Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Dnia 2 czerwca 2021 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Adam Matuszak (spr.) Sędziowie sędzia WSA Alicja Jaszczak-Sikora sędzia WSA Bogusław Jażdżyk po rozpoznaniu w trybie uproszczonym w dniu 2 czerwca 2021 roku sprawy ze skargi B. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia "[...]" nr "[...]" w przedmiocie zasiłku celowego - oddala skargę.

Decyzją z "[...]" r. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej "[...]" (dalej: "organ pierwszej instancji", "MOPS") odmówił B.K. (dalej: "skarżąca") przyznania pomocy w formie zasiłku celowego na spłatę zadłużenia za czynsz.

Organ pierwszej instancji ustalił, że w miesiącu w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku o pomoc, tj. we wrześniu 2020 r. dochód strony wyniósł 350,50 zł. Ustalono również, że skarżąca mieszka sama, prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe. Nie pracuje zawodowo i jest zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku od 22 sierpnia 2019 r. Systematycznie korzysta

z pomocy MOPS w formie zasiłku okresowego w miesięcznej wysokości 350,50 zł. Skarżąca domagała się pomocy finansowej na spłatę zadłużenia czynszowego wobec Małej Spółdzielni Mieszkaniowej "[...]", wynoszącego 6.869,75 zł.

MOPS wyjaśnił, że na mocy art. 39 ust. 1 i 2 ustawy o pomocy społecznej nie jest zobligowany do zaspokajania wszystkich niezbędnych potrzeb osoby objętej pomocą społeczną. Zaznaczył, że uwzględniając trudną sytuację skarżącej, w okresie maj - październik 2020 r. przyznano jej pomoc w formie zasiłku celowego na zakup: środków czystości (artykułów higienicznych i chemicznych) na kwotę 50 zł, dofinansowanie do rachunku za energię elektryczną w wysokości 50 zł oraz zakup leków w wysokości 35 zł

i żywności w wysokości 100 zł. Na listopad 2020 r. przyznany został zasiłek celowy na zakup środków czystości w wysokości 50 zł, dofinansowanie do rachunku za gaz na kwotę 29 zł, zakup garnków w wysokości 50 zł i żywności w wysokości 100 zł. Na grudzień 2020 r. przyznano skarżącej zasiłki celowe na zakup środków czystości w wysokości 50 zł

i zakup żywności w kwocie 100 zł. Ponadto w okresie od października 2020 r. do grudnia 2020 r. skarżącej przyznano zasiłek okresowy w miesięcznej wysokości 350,50 zł. Organ pierwszej instancji stwierdził ponadto, że ma ograniczone możliwości finansowe i nie jest w wstanie zaspokajać wszystkich zgłoszonych przez skarżącą potrzeb. W związku z rosnącą liczbą osób zgłaszających się o pomoc Ośrodek zobowiązany jest w pierwszej kolejności zabezpieczyć niezbędne potrzeby bytowe osób i rodzin.

W złożonym od powyższej decyzji odwołaniu skarżąca podniosła, że zadłużenie zostało zabezpieczone hipoteką przymusową, zatem w konsekwencji grozi jej egzekucja komornicza i sprzedaż mieszkania znacznie poniżej jego wartości. Nie będzie więc

w stanie kupić nowego mieszkania. Skarżąca zamierza sprzedać mieszkanie i kupić nowe, co wymaga czasu, który zapewni jej spłatę części zadłużenia. Zaznaczyła, że dotychczas nie korzystała z pomocy na ten cel.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze "[...]" (dalej: "Kolegium") decyzją z "[...]"r. utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję.

W uzasadnieniu decyzji podkreśliło, że z art. 39 ust. 1 ustawy z 12 marca 2004 r.

o pomocy społecznej (Dz. U. z 2020 r. poz. 1876, z późn. zm.), dalej " ustawa", wynika, że zasiłek celowy należy do fakultatywnych form pomocy społecznej, zatem z przepisu tego nie wynika indywidualne roszczenie o przyznanie pomocy społecznej w formie w nim przewidzianej. Organy pomocy społecznej są upoważnione do limitowania rozmiaru przyznawanych świadczeń z uwagi na ograniczone środki finansowe, a posiadane fundusze muszą rozdzielać pomiędzy stale rosnącą liczbę osób, wymagających wsparcia. W ramach pomocy społecznej nie jest możliwe zaspokojenie wszystkich, nawet uzasadnionych, potrzeb osób uprawnionych do przedmiotowych świadczeń. W takich sytuacjach ograniczenie ich wysokości, a nawet odmowa ich przyznania osobie ubiegającej się o tego rodzaju świadczenia może być podyktowana wyłącznie brakiem dostatecznych środków na ich pokrycie i to nawet wówczas, gdy potencjalny beneficjent,

z uwagi na swoją sytuację osobistą i majątkową, spełnia kryteria niezbędne do ich otrzymania.

