drukuj    zapisz    Powrót do listy

6139 Inne o symbolu podstawowym 613, Inne, Inspektor Ochrony Środowiska, Oddalono skargę, IV SA/Wa 97/21 - Wyrok WSA w Warszawie z 2021-04-13, Centralna Baza Orzeczeń Naczelnego (NSA) i Wojewódzkich (WSA) Sądów Administracyjnych, Orzecznictwo NSA i WSA

IV SA/Wa 97/21 - Wyrok WSA w Warszawie

Data orzeczenia
2021-04-13 orzeczenie nieprawomocne
Data wpływu
2021-01-25
Sąd
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie
Sędziowie
Anita Wielopolska /przewodniczący/
Katarzyna Golat
Piotr Korzeniowski /sprawozdawca/
Symbol z opisem
6139 Inne o symbolu podstawowym 613
Hasła tematyczne
Inne
Skarżony organ
Inspektor Ochrony Środowiska
Treść wyniku
Oddalono skargę
Powołane przepisy
Dz.U. 2019 poz 1396 art. 247 ust 1, ust 3 , ust 4, ust 5
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska - tekst jedn.
Sentencja

Dnia 13 kwietnia 2021 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Anita Wielopolska Sędziowie Sędzia WSA Piotr Korzeniowski (spr.) Sędzia WSA Katarzyna Golat po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 13 kwietnia 2021 roku sprawy ze skargi Miejskie Przedsiębiorstwo [...] Spółki Akcyjnej z siedzibą w [...] na decyzję Głównego Inspektora Ochrony Środowiska z dnia [...] listopada 2020 roku nr [...] w przedmiocie odmowy zmiany decyzji ostatecznej oddala skargę.

Uzasadnienie

Przedmiotem zaskarżenia w niniejszej sprawie jest decyzja Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (dalej: GIOŚ, organ odwoławczy, organ II instancji, organ) z [...] listopada 2020 r., znak [...] wydana na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r., poz. 256 ze zm., dalej: k.p.a.), po rozpatrzeniu odwołania Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w [...] S.A. (dalej; Spółka, strona, skarżąca, MPWiK) od decyzji [...] Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska (dalej: [...] WIOŚ, organ I instancji) z [...] kwietnia 2020 r. znak [...] w sprawie odmowy zmiany terminu określonego w pkt 1 decyzji [...] WIOŚ z [...] sierpnia 2019 r. znak [...] zobowiązującej Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w [...] S.A. do przeprowadzenia w terminie do dnia [...] września 2019 r. właściwych badań dotyczących przyczyn, przebiegu i skutków awarii, do której doszło w dniu [...] sierpnia 2019 r. o godz. 5:00 na instalacji (rurociągach) doprowadzających ścieki do oczyszczalni "[...]".

W decyzji z [...] listopada 2020 r. GIOŚ utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję.

Zaskarżona decyzja została wydana w następujących istotnych okolicznościach sprawy.

Spółka w piśmie z [...] marca 2020 r. wystąpiła na podstawie art. 155 k.p.a., z wnioskiem o zmianę decyzji [...] WIOŚ z [...] sierpnia 2019 r. znak [...]. zobowiązującej MPWiK do przeprowadzenia właściwych badań dotyczących przyczyn, przebiegu i skutków zrzutu ścieków do rzeki [...] wskutek awarii systemu rurociągów transportujących ścieki z lewobrzeżnej części W. do oczyszczalni ścieków "[...]" i przedstawienia [...] WIOŚ wyników tych badań, do przedkładania [...] WIOŚ informacji w zakresie ilości nieoczyszczonych ścieków wprowadzanych do [...] w ciągu godziny, wyników analiz ich próbek i ładunku poszczególnych zanieczyszczeń wprowadzanych do [...] w ciągu doby, wyników analiz ich próbek i ładunku poszczególnych zanieczyszczeń wprowadzanych do [...] w ciągu doby oraz do podjęcia działań w celu maksymalnego ograniczenia wpływu wprowadzanych ścieków na środowisko poprzez ich mechaniczne podczyszczanie na kratach i sitach oraz zabezpieczenie wylotu do rzeki [...] przed wypływem substancji ropopochodnych (decyzja [...] WIOŚ), polegającą na zmianie terminu wykonania obowiązku przeprowadzenia właściwych badań (punkt pierwszy decyzji [...] WIOŚ) i ustalenie nowego terminu, uwzględniającego konieczność zakończenia czynności prowadzonych przez Prokuraturę Okręgową [...] (Prokuratura) – to jest zakończenie czynności procesowych z udziałem rzeczy zatrzymanych przez Prokuraturę w wyniku oględzin miejsca awarii w dniu [...] września 2019 r., uznanych w toku postępowania przygotowawczego za dowody rzeczowe. Nowy termin powinien także uwzględnić konieczność przeprowadzenia badań na przekazanych przez Prokuraturę materiałem dowodowym w ustalonym umownie terminie 8 tygodni od daty przekazania zespołowi eksperckiemu materiału badawczego. Wobec powyższego, sugerowany przez Spółkę termin uwzględniający ww. okoliczności zaproponowano na [...] lipca 2020 r.

Spółka uzasadniając wniosek wskazała, że decyzja powinna zostać zmieniona z uwagi na niemożność wcześniejszego przeprowadzenia badań, która została spowodowana zatrzymaniem przez Prokuraturę fragmentów uszkodzonych rur, jako dowodów w sprawie.

[...] WIOŚ w decyzji z [...] kwietnia 2020 r. odmówił zmiany terminu określonego w pkt 1 decyzji [...] WIOŚ z [...] sierpnia 2019 r. zobowiązującej Spółkę do przeprowadzenia w terminie do dnia [...] września 2019 r. właściwych badań dotyczących przyczyn, przebiegu i skutków awarii, do której doszło w dniu [...] sierpnia 2019 r. o godz. 5:00 na instalacji (rurociągach) doprowadzających ścieki do oczyszczalni "[...]".

Spółka w piśmie z [...] maja 2020 r. odwołała się od ww. decyzji zaskarżając ją w całości. MPWiK zarzuciło zaskarżonej decyzji naruszenie art. 155 k.p.a. przez dokonanie biednej wykładni przesłanek uzasadniających zmianę ostatecznej decyzji, na mocy której Spółka nabyła prawo, przez przyjęcie, że brak przesłanki w postaci interesu społecznego przy jednoczesnym uznaniu występowania przesłanki słusznego interesu strony wyklucza możliwość zmiany decyzji, podczas gdy przepis przewiduje alternatywę łączną przesłanek, które mogą wystąpić razem lub oddzielnie. Sugerowany przez Spółkę nowy termin wykonania obowiązków z decyzji [...] WIOŚ z 2019 r. to [...] lipca 2020 r.

