Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Włodzimierz Ryms Sędziowie sędzia NSA Małgorzata Stahl /spr./ sędzia del. WSA Jarosław Stopczyński Protokolant Marcin Sikorski po rozpoznaniu w dniu 27 stycznia 2009 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej Gminy Głogów od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 12 czerwca 2008 r., sygn. akt III SA/Wr 55/08 w sprawie ze skargi Gminy Głogów na zarządzenie zastępcze Wojewody Dolnośląskiego z dnia [...] listopada 2007 r., nr [...] w przedmiocie wygaśnięcia mandatu radnego 1. uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, 2. zasądza od Wojewody Dolnośląskiego na rzecz Gminy Głogów kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu wyrokiem z dnia 12 czerwca 2008 r. oddalił skargę Gminy Głogów na zarządzenie zastępcze Wojewody Dolnośląskiego z dnia [...] listopada 2007 r., zn. [...] w przedmiocie wygaśnięcia mandatu radnego. W uzasadnieniu Sąd wyjaśnił, że Wojewoda Dolnośląski wobec bezskutecznego upływu terminu do podjęcia przez Radę Miejską Głogowa uchwały w sprawie wygaśnięcia mandatu radnego M. Ś. wydał w dniu [...] listopada 2007 r. zarządzenie zastępcze, w którym stwierdził wygaśnięcie mandatu radnego Rady Miejskiej w Głogowie M. Ś. w związku z zawarciem przez radnego w dniu [...] grudnia 2006 r. umowy z Gminą Miejską Głogów Nr [...], której przedmiotem były "prace porządkowe wynajętym ciągnikiem na terenie miasta Głogowa". Zawarcie umowy naruszało zakazy, o których mowa w art. 24d i 24f ust 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2001 r., Nr 142, poz. 1591 ze zm.).

Gmina Miejska Głogów na powyższe zarządzenie zastępcze złożyła skargę do sądu administracyjnego, wnosząc o uchylenie w całości zarządzenia zastępczego Wojewody z dnia [...] listopada 2007 r. z uwagi na naruszenia art. 24d i art. 24f ustawy o samorządzie gminnym.

W odpowiedzi na skargę Wojewoda Dolnośląski wniósł o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu skargę rozpoznał w dniu 12 czerwca 2008 r. W trakcie rozprawy osoba zasiadająca w charakterze publiczności chciała złożyć pismo procesowe autorstwa pełnomocnika skarżącej. Pouczona przez Sąd o trybie składania pism procesowych przedłożyła je bezpośrednio do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu w biurze podawczym tego Sądu. Pismo zostało doręczone na salę sadową po zamknięciu rozprawy. Przedmiotowe pismo procesowe zawierało wniosek o odroczenie rozprawy z powodu choroby pełnomocnika skarżącej.

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu skargę oddalił, stwierdzając, że wbrew zarzutom skargi kwestionowane zarządzenie zastępcze nie budzi zastrzeżeń z punktu widzenia jego legalności, gdyż jest zgodne z obowiązującą regulacją prawną, powołaną w podstawie prawnej tego zarządzenia.

Następnie Sąd wskazał, że nie rozpatrzył wniosku pełnomocnika skarżącego, w którym domagał się on odroczenia rozprawy z powodu swojej choroby. Pismo procesowe zawierające powyższy wniosek wpłynęło po zamknięciu rozprawy. Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) nie dawała podstaw do otwarcia na nowo rozprawy w zaistniałym przypadku, bowiem warunkiem zamknięcia rozprawy jest stwierdzenie przez sąd, że wszystkie okoliczności faktyczne i prawne sprawy zostały ustalone i wyjaśnione, co w niniejszej sprawie miało miejsce. W literaturze prawniczej przyjmuje się, że otwarcie rozprawy na nowo jest uzasadnione, jeżeli w toku narady okaże się, że nie wszystkie okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy zostały wyjaśnione lub jeżeli sędzia, który brał udział w zamkniętej rozprawie nie może uczestniczyć w wydaniu wyroku, a w rozpatrywanej sprawie żadna z powyższych okoliczności nie wystąpiła.

W skardze kasacyjnej od tego wyroku pełnomocnik Gminy wniósł o uchylenie orzeczenia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu, a ewentualnie o rozstrzygnięcie co do istoty i uchylenie zarządzenia zastępczego Wojewody Dolnośląskiego z dnia [...] listopada 2007 r. oraz o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Wyrokowi Sądu I instancji w skardze kasacyjnej przede wszystkim postawiono zarzut nieważności postępowania, wobec pozbawienia skarżącego możności obrony swych praw (art. 193 § 2 pkt 5 P.p.s.a) przez pominięcie przez Sąd rozpoznania wniosku pełnomocnika skarżącej o odroczenie rozprawy i merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy. W razie nieuwzględnienia tego zarzutu orzeczeniu zarzucono naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 24d ustawy o samorządzie gminnym a w konsekwencji naruszenie art. 190 ust. 1 pkt 2a ustawy z dnia 16 lipca 1998 r. Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (t.j. Dz. U. z 2003 r. Nr 159, poz. 1547 ze zm.) przez jego błędne zastosowanie oraz niezastosowanie dla oceny skuteczności umowy nr [...] art. 58 § 1 k.c.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Stosownie do treści art. 183 § 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. Przesłanki nieważnościowe są enumeratywnie wskazane w § 2 art. 183 powołanej ustawy. Przepis art. 183 § 2 pkt 5 stanowi, iż nieważność postępowania zachodzi w sytuacji, gdy strona została pozbawiona możności obrony swych praw. W niniejszej sprawie zaistniała powyższa przesłanka, powodująca nieważność postępowania przed Sądem I instancji. Taki też zarzut postawiono w pierwszej kolejności we wniesionej skardze kasacyjnej i w takiej kolejności należało go rozważyć.

