Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Monika Nowicka po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2012 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia I. Ż. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 20 kwietnia 2012 r., sygn. akt II SA/Ol 133/12 o oddaleniu wniosku o wyłączenie referendarza Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie K. N. od wykonywania czynności w zakresie postępowania o przyznanie prawa pomocy w sprawie ze skargi I. Ż. na Burmistrza G. w przedmiocie kosztów udostępnienia informacji publicznej postanawia: oddalić zażalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie postanowieniem z dnia 20 kwietnia 2012 r. oddalił wniosek I. Ż. o wyłączenie K. N. referendarza Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie od wykonywania czynności w zakresie postępowania o przyznanie prawa pomocy.

W uzasadnieniu swego postanowienia Sąd Wojewódzki wskazał, iż I. Ż. w dniu [...] lutego 2012 r. złożył wniosek o przyznanie prawa pomocy. W związku z powyższym, referendarz sądowy K. N. pismem z dnia 12 marca 2012 r. wezwał skarżącego m. in. do przedłożenia: wyciągów ze wszystkich rachunków bankowych posiadanych przez skarżącego, jego żonę oraz syna z okresu ostatnich dwóch miesięcy (w przypadku nieposiadania w tym czasie rachunku bankowego należało potwierdzić ten fakt oświadczeniem wskazującym osobę, której to dotyczy, zaś odnośnie do wskazanych przez referendarza rachunków bankowych ich likwidacja wymagała poświadczenia bankowym dokumentem),

W piśmie z dnia [...] marca 2012 r. skarżący zarzucił referendarzowi brak wskazania podstawy prawnej wezwania go do dokonania określonych czynności prawnych, wiążących się z jego osobistymi sprawami, jak np. wysokość kosztów leków, możliwość ustalenia chorób na które cierpi rodzina skarżącego, czy wysokość wydatków na prywatne sprawy. Skarżący podniósł, iż tylko on skierował skargę do Sądu, a mimo to żąda się dokonania określonych czynności przez jego żonę i syna. Zdaniem skarżącego Sąd winien dokonać oceny, czy istnieje możliwość poniesienia przez niego kosztów postępowania bez uszczerbku dla siebie i rodziny na podstawie przedstawionego mu oświadczenia i w przypadku stwierdzenia takiej możliwości wydać i uzasadnić postanowienie odmowne. W jego ocenie stawiane przez Sąd żądania są niezgodne z art. 255 P.p.s.a., bowiem takimi dokumentami nie mogą być dokumenty mogące świadczyć o wydatkach, czy też wyciągi bankowe dotyczące innych osób niż osoby składające wniosek o przyznanie prawa pomocy. Nie można też żądać przedstawienia dowodów o likwidacji rachunków, czy historii operacji na koncie bankowym, tym bardziej, iż nie jest znany powód ani podstawa prawna takiego żądania. Przetwarzanie takich informacji może - zdaniem skarżącego - być sprzeczne z zasadami prawa określonymi w ustawie o ochronie danych osobowych. Jednocześnie skarżący oświadczył, iż na rachunkach wskazanych przez referendarza nie posiada żadnych środków pieniężnych. Ponadto zażądał ustalenia, czy przetwarzając te informacje nie naruszono prawa do jego dóbr osobistych, gdyż nie wyraził on zgody na przetwarzanie tych danych. Oświadczył również, iż w miesiącu styczniu otrzymał z Wojskowego Biura Emerytalnego zapomogę w wysokości [...] zł, lecz została ona wydatkowana zgodnie z celem jej udzielenia, a referendarz nie ma prawa żądać informacji o majątku, który nie istnieje ani nie ma prawa oceniać celowości tych wydatków. W świetle powyższych okoliczności, skarżący wniósł o wyłączenie wskazanego referendarza od rozpatrywania jego sprawy w związku z przekroczeniem uprawnień i działaniem na jego szkodę.

Referendarz sądowy K. N. złożył w dniu 16 marca 2012 r. oświadczenie, w którym wskazał, że nie istnieje między nim a stroną tego postępowania okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w rozpoznawanej sprawie.