GIOŚ w uzasadnieniu decyzji z [...] listopada 2020 r. wskazał, że przesłanka zgody strony została spełniona przez złożenia wniosku. Ponadto nie stwierdzono, aby zmiana decyzji, jej wydanie sprzeciwiało się przepisom prawa materialnego, w tym ustawy z 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony Środowiska. Wskazany przez [...] WIOŚ decyzją z [...] sierpnia 2019 r. termin przeprowadzenia właściwych badań dotyczących przyczyn przebiegu i skutków awarii, do której doszło w dniu [...] sierpnia 2019 r. o godzinie 5.00 na instalacji (rurociągach) doprowadzających ścieki do oczyszczalni "[...]", został wyznaczony na [...] września 2019 r. Strona złożyła wniosek o jego zmianę w dniu [...] marca 2020 r.. tj. po upływie ponad pół roku od terminu wskazanego przez organ I instancji. Zdaniem GIOŚ, oznacza to, że brak jest podstaw do zastosowania trybu art. 155 k.p.a. - ze względu na upływ ww. terminu. GIOŚ uważa, że z analizy orzecznictwa sądów administracyjnych wynika, że zmiana decyzji w części dotyczącej terminu byłaby możliwa do czasu upływu terminu wskazanego w decyzji. Z chwilą gdy upłynął termin do wykonania obowiązków nałożonych decyzją zmiany decyzji na podstawie art. 155 k.p.a. nie można już dokonać. W ocenie GIOŚ, niezależnie od powyższego za zmianą terminu określonego w decyzji [...] WIOŚ z [...] sierpnia 2019 r. nie przemawia interes społeczny. W wyniku awarii instalacji (rurociągów) doprowadzających ścieki do oczyszczalni "[...]" nieoczyszczone ścieki komunalne stanowiące mieszaninę ścieków bytowych, ścieków przemysłowych i wód opadowych, z terenu lewobrzeżnej [...] zamiast do oczyszczalni ścieków "[...]" były wprowadzane do rzeki [...]. Wyniki pobranych prób wody rzeki [...] wskazywały na pogorszenie jakości wód poniżej wylotu na wysokości ul. P. (teren objęty ochroną NATURA 2000). Ścieki nieoczyszczone wprowadzane do wód powierzchniowych rzeki [...] w dużych ilościach i wprowadzany z nimi duży ładunek zanieczyszczeń mogły zakłócić ekosystem biologiczny. Zdaniem GIOŚ, skala zdarzenia uzasadniała podjęcie szybkich działań ze względu na możliwe pogorszenie stanu środowiska.

W ocenie GIOŚ, w interesie społecznym leżało jak najszybsze wywiązanie się przez Spółkę z obowiązku nałożonego na nią w pkt 1 decyzji [...] WIOŚ z [...] sierpnia 2019r., z uwagi na skalę zagrożenia dla środowiska spowodowanego przez omawianą awarię i ilość nieoczyszczonych ścieków i tym samym ładunek zanieczyszczeń, które były odprowadzone do rzeki [...]. W ocenie GIOŚ, wyważając oba interesy - strony i społeczny niewątpliwie za nadrzędny uznać należy interes społeczny.

Zdaniem GIOŚ, interes strony pozostaje w sprzeczności z interesem społecznym, ponieważ wydłużenie terminu na przeprowadzenie właściwych badań w związku z awarią, która miała miejsce na instalacji (rurociągach) należącej do strony, oznacza przesunięcie w czasie wdrożenia działań mających na celu zapobieżenie wystąpienia podobnego zdarzenia w przyszłości. GIOŚ wskazał, że w dniu [...] sierpnia 2020 r. doszło do kolejnej awarii rurociągów technologicznych Spółki skutkującej zrzutem nieoczyszczonych ścieków do rzeki [...]. Nie można przy tym wykluczyć, że długotrwale ustalania okoliczności zdarzenia z 2019 r. mogły przyczynić się, że nie wdrożono w odpowiednim czasie właściwych działań zapobiegawczych.

W odniesieniu do podnoszonych przez stronę argumentów dotyczących przeszkód w wykonaniu badań z powodu zatrzymania materiału przez Prokuraturę Okręgową [...], GIOŚ stwierdził, że pozostaje to bez wpływu na rozstrzygnięcie w niniejszym postępowaniu.

W skardze Spółka zaskarżyła w całości decyzję GIOŚ z [...] listopada 2020 r.

Na podstawie art. 57 § 1 pkt 3 p.p.s.a., zaskarżonej decyzji zarzucono mające istotny wpływ na wynik sprawy naruszenia przepisów:

1) art. 155 ustawy z 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. 2020 poz. 256 ze zm., dalej: k.p.a.) przez jego błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że "gdy upłynął termin do wykonania obowiązków nałożonych decyzją zmiany decyzji w oparciu o art. 155 k.p.a. nie można już dokonać" (s. 2 zaskarżonej decyzji) w sytuacji, gdy wniosek o dokonanie zmiany ostatecznej decyzji na podstawie art. 155 k.p.a. jest dopuszczalny i może wywołać pożądany skutek w odniesieniu do każdej takiej decyzji, o ile pozostaje ona w obrocie prawnym i obowiązki nałożone na jej podstawie zachowują aktualność; prawidłowa wykładnia powyższego przepisu stanęłaby na przeszkodzie uznaniu, że upływ terminu przewidzianego na wykonanie obowiązków zawartych w decyzji miałby stanowić samoistną przeszkodę w dokonaniu zmiany tej decyzji na podstawie art. 155 k.p.a., a w rezultacie wykluczyłaby wydanie zaskarżonej decyzji w aktualnym kształcie;

2) art. 107 § 3 k.p.a. w zw. z art. 7 k.p.a. w zw. z art. 77 § 1 k.p.a. w zw. z art. 80 k.p.a. przez ich niezastosowanie polegające na umieszczeniu w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji i faktycznym oparciu rozstrzygnięcia na lakonicznych twierdzeniach, jakoby bliżej nieokreślone "[w]yniki pobranych prób wody rzeki [...]" miały wskazywać na "pogorszenie jakości wód poniżej wylotu na wysokości ul. F. (teren objęty ochroną NATURA 2000)" (s. 2-3 zaskarżonej decyzji), a "[ś]cieki nieoczyszczone wprowadzane do wód powierzchniowych rzeki [...] w dużych ilościach i wprowadzany z nimi duży ładunek zanieczyszczeń mogły zakłócić ekosystem biologiczny" (s. 3 zaskarżonej decyzji), chociaż w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji nie przedstawiono jakichkolwiek informacji na temat "pobranych prób wody", "pogorszenia jakości wód", "dużych ilości" ścieków, "dużego ładunku zanieczyszczeń" lub "ekosystemu biologicznego", który miałby być zagrożony, lub stopnia prawdopodobieństwa ("mogły") jego "zakłóceń"; zastosowanie powyższych przepisów wymagałoby co najmniej ponownej weryfikacji przez GIOŚ twierdzeń na temat skali i zasięgu oddziaływania awarii na środowisko, które miałyby stać na przeszkodzie zmiany decyzji MWIOŚ z 2019 w trybie art. 155 k.p.a.;

3) art. 107 § 3 k.p.a. w zw. z art. 7 w zw. z art. 77 § 1 k.p.a. w zw. z art. 80 k.p.a. przez ich niezastosowanie polegające na zawarciu w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji niepopartych jakimikolwiek danymi przypuszczeń GIOŚ, że "długotrwałe ustal[e]nia okoliczności zdarzenia z 2019 r. mogły przyczynić się, że nie wdrożono w odpowiednim czasie właściwych działań zapobiegawczych" (s. 3 zaskarżonej decyzji), co - w ocenie GIOŚ - miałoby mieć związek z awarią układu przesyłowego, do której doszło [...] sierpnia 2020 r.; niezależnie od tego, że powyższe kwestie pozostają bez znaczenia dla niniejszej sprawy, zastosowanie przepisów, o których mowa powyżej, wykluczyłoby dopuszczalność formułowania tego rodzaj hipotez na potrzeby postępowania prowadzonego na podstawie art. 155 k.p.a. i opierania na nich rozstrzygnięcia;

