Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Jarosław Łuczaj (spr.), Sędziowie sędzia WSA Katarzyna Golat, sędzia WSA Wanda Zielińska-Baran, Protokolant st. sekr. sąd. Marcin Woźniak, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 lipca 2018 r. sprawy ze skargi A. G. i G. G. na uchwałę Sejmiku Województwa [...] z dnia [...] października 2006 r. nr [...] w przedmiocie podziału Województwa [...] na obwody łowieckie 1. stwierdza nieważność zaskarżonej uchwały w części dotyczącej obwodu łowieckiego nr [...] w odniesieniu do nieruchomości położonej w O., gmina D., oznaczonej jako działka nr [...] dla której Sąd Rejonowy w M. prowadzi księgę wieczystą nr [...]; 2. oddala skargę w pozostałej części; 3. zasądza od Województwa [...] na rzecz G. G. i A. G. solidarnie kwotę 300 (trzysta) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

G. G. i A. G. wnieśli skargę na uchwałę Sejmiku Województwa [...] z dnia [...] października 2006 roku, nr [...], w sprawie podziału Województwa [...] na obwody łowieckie w części dotyczącej obwodu łowieckiego nr [...] określonego w załączniku do tej uchwały i wnieśli o stwierdzenie jej nieważności.

Skarżący wskazali, że są właścicielami działki ewidencyjnej nr [...], położonej w miejscowości O., gmina D., wchodząca w skład obwodu łowieckiego nr [...]. Zarzucili przedmiotowej uchwale sprzeczność z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 lipca 2014 r. w sprawie P 19/13, w którym stwierdzono niezgodność art. 27 ust. 1 ustawy prawo łowieckie z art. 64 ust. 1 i ust. 3 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, polegającą na upoważnieniu do objęcia reżimem obwodu łowieckiego nieruchomości bez zapewnienia jej właścicielowi odpowiednich środków ochrony praw w sytuacji sprzeciwu wobec wykorzystywania należącej do niego nieruchomości na cele związane z organizacją i prowadzeniem polowań na zwierzęta. Trybunał zauważył, że konieczność znoszenia przez właściciela faktu wykonywania polowania na terenie jego nieruchomości jest podstawowym ograniczeniem prawa własności. Uciążliwość tego ograniczenia jest tym większa, że wykonywanie polowania wiąże się z używaniem przez myśliwych broni palnej, co może powodować zagrożenie dla życia i zdrowia wszelkich osób przebywających na terenie, na którym się ono odbywa, wiąże się również z ryzykiem powstania szkód w mieniu (szkody łowieckie). Właścicielom nieruchomości wchodzących w skład obwodu łowieckiego nie przysługują zarazem żadne środki prawne umożliwiające wyrażenie sprzeciwu wobec wykonywania polowania na gruntach będących przedmiotem ich własności.

W skardze podniesiono też, że zaskarżona uchwała została podjęta w sposób naruszający konstytucyjne prawa i wolności skarżących, którym nie została zapewniona prawnie skuteczna możliwość sprzeciwienia się włączeniu posiadanej nieruchomości do obwodu łowieckiego, jak wymaga tego art. 64 ust. 1 i ust. 3 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RR. Ponadto, pozostawanie w obrocie prawnym powyżej wskazanej uchwały mimo braku istnienia podstawy prawnej oznacza istnienie stanu istotnego i rażącego naruszenia prawa, albowiem uchwała Sejmiku wywierająca bezpośrednie skutki prawne w sferze uprawnień i obowiązków osób trzecich (w tym właściciela nieruchomości) nie może mieć charakteru samoistnego i zachowywać moc obowiązującą mimo tego, że podstawa do jej wydania odpadła, a zgodnie z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego sposób wyznaczania obwodów łowieckich zastosowany przy jej podejmowaniu naruszał konstytucyjnie chronione uprawnienia właścicieli nieruchomości.