Oddalając wniosek skarżącego, Sąd Wojewódzki wskazał, że nie zasługuje on na uwzględnienie. Powołując się na przepisy art. 18 i art. 19 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270) zwanej dalej "P.p.s.a." - Sąd zwrócił uwagę, że skarżący w żaden sposób nie uzasadnił zgłoszonych we wniosku zarzutów i nie przedstawił jakichkolwiek dowodów, dyskredytujących prawdziwość złożonego przez referendarza oświadczenia. W ocenie Sądu, samo przeświadczenie strony skarżącej o działaniu wskazanego we wniosku referendarza na jej niekorzyść nie stanowi wystarczającej przesłanki uzasadniającej, w myśl art. 19 P.p.s.a., jego wyłączenia od orzekania w sprawie. Oceny tej nie zmieniało subiektywne przekonanie skarżącego o działaniu na niekorzyść strony, wynikające z wezwania skarżącego do przedłożenia na podstawie art. 255 P.p.s.a. wskazanych w przedmiotowym wezwaniu dokumentów źródłowych i oświadczeń. W przypadku bowiem, gdy oświadczenie strony zawarte we wniosku o przyznanie prawa pomocy okaże się niewystarczające do oceny jej rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych lub budzi wątpliwości, możliwe jest wezwanie wnioskodawcy, na podstawie w/w przepisu, do złożenia dodatkowych oświadczeń lub przedłożenia dokumentów źródłowych dotyczących jej stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego. Sąd zwrócił przy tym również uwagę, że z przepisów art. 246 § 1 pkt 2 i art. 252 § 1 P.p.s.a. wynika, iż Sąd musi dysponować precyzyjnymi danymi dowodzącymi istnienia ustawowych przesłanek uzasadniających przyznanie prawa pomocy. Osoba zaś ubiegająca się o przyznanie prawa pomocy winna mieć świadomość, że domagając się przyznania tego prawa, musi uprawdopodobnić okoliczności przemawiające za uwzględnieniem jej wniosku. Przedstawienie i uwiarygodnienie okoliczności uzasadniających wniosek leży więc w interesie strony. Rozstrzygnięcie zatem Sądu w kwestii przyznania prawa pomocy zawsze zależy od tego, co zostanie wykazane przez stronę. Sąd zwrócił przy tym uwagę, że w zakresie, w jakim dochody i obciążenie finansowe osób pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym współkształtują sytuację finansową wnioskodawcy wnoszącego o przyznanie prawa pomocy, tj. jego koszty utrzymania i potencjalne dochody, wojewódzkie sądy administracyjne są uprawione na podstawie art. 255 P.p.s.a. do wzywania do złożenia dokumentów źródłowych obrazujących także sytuację majątkową domowników wnioskodawcy, gdyż należy mieć na względzie, że oceniając zasadność przyznania wnioskodawcy prawa pomocy w zakresie częściowym, należy odnieść jego sytuację majątkową do wysokości kosztów, które jest on zobowiązany ponieść. Porównanie takie jest konieczne dla oceny możliwości finansowych partycypowania przez stronę w kosztach postępowania sądowoadministracyjnego.

Powyższe – zdaniem Sądu – oznaczało, że w niniejszej sprawie wezwanie referendarza sądowego z dnia 12 marca 2012 r. skierowanie do skarżącego znajdowało oparcie w obowiązujących przepisach prawa. W ocenie Sądu, również jego zakres mieścił się w granicach określonych w w/w ustawie.

Sąd zwrócił także uwagę, że okoliczność mogąca wywołać uzasadnioną wątpliwość, co do bezstronności referendarza w danej sprawie, musi być realna, a nie potencjalna. Nie jest zatem wystarczająca sama podejrzliwość strony, bądź utrata zaufania do bezstronności referendarza wynikająca z samego przeczulenia strony lub subiektywnego odczucia. Nie ma znaczenia subiektywne przekonanie strony skarżącej o niekorzystnych działaniach podejmowanych przez referendarza, lecz konieczne jest wskazanie istotnych powodów, które obiektywnie spowodowałyby utratę zaufania co do jego bezstronności, czego skarżący nie uczynił.