4) art. 107 § 3 k.p.a. w zw. z art. 7 k.p.a. w zw. z art. 77 § 1 k.p.a. w zw. z art. 80 k.p.a. przez ich niezastosowanie skutkujące stwierdzeniem przez GIOŚ, iż argumentacja MPWiK przedstawiona w odwołaniu od decyzji [...] WIOŚ z 2020 r. dotycząca wielomiesięcznego braku dostępu do fragmentów instalacji przesyłowych z uwagi na ich zabezpieczenie przez Prokuraturę Okręgową [...] w [...] miałaby pozostawać "bez wpływu na rozstrzygnięcie w niniejszym postępowaniu", ponieważ "w trybie art. 155 k.p.a. nie podlega prawidłowość ostatecznej decyzji" (s. 3 zaskarżonej decyzji), chociaż kwestia zatrzymania dowodów przez organy ścigania po wydaniu decyzji MWIOŚ z 2019 r. nie może mieć wpływu na ocenę jej zgodności z prawem, skoro do tego zatrzymania doszło po jej wydaniu i na potrzeby zupełnie innego postępowania prowadzonego przez organy władzy publicznej; zastosowanie powyższych przepisów stanęłoby na przeszkodzie możliwości uznania przez GIOŚ, że okoliczności mające miejsce po wydaniu decyzji [...] WIOŚ z 2019 r. miałyby mieć wpływ na jej ocenę prawidłowości, a jednocześnie nie mieć znaczenia dla postępowania prowadzonego na podstawie art. 155 k.p.a., którego celem jest właśnie wzięcie pod uwagę okoliczności, które powstały po wydaniu konkretnej decyzji administracyjnej;

5) art. 155 k.p.a. przez jego błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że "za zmianą terminu określonego w decyzji [...] WIOŚ z [...] sierpnia 2019 r. nie przemawia interes społeczny" (s. 2 zaskarżonej decyzji), wskutek czego GIOŚ doszedł do przekonania, że decyzja [...] WIOŚ z 2020 r. "została wydana prawidłowo, a w konsekwencji żądanie MPWiK nie zasługuje na uwzględnienie" (s. 3 zaskarżonej decyzji), pomimo że argumentacja GIOŚ mająca uzasadniać powyższe została oparta na niepotwierdzonych hipotezach i twierdzeniach o zakresie oddziaływania awarii na środowisko (pkt 2 powyżej), przypuszczeniach co do relacji pomiędzy awarią w 2019 r. i awarią w 2020 r. (pkt 3 powyżej), braku weryfikacji kwestii wielomiesięcznego zatrzymania elementów układu przesyłowego przez organy ścigania (pkt 4 powyżej) i wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w innego rodzaju sprawie (pkt 5); prawidłowa wykładnia tego przepisu uniemożliwiłaby uznanie - na podstawie niepełnego lub nie w pełni rozpatrzonego - materiału - że wniosek Spółki o zmianę decyzji [...] WIOŚ z 2020 r. nie zasługiwał na uwzględnienie.

W skardze wniesiono: 1) na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c, p.p.s.a., o uchylenie w całości zaskarżonej decyzji; 2) na podstawie art. 200 p.p.s.a., o zasądzenie na rzecz Spółki zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu skargi wskazano, że przedstawione w zaskarżonej decyzji stanowisko GIOŚ, zgodnie z którym upływ terminu przewidzianego na wykonanie obowiązków zawartych w decyzji miałby stanowić samoistną przeszkodę w dokonaniu zmiany tej decyzji na podstawie art. 155 k.p.a., jest całkowicie nieuzasadnione. Skarżąca zwraca uwagę na daleko idącą niekonsekwencję GIOŚ w związku z przyjęciem tezy o rzekomej niedopuszczalności zmiany decyzji w trybie art. 155 k.p.a. wyłącznie z powodu upływu terminu na jej wykonanie. Zdaniem Spółki, wydaje się, że umknęło GIOŚ, że o ile analiza spełnienia przesłanek przewidzianych w art. 155 k.p.a. jest możliwa wyłącznie w ramach merytorycznej oceny wniosku w tym trybie i decydować o pozytywnym albo negatywnym rozpatrzeniu oznaczonego wniosku, o tyle teza GIOŚ w istocie wykluczałaby dopuszczalność merytorycznej oceny takiego wniosku, ponieważ - w związku z upływem terminu – "brak jest podstaw do zastosowania trybu art. 155 k.p.a." (s. 2 zaskarżonej decyzji). W ocenie Spółki, stanowisko zaprezentowane przez GIOŚ w zaskarżonej decyzji może stanowić rezultat utożsamienia przez GIOŚ skutków upływu terminu, na jaki wydano określoną decyzję (termin obowiązywania decyzji), oraz terminu przewidzianego na wykonanie obowiązków zawartych w decyzji (termin wykonania decyzji). O ile upływ tego pierwszego terminu rzeczywiście wyklucza dopuszczalność zmiany decyzji administracyjnej w trybie art. 155 k.p.a., o tyle upływ tego drugiego terminu nie stanowi przeszkody do dokonania zmiany na podstawie tego przepisu.

Skarżąca powołała się na poglądy wyrażone w orzecznictwie NSA, które jej zdaniem uzasadniają argumentację przedstawioną w skardze. Spółka na podstawie analizy poglądów wyrażonych w orzecznictwie NSA stawia tezę, według której decyzje nakładające obowiązki, w których został wskazany termin ich wykonania mogą być weryfikowane w trybie art. 155 k.p.a. również po upływie tego terminu.

Według skarżącej, decyzja [...] WIOŚ z 2019 r. nie tylko nadal funkcjonuje w obrocie prawnym i wywołuje skutki prawne - z uwagi na nieokreślenie w niej końcowego terminu jej obowiązywania - ale i stanowi podstawę do wykonywania przez Spółkę - wynikającego z punktu 1 decyzji [...] WIOŚ z 2019 r. - obowiązku przeprowadzenia właściwych badań dotyczących przyczyn, przebiegu i skutków awarii systemu rurociągów transportujących ścieki z lewobrzeżnej części W. do oczyszczalni ścieków "[...]". Wskazany w decyzji [...] WIOŚ z 2019 r. termin [...] września 2019 r. nie stanowił terminu obowiązywania tej decyzji, lecz termin na wykonanie obowiązków w niej przewidzianych, którego przekroczenie nie powodowało ich wygaśnięcia. Po [...] września 2019 r. Spółka nadal była zobowiązana przeprowadzenia właściwych badań i przedłożenia [...] WIOŚ ich wyników. W związku z tym, pismem z [...] lipca 2020 r., Spółka przekazała [...] WIOŚ opracowanie "Ekspertyza techniczna dotycząca przyczyn awarii rurociągów syfonu w tunelu pod [...]", przygotowane przez zespół ekspertów z Wydziału Instalacji Budowlanych, Hydrotechniki i Inżynierii Środowiska Politechniki [...]. Oznacza to, że decyzja MWIOŚ z 2019 r. (w części dotyczącej jej punktu 1) kształtowała sytuację prawną Spółki także po [...] września 2019 r., czego najlepszym przykładem jest - niezakończone do dnia złożenia niniejszej skargi - postępowanie egzekucyjne dotyczące wykonania obowiązku przewidzianego w punkcie 1 decyzji [...] WIOŚ z 2019 r. Zdaniem skarżącej, upływ terminu określonej w decyzji [...] WIOŚ z 2019 r. nie powodował, że jej cel został zrealizowany. Przeciwnie, cel ten był możliwy do osiągnięcia - niezależnie od upływu terminu - dopiero w związku z przedłożeniem przez Spółkę opracowania "Ekspertyza techniczna dotycząca przyczyn awarii rurociągów syfonu w tunelu pod [...]", przedstawiającego m.in. opis oraz wnioski z przeprowadzonych przez ekspertów badań w postaci analizy dokumentacji eksploatacyjnej, w tym procedur i instrukcji dotyczących obsługi, nadzoru i kontroli stanu technicznego rurociągów przesyłowych ścieków komunalnych.

