drukuj    zapisz    Powrót do listy

6049 Inne o symbolu podstawowym 604, Działalność gospodarcza, Minister Energii, Uchylono decyzję I i II instancji, VI SA/Wa 540/18 - Wyrok WSA w Warszawie z 2018-09-14, Centralna Baza Orzeczeń Naczelnego (NSA) i Wojewódzkich (WSA) Sądów Administracyjnych, Orzecznictwo NSA i WSA

VI SA/Wa 540/18 - Wyrok WSA w Warszawie

Data orzeczenia
2018-09-14 orzeczenie prawomocne
Data wpływu
2018-03-23
Sąd
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie
Sędziowie
Izabela Głowacka-Klimas /przewodniczący/
Jakub Linkowski
Magdalena Maliszewska /sprawozdawca/
Symbol z opisem
6049 Inne o symbolu podstawowym 604
Hasła tematyczne
Działalność gospodarcza
Sygn. powiązane
II GSK 349/19 - Wyrok NSA z 2022-03-15
Skarżony organ
Minister Energii
Treść wyniku
Uchylono decyzję I i II instancji
Powołane przepisy
Dz.U. 2018 poz 1302 art. 145 par. 1 pkt 1 lit. c, art. 200, art. 153, art. 106 w zw. z art. 133
Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - tekst jednolity
Dz.U. 2017 poz 1257 art. 8, art. 104
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego - tekst jednolity
Dz.U. 2005 nr 8 poz 60 art. 75 par. 1 w zw. z art. 2 par. 2, art. 78a, art. 77 par. 3, art. 78 par. 3 pkt 1, art. 77 par. 1 pkt 1 lit. a-d, art. 77 par. 1 pkt 3, art. 75 par. 1 i 2, art. 74a, art. 73 par. 2, art. 74, art. 80, art. 80 par. 1 i 3
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa - tekst jedn.
Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Izabela Głowacka-Klimas Sędziowie Sędzia WSA Jakub Linkowski Sędzia WSA Magdalena Maliszewska (spr.) Protokolant ref. staż. Lili Zawadzka po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 września 2018 r. sprawy ze skargi J. S.A. z siedzibą w W. na decyzję Ministra Energii z dnia [...] stycznia 2018 r. nr [...] w przedmiocie umorzenia postępowania w sprawie stwierdzenia nadpłaty kary pieniężnej 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz utrzymaną nią w mocy decyzję Prezesa Agencji Rezerw Materiałowych z dnia [...] października 2016 r.; 2. zasądza od Ministra Energii na rzecz J. S.A. z siedzibą w W. 697 (sześćset dziewięćdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Uzasadnienie

Zaskarżoną decyzją Nr [...] z dnia[...] stycznia 2018 r. Minister Energii utrzymał w mocy decyzję Prezesa Agencji Rezerw Materiałowych Nr [...] z dnia [...] października 2017 r. o umorzeniu postępowania w sprawie stwierdzenia nadpłaty kary pieniężnej w sprawie z wniosku J. S.A. z siedzibą w [...] (dalej: Spółka, skarżąca) z dnia 10 listopada 2010 r., złożonego na podstawie art. 61 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1996 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2017 r. poz. 1257 - dalej: k.p.a.) w zw. z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym (Dz.U. z 2007 r. Nr 52, poz. 343 ze zm.; dalej jako ustawa o zapasach) oraz na podstawie art. 75 § 1 w zw. z art. 2 § 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60; dalej jako: o.p.)

Podstawą materialnoprawną podaną w zaskarżonej decyzji były przepisy: art. 105 § 1 k.p.a. w zw. z art. 74a i art. 72 § 1 pkt 1 o.p.

Do wydania powyższych rozstrzygnięć doszło w następujących okolicznościach faktycznych i stanie prawnym.

Decyzją nr [...] z dnia [...] kwietnia 2008 r. Agencja Rezerw Materiałowych, działając na podstawie art. 63 ust. 1 pkt 1. art 63 ust. 2 oraz art. 63 ust. 16 pkt 1 w zw. z art. 64 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym - w brzmieniu wówczas obowiązującym - nałożyła na skarżącą karę pieniężną za niedopełnienie obowiązku tworzenia i utrzymywania zapasów obowiązkowych paliw ciekłych w wysokości 461.695.807,26 złotych.

W dniu [...] czerwca 2008 r., decyzją nr [...], Minister Gospodarki uchylił ww. decyzję Agencji z dnia [...] kwietnia 2008 r., w części dotyczącej wymiaru przedmiotowej kary, i orzekł co do istoty ustalając wysokości przedmiotowej kary pieniężnej na kwotę 452.045.537,36 złotych.

W dniu 30 czerwca 2008 r. skarżąca dokonała wpłaty na rachunek Agencji kwoty 452.045.537,36 złotych. W dniach 1 i 11 lipca 2008 r. Skarżąca wpłaciła dodatkowo odpowiednio kwotę 1.796.510,70 złotych i kwotę 211.477,30 złotych tytułem odsetek od nieterminowo uiszczonej kary. Łącznie skarżąca wpłaciła kwotę 454.053.525,36 złotych.

Wyrokiem z dnia 23 grudnia 2008 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie (VI SA/Wa 1567/08) uchylił decyzję Ministra Gospodarki z dnia [...] czerwca 2008 r. oraz poprzedzającą ją decyzję Agencji z dnia [...] kwietnia 2008 r. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 20 października 2009 r. (II GSK 380/09) utrzymał w mocy orzeczenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 23 grudnia 2008 r.

Decyzją z dnia [...] lutego 2010 r. Agencja Rezerw Materiałowych umorzyła postępowanie w sprawie wymierzenia skarżącej kary pieniężnej z uwagi na upływ ustawowego terminu do jej wymierzenia.

Pismem z dnia 22 października 2009 r. skarżąca, powołując się na przepis art. 77 § 1 pkt 3 w zw. z art. 2 § 2 o.p., wezwała Agencję Rezerw Materiałowych do wpłaty na rachunek bankowy Skarżącej kwoty 454.053.525,36 złotych, wraz z odsetkami naliczonymi na podstawie art. 78 § 1 i § 3 pkt 1 w zw. z art. 2 § 2 o.p.:

- od kwoty 452.045.537,36 złotych od dnia 1 lipca 2008 r. do dnia zwrotu nadpłaty:

- od kwoty 1.796.510,70 złotych od dnia 2 lipca 2008 r. do dnia zwrotu nadpłaty;

- od kwoty 211.477,30 złotych od dnia 12 lipca 2008 r. do dnia zwrotu nadpłaty.

W dniu 9 listopada 2009 r. Agencja zwróciła skarżącej kwotę 454.053.525,36 złotych wpłaconą tytułem kary pieniężnej wraz z odsetkami od nieterminowo uiszczonej kary pieniężnej.

Pismem z dnia 13 listopada 2009 r. skarżąca, wskazując na przepis art. 77 § 1 pkt 3 w zw. z art. 2 § 2 o.p., wezwała Agencję Rezerw Materiałowych do wpłaty na rachunek bankowy skarżącej kwoty 62.971.687,88 złotych wraz z odsetkami naliczonymi na podstawie art. 78 § 1 i § 3 pkt 1 w zw. z art. 2 § 2 o.p.:

- od kwoty 62.724.326,77 złotych od dnia 1 lipca 2008 r. do dnia zwrotu nadpłaty;

- od kwoty 231.768,63 złotych od dnia 2 lipca 2008r. do dnia zwrotu nadpłaty:

- od kwoty 15.592,54 złotych od dnia 12 lipca 2008r. do dnia zwrotu nadpłaty.

