Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Wojciech Stachurski (sprawozdawca), Sędzia NSA Dominik Gajewski, Sędzia WSA (del.) Alicja Polańska, po rozpoznaniu w dniu 8 grudnia 2022 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej K. G. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 15 listopada 2018 r. sygn. akt I SA/Gl 483/18 w sprawie ze skargi K. G. na postanowienie Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Katowicach z dnia 14 lutego 2018 r. nr 2401-IEE2.711.81.2018.4/025581 w przedmiocie podziału kwoty uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości 1) oddala skargę kasacyjną, 2) zasądza od K. G. na rzecz Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Katowicach kwotę 360 (słownie: trzysta sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

1. Wyrok sądu pierwszej instancji.

Wyrokiem z 15 listopada 2018 r., I SA/Gl 483/18, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach oddalił skargę K. G. (dalej jako: "skarżący") na postanowienie Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Katowicach z 14 lutego 2018 r. w przedmiocie podziału kwoty uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym wobec F. Sp. z o.o. w likwidacji z siedzibą w H. (dalej jako: "spółka").

Z uzasadnienia wyroku wynika, że spór pomiędzy skarżącym a organem dotyczył podstawy prawnej dokonanego podziału kwoty uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości w zakresie zaspokojenia wierzycieli, w tym skarżącego. Organ przyjął, że przypadku należności zabezpieczonych hipoteką kolejność ich zaspokajania wynika z art. 12 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 2016 r. poz. 790 z późn. zm., dalej jako: "u.k.w.h."), podczas gdy według skarżącego kolejność tę określają przepisy art. 1025 i art. 1026 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 1822 z późn. zm., dalej jako: "k.p.c."), które są przepisami szczególnymi w stosunku do art. 12 u.k.w.h. i to one powinny zostać zastosowane w sprawie. Sąd pierwszej instancji stwierdził, że kwestię kolejności zaspakajania kwoty uzyskanej z egzekucji reguluje art. 115 § 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2016 r. poz. 599 z późn zm., dalej jako: "u.p.e.a.") , który został w przedmiotowej sprawie prawidłowo zastosowany. Pozycja skarżącego w planie podziału prawidłowo ustalona została na podstawie art. 12 u.k.w.h.

Wyrok wraz z uzasadnieniem, a także inne powoływane w dalszej części orzeczenia sądów administracyjnych, są dostępne w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych (http://orzeczenia.nsa.gov.pl).

2. Skarga kasacyjna.

Skargę kasacyjną od wymienionego wyroku wniósł skarżący, reprezentowany przez pełnomocnika. Zaskarżonemu w całości wyrokowi, na podstawie art. 174 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2018 r. poz. 1302 z późn. zm., dalej jako: "p.p.s.a.") postawione zostały zarzuty:

1. naruszenia przepisów prawa materialnego, poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, tj. art. 12 ust. 1, 68 ust 1, 69 u.k.w.h., art 1025 i 1026 k.p.c., poprzez nieprawidłowe ustalenie zakresu zaspakajania oraz wysokości zaspakajanych kwot w odniesieniu do poszczególnych wierzycieli, co doprowadziło do błędnego pominięcia skarżącego w planie podziału.

2. naruszenia przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

- art. 145 § 1 pkt 1 lit. a p.p.s.a., poprzez nieuwzględnienie skargi w wyniku pominięcia przez WSA naruszenia ww. przepisów prawa materialnego, jakiego w toku postępowania administracyjnego dopuściły się organy administracji;

- art 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a., poprzez nieuwzględnienie skargi w wyniku pominięcia przez WSA naruszenia przepisów postępowania administracyjnego, jakiego w toku postępowania dopuścił się organ, tj.: przepisów art. 7, 8, 9, 77 k.p.a., art. 115 § 1-6 u.p.e.a., polegającego na nieprawidłowym ustaleniu zakresu zaspakajania oraz wysokości zaspakajanych kwot w odniesieniu do poszczególnych wierzycieli, co doprowadziło do błędnego pominięcia skarżącego w planie podziału.

W związku z podniesionymi powyżej zarzutami autor skargi kasacyjnej wniósł o uwzględnienie skargi kasacyjnej i uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach, rozpoznanie sprawy na rozprawie oraz zasądzenie na rzecz skarżącego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną pełnomocnik organu wniósł o jej oddalenie, a także o zasądzenie od skarżącego kosztów postępowania kasacyjnego.

3. Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie należy wyjaśnić, że skarga kasacyjna została rozpoznana na posiedzeniu niejawnym, na podstawie art. 15zzs4 ust. 3 w zw. z ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2021 r. poz. 95 z późn. zm.). Strony zostały powiadomione o skierowaniu skargi kasacyjnej do rozpoznania na posiedzeniu niejawnym z jednoczesnym pouczeniem o możliwości uzupełnienia argumentacji uzasadnienia skargi kasacyjnej albo żądania jej oddalenia.

Naczelny Sąd Administracyjny, rozpoznając sprawę w granicach skargi kasacyjnej, a z urzędu biorąc pod rozwagę nieważność postępowania (art. 183 § 1 p.p.s.a.), nie znalazł podstaw do uchylenia zaskarżonego wyroku.

Niezasadne są zarzuty skargi kasacyjnej dotyczące błędnego podziału kwoty uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości w zakresie zaspokojenia skarżącego jako wierzyciela spółki. W tej sprawie nie budzi wątpliwości przeprowadzenie egzekucji administracyjnej z nieruchomości należącej do spółki. Oczywistym jest również, że Naczelnik Urzędu Skarbowego w Lublińcu jest wierzycielem spółki i jednocześnie organem egzekucyjnym, prowadzącym egzekucję z nieruchomości, z której suma podlega podziałowi. Powyższe determinuje stosowanie przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. W ustawie tej występują odesłania do stosowania przepisów k.p.c., jednakże próżno poszukiwać odesłań do stosowania konkretnie art. 1025 i 1026 k.p.c., jak chciałaby tego strona skarżąca. Jak słusznie zauważył sąd pierwszej instancji, art. 115 i nast. u.p.e.a. stanowią w istocie samodzielną regulację, która niejako "odpowiada" powołanym wyżej przepisom k.p.c. Istotne jest przy tym dostrzeżenie, że przepisy te mają zastosowanie do egzekucji prowadzonych w oparciu o inne reżimy prawne (ustawy procesowe) i nie mogą być stosowane zamiennie, czy też odpowiednio. Stanowisko o odrębności tych regulacji dodatkowo potwierdza art. 75 u.k.w.h., który wskazuje, że zaspokojenie wierzyciela hipotecznego z nieruchomości następuje według przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym, chyba że z nieruchomości dłużnika jest prowadzona egzekucja przez administracyjny organ egzekucyjny.

W związku z powyższym nie budzi wątpliwości wyrażone przez sąd pierwszej instancji stanowisko, że kwestię kolejności zaspakajania kwoty uzyskanej z egzekucji administracyjnej reguluje art. 115 u.p.e.a. Kolejność tę ustawodawca określił na podstawie kryterium przedmiotowego. Zaspokojenie należności zaliczonych przez ustawodawcę do bliższej kategorii następuje przed należnościami umieszczonymi w dalszej kategorii. W przypadku podziału kwoty uzyskanej z egzekucji z nieruchomości lub egzekucji przejętej po wystąpieniu zbiegu egzekucji administracyjnej z sądową, po kosztach egzekucyjnych i kosztach upomnienia zaspokaja się należności alimentacyjne, a następnie należności za pracę za okres 3 miesięcy, do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę określonego w odrębnych przepisach, oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci i koszty zwykłego pogrzebu zobowiązanego, a po należnościach zabezpieczonych hipoteką morską, przywilejem na statku morskim, hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym i zastawem skarbowym albo korzystających z ustawowego pierwszeństwa oraz prawach, które ciążyły na nieruchomości przed dokonaniem w księdze wieczystej wpisu o wszczęciu egzekucji lub przed złożeniem do zbioru dokumentów wniosku o dokonanie takiego wpisu - należności za pracę niezaspokojone w kolejności wcześniejszej (art. 115 § 2 u.p.e.a.). Jak stwierdził NSA w wyroku z 7 czerwca 2011 r., II FSK 1364/10, (cyt.): "(...) w żadnym wypadku nie można od tej kolejności odstąpić przez zastosowanie reguł określonych w art. 7 k.p.a., czyli mając na względzie interes społeczny i słuszny interes strony".

