Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia WSA Jakub Makuch (spr.) Sędzia WSA Katarzyna Marasek-Zybura Asesor WSA Marta Kisielowska po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 12 grudnia 2022 r. sprawy ze skargi M. P. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Krakowie z dnia 22 kwietnia 2022 r., znak SKO.PS/4110/150/2022 w przedmiocie odmowy przyznania zasiłku celowego 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję organu I instancji; 2. przyznaje od Skarbu Państwa – Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie na rzecz adwokata J. G. kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści złotych) tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, podwyższoną o stawkę podatku od towarów i usług obowiązującą dla tego rodzaju czynności w dniu orzekania.

Przedmiotem skargi M. P. (dalej "skarżąca" lub "wnioskodawczyni") jest decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Krakowie z 22.04.2022 r. (znak SKO.PS/4110/150/2022) utrzymująca w mocy decyzję Prezydenta Miasta Krakowa z 2.02.2022 r. znak: [...] (znak sprawy: [...]) o odmowie przyznania skarżącej zasiłku celowego na leczenie kanałowe zębów.

Decyzja ta zapadła w następujących okolicznościach faktycznych i prawnych:

Prezydent Miasta Krakowa wskazaną wyżej decyzją z 2.02.2022 r. orzekł o odmowie przyznania skarżącej zasiłku celowego na leczenie kanałowe zębów. Jako podstawę prawną decyzji organ I instancji wskazał art. 3 ust. 3 i 4, art. 4, art. 8, art. 17 ust. 2 pkt 1, art. 36 pkt 1 lit.c, art. 41 pkt 1, art. 102, art. 104, art. 106 i art. 109 ustawy z 12.03.2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. 2021 r., poz. 2268; dalej "u.p.s."). W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia Prezydent Miasta Krakowa podał, że przedmiotowe postępowanie zostało zainicjowane wnioskiem skarżącej z 17.01.2022 r. Na podstawie wywiadu środowiskowego oraz zebranej dokumentacji organ I instancji ustalił sytuację materialną i rodzinną skarżącej. W tym zakresie organ wskazał, że skarżąca mieszka sama, prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe, nie podejmuje zatrudnienia i jest zarejestrowana w Urzędzie Pracy jako bezrobotna bez prawa do zasiłku. W grudniu 2021 r. dochód wnioskodawczyni wyniósł 811,45 zł. Na dochód ten składał się dodatek mieszkaniowy w kwocie 306,33 zł oraz dochód uzyskiwany z gospodarstwa rolnego w wysokości 505,12 zł. Jak bowiem ustalił organ pomocowy, od 2000 r. skarżąca figuruje jako samoistny posiadacz gruntów o powierzchni 1,64 hektara, które nabyła w drodze dziedziczenia oraz jest podatnikiem podatku rolnego od nieruchomości stanowiącej działkę nr [...] w K. Powyższe informacje organ pomocowy powziął w oparciu o pismo Urzędu Miejskiego w T. z 8.04.2021 r. Organ pomocowy podkreślił, że danych o wskazanej nieruchomości skarżąca nie zawarła w oświadczeniu majątkowym złożonym w ramach niniejszej sprawy, jak też zaakcentował, że wnioskodawczyni nie podjęła żadnych działań zmierzających do uregulowania stanu prawnego tej nieruchomości mimo tego, że w okresie, w którym nabyła wskazaną wyżej nieruchomość (grunty), korzystała z pomocy finansowej MOPS-u. Jako podstawą obliczenia dochodu z gospodarstwa rolnego organ I instancji podał art. 8 ust. 9 u.s.p. Dochód ten ustalony został jako iloczyn powierzchni gospodarstwa rolnego (1,64 ha) oraz kwoty 308 zł, co dało 505,12 zł. Prezydent Miasta Krakowa podkreślił, że dla ustalenia dochodu na potrzeby postępowania w sprawach świadczeń z pomocy społecznej nie ma znaczenia to, jakie dochody rzeczywiście są osiągane z gospodarstwa rolnego i czy grunt jest w ogóle uprawiany. Zwrócił też uwagę, że zgodnie z art. 2 ust. 1 u.s.p., pomoc społeczna jest instytucją polityki państwa mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać samodzielnie, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.

W zakresie odnoszącym się do żądania przyznania zasiłku celowego na leczenie kanałowe zębów organ I instancji zaznaczył, iż skarżąca posiada ubezpieczenie zdrowotne w Narodowym Funduszu Zdrowia (dalej NFZ). Może więc korzystać ze świadczeń medycznych finansowanych przez ten Fundusz. Organ pomocowy zwrócił też uwagę, iż zasiłek celowy może być przyznany na zaspokojenie niezbędnej potrzeby bytowej, a za taką nie można uznać kosztów leczenia stomatologicznego, które skarżąca może wykonać nieodpłatnie w ramach NFZ.

