Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Andrzej Kisielewicz (spr.) Sędziowie Stanisław Gronowski NSA Krystyna Anna Stec Protokolant Maciej Nawrocki po rozpoznaniu w dniu 17 lutego 2010 r. na rozprawie w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej K. P. E. N.V. z siedzibą w E., H. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 26 stycznia 2009 r. sygn. akt VI SA/Wa 1139/08 w sprawie ze skargi K. P. E. N.V. z siedzibą w E., H. na decyzję Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej z dnia [...] kwietnia 2008 r. nr [...] w przedmiocie odmowy udzielenia patentu na wynalazek 1. uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w W. do ponownego rozpoznania, 2. zasądza od Urzędu Patentowego na rzecz skarżącego K. P. E. N.V. z siedzibą w E., H.kwotę 450 (czterysta pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego

Wyrokiem z dnia [...] stycznia 2009 r., sygn. akt VI SA/Wa 1139/08 Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. uchylił zaskarżoną przez K. P. E. N.V. z siedzibą w E., H. (zwany dalej jako "skarżący") decyzję Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej z dnia [...] kwietnia 2008 r. Nr [...] oraz poprzedzającą ją decyzję Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej z dnia [...] sierpnia 2007 r. nr [...] w przedmiocie odmowy udzielenia patentu na wynalazek.

W pkt. 2 wyroku Sąd stwierdził, że uchylone decyzje nie podlegają wykonaniu, a w pkt. 3 orzekł o kosztach procesu.

Sąd orzekał w oparciu o następujący stan faktyczny i prawny sprawy.

Zgłoszenie międzynarodowe oznaczone nr [...] pt. "Nośnik danych, urządzenie i sposób odtwarzania nośnika danych oraz sposób wytwarzania nośnika danych" weszło w fazę krajową w dniu 11 sierpnia 2000 r. Zostało ono dokonane w imieniu K. P. E. N.V, H.a oraz S. C., J.. Ponadto zostało uznane za wynalazek i uzyskało ochronę patentową na mocy Europejskiej Konwencji Patentowej (Dz. U. z 2004 r., Nr 79, poz. 737), udzielonej przez Europejski Urząd Patentowy w postaci patentu europejskiego [...].

Decyzją z dnia [...] sierpnia 2007 r. Urząd Patentowy RP odmówił udzielenia patentu na wynalazek pt. "Sposób i urządzenie do odtwarzania nośnika danych" uznając, że przedmiot zgłoszenia nie jest rozwiązaniem technicznym. Decyzja została wydana na podstawie art. 10 ustawy z dnia 19 października 1972 r. o wynalazczości (t.j. Dz.U. z 1993 r., Nr 26, poz. 117), mającej zastosowanie na podstawie art. 315 ust. 3 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (t.j.Dz.U. z 2003 r. nr 119, poz. 1117 ze zm. – zwana dalej: P.w.p.) oraz art. 49 ust. 1 P.w.p.

Ponownie rozpatrując sprawę, na skutek złożonego przez skarżącego wniosku, Urząd Patentowy utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. Została ona wydana w oparciu o art. 10 ustawy o wynalazczości, mającej zastosowanie na podstawie art. 315 ust. 3 P.w.p. oraz na podstawie art. 245 ust. 1 P.w.p. W ocenie organu, przedmiot zgłoszenia nie ujawnia rozwiązania technicznego. Polega bowiem na manipulowaniu fragmentami informacji, w wyniku których abstrakcyjny obraz jest przetwarzany inaczej niż dotychczas – czego nie można uznać za wynalazek, gdyż skutki te nie wnoszą wkładu technicznego. Gdyby zastosowanie owych odmiennych metod przetwarzania informacji pociągało za sobą zmiany sprzętowe, to takie zmiany, jako wynalazki, mogłyby podlegać opatentowaniu. Spełnienie przez wynalazek ustawowych wymogów patentowalności wymaga, aby zawierał on techniczne wykorzystanie praw przyrody lub formuł matematycznych, a nie jedynie ich sformułowanie. Z tego względu sposób postępowania, czy jego analogi opisane w formie urządzenia lub sygnału, nie jest wynalazkiem, jeśli jedynym jego nowym elementem jest abstrakcyjny sposób postępowania, czyli algorytm. Wymogi zdolności patentowej (nowość, nieoczywistość) musi spełniać cały proces postępowania, a nie tylko abstrakcyjny algorytm. W niniejszej sprawie przedmiot zgłoszenia polega na przetworzeniu strumienia informacyjnego danych. Operacje, które są potrzebne do tego przedsięwzięcia mają charakter niematerialny. Zdaniem organu, w przedmiocie zgłoszenia nie ma niczego odrębnego od stanu wiedzy, poza naszkicowaniem wykorzystania znanych środków technicznych do innej obróbki informacji. Procesy fizyczne związane są wprawdzie z tymi procedurami traktowania strumieni danych informacyjnych, jednak skarżący (na etapie postępowania przed organem zwany jako: "zgłaszający") ani w zastrzeżeniach patentowych, ani w opisie nie podał żadnych charakterystycznych danych na ten temat. Wskazane przez stronę czynności nie mają charakteru technicznego, bo – w ocenie organu – nie ma w nich niczego specyficznego w "oddziaływaniu na materię". Organ wskazał, że udziela praw wyłącznych na wykorzystanie rozwiązań technicznych. W przypadku, gdy sfera techniczna (materialna) przeplata się z nietechniczną (niematerialną) oryginalność i nowość części nietechnicznej nie może wpłynąć na ocenę dokonaną przez organ. Gdy atrybutami rozwiązania są zarówno elementy techniczne – natury materialnej, jak i nietechniczne –abstrakcyjno – logiczne, wszystkie one powinny być przedmiotem łącznego zainteresowania. Organ stwierdził, że rozwiązanie jest patentowalnym wynalazkiem tylko wtedy, gdy w obszarze technicznym jest przynajmniej jeden nowy, nieoczywisty element. Patentowalnymi są wyłącznie rozwiązania problemów technicznych, natomiast innowacja, która nie wnosi wkładu technicznego do stanu techniki nie stanowi wynalazku w znaczeniu prawa patentowego. Organ ocenił, że w przedstawionej dokumentacji nie wskazano niczego charakterystycznego odnośnie fizycznych właściwości sprzętu, jakim trzeba się posługiwać (co jest niezbędne aby rozwiązanie uznać za patentowalne). Odrębność w stosunku do znanych rozwiązań dotyczy – zdaniem organu – wyłącznie cech nietechnicznych. Organ wskazał, że nowy sposób przetwarzania danych czy informacji, przy pomocy znanego sprzętu nie jest rozwiązaniem technicznym, czyli wynalazkiem. W przedmiocie zgłoszenia nie ma niczego odrębnego do stanu wiedzy poza naszkicowaniem wykorzystania znanych środków technicznych do innej obróbki informacji.

