podstawie art. 64 u.p.s.

Mając na względzie powyższe Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 p.p.s.a., oddalił skargę kasacyjną.