W opisywanej decyzji Prezydent Miasta Krakowa podał również, iż reaguje na potrzeby i oczekiwania zgłaszane przez skarżącą, jednak nie może zabezpieczyć jej wszystkich próśb i zobowiązań, zwłaszcza w sytuacji, gdy skarżąca posiada własne zasoby. Podkreślił, że w okresie od 1.01.2021 r. do 31.12.2021 r. skarżąca otrzymała z MOPS pomoc finansową na łączną kwotę 12 320,89 zł, co daje średnią miesięczną wartość pomocy wynoszącą 1 026,74 zł. W końcowej części decyzji organ I instancji akcentował, iż akt wydawany w tej sprawie podejmowany jest w ramach uznania administracyjnego.

W odwołaniu od tej decyzji skarżąca podała m.in, że odmówiono jej zasiłku na leczenie zębów mimo, iż przedłożyła kosztorys wydany przez dentystę, kontrahenta NFZ. W dalszej części skarżąca opisała swoją trudną sytuację zdrowotną, materialną i finansową.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Krakowie decyzja z 22.04.2022 r. (znak SKO.PS/4110/150/2022) utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję. Przedstawiło cele, założenia i zasady pomocy społecznej wynikające z art. 2 ust. 1, art. 3 ust. 2 i 4, art. 8 ust. 1 u.s.p. Zgodnie z tym ostatnio wskazanym przepisem, prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 776 zł lub osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 600 zł (zgodnie z § 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 lipca 2021 r, w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej; Dz.U. z 2021 r., póz. 1296) w razie zaistnienia, co najmniej jednej z okoliczności jak niepełnosprawność, długotrwała lub ciężka choroba, bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego. Wyjaśniło Kolegium Odwoławcze, że na gruncie ustawy o pomocy społecznej - co do zasady - za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych, składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach i kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób (art. 8 ust. 3 ustawy). Wskazał organ odwoławczy, iż przyznanie zasiłku celowego z pomocy społecznej jest możliwe, jeżeli wnioskowany zasiłek jest nieodzowny do pokrycia podstawowych potrzeb osoby i jej koniecznych życiowych wydatków. Przyznanie zasiłku celowego uzależnione jest od dochodu.

Mając na uwadze powyższe, SKO w Krakowie podało, że organ I instancji rozpoznając wniosek skarżącej, w pierwszej kolejności zbadał, czy spełnia ona przesłanki do przyznania zasiłku celowego na podstawie art. 39 ustawy. Zgodnie z tym przepisem, w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej może być przyznany zasiłek celowy, w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, ogrzewania, w tym opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu. Przyznanie zasiłku celowego z pomocy społecznej jest możliwe, jeżeli wnioskowany zasiłek jest nieodzowny do pokrycia podstawowych potrzeb osoby i jej koniecznych życiowych wydatków. Przyznanie zasiłku celowego uzależnione jest od dochodu. Kryteria dochodowe są takie same, jak w przypadku pozostałych świadczeń (776 zł dla osoby samotnie gospodarującej). W ramach tej sprawy organ odwoławczy zauważył, iż z uwagi na powzięcie informacji o posiadanym przez odwołującą się gospodarstwie rolnym, przy obliczania jej dochodu zastosowano regulację z art. 8 ust. 9 u.p.s. Według tego przepisu przyjmuje się, że z 1 ha przeliczeniowego uzyskuje się dochód miesięczny w wysokości 308 zł. Jak podało Kolegium Odwoławcze w Krakowie, unormowania odnoszące się do dochodu z gospodarstwa rolnego (nieruchomości rolnej) należy odczytywać łącznie z art. 2 ust. 1 ustawy o podatku rolnym. Ten zaś przepis definiuje gospodarstwo rolne jako obszar gruntów, o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy, stanowiących własność lub znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej, w tym spółki, nieposiadającej osobowości prawnej. O włączeniu dochodów z gospodarstwa rolnego do uzyskanych w danym okresie dochodów nie przesądza zatem tytuł do posiadanego gruntu ale wyłącznie fakt figurowania danych działek w ewidencji gruntów i budynków - jako nieruchomości o określonym przeznaczeniu. Podkreślił organ II instancji, że prawo własności bądź też posiadanie gruntów stanowiących gospodarstwo rolne - jest aktywem osoby ubiegającej się o świadczenia z pomocy społecznej, który ma obowiązek w pierwszym rzędzie wykorzystać je dla zaspokojenia własnych potrzeb. Dla ustalenia dochodu na potrzeby postępowania w sprawach świadczeń z pomocy społecznej nie ma znaczenia, jakie rzeczywiste dochody osiągane są z gospodarstwa rolnego oraz czy grunt jest w ogóle uprawiany. Decydujące znaczenie ma tytuł własności lub posiadanie gruntu. Ustawodawca przyjął tu fikcję prawną, zgodnie z którą posiadanie gruntu rolnego oznacza jednoczesne uzyskiwanie dochodu. Organ odwoławczy zwrócił uwagę, że w orzecznictwie sądów administracyjnych uznaje się za obligatoryjne przyjęcie ryczałtowego dochodu z gospodarstwa rolnego zawsze wtedy, gdy stronie służy jakikolwiek tytuł prawny do gospodarstwa, niezależnie od tego czy dochody są osiągane (m.in wyroki NSA: z 24 listopada 2011 r., sygn. akt I OSK 1154/11, z 17 lutego 2010 r., sygn. akt I OSK 1292/09, z 7 grudnia 2009 r., sygn. akt I OSK 724/09, z 21 października 2010 r., sygn. akt I OSK 928/10).