W uzasadnieniu żądania skarżąca przywołała:

(i) wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 października 2009 r. (II GSK 380/09) oddalający skargę kasacyjną wniesioną przez Ministra Gospodarki od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 23 grudnia 2008 r. (VI SA/Wa 1567/08), mocą którego uchylono decyzję Ministra Gospodarki z dnia [...] czerwca 2008r. (nr [...]). i poprzedzającą ją decyzję Agencji z dnia [...] kwietnia 2008 r. (nr [...]), nakładającą na skarżącą karę pieniężną w kwocie 452.045.537,36 złotych na podstawie art. 63 ust. 1 pkt 1, ust. 2, ust. 16 pkt 1 w związku z art. 64 ust. 1 pkt 2 Ustawy o zapasach;

(ii) otrzymaną w dniu 9 listopada 2009 r. kwotę 454.053.525,36 złotych tytułem zwrotu kary pieniężnej wraz z odsetkami;

(iii) przepis art. 78a o.p., wywodząc, że kwota otrzymana w dniu 9 listopada 2009 r. nie pokrywała w pełnej wysokości kwoty nadpłaty oraz należnego oprocentowania.

Pismem z dnia 18 listopada 2009 r. skarżąca złożyła korektę wezwania do zapłaty z dnia 13 listopada 2009 r. i wezwała Agencję do wpłaty na jej rachunek bankowy kwoty 64.352.048,42 złotych, wraz z odsetkami naliczonymi na podstawie art. 78 § 1 i § 3 pkt 1 w zw. z art. 2 § 2 o.p.,:

- od kwoty 64.352.048.42 złotych od dnia 1 lipca 2008 r. do dnia zwrotu nadpłaty;

- od kwoty 255.113.48 złotych od dnia 2 lipca 2008 r. do dnia zwrotu nadpłaty;

- od kwoty 29.285,46 złotych od dnia 12 lipca 2008 r. do dnia zwrotu nadpłaty.

W uzasadnieniu ww. pisma skarżąca odwołała się do błędu rachunkowego popełnionego w wezwaniu z dnia i 3 listopada 2009 r. oraz wskazała na istniejący po stronie Agencji obowiązek dokonania z urzędu obliczeń i zwrotu prawidłowo wyliczonej kwoty.

Pismem z dnia 20 listopada 2009 r., skarżąca dokonała kolejnej korekty wezwania do zapłaty z dnia 13 listopada 2009 r. powołując się na oczywistą omyłkę pisarską i wezwała Agencję do wpłaty na jej rachunek bankowy kwoty 64.636.447,36 złotych wraz z odsetkami:

- od kwoty 64.352.048.42 złotych od dnia 1 lipca 2008 r. do dnia zwrotu nadpłaty;

- od kwoty 255.113.48 złotych od dnia 2 lipca 2008 r. do dnia zwrotu nadpłaty;

- od kwoty 29.285,46 złotych od dnia 12 lipca 2008 r. do dnia zwrotu nadpłaty.

Pismem z dnia 3 grudnia 2009 r. Agencja poinformowała, że nie znajduje uzasadnienia dla uznania, iż powołane przez skarżącą przepisy Ordynacji podatkowej mają zastosowanie w odniesieniu do kary pieniężnej regulowanej przepisami ustawy o zapasach. Zdaniem Agencji, kara pieniężna ma charakter represyjny i w związku z tym nie jest objęta treścią przepisu art. 2 § 2 i art. 3 pkt 8 o.p.

Skarżąca pismem z dnia 7 stycznia 2010 r. wniosła skargę na bezczynność organu do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, w której żądała wymierzenia Agencji Rezerw Materiałowych grzywny oraz orzeczenia, że Agencja ma obowiązek zapłaty na rzecz Skarżącej kwotę 64.636.447,36 złotych, wraz z odsetkami w wysokości równej wysokości odsetek za zwłokę pobieranych od zaległości podatkowych:

- od kwoty 64.352.048.42 złotych od dnia 1 lipca 2008 r. do dnia zwrotu nadpłaty:

- od kwoty 255.113,48 złotych od dnia 2 lipca 2008 r. do dnia zwrotu nadpłaty;

- od kwoty 29.285,46 złotych od dnia 12 lipca 2008 r. do dnia zwrotu nadpłaty.

W skardze Skarżąca zarzuciła organowi, iż nie wydał stosownej decyzji po wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 23 grudnia 2008 r. (VI SA/Wa 1567/08), uchylającym decyzję Ministra Gospodarki z dnia [...] czerwca 2008 r. (nr [...]) i poprzedzającą ją decyzję Agencji z dnia [...] kwietnia 2008 r. (nr [...]), który to wyrok uprawomocnił się na skutek wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 października 2009 r. (II GSK 380/09).

Skarżąca w uzasadnieniu skargi wskazała, że prawomocne uchylenie decyzji Agencji Rezerw Materiałowych z dnia [...] kwietnia 2008 r. oraz decyzji Ministra Gospodarki z dnia [...] czerwca 2008 r. przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie skutkowało uznaniem bezpodstawności pobrania od niej łącznej kwoty 454.053.525,36 zł. Stąd wywiodła istnienie po stronie organu obowiązku zwrotu na jej rzecz nienależnie pobranych środków pieniężnych, stosownie do art. 77 § 1 pkt 3 i art. 78 § 1 w zw. z art. 2 § 2 o.p. Wskazała, iż Agencja Rezerw Materiałowych wykonała ww. obowiązek jedynie częściowo, ponieważ nie zwróciła dotychczas na jej rzecz odsetek za zwłokę pobieranych od zaległości podatkowych.

Postanowieniem z dnia 26 kwietnia 2010 r. (VI SA/Wa 250/10) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie odrzucił ww. skargę.

Pismem z dnia 19 lutego 2010 r. skarżąca wystąpiła o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania od decyzji Agencji z dnia [...] grudnia 2009 r.

Postanowieniem z dnia [...] kwietnia 2010 r., Minister Gospodarki po rozpoznaniu wniosku skarżącej z dnia 19 lutego 2010 r. stwierdził niedopuszczalność odwołania oraz odmówił przywrócenia terminu do wniesienia odwołania. Uzasadniając ww. rozstrzygnięcie Minister Gospodarki wskazał, iż z wniosku skarżącej wynika, że nie występowała ona wcześniej z wnioskiem o wszczęcie postępowania administracyjnego w sprawie zwrotu nadpłaty kary pieniężnej. "Czynności takiej nie podjęła również Agencja z urzędu, nie wystąpiła do Skarżącej, w myśl art. 61 § 2 k.p.a.. o uzyskanie jej zgody na wszczęcie z urzędu postępowania. Jako, że postępowanie administracyjne nie zostało wszczęte, upada zarzut naruszenia art. 61 § 4 k.p.a. (...)".

