Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Sławomir Pauter (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Krzysztof Dziedzic Sędzia WSA Jarosław Piątek po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w trybie uproszczonym w dniu 22 listopada 2023 r. sprawy ze skargi I.Ś., M.Ś. na postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] r., Nr [...] w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania oddala skargę.

Przedmiotem skargi wniesionej w niniejszej sprawie przez I.Ś. i M.Ś. jest postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] maja 2023 r., którym odmówiono wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji Starosty z dnia [...] października 2021 r. umarzającej postępowanie w sprawie wydania decyzji o cofnięciu diagnoście K.S. uprawnienia nr [...] do wykonywania badań technicznych pojazdów.

Powyższe postanowienie zostało wydane w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i prawne.

Decyzją z dnia [...] października 2021 r., nr [...] Starosta orzekł w sprawie umorzenia wszczętego z urzędu postępowania w sprawie wydania decyzji o cofnięciu diagnoście K.S. uprawnienia nr [...] do wykonywania badań technicznych pojazdów. W uzasadnieniu decyzji stwierdzono między innymi, że w dniu 29 lipca 2021 r. do organu wpłynął wniosek I.Ś., zawierający między innymi żądanie wszczęcia postępowania na podstawie art. 61 § 1 w zw. z art. 28 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (obecnie t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 775 ze zm., dalej jako k.p.a.) wobec diagnosty, w związku z odmową przeprowadzenia badania technicznego [...], który został podstawiony na Okręgową Stację Pojazdów. Organ postanowieniem z dnia [...] sierpnia 2021 r. odmówił wszczęcia postępowania administracyjnego na wniosek I.Ś. jako strony, gdyż nie posiada on interesu prawnego w żądanym postępowaniu. Posiada natomiast interes faktyczny.

W dniu [...] sierpnia 2021 r. Starosta wszczął z urzędu wobec diagnosty K.S., posiadającego uprawnienia nr [...] do wykonywania badań technicznych postępowanie w przedmiocie cofnięcia powyższych uprawnień. W toku postępowania, po uzyskaniu pisemnych wyjaśnień diagnosty co do okoliczności zdarzenia, po przesłuchaniu I.Ś. oraz diagnosty, jak również po zebraniu materiału dowodowego, ustalono, że w dniu [...] lipca 2021 r. nie doszło do wykonania badania technicznego przez K.S. zatrudnionego na Okręgowej Stacji Kontroli Pojazdów. Dalej organ wskazał, że przepis art. 84 ust. 3 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1047 z zm., dalej jako p.r.d.) przewiduje cofnięcie przez starostę diagnoście uprawnienia do wykonywania badań technicznych, jeżeli w wyniku przeprowadzonej kontroli, o której mowa w art. 83b ust. 2 pkt 1 p.r.d., stwierdzono przeprowadzenie przez diagnostę badania technicznego niezgodnie z określonym zakresem i sposobem wykonania lub/i wydanie przez diagnostę zaświadczenia albo do dowodu rejestracyjnego pojazdu niezgodnie ze stanem faktycznym lub przepisami. Konstrukcja przepisu wskazuje, że jest on przepisem o charakterze typowo sankcyjnym, co oznacza konieczność ścisłej jego interpretacji. W związku z treścią powyższego przepisu, zawierającego zamknięty katalog sytuacji, w których starosta cofa uprawnienia do wykonywania badań technicznych diagnoście, organ uznał, że dyspozycja art. 84 ust. 3 p.r.d. nie znajduje zastosowania w ustalonym stanie faktycznym przedmiotowej sprawy. Ustawodawca nie przewidział wskazanej w cytowanym artykule sankcji dotyczącej diagnosty, w sytuacji nie wykonania badania technicznego. Uznając, że postępowanie jest bezprzedmiotowe, powołując się na art. 105 § 1 k.p.a. Starosta umorzył postępowanie w przedmiocie cofnięcia diagnoście uprawnień. Decyzja ta stała się ostateczna.