W ocenie SKO w Krakowie, organ I instancji prawidłowo ustalił, iż skarżąca osiągnęła dochód w wysokości 811,45 zł (dodatek mieszkaniowy - 306,33 zł oraz dochód z gospodarstwa rolnego - 505,12 zł, tj. 1,64 ha przeliczeniowego x 308 zł). Na podstawie posiadanych danych, organ I instancji powziął bowiem informację, iż odwołująca się figuruje jako samoistny posiadacz gruntów rolnych oraz figuruje jako podatnik podatku rolnego i podatku od nieruchomości, tj. działki nr [...] położonej w K., o powierzchni 1,64 ha (użytki rolne). Powyższe organ ustalił na podstawie pisma Kierownika Referatu Podatku i Opłat Lokalnych Gminy T. z dnia 8 kwietnia 2021 r. (znak: [...]). W piśmie tym wyjaśniono, iż od 2000 roku kierowane są decyzje ustalające podatek od w.w gruntów. Organ I instancji ustalił, iż skarżąca nie podjęła żadnych działań zmierzających do uregulowania stanu prawnego tej nieruchomości. Wobec wyliczonego przez Prezydenta Miasta Krakowa dochodu skarżącej w wysokości 811,45 zł słuszne w ocenie SKO w Krakowie było twierdzenie, iż wnioskodawczyni przekracza kryterium dochodowe. W tej natomiast sytuacji, zasadnie organ I instancji rozważył możliwość przyznania skarżącej zasiłku celowego specjalnego, którego podstawę przyznania stanowi art. 41 pkt 1 ustawy. Przepis ten mówi, że w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany specjalny zasiłek celowy w wysokości nieprzekraczającej odpowiednio kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny, który nie podlega zwrotowi. Od oceny organu zależy przy tym, czy uzna sytuację wnioskodawcy za szczególną i postanowi o przyznaniu pomocy w tej formie. Podkreślił organ odwoławczy, iż rozstrzygnięcie wydawane na podstawie art. 41 u.p.s. zapada w ramach uznania administracyjnego, przy czym inaczej niż w przypadku zasiłku celowego, przyznanie tej formy pomocy nie jest uzależnione od spełnienia przez wnioskodawcę ustawowego kryterium dochodowego. Nie oznacza to jednak dowolności organu i przyznawania świadczenia w każdym przypadku, gdy dana osoba znajdzie się w trudnej sytuacji życiowej, czy wymaga zaspokojenia niezbędnej potrzeby życiowej. Specjalny zasiłek celowy może być przyznany wyłącznie w szczególnie uzasadnionych przypadkach, co wymaga zaistnienia nietypowych okoliczności. W zakresie dokonywanej oceny organ winien przy tym mieć na uwadze także cele i zadania pomocy społecznej. SKO w Krakowie odwołując się do orzecznictwa sądowego wskazało, iż przy braku środków pieniężnych nawet na wykup leków, czy braku dostatecznych środków na bieżące wydatki codziennego utrzymania, takich sytuacji nie można traktować jako nagłe, nieprzewidywalne i uzasadniające przyznanie specjalnego zasiłku celowego w rozumieniu art. 41 (tak wyrok WSA w Poznaniu z 13.09.2011 r., sygn. akt II SA/Po 433/11). Wyznacznikami przyznania oraz ustalenia rodzaju i rozmiaru świadczeń są nie tylko sytuacja materialna wnioskodawcy ale i cel, któremu pomoc ma służyć, jak również możliwości finansowe MOPS. Wobec bowiem istnienia coraz większych grup społeczeństwa wymagających pomocy oraz dysponowania przez organy pomocy społecznej niewystarczającymi środkami przeznaczonymi na udzielanie wsparcia finansowego, nie jest możliwe zaspokajanie wszystkich, nawet niezbędnych potrzeb osób ubiegających się o pomoc (wyrok WSA w Krakowie z dnia 24 listopada 2014 r., sygn. akt III SA/Kr 153/14).