Na przedmiotowe postanowienie Ministra Gospodarki skarżąca wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, który po jej rozpoznaniu, wyrokiem z dnia 3 listopada 2010 r. (VI SA/Wa 1484/10) skargę oddalił, wskazując m.in., iż zarówno skarżąca, jak i Minister Gospodarki byli w toku kontrolowanego w niniejszej sprawie postępowania zgodni co do faktu, iż pismo z 3 grudnia 2009 r. nie stanowiło decyzji administracyjnej. Sąd wskazał, iż już w treści pisma z dnia 19 lutego 2010 r. skarżąca wyraziła pogląd, iż pismo z 3 grudnia 2009 r. nie zawierało rozstrzygnięcia wniosku strony, gdyż skarżąca nie wnosiła o wszczęcie postępowania administracyjnego, w szczególności nie żądała wszczęcia postępowania o stwierdzenie nadpłaty w rozumieniu przepisów ordynacji podatkowej.

W tych okolicznościach, wnioskiem z dnia 10 listopada 2010 r. skarżąca, reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, wystąpiła o stwierdzenie nadpłaty kary pieniężnej w kwocie 64.636.447,36 złotych oraz odsetek w wysokości równej wysokości odsetek za zwłokę pobieranych od zaległości podatkowych (oprocentowania):

- od kwoty 64.352.048.42 złotych od dnia 1 lipca 2008r. do dnia zwrotu nadpłaty;

- od kwoty 255.113,48 złotych od dnia 2 lipca 2008r. do dnia zwrotu nadpłaty;

- od kwoty 29.285,46 złotych od dnia 12 lipca 2008r. do dnia zwrotu nadpłaty.

Jako podstawę prawną wniosku wskazano przepis art. 61 § 1 k.p.a., art. 17 ust. 1 Ustawy o zapasach oraz art. 75 § 1 i art. 2 § 2 Ordynacji podatkowej. Uzasadniając żądania wniosku skarżąca przywołała:

(i) wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 23 grudnia 2008 r. (VI SA/Wa 1567/08), który stał się prawomocny wobec rozstrzygnięcia podjętego przez Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 20 października 2009 r. (II GSK 380/09) oddalającym skargi kasacyjne wniesione przez skarżącą i Ministra Gospodarki od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 23 grudnia 2008r. (VI SA/Wa 1567/08), uchylającego decyzję Ministra Gospodarki z dnia [...] czerwca 2008r. (nr [...]) i poprzedzającą ją decyzję Agencji Rezerw Materiałowych z dnia [...] kwietnia 2008 r, (nr [...]) nakładającą na skarżącą karę pieniężną w kwocie 452.045.537,36 złotych na podstawie art. 63 ust. 1 pkt 1, ust. 2, ust. 16 pkt 1 w związku z art. 64 ust. 1 pkt 2 Ustawy o zapasach;

(ii) zwrot kwoty 454.053.525.36 złotych dokonany przez Agencję Rezerw Materiałowych w dniu 9 listopada 2009r., wpłaconej uprzednio przez skarżącą w wykonaniu decyzji Ministra Gospodarki z dnia [...] czerwca 2008 r. (nr [...]);

(iii) przepis art. 78a w zw. z art. 78 § 1 Ordynacji podatkowej.

Pismem z dnia 8 grudnia 2010 r. Agencja Rezerw Materiałowych ustosunkowała się do wniosku wskazując, że stanowisko w sprawie nadpłaty kary pieniężnej zostało przedstawione w piśmie z dnia 3 grudnia 2009 r., stanowiącym odpowiedź na analogiczny (zdaniem Agencji Rezerw Materiałowych) wniosek Skarżącej z dnia 13 listopada 2009 r., korygowany następnie pismami z dnia 18 i 20 listopada 2009 r.

Następnie J. wniosła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skargę na bezczynność Prezesa Agencji Rezerw Materiałowych polegającą na niezałatwieniu w terminie wniosku Skarżącej z dnia 10 listopada 2010 r. o stwierdzenie nadpłaty kary pieniężnej.

Wyrokiem z dnia 13 czerwca 2011 r. (VI SAB/Wa 6/11) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uwzględnił skargę na bezczynność, zobowiązując Prezesa Agencji Rezerw Materiałowych w terminie 2 miesięcy od otrzymania wyroku wraz z uzasadnieniem i aktami sprawy do merytorycznego rozpoznania i rozstrzygnięcia wniosku z dnia 10 listopada 2010 r. w przedmiocie stwierdzenia nadpłaty kary pieniężnej.

Prezes Agencji Rezerw Materiałowych wniósł do Naczelnego Sądu Administracyjnego skargę kasacyjną od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 13 czerwca 2011 r. (VI SAB/Wa 6/11).

Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 28 lutego 2013 r. (II GSK 2172/11) oddalił skargę kasacyjną.

Następnie Prezes Agencji Rezerw Materiałowych, po rozpoznaniu wniosku Spółki z dnia 10 listopada 2010 r., wydał w decyzję z dnia [...] czerwca 2013 r., na mocy której:

(i) odmówił stwierdzenia nadpłaty;

(ii) stwierdził, że oprocentowanie nadpłaty powstałej z tytułu nienależnie zapłaconej przez Skarżącą kary pieniężnej w kwocie 454.053.525,36 złotych nie przysługuje.

Minister Gospodarki, po rozpoznaniu odwołania wniesionego przez skarżącą, decyzją z dnia [...] maja 2014 r. utrzymał w mocy decyzję Prezesa Agencji Rezerw Materiałowych z dnia [...] czerwca 2013 r.

Skarżąca wniosła na ww. decyzję Ministra Gospodarki skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, wyrokiem z dnia 12 grudnia 2014 r. (VI SA/Wa 2437/14) skargę uwzględnił: uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Prezesa Agencji Rezerw Materiałowych z dnia [...] czerwca 2013 r. Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 29 listopada 2016 r. (II GSK 1166/15) oddalił skargę kasacyjną wniesioną przez Ministra Gospodarki.

Następnie, po ponownym rozpoznaniu wniosku z dnia 10 listopada 2010 r., postanowieniem z dnia [...] maja 2017 r. Prezes Agencji Rezerw Materiałowych odmówił wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nadpłaty kary pieniężnej.

Skarżąca wniosła w dniu 22 maja 2017 r. zażalenie na postanowienie Prezesa Agencji Rezerw Materiałowych z dnia [...] maja 2017 r.

Minister Energii postanowieniem z dnia [...] sierpnia 2017 r. uchylił w całości powyższe postanowienie Prezesa Agencji Rezerw Materiałowych.

Następnie, decyzją z dnia [...] października 2017 r., Prezes Agencji Rezerw Materiałowych, po rozpoznaniu wniosku skarżącej z dnia 10 listopada 2010 r., umorzył postępowanie w sprawie stwierdzenia nadpłaty kary pieniężnej.

Organ I instancji wskazał, iż w świetle przepisu art. 75 § 1 i § 2 Ordynacji podatkowej, prawo do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty - w stanie prawnym obowiązującym w dacie złożenia wniosku, przysługiwało wyłącznie:

1) podatnikowi - w odniesieniu do podatków obliczanych, pobieranych i wpłacanych przez płatnika;

2) podatnikowi, płatnikowi, inkasentowi i podmiotom, które były wspólnikami Skarżącej cywilnej - w odniesieniu do podatków wynikających z zobowiązań podatkowych powstających w sposób określony w przepisie art. 21 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej.

Organ wskazał ponadto, iż w myśl art. 21 § 1 Ordynacji podatkowej zobowiązanie podatkowe powstaje z dniem:

1) zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania;

2) doręczenia decyzji organu podatkowego, ustalającej wysokość tego zobowiązania.