Odnosząc się do zarzutów skarżącego organ wskazał m.in., że polski prawodawca wymaga, aby zastrzeżenia patentowe określały zakres żądanej ochrony przez podanie cech technicznych wynalazku zgodnie z art. 33 ust. 3 P.w.p. Przepis ten zastąpił występujące w art. 26 ustawy o wynalazczości wymaganie, że zgłaszający powinien ujawnić istotę rozwiązania. W obu przypadkach wymagane jest, aby w części znamiennej zastrzeżenia patentowego występowały środki techniczne do realizacji przedmiotu zgłoszenia. W toku postępowania skarżący w zastrzeżeniach niezależnych różnych kategorii sformułował tę samą cechę znamienną: druga część programu sterującego zawiera dane pomocnicze, definiujące dodatkowe cechy wizualne obiektu graficznego, jak kolor, położenie lub orientacja obiektu graficznego, a układ generowania grafiki jest dostosowany do wytwarzania wizualnej odpowiedzi zwrotnej przez odtworzenie odwzorowania pikselowego obiektu graficznego z przyporządkowaniem dodatkowych cech wizualnych do obiektu graficznego, wykorzystując zarówno dane główne, jak i dane pomocnicze. Zdaniem organu, w wymienionym zakresie żądanej ochrony (wkład wynalazczy) występują jedynie cechy nietechniczne.

Organ odniósł się także do argumentów skarżącego, że wynalazek stanowi kompletne, działające rozwiązanie wykonujące zdefiniowane czynności w sensie oddziaływania na materię i ze swej natury jest tworem abstrakcyjnym, wartością niematerialną, często spostrzeżeniem, które dotyczy przedmiotów materialnych, techniki. Urząd Patentowy wskazał w tym zakresie, że jest to wyłącznie własny pogląd strony, nie znajdujący potwierdzenia w rzeczywistości. O wynalazku możemy mówić jedynie wtedy gdy "abstrakcyjny, niematerialny pomysł" zostanie przekształcony w twór materialny, czyli gdy zostanie opracowana i ujawniona jego realizacja techniczna. Opracowanie i ujawnienie realizacji technicznej wymaga przedstawienia środków technicznych, właściwych dla zastrzeganej kategorii zgłoszenia. Ochrona patentowa jest udzielana na rozwiązania określone w znamiennej części zastrzeżeń niezależnych. Rozwiązanie w zastrzeżeniu niezależnym powinno być zrozumiałe i zupełne, tzn. bez potrzeby odwoływania się do informacji z innych części zgłoszenia, a części znamienne powinny mieć formę właściwą dla wybranej przez zgłaszającego kategorii wynalazku.