Podkreślił organ II instancji, że uprawnienia wynikające z przepisów ustawy o pomocy społecznej mają charakter subsydiarny, co oznacza, iż uzupełniają środki, możliwości i uprawnienia własne osoby objętej systemem świadczeń z pomocy społecznej. Powyższe oznacza, że osoba wnioskująca o przyznanie pomocy zobligowana jest w pierwszej kolejności do przezwyciężania we własnym zakresie swych problemów, a dopiero gdy nie jest w stanie tego dokonać, pomoc społeczna w postaci przedmiotowego zasiłku może zostać przyznana (wyrok NSA z dnia 4 listopada 2008r. I OSK 1910/07). Oznacza to, iż Państwo nie jest zobligowane do łożenia na utrzymanie wszystkich swoich obywateli. Każdy obywatel winien efektywnie dążyć do polepszenia swojej sytuacji życiowej, a nie biernie oczekiwać na pomoc od organów administracji publicznej.

Zajmując stanowisko względem ocenianego aktualnie przypadku SKO w Krakowie podkreśliło, że w toku postępowania zostało ustalone, iż skarżąca dysponuje wystarczającymi własnymi zasobami, których odpowiednie wykorzystanie umożliwiłoby jej poprawę sytuacji majątkowej. W tym zakresie wskazało, iż skarżąca dysponuje dwoma nieruchomościami (mieszkanie własnościowe położone w K. oraz gospodarstwo rolne, z którego posiadania odprowadza podatki, mimo nieuregulowanego stanu prawnego tej nieruchomości). Wobec powyższego Kolegium podzieliło ocenę dokonaną przez organ I instancji, że w niniejszej sprawie nie wystąpiły wyjątkowe i szczególne przesłanki przemawiające za zasadnością przyznania świadczenia w tym zakresie, bowiem skarżąca jest osobą posiadającą ubezpieczenie zdrowotne i może korzystać ze świadczeń medycznych finansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Nadto Kolegium zauważyło, iż MOPS reaguje na potrzeby odwołującej się przyznając, w miarę posiadanych możliwości, świadczenia pieniężne na zgłaszane cele. W okresie całym 2021 r. odwołująca się uzyskała pomoc finansowa na łączną kwotę 12 320,89 zł, co daje średnią kwotę pomocy w wysokości 1 026,74 zł. miesięcznie

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie skarżąca podała m.in., że nie dysponuje środkami finansowymi na leczenie kanałowe zębów. Leczenie to z kolei jest konieczne przed poddaniem się przez skarżącą operacji.

W odpowiedzi na skargę SKO w Krakowie domagało się jej oddalenia, podtrzymując dotychczas wyrażone w sprawie stanowisko.

W uzupełnieniu skargi, wyznaczony z urzędu pełnomocnik skarżącej w piśmie z 28.10.2022 r. zarzucił naruszenie:

- art. 7, 77, 80 k.p.a., art. 8 ust. 9 ustawy o pomocy społecznej wskutek wadliwej oceny sytuacji osobistej i finansowej skarżącej i dowolne przyjęcie, że skarżąca osiąga dochody z gospodarstwa rolnego, a w konsekwencji, że przekracza tzw. kryterium dochodowe;

- art. 7, 77, 80 k.p.a., art. 2 ust. 1, art. 3 ust. 1 i ust. 3, art. 39 ust. 1 i ust. 2 ustawy o pomocy społecznej poprzez wadliwą ocenę sytuacji skarżącej w kontekście realiów społeczno-gospodarczych w Polsce, a w konsekwencji odmowę przyznania skarżącej wnioskowanej pomocy;

- art. 41 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej poprzez wadliwe przyjęcie, że w przypadku skarżącej nie wystąpiły wyjątkowe szczególne przesłanki uzasadniające przyznanie wnioskowanego świadczenia.