Kolegium podzieliło stanowisko MOPS, że łączny dochód Skarżącej w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku o pomoc nie przekracza kryterium dochodowego, wynoszącego dla osoby samotnie gospodarującej 701,00 zł. Tym samym Skarżąca kwalifikowała się do uzyskania pomocy w oparciu o art. 39 ustawy. W ocenie Kolegium MOPS, odmawiając Skarżącej przyznania pomocy finansowej w wysokości 6.869,75 zł

w celu spłaty zadłużenia za czynsz, nie przekroczył granic uznania administracyjnego. Kolegium podkreśliło, że organy pomocowe muszą dokonywać wyboru w hierarchii potrzeb beneficjentów. Z jednej strony muszą brać pod uwagę możliwości ośrodków pomocy społecznej, mając na uwadze, że możliwości budżetu państwa są ograniczone, z drugiej zaś strony muszą uwzględniać ogromną ilości osób oczekujących pomocy, wśród których znajdują się osoby samotne, samotnie wychowujące dzieci, niepełnosprawne i chore, bez własnych źródeł dochodu lub zarobkowania. Rozdysponowywanie środkami pomocowymi musi być więc nie tylko bardzo wyważone, ale i podlegać ograniczeniom, tak aby pomoc ta dotarła do osób jej najbardziej potrzebujących oraz aby nie pozostawić takich osób bez jakiegokolwiek wsparcia. Kolegium dodało, że skarżąca jest objęta systematyczną pomocą. Na mocy decyzji z "[...]" r. MOPS przyznał jej zasiłki celowe: na zakup żywności w okresie styczeń - marzec 2021 r. po 100 zł miesięcznie, zakup środków czystości w okresie styczeń - marzec 2021 r. po 50 zł miesięcznie, dofinansowanie do rachunku na gaz w styczniu 2021 r. w kwocie 30 zł i marcu 2021 r. w kwocie 40 zł, zakup obuwia w styczniu 2021 r. w kwocie 50 zł, dofinansowanie do rachunku za energię elektryczną w styczniu 2021 r. w kwocie 50 zł i w lutym 2021 r. w kwocie 50 zł, doładowanie do telefonu w lutym 2021 r. w kwocie 10 zł oraz w marcu 2021 r. w kwocie 10 zł. Poza tym skarżąca otrzymała pomoc w formie zasiłku okresowego w kwocie 350,50 zł w okresie od stycznia do marca 2021 r. (decyzja z "[...]" r.).

W złożonej na ww. decyzję skardze Skarżąca stwierdziła, że jej sytuacja jest wyjątkowa z uwagi na wszczęte przez nią postępowania sądowe w sprawach o zapłatę

i o unieważnienie uchwał podejmowanych przez organy spółdzielni. Wyjaśniła, że wysokość czynszu w zakresie zaliczek na wodę i energii cieplnej była zawyżana przez błędne wskazania urządzeń pomiarowych i niewłaściwy wybór dostawców usług. Stwierdziła, że powinna pozostawać członkiem spółdzielni i mieszkać w przedmiotowym lokalu, gdyż działa również na rzecz pozostałych członków spółdzielni i na rzecz miasta. Jej doświadczenie i wnioski są brane pod uwagę przez sądy i inne podmioty państwowe, m.in. zawiadomiła premiera rządu. Powołując się na art. 10 Konstytucji RP, wniosła

o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie jej wnioskowanego zasiłku.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji i argumentację tam przedstawioną.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności należy wyjaśnić, że złożona skarga została przez Sąd rozpoznana na posiedzeniu niejawnym w trybie uproszczonym, stosownie do art. 119 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2019 r. poz. 2325, z późn. zm.), dalej jako: "p.p.s.a.", zgodnie z którym sprawa może być rozpoznana w trybie uproszczonym, jeżeli strona zgłosi wniosek o skierowanie sprawy do rozpoznania w trybie uproszczonym, a żadna z pozostałych stron w terminie czternastu dni od zawiadomienia o złożeniu wniosku nie zażąda przeprowadzenia rozprawy. Organ administracji wniósł w odpowiedzi na skargę o rozpoznanie sprawy

w trybie uproszczonym, a Skarżąca nie zażądała przeprowadzenia rozprawy

w zakreślonym terminie.

