Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Joanna Sieńczyło-Chlabicz Sędzia NSA Gabriela Jyż (spr.) Sędzia del. WSA Izabella Janson po rozpoznaniu w dniu 6 lipca 2021 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej Ł. W. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 5 czerwca 2018 r., sygn. akt II SA/Sz 214/18 w sprawie ze skargi Ł. W. na decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Szczecinie z dnia [...] stycznia 2018 r., nr [...] w przedmiocie kary pieniężnej z tytułu urządzania gier na automatach poza kasynem gry 1. oddala skargę kasacyjną; 2. zasądza od Ł. W. na rzecz Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Szczecinie 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie wyrokiem z dnia 5 czerwca 2018 r., oddalił skargę Ł. W. na decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Szczecinie z dnia [...] stycznia 2018 r., w przedmiocie wymierzenia kary pieniężnej z tytułu urządzania gier na automatach poza kasynem gry.

Sąd I instancji orzekał w następującym stanie sprawy:

w wyniku przeprowadzonej w dniu 16 października 2015 r. kontroli w lokalu – S. P. w Sz. przy ul. S. [...], ujawniono dwa włączone automaty do gier Hot Spot Admirał nr [...] i Max Cash Multigame nr [...]. Przeprowadzony na urządzeniach eksperyment wykazał, że oferowane na nich gry były grami na automatach w rozumieniu ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz. U. z 2016 r., poz. 471 ze zm., dalej: u.g.h.), urządzanymi z naruszeniem przepisów tej ustawy. Kontrolującym nie przedstawiono koncesji na prowadzenie kasyna gry. Na podstawie umowy najmu z dnia 21 lipca 2015 r. zawartej między E.-R. Ł. W. a P. H.-U. D. B., D. B. Spółka Jawna, ul. M. [...],[...] Sz. ustalono, że prawnym dysponentem automatów był skarżący.

Ustalenia te stały się podstawą decyzji Naczelnika Zachodniopomorskiego Urzędu Celno-Skarbowego w Szczecinie z dnia [...] października 2017 r., którą nałożono na skarżącego karę pieniężną w wysokości 24.000 zł z tytułu urządzania gier na automatach poza kasynem gry.

Objętą skargą decyzją Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Szczecinie utrzymał w mocy rozstrzygnięcie organu I instancji. Organ stwierdził, że ujawnione w lokalu automaty spełniały przesłanki z art. 2 ust. 3 i 4 u.g.h. Gry rozgrywały się o wygrane pieniężne, wyniki były nieprzewidywalne i niezależne od możliwości zręcznościowych gracza, automat umożliwiał uzyskania wygranej rzeczowej polegającej na prowadzeniu kolejnych gier za wygrane uzyskane w poprzednich grach w ramach wykupionego czasu. Organ stwierdził, że urządzającym gry na automatach był skarżąc, co potwierdziła umowa najmu z dnia 21 lipca 2015 r. zawarta pomiędzy nim a P. H.-U. D. B., D. B. Sp. J., z której wynikało, że był on właścicielem spornych urządzeń. W konsekwencji podlegał karze, o której mowa w art. 89 ust. 1 pkt 2 oraz art. 89 ust. 2 pkt 2 u.g.h.

Sąd I instancji oddalając skargę na tą decyzję wskazał na okoliczność nowelizacji art. 89 u.g.h., który z dniem 1 kwietnia 2017 r. został zmieniony przez art. 1 pkt 67 ustawy z dnia 15 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o grach hazardowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2017 r., poz. 88). Porównując sankcje wynikające z ustawy u.g.h. dawnej i nowej, Sąd stwierdził, że na gruncie dotychczasowych przepisów sankcja za urządzanie gier poza kasynem, bez koncesji była korzystniejsza w stosunku do sankcji przewidzianej znowelizowanym przepisem art. 89, wobec czego organ prawidłowo zastosował dotychczas obowiązujące przepisy u.g.h., tj. art. 89 ust. 1 pkt 2 w zw. z ust. 2 pkt 2 u.g.h. Sąd zauważył przy tym, że wprawdzie organ nie odniósł się do nowelizacji ustawy u.g.h., jednak uchybienie to nie miało wpływu na wynik sprawy, gdyż urządzanie gier na ujawnionych w czasie kontroli i zatrzymanych automatach - którego dysponentem prawnym był skarżący - poza kasynem, bez wymaganej przez ustawodawcę koncesji, nadal podlega penalizacji w znowelizowanym art. 89 ust. 1 pkt 1 u.g.h..