W podsumowaniu skargi Spółka stwierdziła, że w niniejszej sprawie doszło do naruszenia art. 155 k.p.a. przez jego błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że "gdy upłynął termin do wykonania obowiązków nałożonych decyzją zmiany decyzji w oparciu o art. 155 k.p.a. nie można już dokonać", czyli przyjęcie przez GIOŚ tezy o rzekomym braku możliwości zmiany ostatecznej decyzji na podstawie art. 155 k.p.a. tylko z tego powodu, że upłynął termin na jej wykonanie. W odpowiedzi na skargę GIOŚ wniósł o jej oddalenie i podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje.

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej, co oznacza, że sąd w zakresie dokonywanej kontroli bada, czy organ administracji orzekając w sprawie, nie naruszył prawa w stopniu mogącym mieć wpływ na jej wynik. Należy dodać, że zgodnie z art. 134 § 1 ustawy z [...] sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2019 r., poz. 2325 ze zm.; dalej: p.p.s.a.), sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Przedmiotem sądowej kontroli w niniejszym postępowaniu była decyzja GIOŚ z [...] listopada 2020 r., znak [...], w której organ odwoławczy utrzymał w mocy decyzję organu I instancji.

Odnosząc się do zarzutów skargi, wskazać należy, że orzekające w sprawie organy prawidłowo wypełniły obowiązki wynikające z treści: art. 7, 77 § 1, 80, 107 § 3 k.p.a. (zarzuty nr 2, 3, 4 skargi), ponieważ dokonały czynności niezbędnych do rozstrzygnięcia sprawy przez wszechstronną analizę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Organy rozpoznały sprawę w zakresie, który należał do ich kompetencji, gdyż w ocenie Sądu, dokonały prawidłowych czynności zmierzających do ustalenia, że w niniejszej sprawie wystąpiły przesłanki do odmowy zmiany terminu określonego w pkt 1 decyzji [...] WIOŚ z [...] sierpnia 2019 r. znak [...] zobowiązującej Spółkę do przeprowadzenia w terminie do dnia [...] września 2019 r. właściwych badań, dotyczących przyczyn, przebiegu i skutków awarii, do której doszło w dniu [...] sierpnia 2019 r. o godz. 5.00 na instalacji (rurociągach) doprowadzających ścieki do oczyszczalni "[...]".

Istota sporu w niniejszej sprawie dotyczy wykładni art. 155 k.p.a.

Przypomnieć należy, że skarżąca w podsumowaniu skargi stwierdziła, że w niniejszej sprawie GIOŚ dopuścił się naruszenia art. 155 k.p.a. wskutek uznania, że "za zmianą terminu określonego w decyzji [...] WIOŚ z [...] sierpnia 2019r. nie przemawia interes społeczny", a tym samym stwierdzenia, iż decyzja [...] WIOŚ z 2020 r. "została wydana prawidłowo, a w konsekwencji żądanie MPWiK nie zasługuje na uwzględnienie" w sytuacji, gdy argumentacja GIOŚ mająca uzasadniać powyższe została oparta na niepotwierdzonych twierdzeniach i hipotezach o zakresie oddziaływania awarii na środowisko, przypuszczeniach co do relacji pomiędzy awarią w 2019 r. i awarią w 2020 r. i wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w innego rodzaju sprawie, przy jednoczesnym pominięciu kwestii wielomiesięcznego zatrzymania elementów układu przesyłowego przez organy ścigania. Prawidłowa wykładnia art. 155 k.p.a. uniemożliwiłaby uznanie - na podstawie niepełnego lub nie w pełni rozpatrzonego materiału - że wniosek MPWiK o zmianę decyzji MWIOŚ z 2020 r. miałby nie zasługiwać na uwzględnienie.

Zdaniem Sądu, z treści uzasadnienia decyzji GIOŚ wynika wprost, że organ ten wskazał na dwie niezależne od siebie przyczyny, które w jego ocenie, uzasadniały wydanie decyzji o odmowie zmiany terminu określonego w pkt 1 decyzji [...] WIOŚ z [...] sierpnia 2019 r. Jako pierwszą przyczynę GIOŚ w decyzji z [...] listopada 2020 r. powołując się na dwa poglądy wyrażone w orzecznictwie sądów administracyjnych (NSA i WSA) wskazał na str. 2 uzasadnia tej decyzji, że brak jest podstaw do trybu art. 155 k.p.a. – ze względu na upływ terminu wyznaczony na 5 września 2019 r.

Na str. 2 uzasadnienia decyzji organ wyjaśnił, że niezależnie od powyższego, za zmianą terminu określonego w decyzji [...] WIOŚ z [...] sierpnia 2019 r. nie przemawia interes społeczny. Na str. 3 GIOŚ dokonał analizy ww. przesłanki w okolicznościach kontrolowanego przez Sąd postępowania.

Odnosząc się do zarzutów skargi dotyczących art. 155 k.p.a. wskazać należy, że podstawę prawną skarżonego rozstrzygnięcia stanowił art. 155 k.p.a., stosownie do treści którego, decyzja ostateczna, na mocy której strona nabyła prawo, może być w każdym czasie za zgodą strony uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, jeżeli przepisy szczególne nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony; przepis art. 154 § 2 stosuje się odpowiednio. Wnioskowana przez Spółkę zmiana decyzji [...] WIOŚ z [...] sierpnia 2019 r. dotyczyła pkt. 1 decyzji tj. terminu wykonania obowiązku przeprowadzenia właściwych badań i ustalenia nowego terminu, uwzględniającego konieczność zakończenia czynności prowadzonych przez Prokuraturę Okręgową [...] - to jest zakończenia czynności procesowych z udziałem rzeczy zatrzymanych przez Prokuraturę w wyniku oględzin miejsca awarii w dniu [...] września 2019 r., także konieczność przeprowadzenia badań nad przekazanym przez Prokuraturę materiałem dowodowym w ustalonym w umowie terminie 8 tygodni od daty przekazania zespołowi eksperckiemu materiału badawczego. Sugerowany przez Spółkę termin uwzględniający ww. okoliczności to [...] lipca 2020 r. Spółka uzasadniając wniosek wskazała, że decyzja powinna zostać zmieniona z uwagi na niemożność wcześniejszego przeprowadzenia badań, która została spowodowana zatrzymaniem przez Prokuraturę fragmentów uszkodzonych rur, jako dowodów w sprawie. Według Spółki, decyzja może być zmieniona pomimo upływu terminu wykonania obowiązków określonych w pkt 1 sentencji decyzji, jako że decyzja nadal pozostaje w obiegu prawnym, a konieczność wykonania obowiązków przewidzianych w pkt 1 pozostaje aktualna.