Pełnomocnik z urzędu wniósł o uchylenie zaskarżonych decyzji oraz o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej żądając przyznania wynagrodzenia w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.215 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

W uzasadnieniu zgłoszonych zarzutów pełnomocnik skarżącej podał, że dowolne było ustalenie organów, iż skarżąca osiągała dochody z gospodarstwa rolnego. Powołując się na pogląd wyrażony w komentarzu I. Sierpowskiej do art. 8 ustawy o pomocy społecznej wskazał, iż w art. 8 ust. 9 chodzi o możliwość prowadzenia gospodarstwa rolnego i uzyskiwania w ten sposób środków utrzymania. Tym samym, organy administracji winny ustalić, czy skarżąca osiąga lub ma możliwość osiągania dochodów z gospodarstwa rolnego (np. ze względu na stan zdrowia). Pełnomocnik zwrócił uwagę, iż akta sprawy nie zawierają pisma Urzędu Gminy T., na które powołując się organy w zaskarżonych decyzjach. W ocenie pełnomocnika, błędnie ustalono wysokość osiąganych przez skarżąca dochodów z gospodarstwa rolnego, a biorąc pod uwagę fakt, że przekroczenie przez skarżącą kryterium dochodowego było podstawą braku przyznania zasiłku, decyzję wydaną w sprawie należy uznać za wadliwą. Nawet jednak, gdyby ustalenia i oceny dotyczące kryterium dochodowego były prawidłowe, to błędnie oceniono, że w przypadku skarżącej nie wystąpiły wyjątkowe szczególne przesłanki uzasadniające przyznanie świadczenia. Postulowane w decyzji uregulowanie stanu prawnego gospodarstwa rolnego, czy rozporządzenie prawem do lokalu, wymaga w pierwszej kolejności środków finansowych, którymi skarżąca nie dysponuje. Nadto, jak zaznaczono, skarżąca nie ma możliwości zdobycia środków na leczenie zębów.

W zakresie przyznania kosztów wynagrodzenia za udzieloną skarżącej pomoc prawną pełnomocnik z urzędu podniósł, że obowiązujące przepisy bezpodstawnie i niekonstytucyjnie różnicują wynagrodzenie pełnomocnika z urzędu i pełnomocnika z wyboru (wyrok TK z 23.04.2020 r. sygn. akt SK 66/19). W sprawach z urzędu pełnomocnik nie może liczyć na wynagrodzenie wcześniej, niż po uprawomocnieniu się orzeczenia, co oznacza, że obok niezasadnego różnicowania wynagrodzenia, jest obciążony ryzykiem deprecjacji pieniądza. Powyższe, w ocenie pełnomocnika winno skutkować przyznaniem wynagrodzenia za pomoc prawną na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.215 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie zważył, co następuje:

Skarga okazała się zasadna.