Zdaniem organu, z przywołanych przepisów wynika, że stwierdzenie nadpłaty może nastąpić wyłącznie wtedy, gdy podatek objęty żądaniem stwierdzenia nadpłaty wynika z zobowiązania podatkowego powstającego ex lege, tj. poprzez fakt zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego obowiązku, a nie zobowiązania będącego następstwem decyzji ustalającej wysokość tego zobowiązania.

Organ stanął zatem na stanowisku, iż niedopuszczalnym jest orzeczenie merytoryczne w zakresie żądania zgłoszonego we wniosku z dnia 10 listopada 2010 r., tj. wydania decyzji stwierdzającej lub odmawiającej stwierdzenia nadpłaty kary pieniężnej, wobec tego, że decyzja Ministra Gospodarki z dnia [...] czerwca 2008 r. (nr [...]) była decyzją ustalającą (konstytutywną) zobowiązanie zapłaty kary pieniężnej w kwocie 452.045.537,36 złotych, a nie określającą (deklaratoryjną) wysokość tej kary. Zdaniem organu w sprawie zachodzi brak podstawy materialnej do merytorycznego załatwienia wniosku z dnia 10 listopada 2010 r.

Pismem z dnia 3 listopada 2017 r. skarżąca wniosła odwołanie od decyzji z dnia [...] października 2017 r., umarzającej postępowanie w sprawie stwierdzenia nadpłaty kary pieniężnej.

Skarżąca zarzuciła Prezesowi Agencji Rezerw Materiałowych naruszenie:

(i) art. 104 k.p.a. w zw. z art. 153 p.p.s.a. przez jego niezastosowanie i niewydanie decyzji uwzględniającej ocenę prawną, zawartą w wyrokach sądów administracyjnych, wydanych w niniejszej sprawie;

(ii) art. 61 § 1 k.p.a. oraz naruszenie prawa materialnego, tj. at. 74a w zw. z art. 2 § 2 Ordynacji podatkowej poprzez ich błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że wobec niepodjęcia przez organ administracji czynności z urzędu nie jest dopuszczalne prowadzenie postępowania w przedmiocie określenia nadpłaty kary pieniężnej na wniosek strony oraz, że organ administracji jest związany podstawą prawną takiego wniosku w sytuacji, w której wnioskowanie o stwierdzenie nadpłaty na podstawie art. 75 § 1 Ordynacji podatkowej nie prowadzi do wydania decyzji innego rodzaju lub o innej treści;

(iii) art. 105 § 1 k.p.a. przez orzeczenie o umorzeniu postępowania w przedmiocie stwierdzenia (określenia) nadpłaty kary pieniężnej w sytuacji, gdy postępowanie w sprawie nigdy nie było i nie stało się bezprzedmiotowe.

W oparciu o powyższe zarzuty skarżąca wniosła o uchylenie w całości zaskarżonej decyzji i stwierdzenie lub określenie nadpłaty kary pieniężnej zgodnie z jej wnioskiem.

Decyzją z dnia [...] stycznia 2018 r. Minister Energii utrzymał w mocy decyzję Prezesa Agencji Rezerw Materiałowych z dnia [...] listopada 2017 r. o umorzeniu postępowania w sprawie stwierdzenia nadpłaty kary pieniężnej.

Organ w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji stwierdził, iż zachodzi przesłanka bezprzedmiotowości postępowania administracyjnego skutkująca jego umorzeniem (art. 105 k.p.a.). Zdaniem organu, fakt zainicjowania sprawy wnioskiem strony z dnia 10 listopada 2010 r. determinował tryb jej prowadzenia określony w przywołanym na wstępie wniosku przepisem art. 75 o.p. i wyłączał możliwość merytorycznego jej rozstrzygnięcia z uwagi na to, ze według ww. przepisu (w wersji obowiązującej na datę złożenia wniosku) prawo domagania się stwierdzenia nadpłaty podatku przysługiwało wyłącznie "a) podatnikowi - w odniesieniu do podatków obliczanych, pobieranych i wpłacanych przez płatnika; b) podatnikowi, płatnikowi, inkasentowi i podmiotom, które były wspólnikami spółki cywilnej - w odniesieniu do podatków wynikających z zobowiązań podatkowych powstających w sposób określony w przepisie art. 21 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej". Minister stanął na stanowisku, zgodnie z którym brak jest możliwości dochodzenia stwierdzenia nadpłaty, a następczo żądania zwrotu nadpłat podatków wynikających ze zobowiązań podatkowych powstających w następstwie wydania przez organ podatkowy decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego (decyzji konstytutywnej) t.j. decyzji, do której jest odwołanie w przepisie art. 21 § 1 pkt 2 o.p. Oznacza to - w ocenie organu - iż skarżąca mogła otrzymać ewentualnie zwrot nadpłaty wyłącznie na podstawie art. 74a o.p. - przy czym organ działałby wówczas z urzędu. Organ wskazał przy tym, iż był związany treścią wniosku strony - w myśl art. 61 § 1 k.p.a. Nie mógł zatem rozstrzygnąć sprawy w oparciu o inne przepisy, aniżeli wskazane przez stronę w złożonym w dniu 10 listopada 2010 r. wniosku - wskutek czego rozstrzygnął sprawę w sposób formalny, umarzając postępowanie. Minister w zaskarżonej decyzji wyraził pogląd, iż na przeszkodzie takiego rozstrzygnięcia nie stały wyroki sądów administracyjnych i zasada związania zawartymi w ich treści ocenami oraz wskazaniami, wynikająca z art. 153 p.p.s.a. W powyższym zakresie organ wskazał, iż - po pierwsze - w uzasadnieniu wyroku z dnia 12 grudnia 2014 r. sygn. akt: VI SA/Wa 2437/14 WSA w Warszawie, ani też w wyroku NSA z dnia 29 listopada 2016 r. sygn. akt: II GSK 1166/15 oddalającym skargę kasacyjną Ministra Gospodarki w ogóle nie była poruszona kwestia związana z trafnością podstawy prawnej wskazanej we wniosku. W ramach tych postępowań w trybie art. 153 p.p.s.a. organ był wyłącznie związany w zakresie przepisu art. 77 § 1 pkt 3 i art. 78 § 3 pkt 1 Ordynacji podatkowej, tj. co do tego, że: "nadpłata kary pieniężnej winna być zwrócona w terminie 14 dni od dnia otrzymania odpisu z wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 23 grudnia 2008 r. (VI SA/Wa 1567/08), ze stwierdzeniem prawomocności, uchylającego decyzję Ministra Gospodarki z dnia [...] czerwca 2008 r. (nr [...]) i poprzedzającą ją decyzję Agencji Rezerw Materiałowych z dnia [...] kwietnia 2008 r. (nr [...]), a oprocentowanie nadpłaty należne jest za okres od dnia powstania nadpłaty.