Skarżący podnieśli również, że Naczelny Sąd Administracyjny wskazał na konieczność eliminowania z obrotu prawnego wydanych przed ogłoszeniem wyroku Trybunału rozstrzygnięć opartych na podstawie przepisów, których niekonstytucyjność stwierdził Trybunał oraz wydanych w przedmiocie zastosowania tych przepisów wyroków sądowych, względnie użycia innych środków procesowych w celu sanacji stanu niekonstytucyjności, w obszarze stosowania prawa i jego kontroli (np. wyrok z dnia 10 lipca 2007 r., sygn. akt I OSK 1075/06). Fakt, że przepis art. 27 ust. 1 prawo łowieckie nie może być stosowany, poczynając od daty jego uchwalenia został utrwalony w orzecznictwie przez prawomocne wyroki sądów administracyjnych w analogicznych sprawach dotyczących obwodów łowieckich ustanowionych na prywatnym gruncie, na dowód czego skarżący wskazali szereg sygnatur akt spraw sądowych.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie.

W uzasadnieniu podniesiono, że z dniem 1 stycznia 2006 r. weszła w życie ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze zmianami w podziale zadań i kompetencji administracji terenowej (Dz. U. z 2005 r. Nr 175, poz. 1462 z późn. zm.), na podstawie której część dotychczasowych zadań i kompetencji wojewody przejęły z mocy prawa organy jednostek samorządu terytorialnego. W zakresie ustawy z dnia 13 października 1995 r. prawo łowieckie (Dz. U. z 2005 r. Nr 127, poz. 1066) Sejmik Województwa [...] otrzymał m.in. kompetencje dokonywania podziałów na obwody łowieckie oraz zmiany granic tych obwodów.

Zgodnie z art. 27 ust. 1 cytowanej ustawy prawo łowieckie, podział województwa na obwody łowieckie mógł być dokonany (przez sejmik województwa w drodze uchwały) po zasięgnięciu opinii właściwego dyrektora regionalnej dyrekcji Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe i Polskiego Związku Łowieckiego, a także właściwej izby rolniczej. W przypadku przedmiotowej uchwały wypełnienie tej części procedury zostało zrealizowane poprzez podpisanie przez przedstawicieli ww. instytucji protokołu opiniodawczego w sprawie podziału Województwa [...] na obwody łowieckie na spotkaniu w dniu [...] września 2006 r..

Stosownie do art. 27 ust. 2 ustawy prawo łowieckie, jeżeli obwód łowiecki znajdował się na obszarze więcej niż jednego województwa, uchwałę o podziale województwa na obwody łowieckie podejmował sejmik właściwy dla przeważającego obszaru gruntów w uzgodnieniu z sejmikiem województwa właściwym dla pozostałego gruntu. W realizacji tej części procedury, projekt w częściach stanowiących przedmiot właściwości był sukcesywnie przesyłany do uzgodnień na przełomie lipca i sierpnia 2006 r. do sąsiednich województw.

Realizując zapisy art. 27 ust. 1 ustawy prawo łowieckie, Sejmik Województwa [...] w dniu [...] października 2006 r. przyjął uchwałę nr [...] w sprawie podziału Województwa [...] na obwody łowieckie, która weszła w życie z dniem 1 kwietnia 2007 r..

Organ zauważył, że w dacie przyjęcia uchwały zostały wypełnione wszystkie wymagania procedury sporządzania przedmiotowej uchwały zapisane w prawie łowieckim.

Uchwała ta była aktualizowana dziewięciokrotnie wskazanymi uchwałami Sejmiku Województwa [...], jednak żadna z aktualizacji nie wprowadziła zmian w zakresie powierzchni użytkowej obwodu łowieckiego nr [...], w skład którego wchodzi działka ewidencyjna nr [...] położona w miejscowości O. (gmina D. ), będąca własnością A. i G. G..

Dnia [...] stycznia 2016 r. na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 lipca 2014 r., sygn. akt P 19/13 (Dz. U. poz. 951), utracił moc obowiązującą art. 27 ust. 1 ustawy prawo łowieckie, uprawniający sejmiki województw do zmiany granic obwodów łowieckich.