W uzasadnieniu decyzji organ odniósł się również do uwag strony dotyczących relacji procedury prowadzonej przez Urząd Patentowy RP oraz procedury prowadzonej przez Europejski Urząd Patentowy w aspekcie uzyskania patentu europejskiego na przedmiotowe zgłoszenie, a ponadto powołanego przez stronę wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 25 stycznia 2007 r. w sprawie o sygn. akt II GSK 239/06, w którym zawarto pogląd, że dla oceny zdolności patentowej wynalazku nie może być obojętnym, że na zgłoszone rozwiązanie został udzielony patent europejski. Organ wskazał w tym zakresie, że poglądy prezentowane w orzecznictwie Technicznej Izby Odwoławczej Europejskiego Urzędu Patentowego odnośnie etapu na którym dokonuje się oceny wkładu wynalazczego zmieniały się na przestrzeni lat. Pod koniec lat 90-tych nastąpił zwrot i zaczęto oceniać wkład wynalazczy w stosunku do stanu techniki podczas analizowania nowości i nieoczywistości, a nie na wcześniejszym etapie podczas oceny czy rozwiązanie ma charakter techniczny. Organ podkreślił, że organy orzecznicze Wielkiej Brytanii, Niemiec i Francji nie dostosowały się do wcześniejszej rozszerzającej interpretacji technicznego charakteru rozwiązania co świadczy o braku wyjątkowości Polski w kwestionowaniu takiego aspektu metodyki EUP, który dotyczy rozpatrywania zgłoszeń patentowych pod kątem weryfikacji technicznego charakteru rozwiązania. Organ stwierdził, że nie jest urzędem rejestrującym patenty udzielone przez EUP i ma swobodę w ustalaniu warunków zdolności patentowej.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. strona skarżąca zarzuciła m.in. naruszenie przez organ art. 10 ustawy o wynalazczości mającej zastosowanie na podstawie art. 315 ust 3 P.w.p - poprzez nieprawidłową wykładnię pojęcia charakter techniczny wynalazku i w konsekwencji bezzasadne przyjęcie, że zgłoszone rozwiązania nie są wynalazkami patentowanymi w rozumieniu cytowanego przepisu. Zarzuciła także naruszenie art. 7 i 77 k.p.a. w związku z art. 252 P.w.p. - poprzez brak wszechstronnego i dokładnego zbadania wszystkich okoliczności sprawy i w konsekwencji wydanie rozstrzygnięcia w oparciu o błędne założenia natury faktycznej i prawnej.

W obszernym uzasadnieniu skargi skarżący wskazał m.in. na błędną, w jej ocenie, wykładnię normy art. 10 ustawy o wynalazczości, w której bezpodstawnie zawężono pojęcie charakteru technicznego wynalazku. Zdaniem skarżącego, wskazówkę co do tego, jak należy rozumieć charakter techniczny rozwiązania, można znaleźć w rozporządzeniu w sprawie dokonywania i badania zgłoszeń wynalazków i wzorów użytkowych z dnia 17 września 2001 (Dz. U. Nr 102, poz. 1119, ze zm. zwane dalej: "rozporządzenie"). Art. 10 ustawy o wynalazczości uznaje za wynalazek rozwiązanie o charakterze technicznym, zaś § 32 ust. 1 rozporządzenia stwierdza, że wynalazek dotyczy technicznego sposobu oddziaływania na materię. Z powyższego wynika, że rozwiązaniem o charakterze technicznym jest takie rozwiązanie, które dotyczy technicznego sposobu oddziaływania na materię. W ocenie skarżącego, jako techniczne oddziaływanie na materię należy rozumieć oddziaływanie przy posłużeniu się kontrolowanymi siłami natury, w odróżnieniu od naturalnie niekontrolowanych sił natury w postaci zjawisk przyrodniczych. Do osiągnięcia celu przedmiotowego wynalazku, to jest uzyskania obrazu niezbędne jest jego wygenerowanie, co oznacza, że według wynalazku generuje się sygnał obrazu o określonych parametrach fizycznych. Proces generowania obrazu leży poza sferą intelektualnego oddziaływania człowieka, tj. spełnia jedną z przesłanek uznania rozwiązania za wynalazek o charakterze technicznym. Skarżący wskazał, że w rozpatrywanej sprawie Urząd Patentowy dokonał zawężającej wykładni pojęcia charakteru technicznego, ograniczając je wyłącznie do samej czynności posługiwania się siłami przyrody i nadając mu znaczenie sprowadzające się do przyjęcia, że rozwiązaniem o charakterze technicznym jest takie rozwiązanie, które samo w sobie stanowi sposób oddziaływania na materię.