Zdaniem organu, nie został on zobowiązany do wydania merytorycznego rozstrzygnięcia w przedmiocie stwierdzenia nadpłaty w trybie art. 75 Ordynacji podatkowej. Końcowo organ zaznaczył, że wydanie merytorycznego rozstrzygnięcia, nie byłoby również możliwe z uwagi na brzmienie art. 80 § 1 o.p. - w sytuacji jaka miała miejsce w niniejszej sprawie - gdzie 5-letni termin wygaśnięcia prawa do zwrotu nadpłaty kary pieniężnej rozpoczął swój bieg z końcem roku kalendarzowego, w którym upłynął 14-dniowy termin do zwrotu nadpłaty liczony w sposób wskazany w art. 77 § 1 pkt 3 o.p. Organ wskazał, iż w niniejszej sprawie ww. wniosek został złożony przed rozpoczęciem biegu terminu do złożenia pisma przerywającego bieg wygaśnięcia prawa do zwrotu nadpłaty, wobec czego termin ten wygasł. Reasumując, organ podkreślił, iż nadpłata kary pieniężnej w analizowanej sprawie nie mogła być przedmiotem rozstrzygnięcia (decyzji) wydanej na podstawie art. 75 § 1 o.p., bowiem brak jest podstawy materialnej do załatwienia wniosku w drodze decyzji merytorycznej (stwierdzenia nadpłaty lub odmowa stwierdzenia nadpłaty). Konsekwentnie, jedynym właściwym rozstrzygnięciem było umorzenie postępowania na podstawie art. 105 k.p.a., wobec jego bezprzedmiotowości.

Spółka, reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, wniosła skargę na powyższą decyzję Ministra Energii.

W skardze skarżąca zaskarżonej decyzji zarzuciła:

1. naruszenie przepisu postępowania, tj. art. 153 p.p.s.a. przez wydanie decyzji nieuwzględniającej oceny prawnej i wskazań co do dalszego postępowania zawartych w wyrokach sądów administracyjnych, wiążących w niniejszej sprawie;

2. naruszenie przepisu postępowania, tj. art, 61 § 1 k.p.a. przez niezasadne przyjęcie, że organ administracji jest związany podstawą prawną takiego wniosku strony o wszczęcie postępowania, zwłaszcza w sytuacji, w której wskazanie jako podstawy żądania art. 75 § 1 Ordynacji podatkowej, a nie art. 74a Ordynacji podatkowej nie prowadzi do wydania decyzji innego rodzaju lub o innej treści;

3. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 74a w zw. z art. 2 § 2 Ordynacji podatkowej przez ich błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że postępowanie w sprawie ustalenia istnienia nadpłaty powstałej na skutek uchylenia konstytutywnej decyzji o nałożeniu na stronę kary pieniężnej może się toczyć tylko z urzędu, także w sytuacji, w której organy administracji świadomie nie dokonały zwrotu nadpłaty z własnej inicjatywy, a strona nie może skutecznie domagać się wszczęcia postępowania z urzędu;

4. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 80 § 1 w zw. z art. 2 § 2 Ordynacji podatkowej przez ich zastosowanie w odniesieniu do uprawnienia żądania zwrotu nadpłaty, które nie stało się jeszcze wymagalne i w stosunku do którego nie zaczął biec termin wygaśnięcia (przedawnienia), oraz art. 80 § 3 w zw. z art. 2 § 2 Ordynacji podatkowej przez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że niezależnie od braku wymagalności ww. uprawnienia dotychczasowe czynności strony skarżącej w niniejszej sprawie nie prowadziły do przerwania biegu terminu wygaśnięcia prawa do zwrotu nadpłaty;

5. naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 138 § 1 pkt 1-2 w zw. z art. 105 §1 k.p.a. przez utrzymanie w mocy orzeczenia o umorzeniu postępowania w przedmiocie stwierdzenia (określenia) nadpłaty kary pieniężnej w sytuacji, gdy postępowanie w sprawie nigdy nie było i nie stało się bezprzedmiotowe, a więc w okolicznościach uzasadniających uchylenie zaskarżonej decyzji organu pierwszej instancji i orzeczenie co do istoty sprawy.

Wskazując na tak ujęte zarzuty, skarżąca wniosła o:

1. stwierdzenie nieważności w całości zaskarżonej decyzji Ministra Energii z dnia [...] stycznia 2018 r. (nr [...]) jako wydanej z rażącym naruszeniem prawa, ewentualnie uchylenie w całości zaskarżonej decyzji Ministra Energii z dnia [...] stycznia 2018 r. (nr [...]) oraz poprzedzającej ją decyzji Prezesa Agencji Rezerw Materiałowych z dnia [...] października 2017 r. (nr [...]);

2. zobowiązanie Ministra Energii do wydania w odpowiednim terminie decyzji o określeniu (stwierdzeniu) nadpłaty kary pieniężnej, powstałej na skutek prawomocnego uchylenia decyzji Agencji Rezerw Materiałowych nr [...] z dnia [...] kwietnia 2008 r. oraz decyzji Ministra Gospodarki z dnia [...] czerwca 2008 r. nr [...] - w przypadku uwzględnienia przez Sąd wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji Ministra Energii z dnia [...] stycznia 2018 r. (nr [...]);

3. uchylenie w całości zaskarżonej decyzji Ministra Energii z dnia [...] stycznia 2018 r. (nr [...]) oraz zobowiązanie Ministra Energii do wydania w odpowiednim terminie decyzji o określeniu (stwierdzeniu) nadpłaty kary pieniężnej, powstałej na skutek prawomocnego uchylenia decyzji Agencji Rezerw Materiałowych nr [...] z dnia [...] kwietnia 2008 r. oraz decyzji Ministra Gospodarki z dnia [...] czerwca 2008 roku nr [...] - w przypadku nieuwzględnienia przez Sąd wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji Ministra Energii z dnia [...] stycznia 2018 r. (nr [...]);

4. zasądzenie od Ministra Gospodarki na rzecz skarżącej kosztów postępowania według norm przepisanych.

Nadto w uzasadnieniu skargi skarżąca zarzuciła naruszenie przepisu art. 8 k.p.a., gdyż, w jej ocenie, organy administracji publicznej I oraz II instancji swoim postępowaniem zgodnie chcą doprowadzić do tego, aby Spółka nie otrzymała należnej na jej rzecz nadpłaty. W podsumowaniu swoich zarzutów podkreśliła, iż od listopada 2009 r. do listopada 2010 r. - przez okres 12 miesięcy - domagała się od Prezesa ARM jako organu pierwszej instancji zwrotu wpłaconych z tytułu kary wraz z oprocentowaniem. Zadała retoryczne pytanie o istnienie, poza żądaniem odsetek od opóźnionej należności, środków prawnych dla wymuszenia działania organów, zgodnego z obowiązującym prawem.

W odpowiedzi na skargę Minister Energii wniósł o jej oddalenie, podtrzymując zajęte w decyzji stanowisko. Jednocześnie wniósł o przeprowadzenie dowodu w trybie art. 106 § 3 p.p.s.a., z pism skarżącej z dnia 22 października 2009 r., 13 listopada 2009 r., 18 listopada 2009 r., 20 listopada 2009 r., 16 lutego 2011 r. oraz z 22 lutego 2011 r. (załączone do odpowiedzi na skargę). Organ podniósł, iż zgłasza ww. dowody "na okoliczność prawidłowego ustalenia stanu faktycznego przyjętego przez Ministra Energii przy wydaniu decyzji z dnia [...] stycznia 2018 r. (nr [...]) i zakresu żądania Skarżącej zgłoszonego we wniosku z dnia 10 listopada 2010 r.". Podkreślił, że ww. dowody z dokumentów nie przyczynią się do nadmiernego przedłużenia postępowania w sprawie, a są niezbędne do wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy, pomijanych, kwestionowanych lub poddawanych nowacji przez skarżącą, co do których brak jest dowodów w zgromadzonym materiale postępowania administracyjnego. Okoliczności te były znane Ministrowi Energii z urzędu i zostały powołane w opisie stanu faktycznego decyzji Prezesa Agencji Rezerw Materiałowych z dnia [...] listopada 2017 r. Zdaniem organu, uwzględnienie treści wnioskowanych dokumentów pozwoli na poznanie pełnego kontekstu sprawy stwierdzenia nadpłaty kary pieniężnej zainicjowanej wnioskiem skarżącej z dnia 10 listopada 2010 r., a w konsekwencji przesądzi o prawidłowości zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Organ podkreślił, iż wnioskując o przeprowadzenie dowodu z ww. dokumentów, kieruje się m.in względami ostrożności procesowej mając na uwadze przepis art. 133 § 1 zdanie pierwsze p.p.s.a. Wskazał, iż wnioskowane dokumenty nie są częścią materiału dowodowego zgromadzonego w ramach postępowania administracyjnego (nie są ujęte w aktach postępowania administracyjnego).