W dniu [...] stycznia 2018 r. do Urzędu Marszałkowskiego Województwa [...] w W. wpłynęło wezwanie G. G. i A. G. do usunięcia naruszenia prawa, skierowane do Sejmiku Województwa [...]. W wezwaniu tym podniesiono, że uchwała nr [...] Sejmiku Województwa [...] w sprawie podziału Województwa [...] na obwody łowieckie została podjęta na podstawie niekonstytucyjnego przepisu prawa, w wyniku czego wzywający zostali pozbawieni możliwości wypowiedzenia się co do zapisów ww. uchwały w zakresie nieruchomości gruntowej (działki nr [...] położonej w miejscowości O., gmina D.) stanowiącej ich własność. W związku z tym wnieśli o podjęcie przez Sejmik Województwa [...] niezwłocznych działań przywracających stan zgodności z prawem.

Pismem z dnia [...] lutego 2018 r. G. G. i A. G. zostali poinformowani o:

- utracie mocy obowiązującej art. 27 ust. 1 ustawy prawo łowieckie, uprawniającego sejmiki województw do jakichkolwiek zmian w granicach obwodów łowieckich;

- braku nowelizacji prawa łowieckiego, w sposób pozwalający sejmikom województw na podjęcie działań w celu zmiany granic obwodów łowieckich;

- wniesieniu żądania wykraczającego poza interes prawny, jaki posiadają, tj. uchylenia całej przedmiotowej uchwały - z uwagi na brak wskazania, że wezwanie dotyczy przedmiotowej uchwały tylko w części dotyczącej ich nieruchomości gruntowej;

- możliwości prowadzenia odstrzału sanitarnego i redukcyjnego nawet na terenach niewchodzących w skład obwodu łowieckiego;

- fakcie, że ewentualne stwierdzenie nieważności uchwały nr [...] Sejmiku Województwa [...] z dnia [...] października 2006 r. w sprawie podziału Województwa [...] na obwody łowieckie przez sąd administracyjny w części dotyczącej nieruchomości będącej ich własnością nie oznacza jej faktycznego przyszłego wyłączenia z gospodarki łowieckiej. Po wejściu w życie nowelizacji ustawy prawo łowieckie, nieruchomość gruntowa będąca ich własnością zostanie ponownie zweryfikowana pod względem zapisów ustawy i zgodnie z nimi włączona bądź nie do obwodu łowieckiego przez organ wskazany przez ustawodawcę.

Odnosząc się do zarzutów skarżących organ zauważył, że Sejmik Województwa [...] utracił podstawy prawne, aby zadośćuczynić ich żądaniu, ponieważ na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 lipca 2014 r., sygn. akt P 19/13 (Dz. U. poz. 951) z dniem [...] stycznia 2016 r. utracił moc obowiązującą art. 27 ust. 1 ustawy prawo łowieckie. Tym samym Sejmik Województwa [...] utracił prawo do wprowadzania zmian w zakresie podziału województwa [...] na obwody łowieckie, co powoduje także brak podstaw do ewentualnego uchylenia uchwały nr [...] w sprawie podziału Województwa [...] na obwody łowieckie w części dotyczącej konkretnych nieruchomości (gdyż spowodowałoby to faktyczną zmianę granic obwodów łowieckich). Jednocześnie do tej pory nie zostały zmienione przepisy ustawy prawo łowieckie, w tym art. 27 ust. 1, który pozwoliłby na podjęcie działań w celu zmiany granic obwodów łowieckich. Uchwała nr [...] Sejmiku Województwa [...] z dnia [...] października 2006 r. w sprawie podziału Województwa [...] na obwody łowieckie została podjęta zgodnie z obowiązującym prawem w dacie jej podejmowania.

Organ zauważyć także, że wniesiona skarga przekracza interes prawny skarżących, bowiem wnoszą oni o stwierdzenie nieważności całej uchwały, podczas gdy są właścicielami jedynie działki ewidencyjnej nr [...], położonej w miejscowości O., gmina D., która stanowi jedynie część jednego z obwodów łowieckich utworzonych uchwałą nr [...] w sprawie podziału Województwa [...] na obwody łowieckie, tj. obwodu łowieckiego nr [...].