Pismem z dnia [...] marca 2023 r. I.Ś. i M.Ś. zwrócili się do Samorządowego Kolegium Odwoławczego o stwierdzenie - na podstawie art. 157 § 1 w zw. z art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. - nieważności m.in. decyzji Starosty z dnia [...] października 2021 r., nr [...], umarzającej postępowanie w sprawie wydania decyzji o cofnięciu diagnoście K.S. uprawnienia nr [...] do wykonywania badań technicznych pojazdów. Jednocześnie wnioskodawcy wnieśli o uznanie ich za stronę upoważnioną do wniesienia ww. żądania. Wnioskodawcy wskazali, że w postępowaniu zwykłym nie byli stroną postępowania. Obowiązek wnioskodawców wskazany w art. 81 ust. 1 p.r.d. jest obiektywny, a organy administracji poprzez własne decyzje nie mogą w żaden sposób ograniczać, przeszkadzać i realnie pozbawiać praw właścicielskich wnioskodawców do rzetelnego badania technicznego ich pojazdu na podstawie błędnie rozumianego i interpretowanego art. 84 ust. 1 p.r.d. w zw. z w § 1 w/w rozporządzenia oraz w zw. z prawami ustanowionymi w art. 5 Konstytucji RP w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Decyzja umarzająca postępowanie w przedmiocie cofnięcia diagnoście uprawnień w ocenie wnioskodawców toleruje bezprawie i zapewnia ochronę prawną nierzetelnemu diagnoście. Takie rozstrzygnięcie jest demoralizujące. Powoduje to taką sytuację dla wnioskodawców, że od 2014 r. do dnia obecnego nie mogą oni dokończyć czynności rejestracyjnych oraz użytkować pojazdu w ruchu drogowym zgodnie z jego przeznaczeniem i wolą właścicieli.

Postanowieniem z dnia [...] kwietnia 2023 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze odmówiło wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji Starosty z dnia [...] października 2021 r. W uzasadnieniu decyzji Kolegium wskazało, że wnioskodawcy nie byli stroną postępowania w przedmiocie cofnięcia diagnoście uprawnień do wykonywania badań technicznych pojazdów. Stroną takiego postępowania jest tylko diagnosta – w niniejszej sprawie K.S.. Kolegium wyjaśniło, że posiada z urzędu wiedzę, iż I.Ś. odmówiono przymiotu strony w postępowaniu dotyczącym cofnięcia uprawnień diagnostom, co było przedmiotem orzeczeń sądowych. I tak między innymi w wyroku WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 24 listopada 2022 r., II SA/Go 578/22, oraz w wyroku WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 20 stycznia 2022 r., II SA/Go 1065/21, Sąd wskazał, że stroną postępowania administracyjnego jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie, albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Stanowi o tym wprost art. 28 k.p.a. Skoro zatem rozstrzygnięcie podejmowane na podstawie art. 84 ust. 3 p.r.d. kształtuje jedynie sytuację prawną diagnosty, to tylko on jest stroną tego postępowania. Podobnie w postępowaniu w przedmiocie wydania zakazu prowadzenia przez przedsiębiorcę stacji kontroli pojazdów (art. 83b ust. 1 pkt 3 p.r.d.) stroną tego postępowania jest jedynie tenże przedsiębiorca.

Ponadto organ podkreślił, że do kontroli przeprowadzanej przez starostę w ramach nadzoru nad stacjami kontroli pojazdów stosuje się w myśl art. 83c p.r.d. przepisy dotyczące kontroli zawarte w rozdziale 5 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r. poz. 162). Zgodnie z art. 59 ust 16 tej ustawy przepisy k.p.a. do takiej kontroli stosuje się tylko w wąskim zakresie dotyczącym rozpoznania sprzeciwu złożonego w trakcie kontroli i rozpoznania zażalenia na postanowienie wydane po rozpoznaniu sprzeciwu. Oznacza to, iż sama kontrola nie spełnia cech postępowania administracyjnego w rozumieniu art. 1 k.p.a., czyli postępowania kończącego się wydaniem przez organ rozstrzygnięcia w formie przewidzianej przez przepisy k.p.a.

Dalej Kolegium wyjaśniło, iż wniosek o wszczęcie postępowania nieważnościowego pochodzi od podmiotów, którzy w oczywisty sposób nie mają przymiotu strony w tym postępowaniu i w związku z czym należało odmówić wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji Starosty z dnia [...] października 2021 r.

We wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy M.Ś. i I.Ś. podnieśli, iż brak przymiotu strony w postępowaniu zwykłym nie oznacza, że takiego przymiotu nie można przyznać wnioskodawcom w postępowaniu nadzwyczajnym. Przemawiają za tym takie okoliczności jak brak możliwości użytkowania pojazdu od 2014 r. z powodu odmawiania przeprowadzenia badania technicznego, umarzanie postępowań wszczynanych z urzędu przez Starostę oraz oddalanie przez SKO i WSA odwołań i skarg z powodu braku interesu prawnego skarżącego. Zdaniem wnioskodawców postanowienie Kolegium jest przedwczesne, błędne i nie uwzględnia wyjątkowości sprawy. Organ wyższego stopnia winien ocenić, czy taka odmowa jest zgodna z przepisami prawa i czy organ I stopnia zasadnie umarza postępowania wobec diagnostów i stacji kontroli pojazdów. Skutki funkcjonowania w obrocie prawnym wadliwych decyzji Starosty są demoralizujące i stanowią przyzwolenie do naruszeń prawa przez diagnostów. Stwierdzenie nieważności tych decyzji pozwoli wnioskodawcom na przeprowadzenie badania technicznego i zakończenie czynności rejestracyjnych.

Postanowieniem z dnia [...] maja 2023 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy zaskarżone postanowienie z dnia [...] kwietnia 2023 r.

W uzasadnieniu postanowienia Kolegium, po przedstawieniu dotychczasowego przebiegu postępowania oraz stanowiska wnioskodawców odwołując się do wskazanych wyżej wyroków Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim stwierdziło, że wnioskodawcy nie posiadali statusu strony w postępowaniu administracyjnym zakończonym decyzją Starosty z dnia [...] października 2021 r. umarzającą postępowanie w sprawie wydania decyzji o cofnięciu diagnoście K.S. uprawnienia nr [...] do wykonywania badań technicznych pojazdów. Jak wynika z treści wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, okoliczność ta jest również bezsporna dla samych wnioskodawców, którzy jednak domagają się uznania za stronę w postępowaniu nadzwyczajnym, mającym na celu doprowadzenie do nieważności ww. decyzji. W ocenie wnioskodawców, posiadanie statusu strony w takim postępowaniu uzasadniają m.in. niekorzystne skutki wydawanych orzeczeń przez organy administracji i sądy oraz fakt, że od 2014 r. wnioskodawcy nie mogą użytkować pojazdu. Tymczasem, jak zauważyło Kolegium w orzecznictwie i doktrynie wskazuje się, że co do zasady krąg osób będących stronami w postępowaniu prowadzonym w trybie zwykłym pokrywa się z kręgiem osób będących stronami w postępowaniu prowadzonym w trybie nadzwyczajnym z tego właśnie powodu, że u podstaw postępowania nadzwyczajnego leży decyzja wydana w trybie zwykłym, a zatem i stosunek materialnoprawny nią ukształtowany. W pewnych sytuacjach może się jednak zdarzyć, że w postępowaniu prowadzonym w trybie nadzwyczajnym wezmą udział inne osoby niż występujące w postępowaniu zakończonym decyzją ostateczną. Uprawnienie do wszczęcia postępowania o stwierdzenie nieważności rozstrzygnięcia przysługuje bowiem także osobie, która powinna korzystać ze statusu strony w postępowaniu administracyjnym zakończonym kwestionowanym rozstrzygnięciem, a która bez własnej winy w postępowaniu tym nie brała udziału. Postępowanie w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji powinno toczyć się z udziałem stron postępowania zwykłego, a więc tych, którzy brali udział przy wydaniu decyzji administracyjnej i z udziałem osób, które przy prawidłowym działaniu organu byłyby uczestnikami tego postępowania oraz ewentualnie podmiotów, które nie brały udziału w tym postępowaniu, ale wywodzą swój interes prawny z treści ostatecznej decyzji (wyrok NSA z 18 listopada 2022 r., I OSK 1862/19).