Ponadto, zgodnie z art. 134 § 1 p.p.s.a., sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, natomiast art. 135 p.p.s.a. obliguje sąd do wzięcia pod uwagę z urzędu wszelkich naruszeń prawa.

Przeprowadzona przez Sąd kontrola legalności zaskarżonej decyzji i decyzji organu pierwszej instancji według wskazanych wyżej kryteriów wykazała, że nie naruszają one przepisów prawa. Tym samym, skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Kwestią sporną w niniejszej sprawie jest prawidłowość odmowy przyznania skarżącej, w bezspornym stanie faktycznym sprawy, zasiłku celowego na spłatę zadłużenia za czynsz.

Na wstępie podnieść należy, że zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z 12 marca 2004 r.

o pomocy społecznej (Dz. U. z 2020 r. poz. 1876, z późn. zm.; dalej "ustawa" lub "u.p.s.") pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one

w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Rodzaj, forma

i rozmiar świadczeń z pomocy społecznej powinny być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy, a potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy powinny zostać uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej (art. 3 ust. 3 i 4 u.p.s.).

Podkreślenia wymaga, że w świetle powyższych przepisów pomoc społeczna ma charakter subsydiarny, co oznacza, że osoba z niej korzystająca powinna w pierwszej kolejności starać się zaspokoić swoje potrzeby w oparciu o własne środki.

Jedną z form pomocy społecznej jest świadczenie pieniężne w postaci zasiłku celowego.

Zgodnie z art. 39 ust. 1 i 2 ustawy w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej może być przyznany zasiłek celowy, w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu.

Stosownie do art. 8 ust. 1 pkt 1 u.p.s., prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 701 zł.

Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że skarżąca prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe, jest zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku od 22 sierpnia 2019 r.

W rozpoznawanej sprawie poza sporem jest, że skarżąca spełnia kryterium dochodowe, gdyż jest osobą bezrobotną i w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku jedyny jego dochód stanowił zasiłek okresowy w wysokości 350,50 zł. Spełnia również przesłankę z art. 7 pkt 4 u.p.s., gdyż jest bezrobotna.

Powyższe nie oznacza jednak, że organ pomocy społecznej był zobowiązany uwzględnić żądanie skarżącej i przyznać jej zasiłek celowy na spłatę zadłużenia czynszowego. Przyznanie świadczenia z pomocy społecznej osobie znajdującej się w trudnej sytuacji życiowej, wskazanej w art. 7 ustawy, nie jest prawem bezwarunkowym i nie wiąże się z przerzuceniem wszelkich kosztów utrzymania na organy pomocy społecznej, będące dysponentami środków publicznych przeznaczonych na realizację zadań pomocy społecznej. Pomoc społeczna oparta jest bowiem właśnie na zasadzie pomocniczości. Jej celem jest wspieranie osób w trudnej sytuacji życiowej i nie może być ona traktowana jako stałe źródło dochodu, służące zaspokajaniu wszystkich zgłoszonych potrzeb. Tym samym, nawet w sytuacji, gdy istnieją podstawy do udzielenia pomocy, osoba uprawniona musi liczyć się z tym, że pomoc może nie zostać jej przyznana, bądź też jej wymiar może być ograniczony.