Konkludując, Sejmik Województwa [...] stanął na stanowisku, że zaskarżona uchwała została podjęta zgodnie z prawem, a obecnie nie posiada on podstaw prawnych do wprowadzania zmian w zakresie granic obwodów łowieckich.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

W ocenie Sądu skarga zasługiwała na uwzględnienie, choć rację miał organ co do zakresu interesu prawnego skarżących.

Zgodnie z art. 3 § 1 oraz art. 145 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2017 r. poz. 1369 ze zm.; dalej ppsa), wojewódzkie sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, co oznacza, że w zakresie dokonywanej kontroli sąd zobowiązany jest zbadać, czy organy administracji nie naruszyły przepisów prawa materialnego, bądź przepisów postępowania w sposób, który miał lub mógł mieć wpływ na wynik sprawy. Stosownie do treści art. 147 § 1 ppsa, sąd uwzględniając skargę na uchwałę lub akt, o których mowa w art. 3 § 2 pkt 5 i 6, stwierdza nieważność tej uchwały lub aktu w całości lub w części albo stwierdza, że zostały wydane z naruszeniem prawa, jeżeli przepis szczególny wyłącza stwierdzenie ich nieważności.

Warunkiem skutecznego wniesienia skargi jak w niniejszej sprawie jest spełnienie czterech przesłanek:

1) sprawa objęta przedmiotem zaskarżenia musi być sprawą z zakresu administracji publicznej;

2) przed wniesieniem skargi strona musi skierować do organu bezskuteczne wezwanie do usunięcia naruszenia prawa;

3) zachowany musi być ustawowy termin do wniesienia skargi, przewidziany w art. 53 § 2 ppsa;

4) podmiot wnoszący skargę musi wykazać, że uchwała narusza przysługujący mu interes prawny bądź uprawnienie.

W rozpatrywanej sprawie wszystkie te warunki zostały spełnione.

Z uwagi na wejście w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 lipca 2014 r., sygn. akt P 19/13 - art. 27 ust. 1 ustawy prawo łowieckie utracił moc z dniem [...] stycznia 2016 r., w wyniku czego po stronie sejmików brak było możliwości tworzenia nowych obwodów łowieckich oraz zmiany dotychczasowych obwodów. Sytuacja taka trwała aż do dnia 1 kwietnia 2018 r., kiedy weszła w życie nowelizacja tej ustawy dokonana ustawą z dnia 22 marca 2018 r. o zmianie ustawy prawo łowieckie oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 651). Na podstawie art. 1 pkt 6 ustawy nowelizującej zmieniono art. 27, którego ustęp 1 uzyskał następujące brzmienie: "podziału na obwody łowieckie oraz zaliczenia obwodów łowieckich do kategorii, o których mowa w art. 26a ust. 1, a także zmiany granic obwodu lub zmiany zaliczenia obwodu do kategorii dokonuje w obrębie województwa sejmik województwa, w drodze uchwały, stanowiącej akt prawa miejscowego". Jak jednak w toku rozprawy w niniejszej sprawie oświadczył pełnomocnik organu, do chwili obecnej Sejmik Województwa [...] nie podjął żadnej uchwały w tym względzie.

Zgodnie z art. 82 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2018 r. poz. 913), uchwała organu samorządu województwa sprzeczna z prawem jest nieważna. W myśl ust. 5 tego artykułu, w przypadku nieistotnego naruszenia prawa nie stwierdza się nieważności uchwały, ograniczając się do wskazania, iż uchwałę wydano z naruszeniem prawa. Analiza wskazanych przepisów prowadzi do wniosku o istnieniu dwu rodzajów wad aktów stanowionych przez organ województwa: istotnych i nieistotnych. Do istotnych wad uchwały, skutkujących stwierdzeniem jej nieważności, zalicza się naruszenie przepisów wyznaczających kompetencję organów samorządu do podejmowania uchwał, naruszenie podstawy prawnej podjętej uchwały, naruszenie przepisów prawa ustrojowego oraz prawa materialnego, a także przepisów regulujących procedury podejmowania uchwał. Za istotne naruszenie prawa uznać należy w szczególności uchybienie prowadzące do skutków, które nie mogą być tolerowane w demokratycznym państwie prawnym.