Dalej Kolegium podkreśliło, że dla stwierdzenia, czy danym osobom przysługuje prawo do żądania stwierdzenia nieważności decyzji znaczenie ma okoliczność, czy skutki stwierdzenia nieważności decyzji będą miały wpływ na sferę ich interesu prawnego. Podmiot, który żąda stwierdzenia nieważności rozstrzygnięcia zapadłego w postępowaniu, w którym nie był uznany za stronę, powinien zatem wykazać, że ma interes prawny w domaganiu się stwierdzenia jego nieważności. Chodzi tu o interes prawny oparty na przepisie prawa powszechnie obowiązującego, co nie oznacza, że można go wywodzić wyłącznie z norm prawa materialnego administracyjnego. Interes taki powinien być bezpośredni, konkretny i realny. Tymczasem nie istnieje przepis prawa materialnego, w tym przepis ustawy Prawo o ruchu drogowym, który pozwalałby na przyznanie wnioskodawcom statusu strony w postępowaniu prowadzonym przed starostą w przedmiocie cofnięcia uprawnień diagnosty na podstawie art. 84 ust. 3 p.r.d., czy też w przedmiocie orzeczenia zakazu prowadzenia przez przedsiębiorcę stacji kontroli pojazdów i skreślenia przedsiębiorcy z rejestru działalności regulowanej na podstawie art. 83b ust. 2 pkt 3 p.r.d. Postępowania te mogą być wszczęte wyłącznie z urzędu i stanowią narzędzia nadzoru starostów nad funkcjonowaniem stacji diagnostycznych, zaś stronami tych postępowań są odpowiednio diagnosta i przedsiębiorca prowadzący stację diagnostyczną. Wnioskodawcy upatrują swojego interesu prawnego w tym, że wskutek niekorzystnych rozstrzygnięć organów administracji i WSA nie mogą od kilku lat użytkować swojego pojazdu, którego diagności nie chcą poddać badaniom technicznym bez uzupełnienia odpowiedniej dokumentacji. Tak rozumiany interes wnioskodawców ma, zdaniem organu jednak charakter faktyczny, a nie prawny.

Dalej Kolegium stwierdziło, że w myśl art. 157 § 2 k.p.a. postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji, stanowiące wyjątek od ogólnej zasady trwałości decyzji ostatecznych, wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu. Złożenie wniosku o wszczęcie postępowania w przedmiocie stwierdzenia nieważności nie powoduje jednak automatycznie wszczęcia tego postępowania. Inicjuje jedynie czynności wyjaśniające, które w tej fazie nie mogą jeszcze obejmować badania czy przyczyny nieważności rzeczywiście miały miejsce, a dotyczą jedynie formalnej dopuszczalności wniosku, w tym ustalenia istnienia po strome wnioskodawcy przymiotu strony. Postępowanie to kończy się wydaniem postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania, gdy warunki te nie są spełnione (art. 61a § 1 k.p.a.). Stwierdzony przez organ brak przymiotu strony wnioskodawcy uniemożliwia wydanie przez ten organ orzeczenia co do meritum sprawy, choćby nawet wniosek zawierał trafną argumentację merytoryczną (wyrok NSA z 7 grudnia 2022 r., II OSK 3750/19).

Skargę na powyższe postanowienie złożyli M.Ś. i I.Ś. wnosząc o jego uchylenie w całości. W uzasadnieniu skargi stwierdzili, że przyczyną zainicjowania postępowania skargowego było uznanie przez organ, że wnioskodawcy nie posiadają przymiotu strony w postępowaniach zwykłym, w których zapadły krzywdząca decyzja administracyjna w przedmiocie odmowy cofnięcia diagnoście uprawnień do wykonywania badań technicznych pojazdów. Posiadanie interesu prawnego upatrują w takim postępowaniu w bezzasadnej odmowie wykonania badania, co uniemożliwia im dokonanie wymiany dowodu rejestracyjnego, a w konsekwencji jego użytkowanie i dysponowanie swoją własnością zgodnie z jego przeznaczeniem i własną wolą. W dalszej części uzasadnienia strony wskazują na regulacje prawne dotyczące przeprowadzania badań technicznych pojazdów. Odmowa przeprowadzenia badań technicznych pojazdu, ich zdaniem też może stanowić podstawę cofnięcia uprawnień do wykonywania badań technicznych pojazdu, a tym samym uzasadnia przyjęcie, że winni być stroną takiego postępowania.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze wnosiło o jej oddalenie, podtrzymując argumentację przedstawioną w zaskarżonym postanowieniu.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył co następuje:

Na wstępie rozważań należy wskazać, że zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2492) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem.