Sąd I instancji, uznając za niesporny stan faktyczny, stwierdził, że skoro strona nie dysponowała stosownym zezwoleniem na prowadzenie działalności w zakresie gier na automatach lub koncesją na prowadzenie kasyna gry, jak też lokal, w którym przeprowadzono kontrolę nie posiadał statusu ośrodka gier i nie był kasynem gry, to tym samym skarżący był urządzającym gry na automatach poza kasynem gry. Ponadto okoliczność ta wynikała z faktu, że to skarżący był dysponentem automatów i podpisał umowę najmu powierzchni w lokalu (S. P. Nr [...], ul. S. [...], Sz.) w celu wystawienia ich w miejscu publicznym i czerpania korzyści z ich użytkowania.

Nie budziło zastrzeżeń Sądu twierdzenie organów, że ujawnione w lokalu urządzenia były automatami do gier hazardowych w rozumieniu art. 2 ust. 3-5 u.g.h., gdyż cechował je cel komercyjny, gry miały charakter losowy, a automaty umożliwiały bezpośrednią wypłatę wygranych lub rozpoczęcie nowej gry za punkty uzyskane tytułem wygranej w poprzedniej grze.

Podsumowując, Sąd instancji stwierdził, że zaskarżona decyzja, jak i poprzedzająca ją decyzja organu I instancji odpowiadały prawu, wobec czego brak było podstaw do ich wzruszenia i wyeliminowania z obrotu prawnego, co oznaczało, że wymierzenie kary pieniężnej z tytułu urządzania gier na automacie poza kasynem gry w wysokości określonej na podstawie art. 89 ust. 2 pkt 2 u.g.h. było uzasadnione.

W podstawie prawnej wyroku podano art. 151 p.p.s.a.

Ł. W., skargą kasacyjną zaskarżył wyrok Sądu I instancji w całości zarzucając mu naruszenie przepisów postępowania, które to uchybienie miało istotny wpływ na wynik sprawy, a to:

- art. 151 w zw. z art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) oraz c) p.p.s.a. - poprzez ich zastosowanie w sytuacji oczywistego naruszenia przez organy obu instancji prawa procesowego — tj. art. 187 § 1 O.p. w zw. z art. 2 ust. 6 u.g.h. oraz art. 197 § 1 O.p. poprzez niezebranie całego materiału dowodowego, w szczególności poprzez brak pozyskania w toku postępowania opinii upoważnionej przez Ministra Finansów jednostki badającej, jako jedynego podmiotu ustawowo umocowanego do przeprowadzenia badań urządzeń do gier i oparcie się na wynikach eksperymentu przeprowadzonego przez funkcjonariuszy celnych oraz opinii biegłego, a zatem na innych dowodach aniżeli wynika to z przepisu art. 2 ust. 6 u.g.h. przez co organy obu instancji nie dopełniły obowiązku prawidłowego zgromadzenia materiału dowodowego, co w konsekwencji świadczy o prowadzeniu postępowania w sposób budzący wątpliwości, tj. z naruszeniem art. 121 § 1 O.p.; jednocześnie wobec faktu wadliwego zgromadzenia materiału dowodowego organy obu instancji nie wyjaśniły wątpliwości co do charakteru gier oferowanych przez zatrzymane urządzenia, niezasadnie przyjmując, że stanowią automaty, o których mowa w art. 2 ust. 3 i 5 u.g.h., co z kolei legło u podstaw nieuzasadnionego zastosowania przez nie przepisów art. 191 O.p. w zw. z art. 2 ust. 5 u.g.h. i art. 89 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 u.g.h. pomimo braku ku temu jakichkolwiek przesłanek.

Podnosząc ten zarzut skarżący kasacyjnie wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie decyzji Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Szczecinie z dnia [...] stycznia 2018 r. w całości oraz poprzedzającej ją decyzji Naczelnika Urzędu Celno-Skarbowego w Szczecinie z dnia [...].10.2017 r. - w całości; ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Szczecinie do ponownego rozpoznania. Strona wniosła również o zasądzenie od organu na rzecz skarżącego kosztów postępowania przed Sądami obu instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Szczecinie, w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie znajduje usprawiedliwionych podstaw albowiem podniesiony w niej zarzut nie podważa prawidłowości oceny rozstrzygnięć organów administracji jakiej dokonał Sąd I instancji.