Uchylając obie decyzje Urzędu Patentowego, tj. z dnia [...] kwietnia 2008 r. oraz z dnia [...] sierpnia 2007 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. wskazał m.in., że w rozpoznawanej sprawie doszło do naruszenia art. 7 i 77 k.p.a. poprzez brak wszechstronnego i dokładnego zbadania wszystkich okoliczności sprawy oraz szczegółowego uzasadnienia stanowiska organu, co w konsekwencji uniemożliwiało sądowi dokonanie kontroli legalności zaskarżonej decyzji. Zdaniem Sądu I instancji, pogłębiona argumentacja organu i wnikliwe odniesienie się do twierdzeń skarżącego było szczególnie pożądane, bowiem skarżący zarzucił organowi brak zrozumienia istoty zgłaszanego wynalazku. Sąd wskazał na pominięcie przez organ okoliczności, iż w orzecznictwie Komisji Odwoławczej EPO wkładem technicznym do poprzedniego stanu sztuki (techniki) może być albo techniczny problem do rozwiązania albo techniczny efekt uzyskiwany przez rozwiązanie. W świetle uzasadnienia, wydanie decyzji odmawiającej udzielenia patentu nie zostało poprzedzone wezwaniem strony do poprawienia zastrzeżeń patentowych, zaś organ przed przystąpieniem do badania merytorycznego ma obowiązek oceny prawidłowości zgłoszenia. Sąd stwierdził, iż w niniejszej sprawie tego rodzaju czynności organ nie dokonał. W ocenie Sądu, nienależyte ujawnienie wynalazku stanowi naruszenie art. 26 ustawy o wynalazczości, a nie art. 10 tej ustawy. Dlatego też podnoszone przez organ argumenty dotyczące wadliwości sformułowania zastrzeżeń patentowych są obarczone błędem i świadczą o niekonsekwencji rozumowania organu, który z jednej strony nie uznaje przedmiotu za wynalazek a z drugiej dokonuje oceny przedmiotu tego wynalazku. Sąd wskazał, że używanie przez organ zamiennie pojęć dotyczących art. 10 i 26 ustawy o wynalazczości prowadzi do wniosku, że organ niejednoznacznie podaje powód odmowy udzielenia patentu, choć w podstawie prawnej decyzji wskazuje art. 10 ustawy o wynalazczości. Sąd podkreślił, iż odmawiając udzielenia patentu Urząd Patentowy zasadniczo nie może poprzestać jedynie na własnym przekonaniu, co do przedmiotu zgłoszenia, ale powinien dążyć do zebrania odpowiednich dowodów na poparcie swojego stanowiska. W ocenie Sądu, w grę może wchodzić dopuszczenie dowodu z opinii biegłego specjalisty z danej dziedziny. Brak przeprowadzenia wszechstronnego postępowania dowodowego i oparcie przez organ rozstrzygnięcia na własnym przekonaniu w zakresie uznania co stanowi przedmiot zgłoszenia, uzasadnia zarzut naruszenia w zaskarżonej decyzji art. 7, 77 § 1 i art. 107 § 3 k.p.a. w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Sąd nie uznał ponadto jako przekonującej argumentacji organu odnoszącej się do kwestii udzielenia na przedmiotowe rozwiązanie patentu europejskiego. Podzielił wprawdzie pogląd, iż polski Urząd Patentowy nie jest organem dokonującym mechanicznego zatwierdzenia udzielonych przez EUP patentów, ale stwierdził jednocześnie, że sądy danego państwa są zobowiązane w sposób jednolity traktować patent wydany przez krajowy urząd patentowy i patent europejski. Oznacza to, że określenie zakresu ochrony patentu w aspekcie przedmiotowym powinno być dokonane według tych samych zasad.

Określając wytyczne, które powinien przyjąć organ ponownie rozpoznając sprawę Sąd nakazał, aby organ ustalił niebudzący wątpliwości stan faktyczny sprawy oraz zajął stanowisko, czy zgłoszone rozwiązanie zostało dostatecznie ujawnione, a jeżeli tak, to dopiero wówczas dokonał dalszych rozważań w zakresie jego patentowalności. Sąd nakazał w tym zakresie, aby organ uwzględnił, że jednym z elementów oceny zdolności patentowej wynalazku jest charakter techniczny rozwiązania będącego przedmiotem zgłoszenia. Z uwagi na brak legalnej definicji pojęcia "rozwiązanie o charakterze technicznym" oceniając charakter techniczny przedmiotowego wynalazku Sąd wskazał, że obowiązkiem organu będzie określenie, co kryje się pod tym pojęciem. Urząd miał dokonać oceny charakteru technicznego zgłoszonego wynalazku i w tym aspekcie odnieść się do argumentów skarżącego, jeżeli wykładnia omawianego pojęcia dokonana przez organ będzie różniła się od sposobu rozumienia tego pojęcia przez stronę.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniósł skarżący, który domagał się jego uchylenia w całości i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w W. oraz zasądzenia kosztów postępowania.

Zarzucił naruszenie przepisów postępowania (art. 174 pkt. 2 p.p.s.a.), które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, tj. naruszenie art. 141 § 4 p.p.s.a. w związku z art. 133 § 1 p.p.s.a. – poprzez nieuwzględnienie przez sąd w toku wyrokowania i nieustosunkowanie się w uzasadnieniu wyroku do zarzutów skarżącego, dotyczących błędnej interpretacji przez Urząd Patentowy RP pojęcia "rozwiązanie o charakterze technicznym", wynikającego z art. 10 ustawy o wynalazczości, mającej zastosowanie do oceny zdolności patentowej wynalazku w sprawie na podstawie art. 315 ustawy P.w.p.

Zarzucił również naruszenie art. 141 § 4 p.p.s.a. w związku z art. 153 p.p.s.a. poprzez brak wskazania w uzasadnieniu wyroku wiążących instrukcji co do sposobu rozumienia treści normy prawnej wynikającej z art. 10 u.o.w., mającej zastosowanie do oceny zdolności patentowej wynalazku w przedmiotowej sprawie na podstawie art. 315 P.w.p.