I. Ż., w złożonym na powyższe postanowienie zażaleniu, podniósł, iż w niniejszej sprawie zachodzą okoliczności uzasadniające wątpliwość co do prawdziwości złożonego przez referendarza oświadczenia. Zażądał on bowiem przedstawienia wyciągów z konkretnych rachunków bankowych, podając przy tym ich konkretne numery. Niezrozumiałym dla skarżącego było, na jakiej podstawie referendarz dysponował tymi numerami. Poza tym sami zainteresowani nie zostali poinformowani o okoliczności dysponowania przez Sąd takimi informacjami. W ocenie skarżącego Sąd I instancji nie odpowiedział ponadto, na jakiej podstawie referendarz miał prawo żądania tych konkretnych dokumentów i dlaczego uznał, iż oświadczenie skarżącego wymaga dalszych wyjaśnień. Skarżący stwierdził również, że żądanie dokumentów mogących doprowadzić do ujawnienia jego danych osobowych takich jak choroba czy leki, jest niedopuszczalne. Podobnie żądanie podjęcia konkretnych czynność przez żonę skarżącego, która nie jest stroną postępowania, nie odnajdowało uzasadnienia.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Instytucja wyłączenia referendarza sądowego od orzekania w sprawie – z uwagi na treść art. 24 § 1 P.p.s.a. - regulowana jest przepisami Rozdziału 5 Działu I ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Przepis art. 18 § 1 P.p.s.a. i zawiera zamknięty katalog przesłanek, dla których wyłączenie referendarza sądowego winno nastąpić z urzędu, zaś wyłączenie dokonywane na wniosek strony uregulowane jest w art. 19 tejże ustawy. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, Sąd I instancji prawidłowo ocenił, że w przedmiotowej sprawie nie zachodzą okoliczności, które uzasadniałyby uwzględnienie wniosku o wyłączenie referendarza sądowego K. N. od wykonywania czynności w zakresie postępowania o przyznanie prawa pomocy w sprawie ze skargi I. Ż.

Podkreślenia wymaga, że zgodnie z treścią art. 22 § 2 P.p.s.a. wydanie postanowienia w przedmiocie wyłączenia referendarza sądowego musi być poprzedzone złożeniem wyjaśnień przez referendarza sądowego, którego wniosek dotyczy. W niniejszej sprawie referendarz sądowy K. N. złożył wymagane oświadczenie, wskazując, że nie istnieją okoliczności, które mogłyby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności. Wskazać przy tym należy, że - jak słusznie stwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 25 sierpnia 1971 r., sygn. akt I CZ 121/71 - "autorytet moralny sędziego przemawia za wiarygodnością złożonego wyjaśnienia i jeżeli strona żądająca wyłączenia zaprzecza prawdziwości, obowiązana jest wskazać i udowodnić okoliczności, które by podważały wiarygodność oświadczenia sędziego". Wyrażone wyżej stanowisko, które również podziela orzecznictwo sądowoadministracyjne (por. postanowienie NSA z 12 maja 2010 r., sygn. akt I OZ 332/10), – z uwagi na kwalifikacje jakie musi spełniać osoba powołana na w/w stanowisko - odnajduje również zastosowanie w stosunku do referendarza sądowego.

Mając zatem na uwadze, że skarżący nie wskazał, ani też nie udowodnił żadnych okoliczności, które uzasadniałyby jego wniosek, należało uznać zarzuty w tej kwestii za pozbawione podstaw. Z pewnością podstawy do wyłączenia referendarza nie mogła stanowić okoliczność skierowania do skarżącego wezwania - w trybie art. 255 P.p.s.a. – do przedłożenia wyciągów z konkretnych rachunków bankowych oraz innych informacji dotyczących samego skarżącego i osób prowadzących z nim wspólne gospodarstwo domowe. Bez wątpienia bowiem informacje te dotyczą sytuacji materialnej wnioskodawcy, której ocena stanowi podstawę wydania orzeczenia w przedmiocie przyznania mu prawa pomocy. Działanie referendarza nie świadczy w tym zakresie o jego stronniczości, gdyż odnajduje oparcie w przepisach prawa. Ewentualne zaś zastrzeżenia strony, co do prawidłowości skierowanego do niej wezwania, w tym zarzuty dotyczące dysponowaniem przez Sąd innymi, nie wymienionymi we wniosku o przyznanie prawa pomocy rachunkami bankowymi, mogą zostać zaprezentowane w toku rozpoznania zażalenia na postanowienie w przedmiocie przyznania stronie prawa pomocy.

W świetle zatem wyżej przedstawionych okoliczności stwierdzić należy, że przytaczane przez skarżącego okoliczności są tylko jego subiektywnymi odczuciami i ocenami działań podejmowanych przez objętego wnioskiem referendarza sądowego.

Zasadnie zatem Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie oddalił wniosek strony, co znajduje uzasadnienie w obowiązujących przepisach prawa.

Mając powyższe na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny w oparciu o art. 184 w zw. z art. 197 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270) orzekł jak w sentencji.