Podstawą materialnoprawną decyzji z [...] sierpnia 2019 r. stanowił art. 247 ustawy z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jedn.: Dz.U. z 2019 r. poz. 1396 ze zm., dalej: p.o.ś.). Zgodnie z art. 247 ust. 1 p.o.ś., w razie wystąpienia awarii wojewódzki inspektor ochrony środowiska może w drodze decyzji: 1) zarządzić przeprowadzenie właściwych badań dotyczących przyczyn, przebiegu i skutków awarii; 2) wydać zakazy lub ograniczenia w korzystaniu ze środowiska. Decyzji, o której mowa w ust. 1, nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności (art. 247 ust. 2). Jeżeli charakter awarii uzasadnia konieczność podjęcia szybkich działań, a w szczególności gdy ich zaniechanie mogłoby spowodować zwiększenie zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub bezpośrednie zagrożenie pogorszenia stanu środowiska w znacznych rozmiarach, decyzja może być ogłoszona ustnie, a informacja o tym zaprotokołowana (art. 247 ust. 3). Na wniosek zobowiązanego decyzję ogłoszoną ustnie doręcza się na piśmie niezwłocznie, gdy jest to możliwe; wniosek należy złożyć w terminie 7 dni od ogłoszenia decyzji (art. 247 ust. 4). W zakresie egzekwowania obowiązków wynikających z decyzji, o której mowa w ust. 1, wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska przysługuje uprawnienie egzekwowania ustnych poleceń w granicach określonych ustawą z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2018 r. poz. 1314, z późn. zm.) (art. 247 ust. 5).

Przepisy art. 247 ustawy p.o.ś. stanowiące podstawę decyzji [...] WIOŚ z [...] sierpnia 2019 r. uprawniały organ ochrony środowiska, w razie wystąpienia awarii, do nałożenia na podmiot określonych obowiązków. Zakres obowiązków określonych na podstawie art. 247 p.o.ś. jak i termin ich wykonania jest uzależniony od uznania organu. Z uwagi na uznaniowość przedmiotowej decyzji, mogłaby ona być zmieniona na podstawie art. 155 k.p.a., co orzekające organy zasadnie wzięły pod uwagę rozstrzygając wniosek Spółki z [...] marca 2020 r. Wyjaśnić należy, że decyzja wydana na podstawie art. 247 p.o.ś. ma charakter interwencyjno-prewencyjny. Jest ona instrumentem prawnym realizacji zadań przez Inspekcję Ochrony Środowiska w zakresie przeciwdziałania poważnym awariom oraz sprawowania nadzoru nad usuwaniem ich skutków. Zadanie to wynika z art. 2 pkt 4 ustawy z ustawy z 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (tekst jedn.: Dz.U. z 2019 r. poz. 1355 ze zm., dalej: u.I.O.Ś).

Z treści art. 155 k.p.a. wynika, że dla zmiany lub uchylenia decyzji, na mocy której strona nabyła prawo (lub nałożono na nią obowiązek), łącznie muszą być spełnione następujące przesłanki: istnienie decyzji ostatecznej, za jej uchyleniem lub zmianą przemawia interes społeczny lub słuszny interes strony, zgoda strony na zmianę lub uchylenie decyzji. Ponadto przepisy szczególne nie mogą sprzeciwiać się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji. Przepis ten, zawiera dwa rodzaje przesłanek - formalne i materialne, od których wystąpienia uzależniono możliwość zmiany bądź uchylenia decyzji ostatecznej, na mocy której strona "nabyła prawo". Zadaniem organu w postępowaniu prowadzonym na podstawie tego przepisu jest więc ustalenie, czy zostały one spełniono, a w przypadku ich wystąpienia - dokonanie wyboru rozstrzygnięcia (zob. wyrok NSA z 27 lutego 2014 r., sygn. II OSK 930/13). Przesłanki formalne to istnienie decyzji ostatecznej i zgoda stron postępowania, zaś materialne to brak sprzeciwu przepisów szczególnych, wystąpienie interesu społecznego lub słusznego interesu strony. Przesłanki te muszą być spełnione łącznie, aby mogło dojść do zmiany lub uchylenia decyzji, niewystępowanie więc którejkolwiek z nich nie może do takiego skutku prowadzić. Przy czym, oceniając czy w danej sprawie występuje słuszny interes strony przemawiający za uchyleniem/zmianą decyzji, należy wziąć pod uwagę nie subiektywne przekonanie strony o możliwości/zasadności takiej "zmiany", lecz okoliczności, które pozwalają ustalić, że żądanie strony (zmiany decyzji) jest słuszne i zasługuje na społeczną akceptację (zob. wyrok NSA z 17 września 2010 r. sygn. I OSK 428/10). Wskazana przesłanka musi być ustalona w konkretnej sprawie i powinna zyskać zindywidualizowaną treść, wynikającą ze stanu faktycznego i prawnego (por. wyrok NSA z 23 lutego 2007 r., sygn. I OSK 553/06). Oczywiste także jest, że w omawianym trybie, można zmienić lub uchylić decyzję ostateczną tylko w takich sprawach, w których przepisy prawa materialnego, stanowiące podstawę prawną jej wydania, przewidują dla organu administracji pewien luz decyzyjny lub przy wydaniu których organ administracji ma do wyboru pewną gamę rozstrzygnięć, a każde z nich jest zgodne z prawem. Tylko w takim obszarze wzgląd na interes społeczny lub słuszny interes strony może doprowadzić do uchylenia lub zmiany decyzji. W przypadku, gdy ustawodawca w sposób sztywny i bezwarunkowy narzuca określone rozstrzygnięcie, stosowanie art. 155 k.p.a. nie jest dopuszczalne. Zatem, regulacja zawarta w art. 155 k.p.a. w zasadzie odnosi się do decyzji uznaniowych; niemniej w przypadku rozstrzygnięć, które w części mają charakter związany - ich uchylenie bądź zmiana na podstawie ww. przepisu będzie co do zasady możliwa, jeśli uchylenie lub zmiana nie odnosi się do "związanej" części weryfikowanego rozstrzygnięcia. Zatem, istotą postępowania w trybie art. 155 k.p.a. jest sprawdzenie, czy w ustalonym stanie faktycznym i prawnym istnieją szczególne przesłanki, które przemawiałyby za uchyleniem lub zmianą decyzji ostatecznej (zob. wyrok WSA w Warszawie z 19 lipca 2018 r., sygn. VII SA/Wa 2259/17, LEX nr 2548238).