Ponadto wniósł o skierowanie do Trybunału Konstytucyjnego pytania prawnego co do zgodności § 32 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 września 2001 r. – w zakresie, w jakim formułuje warunki, które musi spełniać rozwiązanie (przedmiot zgłoszenia), aby mogło być uznane za wynalazek z art. 93 P.w.p. i art. 92 ust. 1 Konstytucji Rp.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej skarżący podał, że nieustosunkowanie się przez Wojewódzki Sąd Administracyjny do podnoszonej przez skarżącego w toku postępowania kwestii wadliwej interpretacji pojęcia "rozwiązania o charakterze technicznym" oraz problemów związanych z rozumieniem tego pojęcia przez organ i pozostawienie poza zakresem rozstrzygnięcia sądu tej kwestii stanowi o istotnej wadliwości postępowania sądowoadministracyjnego, o której mowa w art. 174 pkt. 2 p.p.s.a, poprzez naruszenie przez sąd art. 141 § 4 p.p.s.a. w związku z art. 133 § 1 i art. 153 p.p.s.a. Takie postępowanie nie pozwala bowiem stronom na poznanie oceny prawnej sądu w tym zakresie, jak i na skontrolowanie poprawności stanowiska sądu I instancji przez Naczelny Sąd Administracyjny.

Zdaniem skarżącego pominięto istotne dla sprawy argumenty strony, zarówno w części historycznej uzasadnienia, jak i w części zawierającej rozstrzygnięcie i opisującej motywy działania sądu w niniejszej sprawie. Sąd ograniczył się bowiem w tym zakresie do przedstawienia stanowiska prezentowanego przez organ, nakazując, aby z uwagi na brak legalnej definicji pojęcia "rozwiązanie o charakterze technicznym" oceniając charakter techniczny przedmiotowego wynalazku, to organ wskazał, "co zdaniem organu kryje się pod tym pojęciem". W ocenie autora skargi kasacyjnej, Wojewódzki Sąd Administracyjny całkowicie pominął fakt, iż w toku postępowania administracyjnego Urząd Patentowy wielokrotnie dał wyraz temu, jak rozumie pojęcia "technika", "charakter techniczny", "rozwiązanie o charakterze technicznym". Urząd Patentowy sprowadza definicję pojęcia "charakter techniczny" do przepisu § 32 ust. 1 pkt 1, utożsamiając pojęcie "rozwiązanie o charakterze technicznym" z definicją zaczerpniętą z § 32 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia, a takie postępowanie jest niedopuszczalne. W ocenie skarżącego, zawężanie rozumienia pojęcia "charakter techniczny" do treści § 32 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia stoi w sprzeczności z art. 10 ustawy o wynalazczości (obecnie art. 24 P.w.p.) i powszechnym rozumieniem słowa "technika", "techniczny", jak również z treścią wiążących Polskę umów międzynarodowych. Zdaniem kasatora, nakazanie przez WSA, aby organ wyjaśnił, jak rozumie pojęcie "rozwiązania o charakterze technicznym", zastosowane w art. 10 ustawy o wynalazczości, może prowadzić do niezgodnego z prawem załatwienia sprawy. Definiowane przez Urząd Patentowy tego pojęcia jest bowiem utrwalone w orzecznictwie organu, o czym świadczy m.in. treść "Poradnika Wynalazcy – Metodyka nadania zdolności patentowej wynalazków i wzorów użytkowych" (wydana przez Urząd Patentowy RP, Warszawa 2006 , s.31). Brak oceny prawnej sądu co do poprawności tego rozumowania pozwoli na kontynuowanie wadliwej, zdaniem skarżącego, praktyki przez Urząd Patentowy.

W zakresie wniosku o skierowanie pytania prawnego do Trybunału Konstytucyjnego skarżący wskazał, że rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 września 2001 r. zostało wydane w oparciu o art. 93 P.w.p. Zakres delegacji ustawowej wynikający z art. 93 P.w.p. ogranicza się do określenia szczegółowych wymogów, jakim powinno odpowiadać zgłoszenie wynalazku oraz szczegółowego zakresu i trybu badania zgłoszeń w Urzędzie Patentowym. Zdaniem strony, delegacja art. 93 P.w.p. wyraźnie wskazuje o obowiązku uregulowania w odrębnym akcie procedury dotyczącej zakresu i trybu badania zgłoszenia, natomiast nie daje w żadnym punkcie delegacji do określania warunków, jakimi ma się posługiwać organ przy ocenie przedmiotu zgłoszenia. W ocenie skarżącego, treść § 32 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia wykracza poza zakres delegacji ustawowej wynikającej z art. 93 P.w.p., a tym samym narusza art. 92 ust. 1 Konstytucji RP. Rozporządzenie wykonawcze Prezesa Rady Ministrów do art. 93 P.w.p., jako akt rangi podustawowej, nie może regulować tak istotnej kwestii, jak definiowanie ustawowych przesłanek zdolności patentowej wynalazku.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną organ podał, że WSA faktycznie nie przedstawił swojego stanowiska w związku z pojęciem "rozwiązanie o charakterze technicznym". Zdaniem organu, wyłączna ocena zdolności patentowej należy do kompetencji Urzędu Patentowego. Pojęcie "rozwiązanie o charakterze technicznym" nie powinno i na ogół nie budzi wątpliwości w środowisku zajmującym się wynalazczością. W praktyce Urzędu Patentowego znalazło wyjaśnienia w znanych, stałych i ustalonych od dawna zasadach formułowania cech technicznych dla poszczególnych kategorii wynalazków (w tym zakresie organ również powołał się m.in. na publikację Urzędu Patentowego – "Poradnik wynalazcy ..."). W ocenie organu, brak cech technicznych w zastrzeżeniach patentowych to brak rozwiązania o charakterze technicznym.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje :

Skarga kasacyjna zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności Naczelny Sąd Administracyjny rozważał jednak wniosek skarżącego o skierowanie do Trybunału Konstytucyjnego pytania prawnego w zakresie zgodności § 32 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 września 2001 r. z art. 93 P.w.p. i art. 92 ust. 1 Konstytucji Rp. Od rozpoznania tego wniosku zależał dalszy tok postępowania. Zgodnie bowiem z art. 125 § 1 pkt. 4 w zw. z art. 193 p.p.s.a. Sąd zawiesza postępowanie z urzędu w razie przedstawienia przez sąd w tym postępowaniu pytania prawnego Trybunałowi Konstytucyjnemu. Stosownie natomiast do art. 193 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem. Z powyższych uregulowań wynika zatem obowiązek Sądu zawieszenia postępowania w sytuacji, gdy zajdzie konieczność wystąpienia z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego. Należy jednak zauważyć, że od odpowiedzi Trybunału na pytanie Sądu musi zależeć rozstrzygnięcie konkretnej, toczącej się przed sądem sprawy. Jest to tzw. "kontrola konkretna" konstytucyjności i legalności prawa (por. W. Skrzydło "Konstytucja RP. Komentarz", Zakamycze 2002, wyd.IV, komentarz do art. 193).

W niniejszej sprawie tego rodzaju konieczność nie wystąpiła, bowiem przepis § 32 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 września 2001 r. w sprawie dokonywania i badania zgłoszeń wynalazków i wzorów użytkowych – nie mógł być w ogóle zastosowany. Skarżący najpierw uzyskał ochronę międzynarodową na wynalazek (data międzynarodowego zgłoszenia: [...] listopada 1999 r.), a następnie w dniu [...] sierpnia 2000 r. zgłosił go do ochrony przed Urzędem Patentowym Rp, na podstawie art. 22 PTC. W tym dniu nastąpiło wejście w fazę krajową zgłoszenia międzynarodowego [...], oznaczonego jako "Nośnik danych, urządzenie i sposób odtwarzania nośnika danych oraz sposób wytwarzania nośnika danych". Oceny prawnej należy dokonywać zatem według daty zgłoszenia wynalazku w Urzędzie Patentowym. Jest oczywiste, że w dacie zgłoszenia wynalazku – tj. [...] sierpnia 2000 r. nie mogło obowiązywać rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 września 2001 r. Rozporządzenie to zastąpiło zarządzenie Prezesa Urzędu Patentowego RP z dnia 23 marca 1993 r. w sprawie ochrony wynalazków i wzorów użytkowych (M.P. z dnia 13 kwietnia 1993 r., Nr 18, poz. 179), wydane na podstawie art. 27 ust. 2, art. 38 ust. 5 i art. 119 ust. 3 ustawy z dnia 19 października 1972 r. o wynalazczości. Skoro przepisy rozporządzenia z dnia 17 września 2001 r. nie mogły mieć zastosowania w niniejszej sprawie, nie można uznać za konieczną ocenę ich zgodności z przepisami ustawy P.w.p. oraz Konstytucji RP przez Trybunał Konstytucyjny. Z powyższych względów Naczelny Sąd Administracyjny nie uwzględnił wniosku skarżącego o wystąpienie do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym.

Przechodząc do oceny argumentów zawartych w skardze kasacyjnej dotyczących naruszenia przez WSA przepisów postępowania stwierdzić należy, że są zasadne. Podkreślenia wymaga, że NSA rozpoznawał sprawę jedynie w granicach skargi kasacyjnej (zgodnie z art. 183 § 1 p.p.s.a), stąd kontrola wyroku sądu I instancji została dokonana tylko z punktu widzenia przepisów procesowych, tak jak to sformułował skarżący. Dotyczyła wyłącznie kwestii niezdefiniowania przez Sąd pojęcia "rozwiązania o charakterze technicznym", a nie polegała na ocenie prawidłowości rozstrzygnięcia merytorycznego w zakresie stosowania przepisów prawa materialnego.