Nie budzi też wątpliwości, że w przypadku wierzytelności zabezpieczonych hipoteką (zaliczonych do tej samej kategorii), o kolejności ich zaspokojenia w postępowaniu egzekucyjnym w administracji decyduje pierwszeństwo wynikające z art. 12 u.k.w.h, a więc chwila, od której liczy się skutki dokonanego wpisu. Nie można zgodzić się z autorem skargi kasacyjnej, że również w tym zakresie przepisy art. 1025 i art. 1026 k.p.c. stanowią lex specialis wobec art. 12 u.k.w.h. Jak już wspomniano, w postępowaniu egzekucyjnym w administracji nie stosuje się art. 1025 i art. 1026 k.p.c. Dlatego nieadekwatny w okolicznościach przedmiotowej sprawy jest cytowany w skardze kasacyjnej pogląd, wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z 28 maja 1993 r., III CZP 67/93. Uchwała ta zapadła na tle przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym, które w tej sprawie nie miały zastosowania. W rozpoznawanej sprawie w podziale sumy uzyskanej z nieruchomości uczestniczyło dziewięciu wierzycieli, przy czym wierzytelność skarżącego znalazła się ostatecznie na pozycji 8. W stosunku do wskazanych pod numerami 1-9 wierzycieli, a więc także skarżącego, o kolejności zaspakajania decydowała, poza kosztami egzekucyjnymi i kosztami upomnienia, kolejność wpisania w księdze wieczystej przez danego wierzyciela hipoteki obciążającej przedmiot egzekucji. Taki sposób postępowania jest zgodny z art. 115 u.p.e.a. oraz art. 12 u.k.w.h. Z tego powodu niezasadne są zarzuty naruszenia art. 12 ust. 1 u.k.w.h. oraz art. 1025 i art. 1026 k.p.c. Odnosząc się zaś do zarzutów naruszenia art. 68 ust. 1 i art. 69 u.k.w.h., należy zauważyć, że autor skargi kasacyjnej nie wskazał, które – jego zdaniem - roszczenia o zapłatę odsetek zostały uwzględnione ponad kwoty mieszczące się w sumach hipotek. W tym zakresie wyraził jedynie domniemanie (cyt. "jak należy domniemywać"), które nie uzasadnia wystarczająco stawianych zarzutów.

Nieuzasadnione są również pozostałe zarzuty skargi kasacyjnej, dotyczące naruszenia art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a. w zw. z art. 7, art. 8, art. 9, art. 77 k.p.a. oraz art. 115 § 1-6 u.p.e.a. Jak już wspomniano, kwestię kolejności zaspokajania wierzycieli w postępowaniu egzekucyjnym w administracji reguluje art. 115 § 1 u.p.e.a. Organy oraz sąd pierwszej instancji prawidłowo oparły się na treści księgi wieczystej nieruchomości, w której wpisano określone tam hipoteki. Przyznana skarżącemu kwota stanowi wynik matematycznego rozliczenia polegającego na odjęciu od kwoty do podziału (1.478.404,33 zł) wierzytelności osób o wcześniejszej kolejności zaspokajania. Uwzględniając wierzytelności wcześniejszej kategorii oraz te zabezpieczone wpisem hipoteki dokonanym przed skarżącym, pozostała kwota 2.350,33 zł, którą przyznano skarżącemu. Powołując się na przepisy u.k.w.h., słusznie sąd zaakceptował stanowisko organów, że w pierwszej kolejności zaspokojeniu podlegają koszty egzekucyjne i koszty upomnienia na rzecz Naczelnika Urzędu Skarbowego w L. (kat. 1), następnie należności z tytułu wynagrodzenia za pracę (kat. 1) i w dalszej kolejności wierzytelności z kat. 3, zaspakajane zgodnie z kolejnością ubiegania się o wpis hipoteki. Skarżący uzyskał zabezpieczenie hipoteczne, przy czym wniosek skarżącego o wpis hipoteki (orzeczenie sądu) wpłynął 17 czerwca 2009 r., tj. później niż sześciu innych wierzycieli, co miało wpływ na ustalenie kolejności zaspokojenia.

W konsekwencji za bezzasadny należało uznać oddzielnie postawiony zarzut naruszenia art. 145 § 1 pkt 1 lit. a p.p.s.a.

Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 p.p.s.a., orzekł o oddaleniu skargi kasacyjnej. O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 204 pkt 1, art. 205 § 2, art. 207 § 1 i art. 209 p.p.s.a., a także § 14 ust. 1 pkt 2 lit. b w zw. z § 14 ust. 1 pkt 1 lit. c rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 265).

SWSA(del.) Alicja Polańska SNSA Wojciech Stachurski SNSA Dominik Gajewski