Organ wskazał nadto, iż, uzupełniający dowód z dokumentów oraz uzasadnienia postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 26 kwietnia 2010 r. (VI SA/Wa 250/10) nie jest zgłaszany w celu ponownego ustalenia stanu faktycznego przyjętego przez Ministra Energii przy wydawaniu zaskarżonej decyzji, czy też dla ewentualnego korygowania tego stanu faktycznego, lecz umożliwienie Sądowi dokonania oceny, czy Minister Energii prawidłowo ustalił stan faktyczny i czy w związku z tym prawidłowo zastosował przepisy prawa.

W piśmie z dnia 16 lutego 2011 r. skarżąca podtrzymała dotychczasowe stanowisko w sprawie, a pismem z dnia 15 kwietnia 2018 r. zwróciła się o przyspieszenie rozpoznania skargi.

Na rozprawie w dniu 14 września 2018 r. Sąd na podstawie art. 106 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), dalej p.p.s.a. w zw. z art. 133 § 1 p.p.s.a. oddalił wnioski dowodowe zawarte w odpowiedzi na skargę.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje.

Zgodnie z przepisem art. 1 § 1 i 2 ustawy z dania 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2002 r., nr 153, poz. 1269 ze zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

Ponadto, co wymaga podkreślenia, Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 134 § 1 p.p.s.a.).

Podkreślenia w niniejszej sprawie wymaga, że w myśl art. 153 p.p.s.a., ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie organy, których działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania było przedmiotem zaskarżenia, a także sądy, chyba że przepisy prawa uległy zmianie.

Rozpoznając sprawę z punktu widzenia wskazanych wyżej reguł, Sąd doszedł do przekonania, że skarga zasługuje na uwzględnienie, gdyż zasadny okazał się zarzut z pkt 1 petitum skargi – naruszenia art. 153 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – (Dz. U. z 2016 r., poz. 718 ze zm. – dalej jako: p.p.s.a.). w stopniu mogącym istotnie wpłynąć na treść rozstrzygnięcia. Ponadto, Sąd działając z urzędu (art. 134 § 1 p.p.s.a.) uznał za zasadne wywody zawarte w uzasadnieniu skargi, wskazujące na naruszenie przez organ zasady zaufania do organów administracji publicznej (art. 8 k.p.a.).

Skarżąca Spółka domaga się w oparciu o art. 75 § 1 w zw. z art. 2 § 2 o.p. stwierdzenia nadpłaty kary pieniężnej w łącznej kwocie 64.636.447,36 zł wraz z odsetkami w wysokości stanowiącej równowartość należnych z mocy art. 78a o.p. odsetek za zwłokę w dokonanym zwrocie wpłaconych na rzecz Spółki kwot.

Należy przypomnieć, iż w stanie faktycznym sprawy, strona domaga się zapłaty od organu należnych w jej przekonaniu odsetek.

Swoje żądanie Spółka wywodzi z faktu prawomocnego uchylenia decyzji nakładającej na Spółkę karę pieniężną, co nastąpiło na mocy wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie (sprawa sygn. akt: VI SA/Wa 1567/08 - wyrok z dnia 23 grudnia 2008 r. oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego (sprawa sygn. akt: II GSK 380/09 - wyrok z dnia 20 października 2009 r. oddalający skargi kasacyjne), oraz umorzenia postępowania administracyjnego w sprawie nałożenia kary pieniężnej (decyzja Agencji z [...] lutego 2010 r.).

Bezspornym w sprawie był fakt, iż nominalnie wpłacone przez Spółkę kwoty z tytułu kary i odsetek za zwłokę zostały Spółce zwrócone w dniu 9 listopada 2009 r.

W oparciu o treść wyroków WSA w Warszawie: z dnia 13 czerwca 2011 r. sygn. akt: VI SAB/Wa 6/11, od którego wniesioną przez organ skargę kasacyjną oddalił NSA wyrokiem z dnia 28 lutego 2013 r. w sprawie sygn. akt: II GSK 2172/11, a także z dnia 12 grudnia 2014 r. sygn. akt: VI SA/Wa 2437/14 wyroku, od którego wniesioną przez organ skargę kasacyjną również oddalił NSA wyrokiem z dnia 29 listopada 2016 r. skarżąca wywodzi, iż sądy obydwu instancji nie tylko nie zakwestionowały zasady wniesionego żądania, lecz wręcz przesądziły o dopuszczalności merytorycznego rozpoznania wniosku.

Zdaniem Sądu w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę, pogląd powyższy należy uznać za uzasadniony.

Jako mające istotne znaczenie w sprawie niniejszej, a nadto wiążące w zakresie zawartych w nich ocen prawnych i wskazań z mocy art. 153 p.p.s.a., należy przywołać wyroki sądów administracyjnych obydwu instancji w sprawie bezczynności organu w sprawie rozpoznania wniosku z dnia 10 listopada 2010 r. Wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 13 czerwca 2011 r. sygn. akt: VI SAB/Wa 6/11 oraz oddalającym skargę kasacyjną organu wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 lutego 2013 r. w sprawie sygn. akt: II GSK 2172/11 - sądy potwierdziły istnienie - "skorelowanego z treścią żądania skargi na bezczynność organu w sprawie załatwienia tegoż wniosku, obowiązku prawnego działania Prezesa ARM polegającego na merytorycznym jego rozpoznaniu i załatwieniu sprawy zainicjowanej jego wniesieniem w formie i terminie przewidzianym przepisami obowiązującego prawa" (vide - wywody na str. 9 uzasadnienia wyroku NSA z dnia 28 lutego 2013 r.). Nie można, w ocenie Sądu, wyroku zobowiązującego Prezesa ARM do merytorycznego rozpoznania i rozstrzygnięcia wniosku z dnia 10 listopada 2010 r. interpretować w ten sposób, jak to czyni organ, jako wyłącznie negujący formę, w jakiej załatwił sprawę organ t.j. w formie pisma, nie stanowiącego decyzji. Należy podkreślić iż orzeczenie uwzględniające skargę na bezczynność nie mogłoby zapaść, gdyby sąd dostrzegł brak stosunku administracyjnego w znaczeniu materialnoprawnym, dającego się załatwić w formie przewidzianej w art. 104 k.p.a. Innymi słowy, uznanie przez sądy obydwu instancji stanu bezczynności Prezesa ARM oznacza, że organ ten był zobowiązany na podstawie obowiązujących przepisów prawa do wydania decyzji merytorycznej na podstawie oceny sprawy na gruncie odpowiednich przepisów prawa materialnego.