W ocenie Sądu, w niniejszym postępowaniu orzekające organy prawidłowo wypełniły obowiązek polegający na zbadaniu, czy zostały łącznie spełnione wszystkie przesłanki, pozwalające na uchylenie lub zmianę decyzji ostatecznej, mocą której strona nabyła prawo (lub nałożono na nią obowiązek). Orzekające organy zasadnie też uznały, że w przedmiotowej sprawie zgodę strony na zmianę decyzji stanowił wniosek Spółki z [...] marca 2020 r. o zmianę decyzji. Zgodzić należy się organem, że wydaniu decyzji zmieniającej termin wykonania badań nie sprzeciwiają się również przepisy ustawy p.o.ś., ani żadne inne przepisy prawa. Nie ulega też wątpliwości, że wydanie we wnioskowanym zakresie decyzji leży w interesie strony. Po ustaleniu, że uchyleniu lub zmianie decyzji ostatecznej nie sprzeciwiają się przepisy szczególne, należało przystąpić do badania, czy przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony, przy czym słuszny interes strony nie może stać w kolizji z interesem społecznym (por. wyroki NSA z 23.1.2003 r., III SA/1105/01 i z 21.4.2006 r., II OSK 770/05 – orzeczenia przywołane w uzasadnieniu niniejszego wyroku są dostępne w CBOSA). Sąd orzekający w tym składzie podziela stanowisko orzekających w sprawie organów, że wydaniu decyzji zmieniającej termin wykonania badań sprzeciwia się interes społeczny. [...] WIOŚ na str. 3 uzasadnienia decyzji z [...] kwietnia 2020 r. wyraźnie stwierdził, że "Jednak ponad wszelką wątpliwość wydaniu decyzji zmieniającej termin wykonania badań sprzeciwia się interes społeczny. Ten sam interes, który spowodował określenie krótkiego terminu wykonania badań przewidzianych w decyzji [...] WIOŚ z [...] sierpnia 2019 r. i nałożenie na nią rygoru natychmiastowej wykonalności". GIOŚ w uzasadnieniu decyzji z [...] listopada 2020 r. na str. 3 (dwa pierwsze akapity) stwierdził, że "W ocenie GIOŚ to właśnie w interesie społecznym leżało jak najszybsze wywiązanie się przez MPWiK w obowiązku nałożonego na nią w pkt 1 decyzji [...] WIOŚ z [...] sierpnia 2019 r. z uwagi na skalę zagrożenia dla środowiska spowodowanego przez omawianą awarię i ilość nieoczyszczonych ścieków i tym samym ładunek zanieczyszczeń, które były odprowadzane do rzeki [...]. Zgodzić należy się z organem, że wyważając oba interesy – strony i społeczny niewątpliwie za nadrzędny uznać należy interes społeczny. Wskazać wręcz należy, że interes strony pozostaje w sprzeczności z interesem społecznym, ponieważ wydłużenie terminu na przeprowadzenie właściwych badań w związku z awarią, która miała miejsce na instalacji (rurociągach) należącej do strony, oznacza przesunięcie w czasie wdrożenia działań mających na celu zapobieżenie wystąpienia podobnego zdarzenia w przyszłości". Pojęcie interesu społecznego związane jest z prawem publicznym (określanym nawet jako prawo interesu społecznego), a przede wszystkim z prawem administracyjnym i konstytucyjnym. Cel publiczny, interes publiczny, dawniej określany częściej jako społeczny czy dobro wspólne, to pojęcia zarazem prawne, jak i prawnicze. Zaliczane są do tzw. pojęć nieostrych (niedookreślonych). Trudności związane z ich definiowaniem pogłębiają powiązania między nimi i wzajemne ich przenikanie. W doktrynie przeważa pogląd, że brak zarówno potrzeby, jak i możliwości nadawania tym pojęciom znaczenia uniwersalnego, są one zmienne w czasie i przestrzeni. Jednocześnie respektowanie interesu publicznego uważane jest za warunek konieczny istnienia demokracji. Pojęcie interesu publicznego jest określane jako klauzula generalna, pozwalająca organom administracji na pewien zakres swobody w działaniu. Kategoria interesu publicznego (interesu społecznego, interesu państwa, ważnego interesu państwa) odnosi się do wszystkich sfer działania administracji. W postępowaniu administracyjnym, uregulowanym przepisami kodeksu postępowania administracyjnego (ustawa z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego, do interesu społecznego odwołuje się przepis art. 7 statuujący zasadę dochodzenia do prawdy obiektywnej, wyważania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli. W przepisach materialnego prawa administracyjnego pojęcie interesu publicznego bywa niekiedy definiowane na użytek określonej ustawy.

Bezspornie decyzja [...] WIOŚ z [...] sierpnia 2019 r. jest decyzją ostateczną, jest decyzją na mocy której nałożono na stronę określone obowiązki, która to w zakresie terminu realizacji obowiązku określonego w pkt 1 tej decyzji może być co do zasady zmieniona na podstawie art. 155 k.p.a. Zgodzić należy się z organami orzekającymi w niniejszej sprawie, że za zmianą ww. decyzji ostatecznej w części dotyczącej terminu określonego w pkt 1 decyzji [...] WIOŚ z [...] sierpnia 2019 r. nie przemawia interes społeczny. Zmiana decyzji ostatecznej w ww. zakresie, a tym samym prolongata terminu wykonania nałożonego w pkt 1 ww. decyzji obowiązku oznaczałaby, że [...] WIOŚ nie mógłby wykonywać zadania nałożonego na ten organ w zakresie przeciwdziałania poważnym awariom oraz sprawowania nadzoru nad usuwaniem ich skutków. Zadanie to wynika wprost z art. 2 pkt 4 u.I.O.Ś. Przeciwdziałanie poważnym awariom oraz sprawowanie nadzoru nad usuwaniem ich skutków, jest wartością nadrzędną i w interesie społecznym jest jak najszybsze wykonanie obowiązku służącego do realizacji zadania nałożonego na organy Inspekcji Ochrony Środowiska. Spółka wnosiła bowiem o zmianę terminu przeprowadzenia do dnia [...] września 2019 r. właściwych badań dotyczących przyczyn, przebiegu i skutków awarii, do której doszło w dniu [...] sierpnia 2019 r. o godz. 5.00 na instalacjach (rurociągach) doprowadzających ścieki do oczyszczalni "[...]". W wyniku tych badań Spółka miała przedstawić w szczególności wnioski wynikające z przestrzegania procedur/instrukcji dotyczących obsługi, nadzoru i kontroli stanu technicznego rurociągów przesyłowych ścieków, w tym odcinka przebiegającego w tunelu pod dnem [...]. Uwagi organu dotyczące wydłużenia terminu na przeprowadzenie właściwych badań w związku z awarią, która miała miejsce na instalacji (rurociągach) należącej do strony i w konsekwencji przesunięcie w czasie wdrożenia działań mających na celu zapobieżenie wystąpienia podobnego zdarzenia w przyszłości, a także to, że w dniu [...] sierpnia 2020r. doszło do kolejnej awarii rurociągów technologicznych MPWiK, skutkującej zrzutem nieoczyszczonych ścieków do rzeki [...], Sąd uznaje tym samym za trafne, a w konsekwencji - za uzasadniające wydanie decyzji odmownej w niniejszej sprawie. Zgodnie z art. 1 u.I.O.Ś., Inspekcja Ochrony Środowiska jest powołana do kontroli przestrzegania przepisów o ochronie środowiska oraz badania i oceny stanu środowiska. W myśl art. 2 ust. 1 pkt 1 lit. a,b, u.I.O.Ś., do zadań Inspekcji Ochrony Środowiska należy: 1) kontrola podmiotów korzystających ze środowiska w rozumieniu ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2019 r. poz. 1396, z późn. zm.) w zakresie: a) przestrzegania przepisów o ochronie środowiska, b) przestrzegania decyzji ustalających warunki korzystania ze środowiska oraz przestrzegania zakresu, częstotliwości i sposobu prowadzenia pomiarów wielkości emisji i jej wpływu na stan środowiska.

Nie sposób bowiem przyjąć, aby w interesie społecznym było odwlekanie terminu wykonania obowiązku określonego w pkt 1 decyzji [...] WIOŚ z [...] sierpnia 2019 r. Sąd stwierdza zatem, że kontrolowana decyzja jest prawidłowa, i nie podziela zarzutu skargi wskazującego na jej wydanie z naruszeniem art. 155 k.p.a.