Zaskarżona uchwała została wydana na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1995 r. prawo łowieckie (Dz. U. z 2005 r. Nr 127, poz. 1066 ze zm.). W dacie podejmowania tej uchwały wskazane przepisy stanowiły, że podziału na obwody łowieckie oraz zmiany granic tych obwodów dokonywał w obrębie województwa właściwy sejmik województwa, w drodze uchwały, po zasięgnięciu opinii właściwego dyrektora regionalnej dyrekcji Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe i Polskiego Związku Łowieckiego, a także właściwej izby rolniczej (ust. 1). Jeżeli obwód łowiecki miał się znajdować w obszarze więcej niż jednego województwa, uchwałę, o której mowa w ust. 1, podejmował sejmik województwa właściwy dla przeważającego obszaru gruntów w uzgodnieniu z sejmikiem województwa właściwym dla pozostałego gruntu (ust. 2).

Powyższe unormowania niewątpliwie upoważniały Sejmik Województwa [...] do podjęcia uchwały w przyjętym kształcie. Okoliczność ta nie może jednak skutkować oddaleniem skargi przy przyjęciu, że późniejsza utrata mocy obowiązującej tego przepisu (na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 10 lipca 2014 r. sygn. akt P 19/13, art. 27 ust. 1 prawa łowieckiego utracił moc z dniem [...] stycznia 2016 r., wobec czego w dacie wniesienia niniejszej skargi już nie obowiązywał) ma istotne znaczenie dla oceny legalności zaskarżonej uchwały. Skoro Trybunał pozbawił ten przepis domniemania konstytucyjności, to skutek ten należy rozważać od początku jego obowiązywania.

Skład orzekający w niniejszej sprawie podziela stanowisko wyrażone już w wyroku z dnia 3 grudnia 2014 r., sygn. akt II OSK 2311/14, w którym Naczelny Sąd Administracyjny uznając wsteczną moc przedmiotowego wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 lipca 2014 r., sygn. akt P 19/13, wskazał, że za niestosowaniem przepisu, który utracił domniemanie konstytucyjności przemawia ochrona praw jednostki oraz ekonomia procesowa. W ocenie NSA, pominięcie wzruszenia domniemania konstytucyjności przepisu stanowiącego podstawę prawną działania organu administracji publicznej byłoby sprzeczne z regułami demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej - z uwagi na konieczność ochrony innych wartości konstytucyjnych, w tym przypadku prawa własności. Naczelny Sąd Administracyjny we wskazanym wyroku przekonywująco argumentował, że realizacja gwarancji konstytucyjnych - także przez sądy - na gruncie istniejącego stanu normatywnego, zakładającego przez określony czas obowiązywanie niekonstytucyjnego przepisu (art. 190 ust. 3 Konstytucji RP) - stawia zarazem wyzwania i możliwości wyboru przez same sądy takiego środka proceduralnego, który najlepiej pozwoli na osiągnięcie efektu najbliższego nakazowi wykładni i stosowania prawa w zgodzie z Konstytucją. Z tych też przyczyn, dokonując wyboru odpowiedniego środka procesowego, sądy zobowiązane są do wzięcia pod uwagę przedmiotu regulacji objętej niekonstytucyjnym przepisem, przyczyny naruszenia i znaczenia wartości konstytucyjnych naruszonych takim przepisem, powodów, dla których Trybunał odroczył termin utraty mocy obowiązującej niekonstytucyjnego przepisu, a także okoliczności rozpoznawanej przez sąd sprawy i konsekwencji stosowania lub odmowy zastosowania danego przepisu.