Z powyższymi ocenami koreluje treść wyroku WSA w Warszawie z dnia 12 grudnia 2014 r. (sygn. akt: VI SA/Wa 2437/14), który uchylił decyzję Ministra Gospodarki z dnia [...] maja 2014 r. oraz utrzymaną nią w mocy decyzję Agencji Rezerw Materiałowych z dnia [...] czerwca 2013 r. w przedmiocie odmowy stwierdzenia nadpłaty, co nastąpiło również na skutek rozpoznania wniosku strony z dnia 10 listopada 2010 r. Wskazany wyżej wyrok WSA uprawomocnił się wskutek oddalenia skargi kasacyjnej na mocy wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 lutego 2016 r. (sygn. akt: II GSK 1166/15). WSA po pierwsze - wskazał, iż stosownie do art. 67 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (j.t. Dz. U. z 2013 r., poz. 885), do spraw dotyczących należności, o których mowa w art. 60, nieuregulowanych niniejszą ustawą, stosuje się przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r. poz. 267) i odpowiednio przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749, ze zm.). Wskazując, iż nałożona na skarżącą kara pieniężna ma charakter należności publiczno-prawnej, w rozumieniu art. 60 ustawy o finansach publicznych, sąd I instancji stanął na stanowisku o odpowiednim zastosowaniu przepisów Ordynacji podatkowej (Dział III) do należności objętej wnioskiem strony z dnia 10 listopada 2010 r., a NSA powyższy pogląd zaaprobował. Po drugie - sądy administracyjne w przywołanych wyżej wyrokach skorygowały błędny pogląd prawny organów co do tego, aby przeszkodą w zwrocie żądanej kwoty nadpłaty miał być art. 77 § 3 o.p. (w wersji obowiązującej w dacie złożenia wniosku wszczynającego postępowanie w sprawie - 10 listopada 2010 r.). Sądy administracyjne wyraziły zgodny pogląd co do tego, iż właściwą podstawą domagania się należności z tytułu odsetek jest art. 78 § 3 pkt 1 o.p. przewidujący, że oprocentowanie przysługuje "w przypadkach przewidzianych w art. 77 § 1 pkt 1 lit. a-d, z zastrzeżeniem pkt 2, oraz w przypadku, o którym mowa w art. 77 § 1 pkt 3 - od dnia powstania nadpłaty".

Na obecnym etapie sprawy organ I instancji, rozpoznając wniosek Spółki o stwierdzenie nadpłaty (wniosek z dnia 10 listopada 2010 r.) umorzył postępowanie w sprawie na podstawie art. 105 p.p.s.a. Stwierdził przy tym de facto brak stosunku materialnoprawnego dającego się rozstrzygnąć w drodze merytorycznej decyzji administracyjnej, co wynikać miało z przywołania w podstawie prawnej wniosku z dnia 10 listopada 2010 r. przepisów art. 75 § 1 i 2 o.p. a więc podstawy prawnej wskazanej we wniosku, do spraw z zakresu kar pieniężnych oraz do kwestii stanowiących konsekwencję tych kar, w tym do procedury zwrotu uiszczonych należności. Organ zwrócił przy tym uwagę na literalną treść ww. przepisów, wskazującą w jego ocenie na to, że nie ma on zastosowania do zobowiązań podatkowych powstających wskutek decyzji ustalającej wysokość tego zobowiązania, a jedynie do zobowiązań powstałych ex lege - z mocy samego prawa, do których kary, co oczywiste, nie zaliczają się. Wobec wskazania art. 75 o.p. jako podstawy prawnej żądania we wniosku z 10 listopada 2018 r., organ zanegował możliwość rozstrzygnięcia sprawy w oparciu o inną podstawę, jaką może być np. przepis art. 74a o.p. W myśl tego przepisu, "W przypadkach niewymienionych w art. 73 § 2 i art. 74 wysokość nadpłaty określa organ podatkowy".

Sąd doszedł do przekonania, iż organ, wyrażając powyższe poglądy, dopuścił się naruszenia przepisów postępowania – art. 153 p.p.s.a. oraz art. 8 k.p.a. w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na rozstrzygnięcie. Po pierwsze, należy wskazać, iż z treści uzasadnień wyroków wojewódzkich sądów administracyjnych, a także z uzasadnień wyroków NSA oddających skargi kasacyjne wniesione od nich przez organ, wynika, iż sądy nie stwierdziły, aby przeszkodą domagania się odsetek od nieterminowo zwróconej kwoty uiszczonej przez stronę kary (i odsetek z tego tytułu) było powołanie się we wniosku z dnia 10 listopada 2010 r. na treść art. 75 § 1 i § 2 o.p. Co więcej, wdając się w merytoryczne kwestie co do podstawy materialnoprawnej zgłoszonego żądania (wyrok WSA z dnia 12 grudnia 2014 r.), sąd ten przesądził, że zastosowania w sprawie nie ma art. 77 § 3 o.p. (problem "zawinienia" strony w uchyleniu decyzji, lecz art. 77 § 1 pkt 3 o.p. (stwierdzając, że oprocentowanie przysługuje stronie od dnia powstania nadpłaty). Zajął się więc sprawą co do istoty, przesądzając w ten sposób istnienie drogi prawnej właściwej dla jej załatwienia.

W ocenie Sądu, jest rzeczą oczywistą, iż - zarówno w sprawie ze skargi na bezczynność w rozpoznaniu wniosku z 10 listopada 2010 r., jak i w sprawie dotyczącej meritum problemu nadpłaty z tegoż tytułu - już sam fakt rozpoznania żądań skarg zgodnie z ich treścią świadczy o tym, że sądy mając pełna możliwość prawną - nie zanegowały kompetencji organu do wydania decyzji w omawianym zakresie. Przeciwnie - jak wyżej wskazano - organy administracyjne zostały zobowiązane do zbadania i rozpoznania wniosku strony, a następnie - wdając się w meritum problematyki prawnej przyjętej za podstawę rozstrzygnięcia organu - sądy zaprezentowały własną ocenę prawną, relewantną dla sprawy na etapie, na którym się wówczas znajdowała.

Reasumując, już sam fakt wydania powyżej opisanych wyroków w sprawach bezczynności organu oraz niezasadnej odmowy stwierdzenia nadpłaty świadczą o tym, że częścią składową oceny prawnej sądów administracyjnych wydanych w sprawie niniejszej jest dopuszczalność zgłoszonego we wniosku strony z dnia 10 listopada 2018 r. żądania. Z mocy art. 153 p.p.s.a. natomiast - ocena ta, wraz ze wskazaniami sądów administracyjnych co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie organy, których działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania było przedmiotem zaskarżenia, a także sądy, chyba że przepisy prawa uległy zmianie. Nie można zatem - zdaniem Sądu rozpoznającego sprawę - zasadnie, na obecnym etapie sprawy, zanegować kompetencji organów do merytorycznego rozpoznania wniosku strony o stwierdzenie nadpłaty.

W tym miejscu, w kontekście uwzględnionego przez Sąd z urzędu naruszenia zasady zaufania do organów administracji publicznej (art. 8 k.p.a.) należy zauważyć, iż złożenie przez stronę wniosku z dnia 10 listopada 2010 r. było konsekwencją następujących okoliczności.

Postanowieniem z dnia [...] kwietnia 2010 r., Minister Gospodarki po rozpoznaniu wniosku skarżącej z dnia 19 lutego 2010 r. stwierdził niedopuszczalność odwołania oraz odmówił przywrócenia terminu do wniesienia odwołania. Uzasadniając ww. rozstrzygnięcie Minister Gospodarki wskazał, iż z wniosku skarżącej wynika, że nie występowała ona wcześniej z wnioskiem o wszczęcie postępowania administracyjnego w sprawie zwrotu nadpłaty kary pieniężnej.