Z kolei przepis art. 3 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634, dalej: jako p.p.s.a.), stanowi, że kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie w sprawach skarg na postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także na postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty.

W wyniku takiej kontroli postanowienie może zostać uchylone w razie stwierdzenia, że naruszono przepisy prawa materialnego w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy lub doszło do takiego naruszenia przepisów prawa procesowego, które mogłoby w istotny sposób wpłynąć na wynik sprawy, ewentualnie w razie wystąpienia okoliczności mogących być podstawą wznowienia postępowania (art. 145 § 1 pkt 1 lit. a, b i c p.p.s.a.).

Z przepisu art. 134 § 1 p.p.s.a. wynika z kolei, że sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Tym samym, sąd ma prawo i obowiązek dokonania oceny zgodności z prawem zaskarżonego aktu administracyjnego, nawet wówczas, gdy dany zarzut nie został w skardze podniesiony.

Należy również wskazać, że w myśl art. 119 pkt 3 p.p.s.a. sprawa może być rozpoznana w trybie uproszczonym, jeżeli przedmiotem skargi jest postanowienie wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także postanowienie rozstrzygające sprawę co do istoty oraz postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie.

Aktem poddanym sądowej kontroli w niniejszej sprawie jest postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] maja 2023 r. odmawiające wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji Starosty z dnia [...] października 2021 r. umarzającej postępowanie w przedmiocie cofnięcia diagnoście K.S. uprawnienia do wykonywania badań technicznych pojazdów.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że w przypadku postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji zasadą jest, że stroną w takim postępowaniu, a zarazem podmiotem, który może żądać jego wszczęcia, jest osoba, która była uznana za stronę w postępowaniu zakończonym wydaniem decyzji w postępowaniu zwykłym. Jednakże w tym zakresie nie ma jednoznacznych i uniwersalnych zasad, które można stosować automatycznie w każdej sprawie. Nie zawsze osoba, która miała status strony w postępowaniu zwykłym, musi mieć ten przymiot także w postępowaniu nadzwyczajnym. Może też zdarzyć się sytuacja odwrotna, a mianowicie, że podmiot, który nie był uznany za stronę w postępowaniu zwykłym, będzie miał taki status w postępowaniu nadzwyczajnym. Zatem kwestie te należy zawsze rozważyć indywidualnie, odpowiadając na pytanie, jakiego interesu prawnego lub faktycznego mogą dotyczyć skutki stwierdzenia nieważności decyzji (wyroki NSA: z 30 kwietnia 2010 r., sygn. akt I OSK 932/09 i z 2 marca 2007 r., sygn. akt II OSK 347/06, z dnia 18 listopada 2022 r., sygn. akt I OSK 1862/19). Należy przy tym zaznaczyć, że dla stwierdzenia, czy danym osobom przysługuje prawo do żądania stwierdzenia nieważności decyzji znaczenie ma okoliczność, czy skutki stwierdzenia nieważności decyzji będą miały wpływ na sferę ich interesu prawnego. Podmiot, który żąda stwierdzenia nieważności rozstrzygnięcia zapadłego w postępowaniu, w którym nie był uznany za stronę, powinien zatem wykazać, że ma interes prawny w domaganiu się stwierdzenia jego nieważności. Chodzi tu o interes prawny oparty na przepisie prawa powszechnie obowiązującego, co nie oznacza, że można go wywodzić wyłącznie z norm prawa materialnego administracyjnego.

Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą sądów administracyjnych i poglądami doktryny źródłem interesu prawnego mogą być również inne gałęzie prawa, w tym prawa cywilnego, prawa pracy, czy prawa finansowego. Z uwagi na szeroko rozumianą podstawę legitymacji strony w postępowaniu administracyjnym oraz brak legalnej definicji pojęcia interesu prawnego nie może ulegać wątpliwości, że kwestie zdolności administracyjnoprawnej danej osoby w konkretnym postępowaniu administracyjnym powinny być rozważane bardzo wnikliwie. Wykazanie szczególnej ostrożności przy analizie tego problemu jest niezbędne, aby zbyt pochopnie nie wyeliminować z postępowania administracyjnego osób powołujących się na swój interes prawny w tym właśnie postępowaniu (NSA w wyroku z 16 lipca 2010 r., sygn. akt I OSK 1288/09).