Naczelny Sąd Administracyjny stwierdza, że naruszenie przepisów postępowania miało istotny wpływ na wynik niniejszej sprawy. Skarżący zasadnie zarzuca Sądowi I instancji zarówno naruszenie art. 141 § 4 p.p.s.a. w zw. z art. 133 § 1 p.p.s.a., jak i art. 141 § 4 p.p.s.a. w zw. z art. 153 p.p.s.a. Istotą zarzutów jest brak odniesienia się przez WSA do pojęcia "rozwiązania o charakterze technicznym", o którym mowa w mającym zastosowanie w sprawie art. 10 ustawy o wynalazczości. Sąd I instancji, w zawartych w końcowej części uzasadnienia wytycznych skierowanych do organu nakazał, aby ten – z uwagi na brak legalnej definicji pojęcia rozwiązanie o charakterze technicznym – oceniając charakter techniczny wynalazku, wskazał co kryje się pod tym pojęciem. W tym zakresie Sąd również nakazał, aby organ dokonał oceny charakteru technicznego wynalazku i odniósł się do argumentów skarżącego, jeśli wykładnia tego pojęcia będzie różniła się od stanowiska skarżącego. Takie stwierdzenia Sądu I instancji naruszają wymienione powyżej przepisy p.p.s.a. w stopniu mającym istotny wpływ na wynik sprawy. Zasadnie bowiem skarżący zarzuca pominięcie przez Wojewódzki Sąd Administracyjny faktu, że w toku postępowania administracyjnego Urząd Patentowy prezentował własne rozumienie pojęć: "technika", "charakter techniczny", "rozwiązanie o charakterze technicznym". W uzasadnieniu rozstrzygnięcia organu z dnia [...] sierpnia 2007 r. na s. 2 powołano się m.in. na fragment uzasadnienia wyroku WSA z dnia 20 kwietnia 2004 r., sygn. akt II SA 3937/02, gdzie zawarto stwierdzenie : "rozwiązanie jest patentowalnym wynalazkiem o ile w obszarze technicznym jest przynajmniej jeden nowy nieoczywisty element. Jeśli wkład wynalazczy leży wyłącznie w obszarze nietechnicznym rozwiązanie należy uznać za niepatentowalne". Ponadto organ wskazał, że "wskazówka WSA stanowi wyjaśnienie jak należy rozumieć od dawna obecny w polskich przepisach patentowych (zarządzenie Prezesa Urzędu Patentowego RP z 1993 r., rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów RP z 2001 r.) zapis: Wynalazek musi dotyczyć utworu materialnego nadającego się do wykorzystania, określonego za pomocą cech technicznych odnoszących się do jego budowy lub składu, względnie określonego sposobu technicznego oddziaływania na materię". Już z powyższych fragmentów można wysnuć wniosek, że organ jako rozwiązanie patentowane, o charakterze technicznym rozumie wytwór materialny.

Powyższe stanowisko zostało rozwinięte w uzasadnieniu decyzji z dnia [...] kwietnia 2008 r., którą utrzymano w mocy decyzję Urzędu Patentowego z dnia [...] sierpnia 2007 r. Odnosząc się do rozwiązań technicznych przedstawionych w przedmiocie zgłoszenia organ, na s. 10 uzasadnienia wprost powołał opisany powyżej § 32 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów. Przepis ten stanowi, że przeprowadzając badania, Urząd Patentowy nie uznaje przedmiotu zgłoszenia za wynalazek, w szczególności jeżeli stwierdzi, że nie dotyczy on żadnego wytworu materialnego nadającego się do wykorzystania, określonego za pomocą cech technicznych odnoszących się do jego budowy lub składu ani określonego sposobu technicznego oddziaływania na materię, bądź nowego zastosowania substancji stanowiącej część stanu techniki.

Ponadto organ powołał treść § 35 ust. 1 pkt 2 zarządzenia Prezesa Urzędu Patentowego z dnia 23 marca 1993 r. w sprawie ochrony wynalazków i wzorów użytkowych (M.P. Nr 18, poz. 179), zgodnie z którym rząd Patentowy wydaje decyzję o odmowie udzielenia patentu w przypadkach, o których mowa w § 34, a także jeżeli stwierdzi, że rozwiązanie nie zostało przedstawione w sposób dostatecznie ujawniający wszystkie istotne dane potrzebne do jego zrealizowania albo w zastrzeżeniach patentowych zgłaszający nie określił żądanej ochrony przez wskazanie choćby jednej cechy technicznej odnoszącej się do przedmiotu zgłoszenia (art. 26).

Urząd Patentowy wskazał, że cecha określona przez skarżącego dotycząca zgłoszonego urządzenia nie ujawnia środków technicznych ani w kategorii urządzenia (nie odnosi się do budowy urządzenia) ani w kategorii sposobu (brak czynności technicznego oddziaływania na materię). Oceniając przedmiot zgłoszenia organ powołał się także na publikację "Poradnik wynalazcy – Metodyka badania zdolności patentowej wynalazków i wzorów użytkowych", w której oznaczono wynalazek w kategorii wytworu materialnego zdeterminowanego przestrzennie (k.13 uzasadnienia).