Wojewódzki Sądu Administracyjnego w Warszawie, po rozpoznaniu skargi wniesionej od powyższego rozstrzygnięcia przez Spółkę, wyrokiem z dnia 3 listopada 2010 r. (VI SA/Wa 1484/10) skargę oddalił, wskazując m.in. iż uwzględnienie skargi jest niemożliwe z uwagi na fakt, iż skarżąca nie wnosiła dotychczas o wszczęcie postępowania administracyjnego, w szczególności nie żądała wszczęcia postępowania o stwierdzenie nadpłaty w rozumieniu przepisów ordynacji podatkowej. Skarżąca została zatem niejako zobligowana do złożenia wniosku w tym przedmiocie, czemu uczyniła zadość pismem z dnia 10 listopada 2010 r.

Zdaniem Sądu, nie można wniosku strony z dnia 10 listopada 2010 r. oceniać w oderwaniu od powyższych zaszłości. Następcze stwierdzenie (po 9 latach procedowania), iż wniosek oparty został na niewłaściwej podstawie prawnej, mimo, iż jego treść (żądanie zapłaty odsetek od nieterminowo zwróconej kwoty kary pieniężnej z odsetkami) nie budziła dotychczas żadnych wątpliwości – pozostaje w sprzeczności tak z ocenami prawnymi zawartymi w powyżej wskazanych wyrokach, jak i z zasadą określoną w art. 8 k.p.a. w myśl której organ administracji publicznej prowadzą postępowanie w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej, kierując się zasadami proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania.

Należy przy tym mieć na uwadze okoliczność, iż do kwestii zwrotu kary pieniężnej, ustawa Ordynacja podatkowa ma zastosowanie "odpowiednie" (art. 67 w zw. z art. 60 Ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych - Dz.U. 2017.2077). Oznacza to, że należy stosować ją do kar pieniężnych, czyniąc to z uwzględnieniem specyfiki unormowania materialnoprawnego, które determinuje jej charakter. Niniejsza sprawa dotyczy należności z tytułu zwrotu kary nałożonej w związku z art. 63 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym (Dz. U. Nr 52, poz. 343 – dalej także ustawa o zapasach).

W tym miejscu należy wskazać, iż Naczelny Sąd Administracyjny w sprawie sygn. akt: II GSK 223/06; wyrok z dnia 29 lutego 2007 r. zajmował się pokrewną problematyką w odniesieniu do nadpłaty powstałej z tytułu odsetek od nienależnie pobranej kary pieniężnej nałożonej na podstawie ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz.U. z 1996 r. Nr 11, poz. 62 ze zm.). a także w sprawie sygn. akt: II GSK 2309/14; wyrok z dnia 8 marca 2016 r. - w odniesieniu do nakładania kar pieniężnych na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 lipca 2014 r. - Prawo telekomunikacyjne (Dz.U. z 2004 r. Nr 171, poz. 1800 ze zm.). W oparciu o poglądy rzecznictwa i doktryny NSA w każdej z tych spraw wywodził, iż możliwe jest - przy odpowiednim stosowaniu przepisów działu III Ordynacji podatkowej i przy uwzględnieniu specyfiki postępowania na gruncie mających zastosowanie przepisów ustawowych- dochodzić oprocentowania na podstawie art. 78 § 3 pkt 1 o.p.

Należy końcowo dodać, iż odniesienie się do stawianego przez organ in fine zaskarżonej decyzji argumentu, mającego wspierać pogląd o bezprzedmiotowości kontrolowanego postępowania, o przedawnieniu możliwości żądania stwierdzenia nadpłaty z mocy art. 80 o.p. wymaga - w ocenie Sądu - głębszego rozważenia przez organ całokształtu istotnych w tej mierze okoliczności, wskazania konkretnej daty, w jakiej skutek określony w art. 80 § 1 o.p. miałby ewentualnie nastąpić, jak również rozważenia treści wszelkich pism skarżącej, którymi dysponuje organ, (w tym pism dołączonych do odpowiedzi na skargę, m.in. pism z dnia 16 lutego 2011 r. oraz z dnia 22 lutego 2011 r.) skierowanych do ARM) w kontekście normy zawartej w art. 80 § 3 o.p. Z przywołanego przepisu wynika, iż bieg terminu do zwrotu nadpłaty przerywa złożenie wniosku o stwierdzenie nadpłaty. Tak więc, należałoby ocenić treść pism strony pod kątem, czy nie znajdują się w nich wnioski wyczerpujące przesłankę przerwania biegu przedmiotowego terminu.

Przechodząc do wniosków dowodowych organu, zawartych w odpowiedzi na skargę, należy stwierdzić, iż w ocenie Sądu były one niezasadne z uwagi na treść przepisów art. 106 § 3 w zw. z art. 133 p.p.s.a. Brak było podstaw do przeprowadzenia uzupełniającego postepowania dowodowego przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Warszawie. Organ nie wskazał bowiem żadnych szczególnych okoliczności, które na tym etapie miały być przy ich pomocy wykazane. Nie ma jednak przeszkód, aby organ włączył je w poczet materiału dowodowego i poddał ocenie wraz z innymi dowodami przy ponownym rozpatrywaniu sprawy, będącym następstwem niniejszego wyroku.

Zdaniem Sądu, w rozpoznawanej sprawie brak było podstaw do umorzenia postępowania na podstawie art. 105 k.p.a. Umorzenie postępowania było zwłaszcza niezasadne w świetle wyroków wydanych w sprawach: sygn. akt: VI SA/Wa 1567/08 - wyrok z dnia 23 grudnia 2008 r. oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego (sprawa sygn. akt: II GSK 380/09 - wyrok z dnia 20 października 2009 r. jak również Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 12 grudnia 2014 r. (sygn. akt: VI SA/Wa 2437/14) oraz wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 lutego 2016 r. (sygn. akt: II GSK 1166/15) - wiążących w niniejszej sprawie z mocy art. 153 p.p.s.a., które – w ocenie Sądu - przesądziły istnienie drogi prawnej dla dochodzenia żądania zawartego we wniosku Spółki z dnia 10 listopada 2010 r.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy na skutek niniejszego wyroku, organ weźmie pod uwagę wszelkie oceny prawne i wskazania zawarte w powyższych wyrokach oraz dokona pełnej, powtórnej oceny sprawy z uwzględnieniem konieczności potraktowania wniosku z dnia 10 listopada 2010 r. w całokształcie okoliczności towarzyszących jego złożeniu, w tym również wyroku z dnia 3 listopada 2010 r. (VI SA/Wa 1484/10), faktycznie zobowiązującym stronę do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty.

Organ administracyjny uwzględni przy tym dotychczasowy dorobek orzeczniczy odnoszący się do oprocentowania zwrotu nadpłaconych organowi kwot w sprawach, do których zastosowanie mają przepisy Działu III o.p. Przede wszystkim natomiast weźmie pod uwagę treść wyroków sądów administracyjnych, wydanych w sprawie niniejszej (art. 153 p.p.s.a.).

Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1) lit. c) p.p.s.a. Sąd orzekł, jak w sentencji, w przedmiocie kosztów postępowania natomiast zastosował art. 200 p.p.s.a.



Powered by SoftProdukt