Zdaniem Sądu, skarżona decyzja oparta jest na prawidłowej wykładni ww. przepisu; nadto: uwzględnia wszystkie te okoliczności, które dla prawidłowego zastosowania ww. normy prawnej miały znaczenie w okolicznościach tej sprawy. W szczególności uwzględnia zagrożenia dla środowiska oraz zdrowia i życia ludzi spowodowane przedmiotową awarię ora ilość nieoczyszczonych ścieków i tym samym ładunek zanieczyszczeń. Zgodnie z art. 3 pkt 49 p.o.ś., przez zanieczyszczenie - rozumie się emisję, która może być szkodliwa dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, może powodować szkodę w dobrach materialnych, może pogarszać walory estetyczne środowiska lub może kolidować z innymi, uzasadnionymi sposobami korzystania ze środowiska.

Sąd orzekający w tym składzie stoi na stanowisku, według którego, decyzje nakładające obowiązki, w których został wskazany termin ich wykonania mogą być co do zasady weryfikowane w trybie art. 155 k.p.a., również po upływie tego terminu. Upływ terminu może stanowić jednak przesłankę negatywną do zmiany lub uchylenia decyzji w tym trybie, rozpatrywaną w kontekście interesu społecznego i słusznego interesu strony.

Zdaniem Sądu orzekającego w tym składzie, decyzja [...] WIOŚ z [...] sierpnia 2019 r., znak [...] jest aktem administracyjnym nakładającym określone obowiązki z zakresu ochrony środowiska, na wykonanie których wyznaczono odpowiedni termin. Zmiana tego rodzaju decyzji w trybie art. 155 k.p.a. w zakresie wyznaczonego terminu jest dopuszczalna, lecz sam fakt upływu tego terminu oraz długość okresu do dnia złożenia wniosku o zmianę decyzji może stanowić negatywną przesłankę takiej zmiany, w okolicznościach konkretnej sprawy (por. wyrok NSA z 20 listopada 2019 r., sygn. II OSK 2944/18, LEX nr 2774559).

W ocenie Sądu, orzekające w sprawie organy w sposób prawidłowy oceniły kwestię spełnienia w tej sprawie przesłanek z art. 155 k.p.a., słusznie uznając, że w tym przypadku interes społeczny nie przemawia za zmianą decyzji [...] WIOŚ z [...] sierpnia 2019 r., znak [...] w części dotyczącej terminu wykonania obowiązku określonego w pkt 1 ww. decyzji.

Niewykonanie wskazanego obowiązku w zakresie przeprowadzenia w terminie do [...] września 2019 r. właściwych badań, dotyczących przyczyn, przebiegu i skutków awarii, do której doszło w [...] sierpnia 2019 r. o godz. 5.00 na przedmiotowej instalacji stanowi realne zagrożenie dla wykonania przez organ Inspekcji Ochrony Środowiska zadania w zakresie przeciwdziałania poważnym awariom oraz sprawowania nadzoru nad usuwaniem ich skutków. Zadanie to wynika z art. 2 pkt 4 u.I.O.Ś. Dodatkowo wskazać należy, że termin wykonania badań był krótki (do [...] września 2019 r.), ponieważ wynikał z rozmiarów i skutków dla środowiska powstałej awarii. Spółka nie wniosła w trybie odwoławczym o zmianę terminu wykonania badań przyczyn, przebiegu i skutków awarii, ani też zaraz po jego upływie, gdy decyzja stała się ostateczna, na podstawie art. 155 k.p.a. Wniosek o zmianę terminu decyzji został złożony dopiero [...] marca 2020 r., czyli po sześciu miesiącach od wydania decyzji z [...] sierpnia 2020 r. Spółka jako podmiot profesjonalnie prowadzący eksploatację dużej instalacji powinna mieć wiedzę, że wyznaczenie w decyzji [...] WIOŚ z [...] sierpnia 2019 r. terminu określonego w pkt 1 decyzji wynikało ze skali zagrożeń dla środowiska oraz życia i zdrowia ludzi spowodowanych wystąpieniem awarii instalacji w dniu [...] sierpnia 2019 r. Zgodnie z art. 137 p.o.ś., przeciwdziałanie zanieczyszczeniom polega na zapobieganiu lub ograniczaniu wprowadzania do środowiska substancji lub energii. Eksploatacja instalacji oraz urządzenia zgodnie z wymaganiami ochrony środowiska jest, z zastrzeżeniem art. 139, obowiązkiem ich właściciela, chyba że wykaże on, iż władającym instalacją lub urządzeniem jest na podstawie tytułu prawnego inny podmiot (art. 138 ust. 1 p.o.ś.). Przepis ten wskazuje podmiot odpowiedzialny za spełnienie wymagań ochrony środowiska w związku z eksploatacją instalacji bądź urządzenia.

W okolicznościach niniejszej sprawy orzekającym organom nie można postawić zarzutu naruszenie art. 155 k.p.a. W orzecznictwie NSA wyrażono pogląd, według którego "słuszny interes strony nie może być sprzeczny z interesem społecznym, którym jest zasada praworządności wyrażona w art. 7 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, jak i zasada legalności działania zawarta w art. 6 k.p.a. (por. wyrok NSA z 19 lutego 2020 r., sygn. II OSK 934/18, LEX nr 3059192 oraz wyrok NSA z 15 lutego 2018 r., sygn. II OSK 1809/17 - publik. CBOSA).

W orzecznictwie NSA wyrażono także pogląd, według którego "Decyzje nakładające obowiązki, w których został wskazany termin ich wykonania mogą być weryfikowane w trybie art. 155 k.p.a. również po upływie tego terminu. Upływ terminu może stanowić jednak przesłankę negatywną do zmiany lub uchylenia decyzji w tym trybie, rozpatrywaną w kontekście interesu społecznego i słusznego interesu strony". (zob. wyrok NSA z 4 grudnia 2019 r., sygn. II OSK 3088/18, LEX nr 2777979).

W piśmiennictwie wskazano, że "Kierunkowe dyrektywy wyboru konsekwencji prawnych wyrażone w art. 155 przez obowiązek uwzględnienia wymagań "interesu społecznego" lub "słusznego interesu strony", jak też konieczność kierowania się zasadą ogólną art. 7 k.p.a. wyważania racji obu tych interesów, powodują, że organ administracji publicznej działa w ramach ograniczonego uznania administracyjnego. Nie oznacza to jednak, że organ administracji publicznej zostaje całkowicie pozbawiony sfery uznania przy stosowaniu art. 155 k.p.a. i jego decyzja należy do kategorii związanych. Nie jest to pełne swobodne uznanie, jest ono ograniczone, ale istnieje, to organ ocenia, czy powinien wzruszyć decyzję, czy pozostawić ją w obrocie prawnym bez zmian. Słusznie więc zwraca się uwagę w tezie i uzasadnieniu wyroku SN z 2 grudnia 1998 r., sygn. III RN 92/98 (OSNP 1999, Nr 18, poz. 570) na to, że wzruszenie decyzji na podstawie art. 155 pozostaje w sferze uznania organu administracji publicznej i dlatego nie stanowi naruszenia prawa sytuacja, w której organ administracji publicznej nie skorzystał z możliwości wzruszenia decyzji na podstawie art. 155". (zob. B. Adamiak, komentarz do art. 155 k.p.a., [w: B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, wyd. 17, Warszawa 2021).