Wywiedziony w petitum skargi kasacyjnej zarzut niezasadnego, zdaniem kasatora, oddalenia skargi sprowadza się w swojej istocie do zakwestionowania oceny przez Sąd I instancji zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, który w ocenie strony był niepełny z uwagi na zaniechanie organu w zakresie pozyskania dowodu mającego świadczyć o charakterze gier, jakie dostępne były na ujawnionych podczas kontroli automatach, a który to dowód w postaci opinii powinien pochodzić od upoważnionej przez Ministra Finansów jednostki badającej.

Zarzut ten nie jest zasadny.

Wskazać należy, że powołane w ramach omawianego zarzutu przepisy ordynacji podatkowej – art. 122 oraz art. 187 § 1 – kładą główny ciężar dowodzenia na organ podatkowy, to nie oznacza to jednak, że obowiązek poszukiwania i przedstawiania dowodów, co do okoliczności istotnych w sprawie, spoczywa wyłącznie na organach podatkowych. Strona nie zgadzając się z ustaleniami organu podatkowego, może przedstawić dowody popierające swoje stanowisko (por. wyrok NSA z dnia 8 grudnia 2016 r., sygn. akt II FSK 3424/14). Wobec tego ciężar dowodu musi spoczywać na każdym, kto formułuje swoje twierdzenia.

Wbrew stanowisku autora skargi kasacyjnej, organy celne nie miały obowiązku dopuszczania dowodu z badania spornego urządzenia przeprowadzonego przez upoważnioną przez Ministra Finansów jednostkę badającą. Strona skarżąca zaś miała prawo przedstawienia odpowiedniego dowodu na poparcie swoich twierdzeń, czego jak wynika z analizy akt sprawy, nie uczyniła wskazując na zręcznościowy charakter gier dostępnych na należących do niej automatach.

Wskazania wymaga, że w sytuacji gdy zakwestionowany automat nie był rejestrowany, a takich dotyczy tryb przewidziany w art. 23b u.g.h., skarżący zaś nie posiadał zezwolenia na urządzanie gier na automacie o niskich wygranych, ani też koncesji na kasyno gry, organy celne miały kompetencję do samodzielnego rozstrzygania charakteru gier na spornym urządzeniu.

Za chybioną wobec tego uznać należy tą cześć rozpoznawanego zarzutu, w której strona podnosi niezasadne oddalenie skargi, w konsekwencji utrzymanie decyzji o nałożeniu na stronę kary, w sytuacji braku decyzji ministra właściwego do spraw finansów publicznych rozstrzygającej czy gra lub zakład wzajemny posiadają cechy wymienione w art. 2 ust. 1 - 5 u.g.h.

Z art. 2 ust. 6 u.g.h. wynika, że Minister właściwy do spraw finansów publicznych rozstrzyga, w drodze decyzji, czy gra lub zakład posiadające cechy wymienione w ust. 1 - 5 są grą losową, zakładem wzajemnym albo grą na automacie w rozumieniu ustawy. Z dniem 14 lipca 2011 r. wszedł w życie ust. 7 art. 2 ustawy o grach hazardowych - dodany na mocy art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 maja 2011 r. o zmianie ustawy o grach hazardowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 134, poz. 779). Stanowi on, że do wniosku o wydanie decyzji, o której mowa w ust. 6, należy załączyć opis planowanego albo realizowanego przedsięwzięcia, zawierający w szczególności zasady jego urządzania, przewidywane nagrody, sposób wyłaniania zwycięzców oraz, w przypadku gry na automatach, badanie techniczne danego automatu, przeprowadzone przez jednostkę badającą upoważnioną do badań technicznych automatów i urządzeń do gier. Minister właściwy do spraw finansów publicznych może zażądać przedłożenia takich dokumentów przez stronę także w postępowaniu prowadzonym z urzędu.