Podkreślić również za organami obu instancji należy, że decyzja o przyznaniu albo odmowie przyznania zasiłku celowego ma charakter decyzji uznaniowej. Taki charakter decyzji oznacza, że organ administracji ma swobodę co do ustalenia treści rozstrzygnięcia, związaną z realizowaniem określonej polityki państwa. Kontrola sądu administracyjnego, prowadzona z punktu widzenia legalności decyzji administracyjnych, jest w stosunku do takich decyzji ograniczona. Sprowadza się bowiem do badania, czy w toku postępowania w sposób wyczerpujący zebrano materiał dowodowy, czy dokładnie zostały wyjaśnione istotne w sprawie okoliczności, a zatem – czy prowadząc postępowanie organ rozpoznający sprawę nie uchybił przepisom art. 7 i art. 77 § 1 K.p.a. oraz czy w sposób wszechstronny i wnikliwy rozważył cały zebrany w sprawie materiał dowodowy i czy po wszechstronnym i wnikliwym jego rozważeniu dokonał prawidłowej oceny istnienia przesłanek warunkujących zastosowanie przepisu przewidującego możliwość przyznania określonego uprawnienia i zakresu tego uprawnienia. Istotne znaczenie przy tym posiada uzasadnienie wydanej przez organ decyzji rozstrzygającej sprawę.

Rozważania przedstawione w zaskarżonych decyzjach pozwalają przyjąć, że organy obu instancji w sposób kompleksowy oceniły sytuację życiową i materialną skarżącej,

w tym jej potrzeby bytowe i możliwości finansowe. Okoliczności przedstawione

w wydanych decyzjach wyjaśniają, dlaczego niezasadne było przyznanie skarżącej pomocy w odniesieniu do żądanej formy wsparcia.

W szczególności wyjaśniono, jakim zakresem pomocy objęto skarżącą (w okresie maj - październik 2020 r. przyznano skarżącej pomoc w formie zasiłku celowego na zakup: środków czystości na kwotę 50 zł, dofinansowanie do rachunku za energię elektryczną

w kwocie 50 zł i zakup leków w kwocie 35 zł i żywności w kwocie 100 zł. Na listopad 2020 r. przyznany został zasiłek celowy na zakup środków czystości w kwocie 50 zł, dofinansowanie do rachunku za gaz na kwotę 29 zł, zakup garnków w wysokości 50 zł

i żywności w kwocie 100 zł. Na grudzień 2020 r. przyznano skarżącej zasiłki celowe na zakup środków czystości w kwocie 50 zł i zakup żywności w kwocie 100 zł. Ponadto,

w okresie od października 2020 r. do grudnia 2020 r. skarżącej przyznano zasiłek okresowy w miesięcznej wysokości 350,50 zł. Co więcej, w aktach sprawy znajduje się decyzja z "[...]" r., którą przyznano skarżącej dalszą pomocą finansową w formie zasiłków celowych na: zakup żywności w okresie styczeń - marzec 2021 r. po 100 zł miesięcznie, zakup środków czystości w okresie styczeń - marzec 2021 r. po 50 zł miesięcznie, dofinansowanie do rachunku na gaz w styczniu 2021 r. w kwocie 30 zł i marcu 2021 r. w kwocie 40 zł, zakup obuwia w styczniu 2021 r. w kwocie 50 zł, dofinansowanie do rachunku za energię elektryczną w styczniu 2021 r. w kwocie 50 zł i w lutym 2021 r.

w kwocie 50 zł, doładowanie do telefonu w lutym 2021 r. w kwocie 10 zł oraz w marcu 2021 r. w kwocie 10 zł. Ponadto, decyzją z "[...]" r. skarżącej przyznano zasiłek okresowy w kwocie 350,50 zł na okres od stycznia do marca 2021 r.

Organ pierwszej instancji wyjaśnił ponadto, że ma ograniczone możliwości finansowe, w związku z czym nie jest w stanie zaspokajać wszystkich zgłoszonych przez skarżącą potrzeb. Z uwagi na rosnącą liczbą osób zgłaszających się o pomoc, MOPS zobowiązany jest w pierwszej kolejności zabezpieczyć niezbędne potrzeby bytowe osób i rodzin. Sąd podziela pogląd, w myśl którego organy pomocy społecznej są upoważnione do limitowania rozmiaru przyznawanych świadczeń z uwagi na ograniczone środki finansowe, a posiadane fundusze muszą rozdzielać pomiędzy stale rosnącą liczbą osób wymagających wsparcia. W ramach pomocy społecznej nie jest zatem możliwe zaspokojenie wszystkich, nawet uzasadnionych, potrzeb osób uprawnionych do przedmiotowych świadczeń (por. wyroki NSA z: 20 grudnia 2016 r., I OSK 2837/15; 19 czerwca 2007 r., l OSK 1464/06; 25 stycznia 2008 r., l OSK 624/07; 21 grudnia 2005 r.,

I OSK 658/05).