Z cytowanych wyżej poglądów wynika, że w orzecznictwie sądów administracyjnych oraz w piśmiennictwie nie występuje sprzeczność poglądów co do tego, że zgodność z interesem społecznym i interesem strony stanowią przesłanki wyznaczające zakres rozpoznania sprawy w postępowaniu w sprawie uchylenia, zmiany decyzji tworzącej prawa. B. Adamiak uważa, że "Wprowadzenie jako przesłanki dodatkowej zgodności wzruszenia decyzji z interesem społecznym i interesem jednostki powoduje znacznie ważniejszy skutek, ponieważ sprawia, że organ administracji publicznej nie może w rozpoznaniu sprawy na podstawie art. 155 nie ustosunkować się do celowości wzruszenia decyzji. Według tej autorki dostrzegł to NSA, stwierdzając w tezie wyr. z 27.1.1987 r., III SA 1048/86 (ONSA 1987, Nr 2, poz. 50), że: "ograniczenie się przez organ przy rozpoznawaniu sprawy w trybie art. 155 KPA wyłącznie do skontrolowania legalności decyzji objętej wnioskiem strony i zaniechanie rozpoznania sprawy w świetle przesłanek do zmiany lub uchylenia decyzji określonych w tym artykule stanowi naruszenie prawa". Obowiązki organu precyzuje się także w tezie 1 wyrok NSA z 19 kwietnia 2000 r., III SA 915/99 (Legalis), stwierdzając, że: "badanie interesu społecznego i słusznego interesu strony (art. 155 k.p.a.) nie mogło polegać na ocenie prawidłowości zastosowania przepisów prawa przez organy obu instancji przy wydawaniu ostatecznej decyzji". Na konieczność zindywidualizowania, w konkretnej sprawie stosowania art. 155 k.p.a., wymagań interesu społecznego i słusznego interesu stron w odniesieniu do stanu faktycznego i prawnego tej sprawy, zwraca się uwagę w tezie wyroku NSA z 18 lutego 2000 r., sygn. V SA 1346/99 (Legalis)".(B. Adamiak, komentarz do art. 155 k.p.a., [w: B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, wyd. 17, Warszawa 2021).

Wskazać należy, że postępowanie prowadzone na podstawie art. 155 k.p.a. jest postępowaniem nadzwyczajnym, którego przedmiotem - w przeciwieństwie do postępowania głównego (rozpoznawczego) - nie jest merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy, lecz przeprowadzenie weryfikacji wydanej już decyzji ostatecznej z jednego tylko punktu widzenia, a mianowicie, czy za zmianą (uchyleniem) przemawia interes społeczny lub słuszny interes strony (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 sierpnia 1997 r., sygn. akt III SA 854/96 oraz wyrok NSA z 3 kwietnia 2019 r., sygn. II OSK 600/17, LEX nr 2657896).

W ocenie Sądu, orzekające w sprawie organy w postępowaniu wszczętym na podstawie art. 155 k.p.a., na podstawie wniosku Spółki z [...] marca 2020 r. prawidłowo uznały po ustaleniu, że uchyleniu lub zmianie decyzji ostatecznej (decyzja [...] WIOŚ z [...] sierpnia 2029 r., znak [...]) nie sprzeciwiają się przepisy szczególne, następnie przeszły do badania, czy przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony. Wskazać należy, że słuszny interes strony nie może stać w kolizji z interesem społecznym. Orzekające w sprawie organy wykazały, że słuszny interes Spółki stoi w kolizji z interesem społecznym. Organom Inspekcji Ochrony Środowiska orzekającym w tej sprawie z urzędu wiadomym jest, że w dniu [...] sierpnia 2020 r., doszło do kolejnej awarii rurociągów technologicznych Spółki, skutkującej zrzutem nieoczyszczonych ścieków do rzeki [...]. Zasadnie zatem organy obu instancji uznały, że nie można przy tym wykluczyć, że długotrwale ustalania okoliczności zdarzenia z 2019 r. mogły przyczynić się, że nie wdrożono w odpowiednim czasie właściwych działań zapobiegawczych wyznaczonych w decyzji [...] WIOŚ z [...] sierpnia 2019r.

Zdaniem Sądu, argumenty dotyczące przeszkód w wykonaniu badań z powodu zatrzymania materiału przez Prokuraturę Okręgową [...] nie miały wpływu na rozstrzygnięcie w niniejszym postępowaniu. Należy wyraźnie podkreślić, że zmiana bądź uchylenie decyzji w trybie art. 155 k.p.a. muszą być uzasadnione względami celowości.

Pojęcie interesu społecznego, do którego odwołuje się art. 155 k.p.a., jest pojęciem niedookreślonym, które w ocenie Sądu zostało prawidłowo skonkretyzowane przez orzekające w niniejszej sprawie organy w procesie stosowania prawa proceduralnego. W szczególności organy Inspekcji Ochrony Środowiska wyjaśniły treść tego pojęcia na gruncie niniejszej sprawy i udowodniły, że taki interes przemawia przeciwko rozstrzygnięciu zgodnie z wnioskiem strony. Przy rozstrzyganiu kolizji pomiędzy interesem społecznym i słusznym interesem strony nie określono żadnej hierarchii wartości, ani też zasad, według których należy postępować. Oznacza to, że w każdym przypadku organ ma obowiązek wskazać, o jaki interes ogólny (publiczny, społeczny) chodzi i udowodnić, że jest on na tyle ważny i znaczący, że bezwzględnie wymaga ograniczenia uprawnień indywidualnych strony. Według Sądu, organy orzekające w tej sprawie wykazały, że za udzieleniem ochrony interesowi społecznemu w niniejszej sprawie przemawiają istotne przesłanki wykluczające przyznanie tej ochrony stronie postępowania.

Ponadto Sąd orzekający w tym składzie nie dostrzegł sprzeczności w uzasadnieniach decyzji organów obu instancji. Zdaniem Sądu, uzasadnienia kontrolowanych w sprawie decyzji są zgodne z treścią art. 107 § 3 k.p.a. Skarżąca buduje argumentację dotyczącą sprzeczności w treści tych uzasadnień, cytując wybiórczo wybrane przez siebie mniejsze i wybrane fragmenty w oderwaniu od całości treści uzasadnienia. Skarżąca w swojej argumentacji obejmuje polemiką tylko niektóre elementy uzasadnienia zaskarżonej decyzji GIOŚ z [...] listopada 2020r., znak [...], cytując selektywnie i fragmentarycznie treść tego uzasadnienia w oderwaniu od jego całości.

W ocenie Sądu, orzekające sprawie organy dokonały prawidłowej wykładni art. 155 k.p.a. Wbrew stanowisku skarżącej upływ terminu do wykonania obowiązków nałożonych decyzją [...] WIOŚ z [...] sierpnia 2019 r., znak [...] nie był jedyną przyczyną odmowy wyrażenia zgody na zmianę terminu określonego w pkt 1 decyzji [...] WIOŚ z [...] sierpnia 2019 r. Takie stanowisko wynika z całościowej, a nie wybiórczej lektury treści uzasadnień decyzji organów orzekających w niniejszej sprawie.

Podsumowując należy wskazać, że nie ma podstaw do uchylenia zaskarżonej decyzji, a sposób interpretacji i zastosowanie norm prawnych przez organy Inspekcji Ochrony Środowiska był poprawny. W ocenie Sądu, nie można również stwierdzić naruszeń przepisów k.p.a., na które wskazano w skardze, ani innych przepisów, które mogłyby stać się podstawą do uchylenia rozstrzygnięcia organu II instancji.

Uwzględniając powyższe Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę na podstawie art. 151 p.p.s.a.



Powered by SoftProdukt