Odwoływanie się do w/w przepisów oraz publikacji przesądza, iż nie może budzić wątpliwości w jaki sposób organ rozumie pojęcie "rozwiązania o charakterze technicznym". Zasadnie skarżący wskazuje, że Urząd Patentowy odwołuje się w tym względzie do przepisów wykonawczych – a zwłaszcza § 32 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 września 2001 r. W świetle powyższego można wysnuć wniosek, ze zdaniem organu wynalazek musi mieć postać materialną (dotyczyć wytworu materialnego – jak stwierdza się w § 32 rozporządzenia), cechy techniczne muszą odnosić się do budowy i składu urządzenia, a urządzenie musi oddziaływać na materię. Takie stanowisko organu w istocie wynika z uzasadnienia decyzji, zatem niezasadnie Sąd I instancji nakazał organowi jego dookreślenie. Na marginesie można podnieść, że w odpowiedzi na skargę kasacyjną organ stwierdził, cyt. "przez techniczność rozwiązania Urząd Patentowy rozumie jego materialność". W dalszej części napisano, że pojęcie rozwiązania o charakterze technicznym nie powinno i na ogół nie budzi wątpliwości w środowisku zajmującym się wynalazczością, a w praktyce Urzędu Patentowego znalazło wyjaśnienia w znanych, stałych i ustalonych od dawna zasadach formułowania cech technicznych dla poszczególnych kategorii wynalazków (w tym zakresie organ ponownie powołał: "Metodykę badania zgłoszeń wynalazków i wzorów użytkowych", wyd. UP RP, Warszawa 1993 r., obecnie "Poradnik wynalazcy - Metodyka badania zdolności patentowej wynalazków i wzorów użytkowych", wyd. UP Rp, Warszawa 2006 r.). Na wskazane publikacje organ powoływał się również w decyzji II instancji. W tej sytuacji jako zasadny należy przyjąć zarzut kasatora, że ponownie rozpoznając sprawę (na skutek wytycznych zawartych w wyroku WSA) organ nie może zająć innego stanowiska w przedmiocie rozumienia "charakteru technicznego" wynalazku niż prezentowane dotychczas. W świetle powyższego nie może zatem budzić wątpliwości, że to rolą Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego było wypowiedzenie się w kwestii pojęcia rozwiązania o charakterze technicznym i zajęcia stanowiska co do rozbieżnych poglądów skarżącego i organu.

Należy bowiem stwierdzić, że najbardziej istotną kwestią w niniejszej sprawie jest rozstrzygnięcie problemu czy wynalazek nadający się do opatentowania musi mieć postać materialną czy też może mieć cechy niematerialne. Rozstrzygnięcie tej kwestii jest szczególnie istotne w tego rodzaju sprawach, w których przedmiotem zgłoszenia są programy komputerowe bądź innowacyjne rozwiązania technologiczne odnoszące się np. do transmisji danych, przetwarzania obrazów, dźwięków itp. W tym miejscu należy jedynie zasygnalizować, że w obecnym orzecznictwie Europejskiego Urzędu Patentowego występuje tendencja do liberalizacji pojęcia technicznego charakteru wynalazku, uzyskanego za pomocą komputera (por. D. Bieńczak "Ochrona patentowa programów komputerowych w świetle orzecznictwa Europejskiego Urzędu Patentowego", Glosa, Prawo gospodarcze w orzeczeniach i komentarzach, nr 2/2009). Odniesienie się do tej kwestii było w niniejszej sprawie rolą Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, bowiem stanowiska stron w tym zakresie zostały już zaprezentowane.

Reasumując powyższe rozważania stwierdzić należy, że Sąd I instancji w sposób nieprawidłowy sformułował wytyczne w odniesieniu do organu i – przez brak odniesienia się do przedstawionego przez Urząd poglądu odnoszącego się do pojęcia rozwiązania o charakterze technicznym – nie rozpoznał istoty sprawy. Zawarte w wyroku wojewódzkiego sądu administracyjnego uchylającym decyzje są niezwykle istotne. Zgodnie bowiem z art. 141 § 4 p.p.s.a, jeżeli w wyniku uwzględnienia skargi sprawa ma być ponownie rozpatrzona przez organ administracji, uzasadnienie powinno zawierać wskazania, co do dalszego postępowania. Wskazania te powinny być konkretne i jednoznacznie sformułowane, tak aby w ponowionym na skutek wyroku postępowaniu umożliwić organowi administracji usunięcie wszystkich uchybień, z powodu których Sąd uchylił zaskarżoną decyzję oraz – w następstwie tego – doprowadzenie do zgodnego z prawem rozstrzygnięcia. Powyższe stanowisko jest ugruntowane w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 września 2005 r., FSK 2033/04, LEX nr 173169, wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 listopada 2006 r. II OSK 1334/05, LEX nr 315087). W niniejszej sprawie Wojewódzki Sąd Administracyjny nie wykonał tego obowiązku, zatem skargę kasacyjną należało uznać jako zasadną. Ponownie orzekając w sprawie Sąd I instancji odniesie się do stanowisk stron w zakresie pojęcia rozwiązania o charakterze technicznym.

Z uwagi na powyższe orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 185 § 1 p.p.s.a.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 200 i 205 p.p.s.a.