Sąd nie kwestionuje tego, że sytuacja materialna skarżącej jest trudna. Nie inaczej też zostało to ocenione przez organy pomocy społecznej. Należy jednak podkreślić, że przepisy prawa materialnego z zakresu pomocy społecznej nakazują organom pomocy społecznej wspierać osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwiać im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka (art. 3 ust. 1 ustawy). Obowiązek "wspierania" osób potrzebujących nie oznacza, że organy pomocowe obowiązane są utrzymywać takie osoby w pełnym zakresie i finansować wszelkie zgłaszane przez nich potrzeby, niezależnie od celów ustawy i działania lub bierności wnioskodawców w pokonaniu ciężkiej sytuacji życiowej, w której znaleźli się.

Zasadnie w zaskarżonej decyzji Kolegium przypomniało o wynikającej z art. 2 ust. 1

i art. 3 ust. 1 ustawy subsydiarnej roli pomocy społecznej w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb bytowych osób i rodzin. W konsekwencji strona w pierwszej kolejności, w celu zaspokojenia swoich potrzeb, powinna wykorzystać własne możliwości i środki i dopiero wówczas, gdy okażą się one niewystarczające, może zwrócić się o pomoc państwa w przezwyciężeniu swojej trudnej sytuacji życiowej. Skarżąca wyjaśniła w skardze, że nie zamierza sprzedać przedmiotowego trzypokojowego mieszkania, co deklarowała jeszcze w odwołaniu, chociaż nie stać jej na utrzymanie tego lokalu (o powierzchni 70,1 m2). Z akt sprawy nie wynika ponadto, że pozostając od 2018 r. bez dochodu i będąc od wielu lat bezrobotną (od 2002 r.), skarżąca rozważała możliwość rozpoczęcia własnej działalności, np. w formie biura rachunkowego, co byłoby zgodne z jej wykształceniem ( "[...]"), lub podjęcia zatrudnienia nieadekwatnego do jej wykształcenia i aspiracji, lecz które jest oferowane przez rynek pracy. Skarżąca nie wykazała również, że np. podjęła próby wynajmu jednego z pokoi, co pozwoliłoby na regulowanie choćby w części we własnym zakresie opłat za mieszkanie, bez przerzucania tego obowiązku na społeczeństwo. Skarżąca wywiodła natomiast w skardze, że wnioskowana pomoc powinna być jej przyznana, gdyż chce pozostać członkiem spółdzielni z uwagi na wszczęte przed sądami powszechnymi postępowania. Okoliczność ta, w świetle art. 2 ust. 1, art. 3 ust. 1, 2 i 3, art. 4 oraz art. 39 ust. 1 i 2 u.p.s. nie może być oceniona jako przesłanka przemawiająca za przyznaniem zasiłku celowego na spłatę zadłużenia czynszowego.

Reasumując, uznać należało, że organy orzekające w sprawie nie przekroczyły granic uznania administracyjnego, gdyż podjęły wszelkie niezbędne kroki do wyjaśnienia stanu faktycznego, a decyzji wydanej w sprawie nie można określić jako nacechowanej dowolnością. Argumentacja organów pomocy społecznej odnosi się zarówno do konkretnej sytuacji skarżącej, jak i do możliwości finansowych MOPS i potrzeb jego pozostałych podopiecznych.

Odnosząc się do zgłoszonego w piśmie z 14 kwietnia 2021 r. wniosku dowodowego na poparcie tezy o zawyżaniu przez spółdzielnię opłat na potrzeby c.o., należy wyjaśnić, że zgodnie z art. 106 § 3 p.p.s.a. sąd może z urzędu lub na wniosek stron przeprowadzić dowody uzupełniające z dokumentów, jeżeli jest to niezbędne do wyjaśnienia istotnych wątpliwości i nie spowoduje nadmiernego przedłużenia postępowania w sprawie. Przesłanką przeprowadzenia uzupełniających dowodów z dokumentów jest więc usunięcie istotnych wątpliwości dla wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy. W rozpoznawanej sprawie zbędne było badanie prawidłowości naliczania opłat czynszowych w ww. spółdzielni.

W tym stanie rzeczy, wobec braku podstaw do kwestionowania zgodności z prawem zaskarżonej decyzji, na podstawie art. 151 p.p.s.a., skargę należało oddalić.