Z treści przytoczonej regulacji wynika zatem, że ustawodawca przewidział wprawdzie dowód konieczny dla ustalenia charakteru gry na automatach w postaci badania technicznego danego automatu, przeprowadzonego przez określoną tym przepisem jednostkę badającą, jednakże literalne brzmienie zdania pierwszego art. 2 ust. 7 ustawy o grach hazardowych wskazuje jednoznacznie, że obowiązek przeprowadzenia tego dowodu dotyczy postępowań wszczynanych na wniosek strony, przy czym to na wnioskodawcy spoczywa wówczas wymóg przedłożenia takiego badania. Odnośnie do postępowań w tym przedmiocie wszczynanych z urzędu ustawodawca przewidział jedynie uprawnienie organu żądania przedłożenia badania technicznego automatu. Trzeba pamiętać, że wprowadzenie odstępstwa od zasady otwartego katalogu dowodów i równorzędności środków dowodowych (art. 180 § 1 ordynacji podatkowej w zw. z art. 8 u.g.h.) musi być - jak w przypadku każdego wyjątku - interpretowane ściśle. Nie można nie dostrzegać, że art. 2 ust. 7 u.g.h. w zdaniu pierwszym stanowi o obowiązku załączenia do wniosku stosownego badania technicznego automatu, zaś w zdaniu drugim o uprawnieniu organu w postępowaniu wszczętym z urzędu do żądania przedstawienia takiego dokumentu. Tym samym z treści zdania drugiego art. 2 ust. 7 u.g.h. - przewidującego owo uprawnienie organu żądania przedłożenia badania technicznego automatu upoważnionej jednostki badającej, także w postępowaniu prowadzonym z urzędu - nie można wyprowadzać wniosku, że dokument ten jest dowodem koniecznym także w postępowaniach nie inicjowanych przez strony (por. wyrok NSA z dnia 4 listopada 2015 r, II GSK 1487/15).

Niezależnie od powyższego, na uwadze mieć również należy konsekwencji wynikających z unormowań zawartych w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej. Służbie tej - zgodnie z art. 2 przywołanej ustawy - powierzono tej Służbie kompleks zadań wynikających z u.g.h., a mianowicie od kompetencji w kwestiach podatkowych (wymiaru, poboru) do związanych z udzielaniem koncesji i zezwoleń, zatwierdzaniem regulaminów i rejestracją urządzeń. W zadaniach Służby Celnej mieści się też wykonywanie całościowej kontroli w wymienionych powyżej dziedzinach, a także - co istotne w realiach rozpatrywanej sprawy - w zakresie przestrzegania przepisów regulujących urządzanie i prowadzenie gier hazardowych. Kontrola ta przebiega w myśl przepisów rozdziału 3 omawianej ustawy (art. 30 ust. 1 pkt 3), a w jej ramach, funkcjonariusze celni są uprawnieni do podjęcia określonych czynności, w tym do przeprowadzania w drodze eksperymentu, doświadczenia lub odtworzenia, możliwości gry m.in. na automacie (art. 32 ust. 1 pkt 13). W świetle więc i tych argumentów brak jest podstaw, aby twierdzić o istnieniu potrzeby rozstrzygania w odrębnym trybie przewidzianym w art. 2 ust. 6 u.g.h., czy gra jest grą na automatach w rozumieniu u.g.h. W świetle powyższego, zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, w postępowaniu o nałożenie kary pieniężnej organ administracji celnej - aby zastosować sankcję wynikającą z u.g.h.- nie jest więc zobligowany dysponować rozstrzygnięciem Ministra właściwego do spraw finansów publicznych wydanym na podstawie art. 2 ust. 6 tej ustawy, a brak tego rozstrzygnięcia nie stanowi o naruszeniu wymienionego przepisu (por. wyrok NSA z 6 czerwca 2017 r., sygn. akt II GSK 621/17).

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe, przede wszystkim zaś przeprowadzony w trakcie kontroli eksperyment, wykazało, że kontrolowane urządzenia umożliwiały prowadzenie gier o wygrane pieniężne lub rzeczowe, w których gra zawierała element losowości w rozumieniu ustawy o grach hazardowych – wynik gry był niezależny od zdolności psychomanualnych i zręcznościowych gracza. Tych ustaleń skarga kasacyjna skutecznie nie podważyła, co w efekcie czyni niezasadnym pomieszczony w niej zarzut.

Mając powyższe na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny, uznając skargę kasacyjną za niezasadną, na podstawie art. 184 p.p.s.a., orzekła jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

O zwrocie kosztów postępowania, jak w punkcie 2 sentencji postanowiono na podstawie art. 204 pkt 1 p.p.s.a. i art. 205 § 2 p.p.s.a. w związku z § 14 ust. 1 pkt 2 lit. b i ust. 1 pkt 1 lit. a) w zw. § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. poz. 1804 ze zm.).