Na wstępie należy stwierdzić, iż trafnie uznały orzekające w kontrolowanej sprawie organy administracji, że - z uwagi na przekroczenie kryterium dochodowego (776 zł) - skarżącej nie może być udzielone wsparcie z pomocy społecznej w formie zasiłku celowego określonego art. 39 ustawy z 12.03.2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. 2021 r., poz. 2268; dalej u.p.s.). Jak wynika bowiem z poczynionych w sprawie ustaleń, w grudniu 2021 r. dochód skarżącej wyniósł 811,45 zł, a na kwotę tę składał się dodatek mieszkaniowy (306,33 zł) oraz wyliczony przez organ dochód uzyskiwany przez skarżącą z gospodarstwa rolnego (505,12 zł). W oparciu o pismo Urzędu Miejskiego w T. z 8.04.2021 r. organ I instancji ustalił, że skarżąca jest samoistnym posiadaczem gruntów oraz podatnikiem podatku rolnego od nieruchomości, tj. działki nr [...] w K. o powierzchni 1,64 hektara. Choć trafnie wskazywał pełnomocnik skarżącej w złożonym uzupełnieniu skargi z 28.10.2022 r., iż w aktach sprawy brak jest powołanego wyżej pisma, to jednak stwierdzić należy, iż okoliczności w nim podane znane są sądowi z urzędu (por. np. uzasadnienie wyroku WSA w Krakowie z 6.07.2022 r. sygn. akt III SA/Kr 1502/21 oraz z 14.10.2022 r., sygn. akt III SA/Kr 54/22). Ani skarżąca, ani ustanowiony pełnomocnik z urzędu, nie zanegowali przy tym ustaleń przyjętych przez organy administracji w tej sprawie, co do faktu samoistnego posiadania przez skarżącą gruntów rolnych o wskazanej powierzchni, a w szczególności, nie przedstawili jakichkolwiek dokumentów mogących poddawać w wątpliwość przyjęte przez organ ustalenie bazujące na treści pisma Urzędu Miejskiego w T. W związku z powyższym uznać należało, iż ustalenie to było prawidłowe, a nadto miarodajne dla obliczenia wysokości dochodu uzyskiwanego przez skarżącą z gospodarstwa rolnego. Sposób obliczenia dochodu osoby ubiegającej się o pomoc społeczną z gospodarstwa rolnego został określony w art. 8 ust. 9 u.p.s. Przepis ten w dacie orzekania przez organy administracji w tej sprawie stanowił, iż przyjmuje się, że z 1 ha przeliczeniowego uzyskuje się dochód miesięczny w wysokości 308 zł. Mając więc na uwadze wskazaną powierzchnię gospodarstwa rolnego skarżącej zasadnie przyjęły organy obu instancji, iż dochód skarżącej z tytułu samoistnego posiadania gospodarstwa rolnego stanowi kwota 505,12 zł. (1,64 ha x 308 zł). Podkreślić przy tym należy, iż przepisy nie przewidują możliwości ustalenia dochodu z gospodarstwa rolnego w innej wysokości niż określona w art. 8 ust. 9 ustawy, nawet jeśli faktyczny dochód z tego tytułu nie jest uzyskiwany. Dla ustalenia dochodu na potrzeby postępowania w sprawach świadczeń z pomocy społecznej nie ma znaczenia, jakie rzeczywiste dochody osiągane są z gospodarstwa rolnego, ani czy grunt jest w ogóle uprawiany. Decydujące znaczenie ma tytuł własności lub posiadania gruntu oraz jego zaklasyfikowanie (rodzaj użytków, klasa gleboznawcza). Jak trafnie wskazało SKO w Krakowie w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, ustawodawca przyjął fikcję prawną, zgodnie z którą posiadanie gruntu rolnego oznacza jednoczesne uzyskiwanie dochodu. A zatem, w celu ustalenia prawa do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej należy przyjąć, że każdy właściciel nieruchomości wchodzącej w skład gospodarstwa rolnego uzyskuje wskazany w przepisach dochód miesięczny niezależnie od tego, w jaki sposób korzysta z tej nieruchomości (por. np. wyrok WSA w Gdańsku z 12 marca 2020 r., sygn. III SA/Gd 828/19, wyrok WSA w Lublinie z dnia 15 stycznia 2019 r., sygn. III SA/Lu 636/18, czy wyrok WSA w Krakowie z dnia 18 sierpnia 2020 r., sygn. III SA/Kr 348/20). Nie zasługiwał więc na akceptację, zaprezentowany w uzupełnieniu skargi odmienny pogląd wskazujący na potrzebę czynienia przez organy administracji ustaleń co do tego, czy skarżąca (samoistny posiadacz gospodarstwa rolnego) osiąga lub ma możliwość osiągania dochodów z tego gospodarstwa np. ze względu na stan zdrowia. Wykładnia art. 8 ust. 9 u.p.s. nakazuje bowiem obligatoryjne przyjęcie ryczałtowego dochodu z gospodarstwa rolnego wówczas, gdy stronie służy tytuł prawny do gospodarstwa, niezależnie od tego czy dochody są osiągane lub czy obiektywnie można je osiągnąć.

Wobec niewątpliwego w tej sprawie przekroczenia przez skarżącą kryterium dochodowego, zasadnie też przyjęły oba orzekające organy administracji – jako materialnoprawną podstawę kontrolowanych decyzji – art. 41 pkt 1 u.p.s. Przepis ten stanowi, że w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany specjalny zasiłek celowy w wysokości nieprzekraczającej odpowiednio kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny, który nie podlega zwrotowi. Z powołanego przepisu wynika więc, że specjalny zasiłek celowy to świadczenie o szczególnym charakterze, którego przyznanie może nastąpić jedynie w sytuacjach wyjątkowych. Zwrócić przy tym należy uwagę, że treść cytowanego przepisu wskazująca, iż przedmiotowy zasiłek "może być przyznany" wskazuje, że rozstrzygnięcie w sprawie udzielenia specjalnego zasiłku celowego wydawane jest w ramach tzw. uznania administracyjnego. Charakter postępowania w którym wydane zostały kontrolowane akty wymagał zatem dokonania ustaleń nie tylko co do istnienia uzasadnionej potrzeby oraz możliwości samodzielnego jej zaspokojenia przez wnioskodawczynię, lecz także zbadania, czy zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek w rozumieniu art. 41 pkt 1 ustawy (por. wyr. NSA z 4 listopada 2008 r., I OSK 1885/07). Przez ten "szczególnie uzasadniony przypadek" należy rozumieć sytuację zupełnie wyjątkową, bowiem o możliwości przyznania tego świadczenia nie decyduje dochód strony, lecz sytuacja życiowa, w której się ona znalazła (por. wyr. NSA z 4 listopada 2008 r., sygn. akt I OSK 1868/07).