W podstawie prawnej zaskarżonego w niniejszej sprawie postanowienia Kolegium przywołało przepisy art. 61a § 1, art. 124 § 1 i § 2 ,art. 123 § 1 w zw. z art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. w zw. z art. 28 k.p.a.

Zgodnie z art. 61a § 1 k.p.a. gdy żądanie, o którym mowa w art. 61 (tj. żądanie wszczęcia postępowania) zostało wniesione przez osobę niebędącą stroną lub z innych uzasadnionych przyczyn postępowanie nie może być wszczęte, organ administracji publicznej wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania. Stosownie zaś do treści art. 28 k.p.a. stroną postępowania jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek.

W orzecznictwie sądów administracyjnych ukształtowany został pogląd, że wydanie postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania powinno ograniczać się do sytuacji, w której żądanie takie zostało zgłoszone przez podmiot oczywiście nieuprawniony, przy czym stwierdzenie tej okoliczności powinno być na tyle proste, że nie powinno wymagać prowadzenia postępowania wyjaśniającego lub złożonego procesu wykładni przepisów prawa materialnego. Zatem odmowa wszczęcia postępowania powinna być ograniczona do przypadków, gdy brak przymiotu strony wynika z samego podania wnioskodawcy, bądź gdy ustalenie tego może być dokonane w drodze prostych czynności wyjaśniających organu administracji (wyrok NSA z 24 stycznia 2017 r., sygn. akt II OSK 1060/15).

Należy podkreślić, że badanie wniosku o wszczęcie postępowania administracyjnego przez przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego w tym zakresie odbywałoby się bez udziału podmiotu o nieustalonym jeszcze statusie, a zatem mogłoby prowadzić do naruszenia zasady czynnego udziału strony postępowania wynikającego z art. 10 k.p.a. Organ nie ma uprawnienia na etapie wstępnym weryfikowania legitymacji procesowej wnioskodawcy w oparciu o zebrane w sprawie dowody oraz analizę stanu prawnego w sytuacji, gdy jednocześnie wnioskodawca nie ma procesowo zapewnionego dostępu do materiału dowodowego i nie ma możliwości wypowiedzenia się co do okoliczności istotnych dla ustalenia jego interesu prawnego. Analiza prawa materialnego odnoszącego się do interesu podmiotu wnoszącego żądanie wszczęcia postępowania może zostać przeprowadzona tylko w ramach już wszczętego postępowania administracyjnego. Nie oznacza to, że organ nie dysponuje instrumentami prawnymi przeciwdziałającymi prowadzeniu postępowania na skutek złożenia wniosku o jego wszczęcie przez nieuprawniony podmiot. Organ może bowiem umorzyć wszczęte postępowanie po ustaleniu w toku postępowania wyjaśniającego, że wniosek o jego wszczęcie pochodzi od podmiotu nieuprawnionego (wyrok NSA z 8 października 2014 r., sygn. akt II OSK 745/13 i powołane w nim orzecznictwo).

Jak już wyżej wskazano zastosowanie regulacji art. 61a § 1 k.p.a. ma miejsce wówczas, gdy brak przymiotu strony jest oczywisty, nie wymaga specjalnych ustaleń i rozważań, bowiem te mogą być prowadzone po wszczęciu postępowania, w toku którego są podejmowane czynności wyjaśniające (wyroki NSA: z 19 kwietnia 2021 r., sygn. akt I OSK 2805/20, z 29 listopada 2017 r., sygn. akt II OSK 330/17, czy z 16 lutego 2017 r., sygn. akt I OSK 988/15). Zdaniem Sądu w rozpoznawanej sprawie wskazana wyżej oczywistość ma miejsce.