W związku z tym na uwagę zasługują argumenty Trybunału Konstytucyjnego, które stanowiły podstawę powołanego wyroku w sprawie P 19/13. Trybunał podkreślił, że właścicielom nieruchomości objętych granicami obwodu łowieckiego nie przysługiwały żadne szczególne środki prawne pozwalające na wyłączenie nieruchomości stanowiących przedmiot ich własności spod reżimu obwodu łowieckiego. Właściciel nieruchomości nie mógł złożyć sprzeciwu wobec włączenia przedmiotu jego własności do obwodu łowieckiego, zarówno na etapie stanowienia uchwały przez sejmik województwa, jak i po jej wejściu w życie. Poza tym właścicielowi nie przysługiwały żadne instrumenty prawne umożliwiające wyłączenie jedynie niektórych ograniczeń, wprowadzonych w związku z objęciem jego nieruchomości granicami obwodu łowieckiego, w szczególności nie mógł on stanowczo sprzeciwić się wykonywaniu na swoim gruncie polowania przez uprawnione do tego osoby trzecie. Ponadto Trybunał stwierdził, że mechanizm tworzenia obwodów łowieckich, biorąc pod uwagę całokształt ograniczeń będących skutkiem objęcia nieruchomości granicami obwodu łowieckiego, był ukształtowany w sposób niespełniający przesłanki sensu stricto proporcjonalności. Zauważył także, że na wszystkie te ograniczenia nakładał się dodatkowo niedostatecznie uregulowany obowiązek informacyjny wobec właścicieli, których nieruchomość należy do obwodu łowieckiego. Brak jakichkolwiek prawnych form udziału właścicieli nieruchomości w procesie tworzenia obwodów łowieckich, obejmujących te nieruchomości oraz brak instrumentów prawnych umożliwiających właścicielom wyłączenie ich nieruchomości spod reżimu obwodu łowieckiego lub wyłączenie poszczególnych ograniczeń, jakie przewiduje prawo łowieckie, niezależnie od powodu, jakie uzasadniają to żądanie (ekonomiczny, światopoglądowy itp.), nie był konieczny dla zapewnienia należytego poziomu ochrony środowiska, w szczególności zaś ochrony zwierzyny. Swoistego automatyzmu przyjętego unormowania nie uzasadniało również to, że prawidłowe prowadzenie gospodarki łowieckiej wymaga zapewnienia ciągłości powierzchni obwodów łowieckich. Ochrona środowiska stanowi jedną z wartości uzasadniających ograniczenie konstytucyjnych praw i wolności (art. 31 ust. 3 Konstytucji). Ograniczenia wprowadzane ze względu na ochronę środowiska powinny mieć jednak charakter proporcjonalny do innych wartości konstytucyjnie chronionych. Taką wartością jest - zgodnie z art. 21 ust. 1 Konstytucji - ochrona prawa własności. Trybunał podkreślił, że analiza rozwiązań przyjętych w prawie łowieckim oraz w innych aktach przewidujących objęcie nieruchomości specjalnym reżimem administracyjnoprawnym dowiodła, że wykonywanie przez uprawnione podmioty zadań publicznych, a także prowadzenie gospodarki łowieckiej, jest możliwe przy zapewnieniu właścicielom nieruchomości bardziej skutecznych środków ochrony. Trybunał zaznaczył, że zapewnienie takich środków nie wyklucza także realizacji przewidzianego w prawie łowieckim celu społecznego w zakresie uprawiania myślistwa, kultywowania tradycji oraz krzewienia etyki i kultury łowieckiej (art. 3 pkt 4 prawa łowieckiego). Należy mieć też na uwadze, że ograniczenia prawa własności związane z prowadzeniem gospodarki łowieckiej, w szczególności z wykonywaniem polowania, były też przedmiotem licznych rozważań Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (dalej: ETPCz). Na ten fakt zwrócił uwagę Trybunał Konstytucyjny podając, że w wyroku z 29 kwietnia 1999 r. w sprawie Chassagnou i inni przeciwko Francji (skargi nr 25088/94, nr 28331/95 i nr 28443/95, Lex nr 76997), ETPCz wskazał, że wprowadzenie obowiązku tolerowania polowań na terenie prywatnej nieruchomości stanowi ingerencję w prawo własności. Jednocześnie zmuszanie właścicieli do tolerowania na ich gruncie aktywności, która jest sprzeczna z ich przekonaniami stanowi nieproporcjonalne ograniczenie prawa własności chronionego art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz. U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175/1, ze zm.; dalej: Protokół nr 1). W wyroku z 10 lipca 2007 r. w sprawie Schneider przeciwko Luksemburgowi (skarga nr 2113/04, Lex nr 292569), ETPCz doszedł do wniosku, że dopuszczenie możliwości wykonywania polowań na prywatnym gruncie bez zgody jego właściciela przez włączenie tego gruntu do obwodu łowieckiego, jakkolwiek nie pozbawia go prawa do używania, wydzierżawienia czy sprzedaży gruntu, jednak uniemożliwia wykonywanie praw wyłącznych przez właściciela zgodnie z jego wolą. W wyroku z 26 czerwca 2012 r. w sprawie Hermann przeciwko Niemcom (skarga nr 9300/07, Lex nr 1169117), EPTCz podzielił argumentację skarżącego i orzekł, że obowiązek znoszenia polowań na własnym gruncie nakłada nieproporcjonalny obowiązek na tych właścicieli ziemskich, którzy sprzeciwiają się polowaniom ze względów etycznych i podkreślił, że okoliczność, iż niemieckie prawo federalne nie przewiduje możliwości uwzględnienia etycznych przekonań właścicieli ziemskich uzasadnia wniosek o naruszeniu przez pozwane państwo art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji.