U podstaw zaskarżonej decyzji organu I instancji o odmowie przyznania skarżącej zasiłku na leczenie kanałowe zębów legło stanowisko, że skarżąca jest ubezpieczona w Narodowym Funduszu Zdrowia i w ramach tego ubezpieczenia, może leczyć zęby. W ocenie organu pomocowego, leczenie kanałowe zębów nie stanowi niezbędnej potrzeby, na którą może być przyznany zasiłek celowy, gdyż skarżąca, będąc ubezpieczoną, może taką usługę uzyskać nieodpłatnie. Z kolei SKO w Krakowie, choć zwróciło uwagę na posiadane przez skarżącą zasoby (mieszkanie oraz gospodarstwo rolne) w istocie podzieliło pogląd Prezydenta Miasta Krakowa odnośnie możliwości skorzystania przez skarżącą z usługi stomatologicznej w ramach ubezpieczenia w NFZ. W ocenie Sądu, zaprezentowane wyżej stanowisko orzekających organów administracji publicznej, wyrażone zostało co najmniej przedwcześnie, bez zbadania wszystkich, kluczowych dla ocenianego zagadnienia, jego aspektów. Punktem wyjścia jest bowiem analiza przepisów rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia stomatologicznego (Dz. U. z 2021 r. poz. 2148). W tabeli stanowiącej załącznik nr 1 do tego aktu wymieniony został wykaz gwarantowanych świadczeń ogólnostomatologicznych. Pod pozycjami 20-22 wymienione zostały rodzaje leczenia kanałowego zębów finansowane ze środków publicznych. Przy świadczeniach tych, w kolumnie 4 wskazano, że "Świadczenie u osób powyżej 18. roku życia jest udzielane z wyłączeniem zębów przedtrzonowych i trzonowych." Z powyższego wynika zatem, że nie wszystkie zabiegi leczenia kanałowego zębów mogą być objęte nieodpłatną usługą finansowaną ze środków budżetu Państwa. Nieodpłatna usługa stomatologiczna wykonywana u osób dorosłych, dotyczy jedynie określonych w powołanym przepisie zębów. Skoro tak, to brak było podstaw, aby podzielić stanowisko orzekających w tej sprawie organów, motywujących odmowę przyznania skarżącej żądanego zasiłku celowego właśnie możliwością wykonania tejże usługi nieopłatnie, w ramach ubezpieczenia zdrowotnego. Jak przy tym wynika z treści odwołania, skarżąca miała dołączyć do akt sprawy "kosztorys wydany przez dentystę, kontrahenta NFZ". Dokumentu tego brak w aktach sprawy. Wyklucza to możliwość poczynienia jakichkolwiek ustaleń i dokonania ocen, czy żądanie skarżącej mogło odnosić się takiej właśnie usługi stomatologicznej, która – z uwagi na obowiązujące przepisy – mogła być objęta świadczeniem gwarantowanym przez NFZ. Stwierdzić zatem trzeba, że organy obu instancji wadliwie przyjęły, że usługę medyczna może skarżąca uzyskać bezpłatnie w ramach ubezpieczenia, skoro nie poczyniły żadnych ustaleń co do tego, czy – wobec brzmienia wskazanych wyżej przepisów rozporządzenia Ministra Zdrowia – potrzebny zakres usługi medycznej skarżącej mógł w ogóle być objęty takim ubezpieczeniem. Z powyższych względów (niewyjaśnienia stanu sprawy oraz wadliwego zapatrywania na sprawę) sąd uznał, że organy obu instancji naruszyły art. 7 oraz art. 77 par. 1 k.p.a. w zw. z art. 41 pkt 1 u.p.s. w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik tej sprawy.

W ponownie prowadzonym postępowaniu rzeczą organu pomocowego będzie uwzględnienie przedstawionej wyżej oceny. Organ ustali przy tym stan faktyczny sprawy poprzez jednoznaczne stwierdzenie, czy żądanie udzielenia skarżącej pomocy finansowej na leczenie kanałowe zębów może zostać zrealizowane w ramach ubezpieczenia w NFZ. W tym aspekcie organ będzie miał na uwadze przepisy powołanego wyżej rozporządzenia Ministra Zdrowia, jak również, do oceny powyższej kwestii pomocny może okazać się kosztorys, na który powoływała się skarżąca w odwołaniu, a który nie znajduje się w przekazanych sądowi aktach sprawy. W razie dokonania ustaleń, iż z uwagi na obowiązujące przepisy o gwarantowanych świadczeniach leczenia stomatologicznego żądanie skarżącej nie jest objęte ubezpieczeniem, organ rozważy, czy żądanie to realizuje cele pomocy społecznej, a w szczególności, czy stanowi "szczególnie uzasadniony przypadek" w rozumieniu art. 41 pkt 1 u.p.s. W razie ewentualnej zmiany sytuacji dochodowej skarżącej w dacie ponownego orzekania w sprawie (spełnienia kryterium dochodowego), organ rozważy, czy zrealizowane zostały przesłanki przyznania zasiłku celowego, określone w art. 39 ustawy, a w szczególności ustępu 3 tego przepisu. Ten bowiem ostatnio wskazany przepis stanowi, że osobom bezdomnym i innym osobom niemającym dochodu oraz możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych może być przyznany zasiłek celowy na pokrycie części lub całości wydatków na świadczenia zdrowotne. Warunkiem przyznania takiego świadczenia jest jednak ustalenie, że takie ponadstandardowe leczenie jest dla danego pacjenta (wnioskodawcy) niezbędne, z uwagi na stan jego zdrowia (por. wyrok WSA w Poznaniu z 4.06.2013 r., sygn. akt II SA/Po 506/13).