Należy zgodzić się z argumentacją skargi kasacyjnej, iż w przypadku, w którym skład orzekający miał wiedzę o tym, że do Sądu wpłynął wniosek o odroczenie rozprawy, Sąd nie powinien był rozprawy zamykać. Nie można podzielić stanowiska Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego iż po zamknięciu rozprawy niedopuszczalne jest złożenie wniosku o odroczenie rozprawy skoro w okolicznościach rozpoznawanej sprawy Sąd, przed jej zamknięciem , dysponował wiedzą o treści wniosku i o tym, że - po odmowie przyjęcia go na rozprawie – będzie on natychmiast złożony za pośrednictwem biura podawczego. Odmowa przyjęcia bezpośrednio na rozprawie wniosku o odroczenie rozprawy , skutkująca jego nierozpatrzeniem, z argumentacją że wpłynął on za pośrednictwem biura podawczego już po zamknięciu rozprawy , pozbawiła stronę możności obrony swych praw.

W obowiązujących regulacjach prawnych brak przepisu który stanowiłby o niedopuszczalności przyjęcia pisma, z pominięciem biura podawczego na rozprawie , ani od posłańca strony jak w rozpoznawanej sprawie ani od pełnomocnika strony .W rozpoznawanej sprawie pełnomocnik dołożył należytej staranności by wniosek o odroczenie rozprawy z powodu jego nagłej choroby wpłynął do sądu przed rozpoznaniem sprawy. Pełnomocnik chciał złożyć wniosek przez poproszonego o to posłańca - radcę prawnego który najpierw próbował złożyć wniosek za pośrednictwem biura podawczego a w sytuacji gdy pracownik nie mógł tego biura opuścić chciał go złożyć bezpośrednio na rozprawie .Następnie ,po odmowie przyjęcia ,radca ten natychmiast złożył wniosek ponownie za pośrednictwem tegoż biura. W zaistniałej sytuacji ocena ,że Sąd pozbawił stronę , reprezentowaną przez pełnomocnika możliwości obrony jej praw, nie budzi wątpliwości. Nieuwzględnienie wniosku o odroczenie rozprawy w sytuacji gdy pełnomocnik skarżącej wnosił o odroczenie rozprawy i wykazał że jest chory – pozbawiało stronę możności obrony jej praw. Sąd naruszył swoim działaniem przepisy art. 67 § 5, art. 34 i art. 109 P.p.s.a. – gwarantujące stronie prawo do korzystania z pełnomocnika, prawo do obrony jej interesów i zaprezentowania istotnego stanowiska przez Sądem. Okoliczności te wyczerpują przesłankę z art. 183 § 2 pkt 5 P.p.s.a.

W praktyce sądowej w toku postępowania sądowego strony i ich pełnomocnicy niejednokrotnie dopiero na rozprawie, a nie za pośrednictwem biura podawczego, składają pisma i wnioski procesowe. Osoba która próbowała bezpośrednio złożyć wniosek na rozprawie, informowała o jego treści. Zignorowanie tej informacji w sytuacji, gdy z uwagi na splot okoliczności faktycznych, osobie tej nie udało się przed rozprawą złożyć wniosek za pośrednictwem biura podawczego wywołuje skutek w postaci nieważności postępowania sądowego.

W sytuacji gdy żaden przepis nie reguluje trybu doręczania pism na rozprawie, także za pośrednictwem posłańca a nieprzyjęcie pisma może pozbawić stronę możności obrony jej praw, należy kierować się nadrzędną konstytucyjną zasadą prawa do sądu. Kierując się tą zasadą sąd administracyjny może , w kwestiach proceduralnych nieunormowanych w sposób jasny i pełny, uczynić dla poszanowania tego prawa nawet więcej niż mogłoby wynikać z litery prawa. Zasada ta zaliczana jest do podstawowych , fundamentalnych praw jednostki, chronionych nie tylko w krajowym porządku prawnym ale i na płaszczyźnie prawa europejskiego i w razie wątpliwości na gruncie przepisów proceduralnych powinna stanowić podstawową wskazówkę interpretacyjną .

Zważywszy , że zarzut nieważności był uzasadniony, rozważanie dalszych zarzutów było zbędne.

W tej sytuacji , na podstawie art. 183 § 2 pkt 5 w zw. z art. 185 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi( Dz.U. Nr 153,poz. 1270 ze zm.), zaskarżony wyrok należało uchylić .Na marginesie należy przypomnieć że skargi na akty nadzoru są wolne od opłat sądowych ( dotyczy to także wpisów od skarg kasacyjnych ) a uiszczone kwoty podlegają zwrotowi.