Brak jakichkolwiek mechanizmów prawnych umożliwiających właścicielom nieruchomości wyrażenie woli w przedmiocie włączenia ich gruntów do obwodów łowieckich i w konsekwencji nałożenia na nich określonych obowiązków, stanowił nieproporcjonalne naruszenie gwarantowanego konstytucyjnie i konwencyjnie prawa własności. W tym stanie rzeczy Sąd odmówił zastosowania względem nieruchomości skarżących (tj. działki nr [...], położonej w O., gmina D., o powierzchni 2,52 ha, dla której urządzona jest księga wieczysta nr [...]) - art. 27 ust. 1 ustawy prawo łowieckie (w brzmieniu obowiązującym w dniu [...] października 2006 r.), stanowiącego podstawę wydanej uchwały uznając, że od samego początku przepis ten nie odpowiadał standardom konstytucyjnym, ingerując nieproporcjonalnie w prawo własności prywatnej.

Zaskarżona uchwała, co nie było kwestionowane w niniejszej sprawie, naruszyła interes prawny skarżących, ponieważ ingeruje bezpośrednio w przysługujące im prawo własności do działki objętej obwodem łowieckim nr [...]. Skarżący wykazali, że na terenie tego obwodu posiadają przedmiotową działkę o powierzchni 2,52 ha, której nie mogą spokojnie użytkować z powodu zagrożeń związanych z polowaniami i muszą znosić ingerencje myśliwych na tym terenie. Okoliczność ta, w świetle art. 90 ust. 1 ustawy o samorządzie województwa, pozwalała na dokonanie kontroli legalności zaskarżonej uchwały w zakresie ustaleń dla nieruchomości stanowiącej własność skarżących. Uznanie bowiem naruszenia interesu prawnego skarżących dało im prawo wniesienia skargi do sądu administracyjnego na przedmiotowy akt, a kwestionować przedmiotową uchwałę w sprawie podziału województwa na obwody łowieckie mogli oni tylko w ramach własnego interesu prawnego.

Z analizy przeprowadzonej w wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie P 19/13 wynika, że włączenie nieruchomości gruntowej do obwodu łowieckiego aktualizowało liczne ograniczenia możliwości pełnego korzystania przez właściciela z przedmiotu prawa własności. W niniejszej sprawie jest to nieruchomość o powierzchni 2,52 ha, a ograniczenia te dotyczą wszystkich podstawowych uprawnień właścicielskich ukształtowanych w historycznym rozwoju prawa własności i mają charakter publicznoprawny, wynikający ze specjalnego reżimu administracyjnoprawnego. W prawie łowieckim w brzmieniu obowiązującym w chwili podjęcia zaskarżonej uchwały brak było przepisów odpowiadających aktualnej regulacji art. 27a tej ustawy. Dochodzenie przez właścicieli nieruchomości objętych granicami obwodów łowieckich odszkodowań za ograniczenie możliwości korzystania z tych nieruchomości mogło odbywać się wyłącznie na zasadach ogólnych określonych w art. 417-421 kc.