Jak już zasygnalizowano, o istnieniu interesu prawnego decyduje przepis prawa materialnego, na którego podstawie można skutecznie żądać ochrony, przy czym uzasadnienia interesu prawnego stanowiącego podstawę do przyjęcia, że danemu podmiotowi przysługuje w status strony w konkretnym postępowaniu administracyjnym, należy szukać przede wszystkim w przepisach prawa administracyjnego.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, że przepisy p.r.d, określające między innymi przesłanki do wydania uprawnień do wykonywania badań technicznych oraz cofnięcia wydanych uprawnień, nie wskazują poza osobą ubiegającą się o wydanie uprawnień oraz diagnostą innych stron postępowań administracyjnych w tym przedmiocie. Ewentualna decyzja wydana w przypadku zakończenia przez starostę postępowań skierowana będzie do diagnostów, którzy będą jej adresatem. To ich prawa i obowiązki będą przez te decyzje kształtowane. Oznacza to, że w tym przypadku stroną postępowania są diagności, gdyż decyzja administracyjna będzie dotyczyła ich praw i obowiązków. To diagnoście w wyniku decyzji organu mogą zostać cofnięte uprawnienia nadane przez starostę i to diagnosta w wyniku postępowania może ponieść konsekwencje wydanej przez starostę decyzji. Wnioskujący nie ma w tych postępowaniach interesu prawnego, bowiem wynik postępowań nie wpływa na jego prawa i obowiązki wynikające z przepisu art. 84 ust. 3 p.r.d., a wydana decyzja nie wpłynie chociażby pośrednio na sytuację prawną wnioskodawcy. Wnioskodawcy wnosząc początkowo o wszczęcie postępowania w przedmiocie cofnięcia diagnoście uprawnień do wykonywania badań technicznych pojazdów, a następnie o wszczęcie postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji wydanej w tym przedmiocie w postępowaniu zwykłym, upatrują swój interes prawny po pierwsze w wymierzeniu sankcji administracyjnej diagnoście za bezprawną ich zdaniem odmowę wykonania badania technicznego pojazdu stanowiącego ich własność i związane z tym konsekwencje sprowadzające się do braku możliwości jego użytkowania zgodnie z przeznaczeniem i ich potrzebami, a po drugie zmierzają w ten sposób by skłonić diagnostę do przeprowadzenie przedmiotowych badań. Takie uzasadnienie zdaniem Sądu orzekającego w niniejszej sprawie w żaden sposób nie pozwala przyjąć, że jest to interes prawny w rozumieniu art. 28 k.p.a. Jak już wskazano, decyzja w przedmiocie cofnięcia diagnoście uprawnienia do wykonywania badań technicznych pojazdów dotyczy tylko i wyłącznie jego praw i obowiązków. W żaden bezpośredni sposób nie wpływa na prawa i obowiązki wnioskodawców. W niniejszej sprawie można mówić tylko i wyłącznie o interesie faktycznym wnioskodawców sprowadzającym się do wymierzenia sankcji diagnoście za określone wobec nich zachowanie i ewentualne przymuszenie go do wykonania przedmiotowych badań. Tym samym nie może budzić wątpliwości, że wnioskodawcom nie przysługiwał status strony w postępowaniu zwykłym, którego przedmiotem było cofnięcie uprawnień diagnoście do wykonywania badań technicznych pojazdów, a tym samym takiego statusu nie posiadają w sprawie o stwierdzenie nieważności ostatecznej decyzji wydanej w tym przedmiocie w postępowaniu zwykłym. Brak jest również do przyjęcia, że krąg podmiotów mających uprawnienie występowania w charakterze strony w postępowaniu nadzwyczajnym - nieważnościowym dotyczącym takich decyzji jest szerszy niż w postępowaniu zwykłym. Należy zatem uznać, że z przepisów zawartych w ustawie p.r.d. w sposób oczywisty wynika, kto może być stroną w postępowaniu w przedmiocie o cofnięcie uprawnień do wykonywania badań technicznych pojazdów, a tym samym w postępowaniu nadzwyczajnym dotyczącym stwierdzenia nieważności ostatecznych decyzji wydawanych w tym przedmiocie. Tym samym jest oczywistym, że w niniejszej sprawie skarżącym nie przysługuje status strony w rozumieniu art. 28 k.p.a. Zasadnie zatem organ odmówił wszczęcia postępowania nadzwyczajnego w sprawie stwierdzenia nieważności ostatecznej decyzji Starosty z dnia [...] października 2021 r. wydanej w postępowaniu zwykłym, w przedmiocie cofnięcie diagnoście stosownych uprawnień.

Wobec powyższego uznając, że skarga nie posiada usprawiedliwionych podstaw na podstawie art. 151 p.p.s.a. orzeczono jak w wyroku.