Wobec powyższego sąd orzekł o uchyleniu obu kontrolowanych aktów, działając na podstawie art. 145 par. 1 pkt 1 lit. a i lit. c) ustawy z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. 2022 r., poz. 329; dalej p.p.s.a.).

Ustalając wysokość kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skarżącej z urzędu (pkt 2 sentencji) Sąd miał na uwadze wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 23.04.2020 r. (sygn. akt SK 66/19), który dotyczył rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. 2015 r., 1801). W uzasadnieniu tego wyroku Trybunał Konstytucyjny wskazał, że ani z analizy art. 29 ust. 2 Prawa o adwokaturze, ani pozostałych przepisów tej ustawy, nie można na gruncie językowym ani celowościowym wyprowadzić podstawy dla Ministra Sprawiedliwości do zróżnicowania wynagrodzenia adwokatów w zależności od tego, czy adwokat świadczył pomoc prawną jako pełnomocnik z wyboru czy z urzędu; tym samym takie rozróżnienie stanowi niedopuszczalną w demokratycznym państwie prawa samowolę legislacyjną, w sposób nieproporcjonalny ingerującą w uprawnienia pełnomocników z urzędu do uzyskania wynagrodzenia za ich pracę. Jednakże na gruncie niniejszej sprawy Sąd miał też na uwadze i stosował art. 206 p.p.s.a. Stosownie do tego przepisu, Sąd może w uzasadnionych przypadkach odstąpić od zasądzenia zwrotu kosztów postępowania w całości lub w części, w szczególności jeżeli skarga została uwzględniona w części niewspółmiernej w stosunku do wartości przedmiotu sporu ustalonej w celu pobrania wpisu. Cytowany przepis obejmuje swoim zakresem także uprawnienie sądu do określenia wysokości wynagrodzenia zawodowego pełnomocnika strony, w ramach oceny czynności tego pełnomocnika podejmowanych w postępowaniu sądowym. Przy określaniu wysokości wynagrodzenia pełnomocnika uwzględniać trzeba bowiem każdorazowo szereg okoliczności, wśród których wymienić należy m.in. stopień zawiłości sprawy, jak też wkład pełnomocnika w przyczynienie się do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia sprawy. W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego podkreśla się przy tym, że wywiedzenie skarg i reprezentowanie strony w sprawach o tożsamym stanie faktycznym oraz objętych jednolitą regulacją prawną uzasadnia miarkowanie wynagrodzenia pełnomocnika, czyli dostosowanie tego wynagrodzenia do stopnia zindywidualizowania sprawy i koniecznego nakładu pracy (por. postanowienia NSA z 7 czerwca 2016 r. sygn. akt I OZ 544/16, z 1 lipca 2016 r., sygn. akt II GZ 668/16, z 25 stycznia 2019 r. sygn. akt I GZ 502/18, z 18 czerwca 2020 r. sygn. akt I OSK 2407/19). Z uwagi na powołany wyrok Trybunału Konstytucyjnego zastosowanie w sprawie ma par. 14 ust. 1 pkt 1 lit. c) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800). Przepis ten określa stawkę minimalną wynagrodzenia na poziomie 480 zł. Jednakże z uwagi na rodzajowe podobieństwo tej sprawy do innych spraw skarżącej, w których ten sam pełnomocnik został ustanowiony z urzędu (seria spraw o sygn. akt III SA/Kr od 1055/22 do 1067/22) i związany z tym niewątpliwie mniejszy nakład pracy pełnomocnika, który we wszystkich tych sprawach prezentował zbliżone stanowisko, sąd miarkował wysokość jego wynagrodzenia, ustalając je na kwotę 240 zł, podwyższoną o należny podatek Vat (par. 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. 2019 r., poz. 18). Jak przy tym wynika z rozważań przedstawionych w części motywacyjnej uzasadnienia, podniesione przez pełnomocnika zarzuty nie przyczyniły się istotnie do wyjaśnienia i rozpoznania tej sprawy.