Podsumowując Sąd uznał, że brak jakichkolwiek prawnych form udziału właścicieli nieruchomości w procesie tworzenia obwodów łowieckich obejmujących te nieruchomości oraz brak instrumentów prawnych umożliwiających właścicielom wyłączenie ich nieruchomości spod reżimu obwodu łowieckiego lub wyłączenie poszczególnych ograniczeń, jakie przewiduje prawo łowieckie, niezależnie od powodu, jakim uzasadniają to żądanie (ekonomiczny, światopoglądowy itd.) - nie był konieczny dla zapewnienia należytego poziomu ochrony środowiska, w szczególności zaś ochrony zwierzyny. Swoistego automatyzmu przyjętego unormowania nie uzasadniało również to, że prawidłowe prowadzenie gospodarki łowieckiej wymaga zapewnienia ciągłości powierzchni obwodów łowieckich. Ochrona środowiska stanowi jedną z wartości uzasadniających ograniczenie konstytucyjnych praw i wolności (art. 31 ust. 3 Konstytucji). Niemniej jednak ograniczenia wprowadzane ze względu na ochronę środowiska powinny mieć charakter proporcjonalny do innych wartości konstytucyjnie chronionych. Taką wartością jest, zgodnie z art. 21 ust. 1 Konstytucji, ochrona prawa własności.

Z uwagi powyższe, na podstawie art. 147 § 1 ppsa, należało stwierdzić nieważność przedmiotowej uchwały w części dotyczącej nieruchomości skarżących, tj. działki położonej w O., gmina D., oznaczonej numerem [...] o powierzchni 2,52 ha, dla której Sąd Rejonowy w M. [...] prowadzi księgę wieczystą nr [...], o czym Sąd orzekł w punkcie 1. sentencji.

Zakres interesu prawnego do zaskarżenia przedmiotowej uchwały wynikał z prawa, jakie przysługuje skarżącym do nieruchomości objętej tą uchwałą. Skarga w trybie art. 90 ust. 1 ustawy o samorządzie województwa nie ma charakteru actio popularis, a jej podstawą jest niezgodność uchwały z prawem i równoczesne naruszenie przez nią konkretnie rozumianych interesów lub uprawnień konkretnego obywatela, który jest mieszkańcem danej jednostki samorządu terytorialnego lub jest z nią związany prawnie (np. jest właścicielem nieruchomości położonej na jej terenie), a naruszenie to musi wynikać z właściwej regulacji materialnoprawnej. W związku z tym wnoszący skargę może działać tylko w swoim interesie i nie może kwestionować ustaleń co do obszarów, które nie oddziałują na jego interes prawny, i co do których innym uprawnionym przysługuje prawo do wniesienia skargi.

Wobec zaskarżenia uchwały nr [...] w całości w odniesieniu do obwodu łowieckiego nr [...], skarga podlegała więc oddaleniu w części z uwagi na brak interesu prawnego po stronie skarżących. Skoro interes ten w przypadku G. G. i A. G. determinowany jest własnością konkretnej nieruchomości objętej tym obwodem z mocy kwestionowanej uchwały, stąd też w części przedmiotowej uchwały nie dotyczącej działki nr [...] Sąd orzekł jak w punkcie 2. wyroku na podstawie art. 151 ppsa.

Z kolei o kosztach postępowania sądowego w punkcie 3. orzeczono na podstawie art. 200 w związku z art. 202 § 2 ppsa. Na zasądzoną od organu na rzecz skarżących kwotę składa się uiszczony przez nich wpis od skargi w kwocie [...] zł - ustalony na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 221, poz. 2193 ze zm.).